ب) بعد کلان : تعهد در بعد کلان عبارت است از تعهد به سازمان به عنوان یک مجموعه و یک سیستم . بر اساس تعهد در سطح خرد لزوماً معادل تعهددر سطح کلان نیست و چه بسا وجود تعهد قوی در سطح خرد به تعهد در سطح کلان منجر نشود .

۲-۲-۲-۶- راهکارهایی برای افزایش تعهد سازمانی

حال با توضیحاتی که بیان شد به نظر می‌رسد تعهد سازمانی به عنوان یک مقوله مهم باید در سازمان‌ها گسترش یافته و به آن بیشتر توجه شود. در پایان تعدادی از راهکارهای مهم برای ارتقا تعهد سازمان‌ها عنوان شده است :

۱- بالا بردن پیوستگی عاطفی در کارکنان؛

۲- درگیر کردن بیشتر آن ها با اهداف سازمان؛

۳- بهبود شبکه های ارتباط اجتماعی در کار؛

۴- مشارکت کارکنان در تصمیم گیری؛

۵- ارزیابی عملکرد کارکنان به منظور ایجاد بازخورد کاری؛

۶- تشریح اهداف و رسالت های سازمانی؛

۷- حذف موانع کاری؛

۸- تأکید بر جنبه هایی که موجب ارزش اجتماعی سازمان می شود؛

۹- ایجاد سیستم های مناسب تشویق و تنبیه؛

۱۰- حذف تبعیض ها و روابط نامناسب افراد در محیط کار؛

۱۱- استقلال نسبی برای انجام وظایف؛

۱۲- زمینه مناسب برای ایجاد خلاقیت و نواوری کارکنان(رنجبریان، ۱۳۷۵).

۲-۲-۳- اثربخشی

درباره ” اثربخشی ” تعاریف گوناگونی تا کنون ارائه شده است در فرهنگ علوم تربیتی آمده است : ” اثربخشی عبارت است از میزان تحقق اهداف و انجام موفقیت آمیز مأموریت. به تعبیر دیگر اثربخشی عبارت است از عملکرد و کارایی مطلوب در تخصیص منابع. ” رابینز (۱۹۹۰)اثربخشی سازمان را به عنوان میزان کسب اهداف کوتاه مدت و بلند مدت با توجه به انتظارات ذی نفعان ، ارزیابی کنندگان و مرحله زندگی سازمانی تعریف می کند ” اندرسون “در تعریف معلم اثربخش می نویسد :”معلمان اثربخش، افرادی هستند که دستیابی به اهدافی خاص را در نظر می گیرند، خواه این اهداف توسط خود آن ها و یا دیگران(مدیران مدارس ،وزارت آموزش و پرورش) تهیه و تدوین شده باشد. در نتیجه آنانی که به دنبال بررسی ‌در مورد افزایش اثربخشی معلمان هستند، باید اهداف مورد نظر معلمان را به دقت بشناسند صرفنظر از این که چنین اهدافی توسط معلمان یا دیگران تدوین شده باشد .

نتیجه منطقی این امر آن است که معلمان اثربخش باید دانش و مهارت‌های مورد نیاز جهت دستیابی به اهداف مورد نظر را داشته باشند و نیز باید بتوانند آن ها را در زمان مناسب به شیوه مطلوب و مورد انتظار به کار گیرند. بر طبق نظر میدلی(۱۹۸۲) برخورداری از دانش و مهارت های مختلف با نام شایستگی یا صلاحیت معلم آورده می شود و کاربرد دانش و مهارت‌های مزبوربه عنوان عملکرد معلم تلقی می شود . لذا پژوهشگرانی که سعی دارند اثربخشی معلم را بشناسند باید بتوانند پیوندی بین شایستگی معلم و عملکرد وی و تحقق اهداف آموزشی(یا به عبارتی اثربخشی معلم) برقرار کنند. معلم اثربخش معلمی است که به گونه ای متناسب، اهدافی که مستقیم یا غیر مستقیم با یادگیری دانش آموزان مرتبط است ، را تحقق می‌کند.

به طور کلی می توان گفت که مدرسه ای اثربخش است که فعالیت‌هایش اهدافش را بر آورده سازد. برونداد مدارس تابعی از ساختار، افراد، فرهنگ و خط مشی می‌باشد. بروندادهای عملکردی مدارس متشکل از بروندادهای عملکردی دانش آموزان، معلمان و مدیران می‌باشد که می‌تواند به عنوان شاخص‌های اثربخشی سازمانی مورد استفاده و ارزیابی قرار گیرند(عباس زاده، ۱۳۸۷ ص۳۷۷). بدون شک اثربخشی مدارس جدا از اثربخشی معلمان نیست. امروزه مدارس سعی می‌کنند با ایجاد زمینه و جو مساعدی اثربخشی تدریس معلمان را افزایش دهند. پس برای رسیدن به اثربخشی مدارس باید اثربخشی معلمان را افزایش داد.

لذا به همین دلیل طی دو سه دهه اخیر یافته های پژوهشی همگرا و تأیید کننده یکدیگر در ارتباط با اثربخشی معلمان ارائه شده است (بروفی، ۲۰۰۱، هی مک بر ۲۰۰۰، شیرنز، ۲۰۰۳) برخی از این عوامل تحت عنوان کلی ” ویژگی های معلم ” قرار می گیرند . ویژگی های معلم صفات نسبتا ثابتی هستند که با فعالیت های حرفه او مرتبط بوده و بر آن مؤثرند. در جدول زیر مجموعه ای از ۱۲ ویژگی معلمان اثربخش که توسط هی مک بر (۲۰۰۰) طی یک مطالعه گسترده در انگلستان شناسایی شده، ارائه گردیده است . این ویژگی ها در چهار شاخه یا مقوله ویژگی های حرفه ای، تفکر یا استدلال، انتظارات و رهبری طبقه بندی شده است.

جدول شماره(۲-۲): خلاصه ویژگی های مرتبط با معلمان اثر بخش تر ( اقتباس از هی مک بر ، ۲۰۰۰)

توصیف

ویژگی

طبقه

تعهد نسبت به انجام هر کار ممکن برای هر یک از دانش آموزان و رساندن همه دانش آموزان به موفقیت و یا توانا ساختن آن ها به کسب موفقیت

تعهد

ویژگی های حرفه ای

باور به توانایی خود در مؤثر بودن و مواجهه با چالش ها

اعتماد

محکم ، با ثبات و قابل قبول بودن ، به قول خود عمل کردن

اعتبار

باور ‌به این که همه افراد مهم بوده و شایسته احترام اند .

احترام

توانایی تفکر منطقی ، تجزیه کردن و تشخیص علت و معلول

تفکر تحلیلی

تفکر / استدلال

توانایی شناسایی الگوها و روابط ، حتی زمانی که با امور جزئی سروکار دارد .

تفکر مفهومی

انرژی مداوم و بی پایان برای تعیین و رسیدن به اهداف چالش برانگیز برای دانش آموزان و مدرسه

انگیزه برای پیشرفت

انتظارات

انگیزه برای کاوش بیشتر و رسیدن به قلب و درون چیزها، کنجکاوی عقلانی .

جست و جوگر اطلاعات

انگیزه برای عمل سریع به منظور پیش‌بینی و پیشگیری از حوادث و رویدادها .

ابتکار عمل

توانایی و تمایل به سازگاری با نیازهای یک موقعیت و تغییر تاکتیک ها .

انعطاف پذیری

رهبری

انگیزه و توانایی برای تعیین انتظارات و ضوابط روشن و پاسخگو نگهداشتن دیگران برای عمل به آن ها .

مسئولیت / ‌پاسخ‌گویی‌

انگیزه و توانایی حمایت از دانش آموزان در یادگیری شان و کمک به آن ها که به یادگیرندگانی مطمئن و مستقل تبدیل شوند .

اشتیاق به یادگیری (شور و شوق اموختن)