• • • استفاده از مکانیزم فروش سلف در جهت کسب نقدینگی برای بنگاه های تولیدی

    

  

• استفاده از مکانیزم معاملات آتی در جهت کاهش ریسک بازار و نیز رونق بخشیدن به بازار کالا و حفظ منافع تولید کنندگان و مصرف کنندگان

۲-۲-۳ مزایا و معایب بورس کالا

۱- اولین مزیت بورس ایجاد اطمینان در بین طرفین معامله است. هیچ معامله‌ای بدون اطمینان فیمابین طرفین یا صورت نمی‌گیرد یا دارای ریسک بالایی است، اما این عنصر اطمینان مربوط به چیست؟ اولا کالایی که در بورس در معرض عرضه قرار می‌گیرد مراحلی را طی می‌کند که حاکی از اصالت کالا است.

ثانیاً فروشنده یا عرضه‌کننده کالا نیز از نظر اصالت مورد تأیید قرار می‌گیرد. به همین دلیل است که عامل انجام و سازمان یافتگی در این بازار وجود دارد.

ثالثا پرداخت وجه و تسویه کالای مورد معامله بدون هیچ نگرانی برای خریدار و فروشنده از طریق اتاق پایاپای انجام می‌شود. پس ریسک پرداخت و تسویه وجه نیز وجود نخواهد داشت.

۲-مزیت دیگر بورس کالا و انجام معامله در آن، کشف نرخ است. دربورس کالا کشف نرخ بر اساس عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد. بورس باعث می‌شود بازارهای ناکارا کارآمد شده و کشف نرخ بر اساس رقابت بین تعداد زیادی عرضه‌کننده و خریدار صورت پذیرد. اگر هر عاملی بر نرخ کالا مؤثر باشد در این بازار تاثیر خود را در قالب قیمت و به طور شفاف نشان خواهد داد.

۳- مزیت دیگر بورس کالا شفافیت است. در این بازار تعداد خریداران و فروشندگان و نرخ‌های پیشنهادی هر یک و نرخ‌های مورد معامله به طور شفاف در معرض دید همگان قرار می‌گیرد و اسناد و مدارک صادره مبنی بر خرید و فروش از اصالت برخوردار است. در بورس کالا نمی‌توان معاملات سوری انجام داد یا قیمت‌ها را دستکاری کرد، ‌بنابرین‏ عنصر شفافیت برای استفاده‌کننده مهم و اطمینان آنان را جلب می‌کند این استفاده کنندگان می‌توانند مقام‌های ناظر یعنی دولت و سهام‌داران باشند.

۴- مزیت دیگر بورس کالا جبران خسارت خریدار یا فروشنده در صورت عدم انجام به تعهد خود است که این امر در بازارهای خارج در بورس کالا وجود ندارد. جبران خسارت در تحویل کالا یا در تسویه کالا از محل تضامین عرضه‌کننده یا خریدار یا کارگزاران و از طریق اتاق پایاپای انجام می‌شود و نیازی به اقامه دعوی در مراجع قضایی و طی مراحل طولانی را ندارد.‌بنابرین‏ عنصر ریسک معاملات از طریق تضامین طرفین به شدت کاهش می‌یابد.

۵-مزیت دیگر بورس کالا می‌تواند تامین مالی باشد. معاملات در بورس هم از طرف خریدار هم از طرف فروشنده می‌تواند به صورت تسویه سلف یا خرید سلف باشد از طرفی بانک‌ها بر اساس اسناد صادره توسط کارگزاری‌ها مبنی بر انجام معامله در بورس با سهولت بیشتری وام به خریدار اعطا می‌کنند چون از صحت معامله اطمینان دارند.

۶-مزیت دیگر بورس کالا ارائه اطلاعات از روند نرخ‌ها و معاملات و انجام تحلیل‌های اقتصادی است.

۷- مزیت دیگر معامله یا عرضه از طریق بورس کالا معرفی عرضه‌کننده به تعداد زیادی خریدار داخلی و خارجی است که این عمل در حالت عادی احتیاج به تبلیغات گسترده دارد.

۸- مزیت دیگر بورس کالا بیان وضعیت اقتصادی کشور در قالب قیمت‌های مورد معامله است. بر اساس روند معاملات و مشاهده قیمت‌ها تصمیم‌گیری برای فعالان اقتصادی ‌بر اساس اطلاعات و مستندات صحیح صورت می‌گیرد.

۹- مزیت دیگر بورس که از فحوای مطالب فوق نیز استنباط می‌شود انجام معاملات مکانیزه است. در واقع ما از بازار‌های سنتی به بازارهای مکانیزه و پیشرفته حرکت می‌کنیم.

۱۰- مزیت دیگر معامله در بورس کالا برای عرضه‌کننده استفاده از ماده ۶ قانون توسعه ابزارهای جدید معادل ۱۰ درصد از مالیات درآمد حاصل از فروش کالاهایی است که در بورس کالا پذیرفته شده‌‌اند، است.

از معایب و محدودیت های این بورس می توان به موارد زیر اشاره نمود:

۱-کسانی می‌توانند از بورس کالا، کالا خریداری کنند که حجم خریدشان از حد معینی مثلا ۲۰ یا ۱۱۰ یا ۲۲۰ تن در رینگ‌های مختلف کمتر نباشد.

۲- برخی کالا‌ها در بورس کالا به صورت سبد عرضه می‌شود و امکان انتخاب برای خریدار وجود ندارد.

۳- کسانی که به دنبال عدم شفافیت هستند انجام معامله در بورس کالا را نمی‌پسندند، این ها کسانی هستند که به دنبال فرار مالیاتی هستند.

۴- عرضه کنندگان موظف به عرضه به صورت دائم هستند و در صورت وقفه در عرضه از بورس کالا اخراج می‌شوند.

۲-۳ انواع قراردادهای قابل معامله در بورس کالا

در این قسمت به معرفی انواع قرارداد های قابل معامله در بورس کالا می پردازیم. این قراردادها به عنوان ابزارهای مالی شناخته می‌شوند.

۲-۳-۱ قرار داد نقدی (Spot)

در این قرارداد ، خریدار می بایست کل مبلغ قرارداد را به علاوه کارمزد کارگزار به صورت نقد پرداخت کند و فروشنده نیز می بایست حداکثر ظرف سه روز ،کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد. به قیمت معامله در چنین قراردادی قیمت نقدی (Spot price) گفته می شود. این قرار داد برخلاف قرار داد های آتی و قرارداد های تحویل آینده می‌باشد. به طور کلی قیمت نقدی یک کالا و یا یک دارایی انعکاس دهنده انتظارات نوسانات قیمتی آن کالا و یا دارایی می‌باشد.

۲-۳-۲ قرارداد تحویل آینده (Forward)

قرارداد تحویل آینده یک قرارداد استاندار نشده است، میان دوشخص جهت خرید یا فروش یک دارایی در زمانی مشخص در آینده در قیمتی که امروز روی آن توافق کرده‌اند. این نوع قرارداد در مقابل قرارداد نقدی است که در آن طرفین به خرید و فروش دارایی در امروز توافق می‌کنند. طرفی که به خرید دارایی در آینده تعهد می‌دهد یک موضع عینی (Long Position) اختیار کرده، و طرفی که به فروش دارایی در آینده تعهد می‌دهد موضع عاریه ای (Short Position) گرفته است. قیمتی که روی آن توافق حاصل می شود قیمت تحویل نامیده می شود، که برابر قیمت آتی در زمانی است که قرارداد منعقد می شود، قیمت ابزار معامله شده، در هر فرمی، پیش از تغییر دارنده آن تعیین می شود. این یکی از فرم های زیادی از دستور های خرید/فروشی است که زمان و تاریخ معامله همان تاریخ ارزش گذاری نیست. قیمت آتی یک قرارداد معمولا با قیمت نقدی آن یعنی قیمتی که دارایی در آن بلافاصله معامله می شود متفاوت است. تفاوت میان قیمت نقدی و آتی صرف آتی یا تخقیف آتی است که به طور کلی به صورت سود یا ضرر شخص خریدار در نظر گرفته می شود.

۲-۳-۳ قرارداد آتی (Futures)

قرارداد آتی نوعی ابزار مشتقه است که قابلیت خرید و فروش در بازارهای مالی را دارد. در این قرارداد طبق عقد صلح یک طرف (فروشنده) توافق می‌کند در سر رسید معین ، مقدار معینی از کالای مشخص را در عوض قیمتی که الان تعیین می‌کنند به طرف دیگر (خریدار) تحویل دهد.

۲-۳-۴ قیمت گذاری قرارداد آتی و قرارداد تحویل آینده