قسمت دوم- شعب تجدید نظر

به ‌منظور تجدیدنظر در کلیه آرای شعب بدوی دیوان، شعب تجدید نظر دیوان از یک رئیس و دو مستشار تشکیل می شود و ملاک در صدور رأی، نظر اکثریت است.

تجدید نظر خواهی با تقدیم داد خواست به دفتر شعبه صادر کننده رأی یا دبیر خانه یا دفاتر اداری دیوان انجام می‌گیرد. همچنین طبق ماده ۷۹ در صورتی که رئیس قوه قضائیه یا رئیس دیوان رأی قطعی شعب دیوان را خلاف بین شرع یا قانون تشخیص دهند، رئیس دیوان فقط برای یک بار با ذکر دلیل پرونده را برای رسیدگی ماهوی و صدور رأی به شعبه هم عرض ارجاع می‌کند. رأی صادر شده قطعی است.

تبصره-چنانچه رأی قطعی موضوع این ماده از شعبه بدوی صادر شده باشد، در این صورت پرونده برای صدور رأی به شعبه تجدیدنظر ارجاع می‌گردد.

قسمت سوم – هیئت عمومی دیوان

طبق ماده ۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان، هیئت عمومی دیوان، با شرکت حداقل دو سوم قضات دیوان به ریاست رئیس دیوان و یا معاون قضائی وی تشکیل می‌شود و ملاک در صدور رأی، نظر اکثریت اعضای حاضر است.

قسمت چهارم- هیئت های تخصصی

در کنار هیئت عمومی دیوان، از سال ۱۳۸۵، کمیسیون هایی تخصصی شکل گرفته اند که پرونده هایی که با موضوع اعلام تعارض و تناقض آرای صادره از شعب دیوان یا ابطال آیین نامه ها، بخشنامه ها و دستورالعمل های دولتی به هیئت عمومی ارجاع می شود، قبل از طرح و بررسی و صدور رأی بر اساس موضوع مربوط بین این کمیسیون ها تقسیم می شود و اعضای کمیسیون، مدیران ارشد یا کارشناسان سازمان های دولتی مرتبط با موضوع در جلسات هفتگی هر یک از کمیسیون ها، به بحث و بررسی و اظهارنظر کارشناسی در خصوص هر یک از پرونده ها می پرداختند. در نتیجه پس از یک یا چند جلسه مشورتی و کارشناسی نسبت به اتخاذ و اعلام نظریه کارشناسی اقدام نمودند که این نظریه در صحن هیئت عمومی دیوان از سوی مخبر کمیسیون به اطلاع کلیه حضار می‌رسد و قضات شرکت کننده در هیئت عمومی بر اساس نظریه کارشناسی و تخصصی اعلام می شد صدور رأی می نمودند.

اموری که مطابق قانون در صلاحیت هیئت عمومی دیوان است، ابتداء به هیئت های تخصصی مرکب از حداقل پانزده نفر از قضات دیوان ارجاع می‌شود. رسمیت جلسات هیئت های تخصصی منوط به حضور دو سوم اعضاء است که به‌ ترتیب زیر عمل می‌کنند:

۱- در صورتی که نظر اکثریت مطلق هیئت تخصصی بر قبول شکایت و ابطال مصوبه باشد، پرونده به همراه نظریه هیئت جهت اتخاذ تصمیم به هیئت عمومی ارسال می‌شود.

۲- در صورتی که نظر سه چهارم اعضاء هیئت تخصصی بر رد شکایت باشد، رأی به رد شکایت صادر می‌کند. این رأی ظرف بیست روز از تاریخ صدور، از سوی رئیس دیوان یا ده نفر از قضات دیوان قابل اعتراض است. در صورت اعتراض و یا در صورتی که نظر اکثریت کمتر از سه چهارم اعضاء بر رد شکایت باشد، پرونده به شرح قسمت اول در هیئت عمومی مطرح و اتخاذ تصمیم می‌شود.

تبصره ۱- تصمیمات هیئت های تخصصی بلافاصله به اطلاع قضات دیوان می‌رسد.

تبصره ۲- هر گاه مصوبه مورد شکایت به لحاظ مغایرت با موازین شرعی برای رسیدگی مطرح باشد موضوع جهت اظهارنظر به شورای نگهبان ارسال می شود. نظر فقهای شورای نگهبان برای هیئت عمومی و هیئت های تخصصی لازم الاتباع است.

قسمت پنجم- واحد اجرای احکام

طبق ماده ۹ واحد اجرای احکام به‌ منظور اجراء احکام صادره از شعب دیوان، واحد اجراء احکام زیر نظر رئیس دیوان یا یکی از معاونان وی انجام وظیفه می کند که از تعداد کافی دادرس اجرای احکام ، مدیر دفتر و کارمند برخور دار است مواد ۱۰۷ تا ۱۱۹ قانون نحوه اقدام واحد مذبور را به تفصیل بیان نموده است.

ماده ۱۰۷-کلیه اشخاص و مراجع مذکور در ماده (۱۰) این قانون مکلفند آرای دیوان را پس از ابلاغ به فوریت اجراء نمایند.

ماده ۱۰۸-شعب دیوان پس از ابلاغ رأی به محکومٌ ‌علیه یک نسخه از آن را به انضمام پرونده به واحد اجرای احکام دیوان ارسال می‌نمایند. محکومٌ‌ علیه مکلف است ظرف مدت یک ماه نسبت به اجرای کامل آن یا جلب رضایت محکوم ‌له اقدام و نتیجه را به ‌طور کتبی به واحد اجرای احکام دیوان گزارش نماید.

ماده ۱۰۹- هر گاه پس از انتشار رأی هیئت عمومی دیوان در روزنامه رسمی کشور مسؤولان ذی‌ربط از اجرای آن استنکاف نمایند، به تقاضای ذی‌نفع یا رئیس دیوان و با حکم یکی از شعب دیوان، مستنکف به انفصال موقت از خدمات دولتی به مدت سه‌ ماه تا یک ‌سال و جبران خسارت وارده محکوم می‌شود.

تبصره-تقاضای ذی نفع برای اجرای آرای هیئت عمومی، باید به صورت تقدیم دادخواست باشد. افرادی که از عدم اجرای آرای هیئت عمومی ‌در مورد ابطال مصوبه مطلع می‌شوند، می‌توانند موضوع را به رئیس دیوان منعکس نمایند تا رئیس دیوان نسبت به پیگیری موضوع از طریق شعب دیوان اقدام نماید.

ماده ۱۱۰-در صورت استنکاف شخص یا مرجع محکومٌ ‌علیه از اجرای حکم قطعی، واحد اجرای احکام دیوان، مراتب را به رئیس دیوان گزارش می‌کند .

رئیس دیوان بلافاصله پرونده را به شعبه صادرکننده رأی قطعی ارجاع می‌کند. شعبه مذکور موظف است خارج از نوبت به موضوع استنکاف رسیدگی و رأی مقتضی صادر و پرونده را جهت اقدامات بعدی به واحد اجرای احکام دیوان ارسال نماید.

تبصره۱-در مواردی که اجرای حکم، مستلزم اتخاذ تصمیم توسط شورا، هیئت و یا کمیسیونی مرکب از دو یا چند نفر باشد و اعضاء آن ها از تبعیت حکم صادر شده استنکاف نمایند، تمامی اعضاء مؤثر در مخالفت با حکم دیوان، مستنکف شناخته می‌شوند.

تبصره ۲- مرجع رسیدگی به استنکاف از رأی هیئت عمومی، شعب تجدیدنظر دیوان است^[۹].

بنداول : شرایط قضات دیوان عدالت اداری

قضات دیوان با حکم رئیس قوه قضائیه منصوب می‌شوند و باید دارای ۱۰ سال سابقه کار قضائی باشند. قضات دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد یا دکتری در یکی از گرایش های رشته حقوق یا مدرک حوزوی معادل، داشتن ۵ سال سابقه کار قضائی کافی است.^[۱۰] رئیس دیوان عدالت اداری می‌تواند قضات واجد شرایط را به رئیس قوه قضائیه پیشنهاد نماید. کار قضائی در دیوان عدالت اداری همراه با پیچیدگی ها و ظرافت هائی است که مقامات مسئول آن باید از مراتب علمی، تجربی، اخلاقی شم قضائی و قدرت کافی برخوردار باشند تا بتوانند حق را احقاق و حسن اجرائی قوانین را تأمین نمایند.