با به خاطرداشتن این ویژگی فرهنگی،اکنون به دو موضوع مرتبط با مغهموم«خود»که توسط دانشمندان علوم رفتاری مورد بحث قرار ‌می‌گیرد ؛ یعنی «خود کامیابی» و«احترام به خود» در مناسبتهای پرداخته می­ شود. هر یکاز این دو مفهوم برای کسانی که می­خواهند آدمها را بهتر بشناسند وبه طور مؤثر مدیریت کنند شایسته برسی دقیقتر ‌می‌باشد .

• 1. احترام به خود :

احترام به خود باوری است که هرکسی بر مبنای ارزیایی کلی از خود نسبت به ارزش خویش یافته است. آنانی که احترام چندانی برای خود قائل نیستند،نگرش منفی نسبت به خود یافته اند،احساس خوبی نسبت خودشان ندارند ومعمولاٌ در طرز رفتار مؤثر با دیگران ندارند مشکل دارند وگرفتار شکاکیت نسبت به خود هستند . برعکس کسانی که احترام زیادی برای خود قائلند . زیرا با عملکرد بهتر ورضایت خاطر بیشتر همراه است . ولی تحقیقات اخیرپرده از نقصان تمایل به خود بینی، خودپرستی و خودستایی در این گونه آدمها به ویژه هنگام مواجه شدن با وضعیت‌های پر فشار برداشته است. ‌بنابرین‏ «احترام به خود » مانند بسیاری از چیزهای خوب دیگر در زندگی حد متعادل آن بهترین حالت است. احساسهای احترام به خود توسط محیط و چگونگی رفتار دیگران با آدمها شکل می گیرند(رضاییان ،۱۳۷۲) .

• 1. احترام به خود ناشی از سازمان :

احترام به خود ، باوری کلی درباره «خود»است ولی احترام به خود در سازمان‌ها در بافتی محدودتر مطرح بوده ونزد مدیران از اهمیت بیشتری بر خوردار است. به تازگی مدلی از «احترام به خود ناشی از سازمان »طرحی شده و اعتبار آن با هفت مطالعه وبررسی که شامل ۲۴۴۴ نفر معلم ،دانشجو،مدیروکارمند می­شد مورد تأیید قرار گرفت. پژوهشگران «احترام به ناشی از سازمان »را ادراک آدمی از ارزش خویش به عنوان عضوی از یک سازمان تعریف کرده‌اند.کسانی که احترام زیادی برای خود در قالب سازمان قائلند خود را مهم، ارزنده،مثمر ثمر،وپرمعنی در بافت سازمان خود می­دانند. مدل اساسی «اخترام به خود ناشی از سازمان »در جدول شماره یک درآمده است.

جدول ۲-۱- عوامل تعیین کننده احترام به خود ناشی از سازمان و نتایج آن(رضاییان ، ۱۳۷۲) .

احترام مدیریتی

احترام ناشی از سازمان

احترام به خود کلی

عملکرد شغلی

انگیزش درونی

رضایت خاطر کلی

رفتار بومی

تعهد سازمانی

رضایت خاطر سازمانی

در سمت راست مدل سه عامل عمده­ی تعیین کننده احترام به خود ناشی از سازمان نشان داده شده است. هنگامی که کار کنان براین باورند که سر پرستانشان خالصانه به رفاه و آسایش آنان علاقه دارند. احترام به خودشان افزایش می­یابد. مطالعات حکایت از این دارد که ساختارهای سازمان‌های ارگانیکی منعطف ،احترام به خود بیشتری به کارکنان ارزانی می­دارد تا روندی مکانیکی (بوروکراسی خشک) یا مشاغل چالشی و پیچیده احترام به خود بیشتری ایجاد می­ کند تا شغهای ساده ، تکراری وکسل کننده. آنچه که حائز اهمیت بوده این است که همین عامل نیز با انگیزه کاری بیشتر همراه است(رضاییان ،۱۳۷۲) .

انگیزش درونی به احساسهای فردی ناشی از انجام کار گغته می­ شود ورفتار بوی به انجام کارهایی گفته می­ شود که برای خود سازمان سودمند باشد. سایر نتایج «احترام به خود ناسی از سازمان »گویا بوده و نیازی به توضیح ندارد.کوتاه سخن اینکه ،افزودن معالانه «احترام به خود ناشی از سازمان»پی ریزی پل بسیار مهمی میان بهره وری و رضایت خاطر بیشتری را نوید می­دهد.

• 1. خودکامیابی :

آیا هرگزآدمهایی که از توانایی‌های خود مطمئن هستند دیده اید که موفقیت کسب ‌می‌کنند وحال آنکه آنانی که همواره نگران شکست خود هستند ناکام می­ماند؟ در قلب این معضل عملکرد،بعد خاصی از «احترام به خود»به نام«خودکامیابی»نهفته است. «خودکامیابی»باور آدمی درباره احتمال انجام موفقیت آمیز یک کارمعین است.یکی ازصاحبنظران رفتار سازمانی بر این باوراست که«خود کامیابی»‌از کسب تدریجی پیچیدگی شناختی ومهارتهای فیزیکی،کلامی واجتماعی از طریق تجربه نشأت می‌گیرد. پژوهشگران میانانتظارات زیاد«خود کامیابی»و موفقیت در گستره گوناگونی از کارهای ذهنی وجسمی مانند کاهش نگرانیها کنترل اعتیاد تحمل درد از بهبود بیماری ارتباط وثیقی یافته اند وبر عکس آدمهایی که انتظار کمی از کامیابی خود دارند موفقیت چندانی به دست نیاورده اند. «خود کامیابی» ضعیف مزمن با وضعیتی همراه است که «بیچارگی اکتسایی» نامیده می­ شود یعنی باور کاملاٌ ناپیدایی که آدمی هیچگونه کنترلی بر محیط خود ندارد. گرچه پدیده «خود کامیابی»، مانند نوعی ازچشم بندی ذهنی می­مـاند ولی خیلی ساده عمل می­ کند(رضاییان ،۱۳۷۲).

• 1. الگوی معرفت پذیری اجتماعی از خودمدیریتی :

یکی از نظریه پردازان خود مدیریتی را قالب معرفت پذیری اجتماعی قرار می­دهد باذکر یک نکته که «یک وجه برجسته نظریه معرفت پذیری اجتماعی،نقش ممتاز آن در ایجاد ظرفیت خود تنظیمی است به گونه ­ای که آدمیان می ­توانند با تنظیم جاذبه­های محیطی و ایجاد حمایت‌های شناختی و به یار آوردن نتایجی برای اعمال خود نوعی کنترل بر رفتارشان داشته باشند»(رضاییان ،۱۳۷۲) .

• 1. تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر سبک هویت و ابراز وجود دانش آموزان :

تغییرات و پیچیدگی‌های روابط اجتماعی و گسترش روز افزون این روابط ایجاب می­ کند که آحاد جامعه به ویژه نسل جوان برای مواجهه با موقعیتهای دشوار آماده شوند. به همین منظور مربیان و روانشناسان تلاش دارند تا با حمایت از سازمان‌های ملی و بین‌المللی و برای پیشگیری از مسائل اجتماعی ، « آموزش مهارت‌های زندگی » را در سراسر جهان و در سطح مدارس اجرا کنند (طارمیان و همکاران ، ۱۳۸۷ ) .

امروزه با توجه به پدیداری فرآیندی به نام « جهانی شدن » و به تبعات اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و فناورانه آن در زندگی انسان قرن بیست و یکم نیز با در نظر گرفتن تغییرات شگرفی که به تبع این تغییرات در ساختار اجتماعی – اقتصادی جوامع پیش آمده است ، ضرورت آماده کردن دانش آموزان در بیست و یکم بیش از پیش احساس می­ شود . همچنین لازم است که آموزش و پرورش با ایجاد تغییرات همه جانبه در فلسفه ، اهداف ، ساختار و برنامه درسی خود ، وظیفه خطیر آماده کردن نسل جوان را برای زندگی در شرایط دائماٌ متغیر قرن حاضر بر عهده بگیرید .

نظریه ی شناختی رشد پیاژه :

پیاژه روانشناس سرییسی کوشیده است به دور از هنجارهای اجتماعی وپیش رویدادهای بزرگسالان به درک وتحلیل ودیدگاه کودک بپردازد خواسته است زندگی روزانه کودک را با تمام پریشانی ،اضطراب و آشفتگیهایش بازسازی کند . این نوآوری ودگرگونی در روش نگرش ،نتایجی به بار آورده که با ژرفترین واستوارترین اعتقادمان مارا درباره ی دوران کودکی زیر رو کند .

از نظر پیاژه ساختار شخصیت در یک فرآِند تدریجی (پلکانی )شکل می‌گیرد و آگاهی از خود مستلزم مقایسه مداوم میان من ودیگری است . تأکید او بیشتر بر توانایی‌های شناختی ،یعنی ظرفیت به کار گیری درک انسان از تفکر ،حافظه ودیگر فرآیندهای ذهنی برای دست یابی بر دانشهاست .

پیاژه بر این باور بود در سال( ۱۹۷۰)که توانایی شناختی کودک طی چهار مرحله ی اصلی رشد می‌یابد این مراحل در ارتباط با سن کودک است زیرا اولآًمغز کودک باید در طول زمان رشد یابد تا بتواند برخی از انواع شناخت‌ها را درک کند . تءثیر تجربه در طول زمان به دست می‌آید به همین دلیل ،اگر بشنویم کودک شش ماهه ای صحبت می‌کند یا کودک هشت ماهه ای درباره ی ارتباط وکنش متقابل نمادی بحث می‌کند حیرت زده می‌شویم . مراحلی که پیاژه از تولد تا دوازده سالگی وپس از آن را شامل می شود به شرح زیر است :

۱٫ مرحله حسی –حرکتی :

مرحله حسی-حرکتی شامل دوسال اول زندگی کودک است کودک در خلال این سالها ،تجربه های حسی (دیدن اشیاء)وفعالیتهای حرکتی (لمس کردن چیزها)را به کمک حواس خود یاد می‌گیرد وکشف می‌کند که با دست یابیبه چیزهایی یا رنگ روشن ،مانند اسباب بازی های متحرک با جغ جغه ،قادر است آن ها را لمس کند ،بغل بگیرد یاحتی تکان دهد .کودک در چنین حالی قادر به نشخیص خود از محیط اطراف است در سه یا چهار ماهگی ،کودک تواناییاین کار را ندارد ،امادر ۹ماهگی شروع به جستجوی اسباب بازی کرده ،آن ‌را هنگام حرکت با چشم دنبال می‌کند در این حال است که کودک تمیز می‌دهد که اسباب بازی دارای موجودیت خاص ومستقل است .

۲٫مرحله قبل از تفکر =مرحله تفکر شهودی:این مرحله از دوسالگی تا هفت سالگی را در برمی گیرد پیاژه این مرحله را مرحله ماقبل تفکرنامید زیراکه در طی این دوره کودک قادر به انجام بسیاری از فعالیت‌ها ی ذهنی نیست وبه طور کامل برخی مفاهیم اساسی چون وزن،اندازه،سرعت،علت ‌و معلول را درک نمی کند .توانایهای آشکار کودک در این مرحله اغواکننده وکاه خطر ناک است .مثلا مربی کودک به او می‌گوید همین جا بایست ،تکان نخور.مبادابه خیابان بروی سپس برای اطمینان خاطر ممکن است از او بپرسند :قرارشد چه کار کنی ‌و کودک موضوع را توضیح دهد ،در این جا چنین به نظر می‌رسد که کودک خطر را درک ‌کرده‌است اما در واقع چنین نیست کودک هنوز سرعت اتومبیل وعلت ‌و معلول را به طور درست درک نمی کند وبه همین دلیل در خیابان صدمه می بیند یا کشته می شود . ‌بنابرین‏ اگر چه کودک حرفهای مربی رافهمید ولی هوز جوانتر از آن است که بتواند قضیه را دوبار خطر سرعت اتومبیل بفهمد .از سوی دیگر وجه تسمیه تفکر شهودی آن است که کودک در این سنین با تخیلاتی شبیه شهود یا اشراف هنرمندان ‌و دانشمندان بزرگ زندگی می‌کند ،با این تفاوت که شهود کودک از مقوله نا آگاهی است «جان پنداری »عروسکی در کودک در بغل دارد به او غذا می‌دهد خسته شدن توپ بازی ،ودهها مثالدیگر از این نوع تفکرات شهودی کودک حکایت می‌کند .

۳٫ مرحله تفکر عینی:یا مرحله تفکر انضمامی :

در این مرحله که کودکان هفت تا دوازده سال را شامل می شود ،کودکان قادر به استدلال وضعیت‌های عینی هستند آن ها تجربه ها ومهارتهای شناخت را که لازمه زندگی روزمره است ،فرا می گیرند . اندازه ،سرعت، وزن ،زبان وعلت ‌و معلول را می فهمند وبر خلاف کودکان جوانتر ،آن ها قادرند از دیگران قدر دانی کنند وهمچنان که «مید »معتقد است نقطه نظرات واعمال دیگران را با رفتارها ونقطه نظرات خود هماهنگ وهمراه سازند ،اما هنوز توانایی تفکر انتزاعی را ندارند یا در واقع ،تفکر آن ها منضم به حضور شی ءیا شخص است وچون شی ءیا شخص رفت ،تفکر هم پس از مدتی ناپدید می شود .

۴٫مرحله ی تفکر انتزاعی =مرحله تفکر منطقی :

در این مرحله که معمولاًپس از دوازده سالگی وآغاز دوره بلوغ روی می‌دهد نوجوان می‌تواند مفاهیم انتزاعی را کاملاًدرک کند بدون آنکه لازم باشد به دنیای مادی رجوع کند . در این مرحله نوجوان می‌تواند تصور دوست داشتن کسی را بکند که وجود ندارد ،یا مفهوم مرگ را بدون آنکه کسی بمیرد درک کند او می‌تواند درباره ی نظرها وبینش های مختلف با دقت وهوشیاری فکر کند وقادر است تا ‌در مورد عملیات پیچیده ریاضی ،مسائل اخلاقی وقوانین منطقی به بحث بنشیند وبه حل مسائل ومشکلات اقدام نماید ونیز به اظهار نظر ونقد وتحلیل در زمینه مسائل سیاسی فلسفی بپردازد .

به نظر می‌رسد که فرآِند جامعه پذیری شناختی در همه جای جهان عمومیت دارد ‌به این صورت که در همه جامعه ها مردم از مراحل متوالی یکسان رشد عبور می‌کنند،لیکن محتوای این مراحل از لحاظ فرهنگی متغییر است ،چه چیز وچقدر می آموزیم به محیط اجتماعی بستگی دارد . اگر در فرهنگ ما اعتقاد براین است که زمین مسطح است پس از طریق همین مفاهیم جهان را تفسیر خواهیم کرد حتی درون یک جامعه معین نیز عوامل اجتماعی یا فرهنگی ،گروهای مختلفی از مردم را به وجود می آورد که شیوه های متفاوت در باره موضوعهای مختلف فکر می‌کنند چنانچه زنان ایرانی به گونه ای جامعه پذیر شده اند که احتمالاًبیش از مردان به خانه داری وبچه داری فکر می‌کنند .

فرهنگ وشخصیت

یکی از ویژگی‌های انسان ،دارا بودن نیروی اندیشه است . انسان به یاری اندیشه توانسته است بر خلاف دیگر حیوانات خود را از تسلیم ‌و وابستگی بی قیذ وشرط به طبیعت بر هاند و برای مبارزه ‌و تسلط بر آن ،شیوه ها ،وسیله ها وروشهایی را ابداع کند که ما مجموعه آن ها را فرهنگ می نامیم . در واقع اندیشیدن یک نیروی درونی وفرهنگ آفرینی تجلی بیرونی آنی است .به همین دلیل است که انسان شناسان برای آدمی هنری بزرگتر از فرهنگ آفرینی نمی شناسند ‌و گوناگونی ‌پاسخ‌گویی‌ به نیاز های اولیه انسان را فرهنگ می دانند .

تعریف فرهنگ :

تری^[۳۱] (۲۰۰۴) نیز در پژوهشی مطرح می­ کند که رفتار بزهکارانه از عوامل متعددی از جمله محیط های خانوادگی بی ثبات و شیوه های فرزندپروری نامناسب نشأت گرفته است که شخص را در طی انتقال به نوجوانی تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین پژوهش­ها نیز نشان داده‌اند که این عوامل بر روی رفتار بزهکارانه کودکان و نوجوانان و حتی دانشجویان جدید الورود نیز تأثیر گذار است (تری، ۲۰۰۴؛ هیک من، بارثولومی و مک کنری^[۳۲]،۲۰۰۰).

شیوه فرزندپروری مستبد با بروندادهای رفتاری منفی از جمله رفتار پرخاشگرانه، عملکرد عاطفی کاهش یافته، افسردگی و سطوح پایین­تر اعتماد به نفس ارتباط دارد (برنز^[۳۳]، ۲۰۰۲؛ پایکل، کاپلان و رید^[۳۴]، ۲۰۰۲؛ اسکیلز^[۳۵]، ۲۰۰۰، به نقل از تری، ۲۰۰۴ و بیرز و گوسنز^[۳۶]، ۲۰۰۳). شیوه فرزندپروری سهل­گیر نیز با بزهکاری و پرخاشگری در سنین نوجوانی مرتبط است. نظارت ضعیف، غفلت، و بی ­تفاوتی که همگی جزء شیوه فرزندپروری سهل­گیرانه می­باشند، نقش تعیین کننده ­ای در ارتکاب بزه داشته و در نتیجه، این افراد با فراوانی بیشتری در رفتارهای منحرف از جمله مصرف مواد و الکل، رفتارهای غیر انطباقی، تکانشی، هیجانی و سوء رفتار یا کارهای خلاف در مدرسه درگیر می‌شوند (داربین، دارلینگ، استنبرگ و برون^[۳۷]، ۱۹۹۳؛ میلر، دی اری و دادلی^[۳۸]، ۲۰۰۲، به نقل از تری، ۲۰۰۴).

پورشهباز، شاملو، قاضی طباطبایی و جزایری (۱۳۸۴) در پژوهشی تحت عنوان «روابط ساختاری عوامل روان شناختی مصرف مواد مخدر در نوجوانان پسر» ‌به این نتیجه دست یافتند که مشکلات رفتاری عمده ترین عامل تجربه مصرف قبلی مواد و به تبع آن مصرف مواد مخدر در نوجوانان پسر بوده و این عامل نه تنها مستقیماً بر تجربه مصرف مواد مخدر تأثیر دارد بلکه به طور غیر مستقیم و با افزایش نگرش مثبت به مصرف مواد مخدر، بر آن تأثیر دارد.

همان طوری که وست و ایکن^[۳۹] (۱۹۹۷، به نقل از پور شهباز و همکاران، ۱۳۸۴) مطرح ‌می‌کنند برای پیشگیری از مصرف مواد مخدر صرفاً شناسایی فهرستی از عوامل خطرزا و محافظت کننده کافی نیست بلکه باید از مکانیزم و چگونگی بروز آن ها نیز مطلع بود، ‌بنابرین‏، شناسایی روابط متغیرهای واسطه بالقوه و ارتباط آن ها با مصرف مواد مخدر، لازمه فعالیت های مؤثر پیشگیری است.

با توجه به یافته های پژوهشی که نمونه هایی از آن در این بخش ذکر گردید، این سوال مطرح می شود که متغیرهای فوق چگونه و از چه مسیرهایی بر آمادگی اعتیاد اثر می‌گذارند؟ روابط این متغیرها با هم و در ارتباط با آمادگی اعتیاد چگونه است؟ ‌بنابرین‏، در این پژوهش روابط حاکم بر متغیرها و مکانیزمی که منجر به آمادگی اعتیاد در نوجوانان دختر و پسر می‌شوند با بهره گرفتن از روش مدل یابی معادلات ساختاری مورد آزمون قرار گرفتند.

شکل ۱-۱ مدل فرضی پژوهش حاضر را نشان می‌دهد. بر اساس این مدل، چنین فرض شده است که شیوه های فرزند پروری از طریق راهبردهای مقابله، نوجویی و مشکلات رفتاری بر آمادگی اعتیاد تأثیر می‌گذارند.

فرزندپروری مقتدر

هیجان خواهی

تکانه ای

فرزندپروری مستبد

ولخرج

فرزندپروری سهل گیر

بی نظم

مشکلات توجه

مقابله مسئله مدار

مشکلات بزهکارانه

مقابله هیجان مدار

مقابله اجتنابی

پرخاشگری

منفعل

فعاال

شکل ۱-۱٫ الگوی پیشنهادی پیش آیندهای خطرزا و محافظت کننده آمادگی اعتیاد

اهمیت و ضرورت پژوهش

مواد مخدر در هزارۀ سوم، همچنان به صورت یک معضل و عامل هولناک در آمده است و موج تخریب کنندۀ آن، بر کلیه زمینه ­های اجتماعی- اقتصادی- سیاسی- فرهنگی- روانی و تربیتی اثر گذاشته است. بررسی آمارهای موجود در ایران و دیگر کشورها، از جمله کشورهای آسیایی می‌تواند شمایی روشن تر از آنچه که بیان شد، نشان دهد. ارقام موجود، راجع به انسان هایی است که می توانستند مولدان بالقوه و بالفعل جامعه باشند. تخمین زده می شود که هر فرد ایرانی وابسته به مواد، حدود یک میلیون تومان در سال به جامعه زیان می رساند (رئوفی و رضوی، ۱۳۷۸). این هزینه­ که افراد وابسته به مواد، صرف مواد می‌کنند و تأثیرات منفی که بر اطرافیانشان می‌گذارند، حاکی از خسارات عظیم تر پیکرۀ نیروی انسانی جامعه است. می توان گفت که اعتیاد مخصوص یک قشر خاص نیست، در میان هر طبقه ای چه مرفه و غیرمرفه، بی سواد و باسواد، مجرد و متأهل و …، فرد وابسته به مواد وجود دارد. اما اینکه چه افرادی، با چه ویژگی هایی، بیشتر در معرض خطر هستند، بر اساس پژوهش­هایی که ‌در مورد اعتیاد انجام شده، مشخصات فردی، اجتماعی و روانی ویژه ای را برای افراد وابسته به مواد شناسایی و مطرح شده اند. مرور و مطالعه اطلاعات موجود در این زمینه حاکی از آن است که نوجوانان به عنوان قشر آسیب پذیر بیشتر در معرض خطر هستند. اعتیاد نیروی نوجوان هر جامعه، در واقع زمینه ساز تخریب و انحطاط کامل آن اجتماع می‌باشد. نتایج مطالعات متعددی که در برخی از کشورها در زمینه میزان ابتلای افراد به مصرف مواد انجام شده است، چشمگیر بوده و زنگ خطری است که بذل توجه به آن از ضروریات زمان محسوب می شود. برای نمونه در ترکیه ۴/۳۱ درصد افراد مورد مطالعه یک پژوهش را زیر ۱۵ ساله ها تشکیل می‌دادند، از سوی دیگر در پاکستان بیشترین افراد وابسته به مواد (۵/۱۷ %) زیر ۳۵ سال و بالاترین نسبت سنی افراد وابسته به مواد مورد بررسی بین ۲۶ تا ۳۰ سال بوده که سن شروع اعتیاد ۳۴ درصد آن ها ۱۵ تا ۲۰ سال ذکر شده است. طی یک مطالعه که در هند انجام شده است، سن قشر آسیب پذیر بین ۲۰ الی ۳۴ سال است. منبع دیگری مطرح می‌کند، در بررسی­ های گسترده ­ای که انجام شده، میزان سوء مصرف مواد یا وابستگی به مواد در طول عمر در جمعیت بالای ۱۸ سال ایالات متحده، ۷/۱۶ درصد گزارش گردیده است. و در نهایت در بنگلادش بیشترین افراد مورد تحقیق وابسته به مواد، بین سنین ۲۱ الی ۳۴ سال بودند (مددی و نوغانی، ۱۳۸۴). اعتیاد در کشور ما نیز طی سال های اخیر روند رو به افزایش داشته و مطابق آمارها حدود ۷۳ درصد جمعیت معتاد کشور، زیر ۴۰ سال و میانگین سنی آن ها حدود ۳۵ سال است. وجود ۵/۲ میلیون معتاد رسمی و حدود ۴ میلیون معتاد تفننی که نهایتاًً آنان نیز ممکن است معتاد دائم شوند، لزوم توجه ‌به این پدیده ناخوشایند را بیشتر و رهایی از این مسمومیت را مسلم تر می‌کند (مسکنی و جعفر زاده فخار، ۱۳۸۷). برخی بررسی ها پنج تا ده درصد افراد جامعه را دارای زمینۀ مستعد برای اعتیاد دانسته اند (پیران، ۱۳۷۶، به نقل از زینالی و همکاران، ۱۳۸۷).

ادمون سان، کانگر^[۴۰] و کانگر، (۲۰۰۷) در پژوهشی تحت عنوان مهارت های اجتماعی در دانشجویان با صفت خشم بالا، ‌به این نتیجه دست یافتند که شیوع مصرف مواد در زنان افزایش یافته است و کاهش میانگین سن شروع مواد، از دیگر یافته های تحقیق بود.

۱) اطلاعات مالی شرکت های مورد آزمون در دوره زمانی پژوهش در دسترس باشد.

۲) شرکت ها از ابتدای سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ در بورس اوراق بهادار تهران فعال باشد.

۳) شرکت ها در فاصله زمانی تحقیق تغییر دوره مالی نداده و سال مالی آن ها منتهی به ۲۹ اسفند باشد.

۴) جزء مؤسسه‌ های مالی، سرمایه گذاری و بانک ها نباشد.

با توجه به مطالب فوق، جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه شرکت های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران طی سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ بوده که جامعه مورد بررسی با توجه به روش غربالگری و پس از حذف مشاهدات غیر قابل قبول( بر اساس معیارهای جدول ۳-۱ در صفحه بعد) برابر با ۱۱۶ شرکت (۵۸۰ شرکت طی۵ سال) می‌باشد.

جدول ۳-۱ تعداد شرکت ها پس از غربالگری

شـــــــــــــــــرح
تعداد

تعداد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تا پایان سال ۱۳۹۱

۴۷۴

تعداد شرکتهایی که در قلمرو زمانی پژوهش از بورس برون رفت داشته اند

(۱۰۶)

تعداد شرکتهایی که در قلمرو زمانی پژوهش وارد بورس شده اند

(۴۹)

تعداد شرکتهایی که در قلمرو زمانی پژوهش سال مالی آن ها به ۲۹/۱۲ختم نمی شوند

(۸۱)

تعداد شرکتهایی که در قلمرو زمانی پژوهش سال مالی تغییر داده‌اند

(۲۲)

تعداد شرکتهایی که در قلمرو زمانی پژوهش به امور سرمایه گذاری و واسطه گری مالی اشتغال دارند

(۳۵)

تعداد شرکتهایی که در قلمرو زمانی پژوهش بیش از ۳ ماه وقفه معاملاتی داشته اند

(۶۵)

تعداد شرکت های مورد بررسی
۱۱۶

۳-۶) گردآوری اطلاعات

اطلاعات نظری و یافته ­های تحقیقات پیشین و داده ­های مورد نیاز تحقیق به صورت دقیق از منابع ثانویه گردآوری می‌گردد. برای گردآوری اطلاعات ‌در مورد ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق و فرمول­های استخراج متغیرهای تحقیق از روش کتابخانه ­ای استفاده می­ شود. داده ­های آماری مرتبط با فرضیه ­های تحقیق با بهره گرفتن از روش اسناد و مدارک سازمانی از صورت­های مالی شرکت ها استخراج و با توجه به فرضیه های تحقیق، داده ­های متغیرها از اطلاعات به دست آمده محاسبه شده است. با توجه به اینکه اطلاعات و داده ­های گردآوری از اسناد حسابرسی شده استخراج می‌گردد و در تبدیل آن ها از فرمول­هایی استفاده می­ شود که در جامعه علمی مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد، در نتیجه ‌می‌توان ادعا نمود که وسیله اندازه ­گیری دارای اعتبار خواهد بود. با توجه به اینکه در محاسبه شاخص­ های مورد مطالعه از فرمول­های خاصی استفاده می­ شود که به عنوان ابزار استاندارد جهانی محسوب می­شوند و طبق اسناد موجود در ادبیات و پایه­ های نظری مختص اندازه ­گیری آن صفات محسوب می­شوند، ‌بنابرین‏ از این دیدگاه ‌می‌توان به روایی وسیله اندازه ­گیری اطمینان حاصل کرد.‌بنابرین‏، داده های مورد نیاز این پژوهش از طریق بانک‌های اطلاعاتی رایانه‌ای و مراجعه به کتابخانه سازمان بورس و اوراق بهادار و استفاده از نرم افزار ره‌آورد نوین و مراجعه به وب سایت www.rdis.ir سایت متعلق به سازمان بورس و اوراق بهادار (مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی)، جمع‌ آوری خواهد گردید همچنین صورت های مالی شرکت ها شامل ترازنامه، صورت جریان وجوه نقد و یاداشت های همراه صورت های مالی در پایان هر سال مالی (۲۹ اسفند ماه) به عنوان ابزار تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است.

۳-۷) روش‌ها و ابزار تحلیل داده ها

در مواردی که بررسی ارتباط بین یک متغیر وابسته با یک یا چند متغیر مستقل مد‌نظر باشد و هدف محقق این است که بر اساس این ارتباط و با بهره گرفتن از داده های تاریخی، پارامتر (پارامترهایی) برای متغیر(متغیرهای) مستقل برآورد و با ارائه مدل اقدام به پیش‌بینی نماید، داده ها و متغیر‌های موجود در یک مدل معمولا در سه نوع مختلف می‌تواند باشد(سوری، ۱۳۹۲):

داده های سری زمانی^[۸۷]

داده های مقطعی^[۸۸]

داده های ترکیبی^[۸۹]

داده های سری زمانی، مقادیر یک متغیر (چند متغیر) را در نقاط متوالی در زمان، اندازه‌گیری می‌کند. این توالی می‌تواند سالانه، فصلی، ماهانه، هفتگی یا حتی به صورت پیوسته باشد.

داده های مقطعی، مقادیر یک متغیر (چند متغیر) را در طول زمان و روی واحدهای متعدد اندازه‌گیری می‌کند، این واحدها می‌تواند واحدهای تولیدی، صنایع و یا شرکت‌های مختلف باشد.

داده های ترکیبی، در واقع بیان کننده داده های مقطعی در طی زمان است، یا به عبارت دیگر این داده‌‌ها حاصل ترکیب دو دسته داده های سری زمانی و مقطعی می‌باشد(سوری، ۱۳۹۲).

با توجه به ادبیات تحقیق موجود و نیز ماهیت فرضیات تحقیق در این پژوهش از داده های ترکیبی استفاده شده است.

۳-۸) روش‌های آماری آزمون فرضیه‌ها

در این تحقیق از رگرسیون چند متغیره با به کارگیری داده های ترکیبی استفاده می‌گردد. برای تجزیه و تحلیل داده ­های تحقیق و آزمون فرضیات تحقیق از روش­های آماری به دو شکل توصیفی و استنباطی استفاده خواهد­ شد که در ابتدا با بهره گرفتن از آمار توصیفی به تبیین و توصیف ویژگی­های جمعیت شناختی داده ­ها پرداخته می شود و سپس برای برآورد پارامترها و بررسی آزمون فرضیات تحقیق، فروض کلاسیک رگرسیون مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین از نرم افزار۶ EViewsبرای تحلیل توصیفی داده ­ها و آزمون فرضیات و استخراج مدل رگرسیون چند متغیره استفاده می­ شود.

۳-۹) رگرسیون چند متغیره

در برخی از مسائل پژوهشی، به ویژه آن‌هایی که با هدف ارائه مدلی برای پیش‌بینی انجام می‌شوند، تعیین همبستگی بین متغیر وابسته (که قصد پیش‌بینی آن را داریم)، و متغیرهای پیش‌بینی کننده که هر کدام از آن ها تا حدودی با این متغیر همبستگی دارند، دارای اهمیت زیادی است. روشی که از طریق آن متغیرهای پیش‌بینی کننده ترکیب می‌شوند، “رگرسیون چند متغیره” نام دارد. در این روش، یک معادله رگرسیون چند متغیره محاسبه می‌شود که ارزش‌های اندازه‌گیری شده پیش‌بینی را در یک فرمول خلاصه می‌کند. ضرایب معادله برای هر متغیر، بر اساس اهمیت آن در پیش‌بینی متغیر ملاک محاسبه و معین می‌شود. درجه همبستگی بین متغیرهای پیش‌بینی کننده در معادله رگرسیون چند متغیره و متغیر وابسته، به وسیله ضرایب نشان داده می‌شود.مدل رگرسیون چند متغیره به شرح زیر است:

Y_i = α + β_۱ X_1,i + β_۲ X_2,i + … + β_n X_n,i + ε_n,i

که در آن :

Y_i = i اُمین مشاهده متغیر وابسته

α = عرض از مبدأ (مقدار ثابت)

X_n,i = i اُمین مشاهده برای متغیرمستقل X_n (n=1,2,…,n)

β = ضریب متغیر مستقل

ε ‌= جزء اخلال

در چنین مدلی مفروضات اساسی زیر در نظر گرفته می‌شود:

۱- بین متغیرهای مستقل رابطه خطی وجود ندارد؛

۳-۹-۱-پروندۀ هسته­ای ایران و دولت یازدهم:

پرونده هسته­ای ایران در شرایطی به دولت یازدهم رسید که بیش از ۱۲ قطعنامه شورای حکام آژانس بین ­المللی انرژی اتمی علیه برنامه هسته­ای کشورمان به تصویب رسیده و طی آن ها درخواست­های مشخصی از کشورمان از جمله تعلیق کلیه فعالیت های غنی سازی و اجرای پروتکل الحاقی به صراحت ذکر شده است. علاوه بر این طی یک فرآیندی موضوع به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع و در قالب یک بیانیه رئیس و ۶ قطعنامه شورای امنیت، تحریم­هایی علیه کشورمان وضع شده و خواسته­ های مشخصی از جمله تعلیق کلیدی فعالیت های هسته­ای و تصویب و اجرای بدون قید و شرط پروتکل الحاقی مطرح شده است. (دریایی، ۱۳۹۲، ۱۰۷)

به رغم وجود این شرایط، پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ و روی کار آمدن دولت جدید به ریاست حجت الاسلام دکتر حسن روحانی، مسئولیت مذاکرات هسته­ای با ۱+۵ که قبل از آن به عهده شورای عالی امنیت ملی بود؛ به وزارت امور خارجه محول گردید. در واقع از ابتدای کار دولت یازدهم، پرونده هسته­ای کشورمان وارد مرحله تازه­ای شد. دیپلماسی هسته­ای دولت یازدهم، حدود یکصد روز بعد از روی کار آمدن این دولت به توافقی با عنوان «برنامه اقدام مشترک ژنو» برای حل بحران هسته­ای منجر شد. این توافق بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین و آلمان تحت عنوان ۱+۵ در تاریخ ۳ آذر ۱۳۹۲ (۲۴ نوامبر ۲۰۱۳) منعقد گردید در واقع بعد از سه دور مذاکره کارشناسی و یک دور مذاکره در سطح مدیران ارشد بالاخره روی جزئیات اجرایی این برنامه اقدام، توافق حاصل شد و برنامه مذبور از ۲۰ژانویه (۳۰ دی ۱۳۹۲) اجرایی شد. (همان، ۱۰۸)

۳-۹-۲- عناصر گام اول توافق ژنو:

گام اول دارای دوره زمانی شش ماهه بود و با توافق متقابل قابل تمدید بود. در این دوره همه اعضا، با حسن نیت ، در جهت حفظ فضای سازنده در مذاکرات فعالیت می نمودند.

قرار شد ایران اقدامات زیر را انجام دهد:

• • نیمی از اورانیوم موجود غنی شده ۲۰ درصد رابه صورت اکسید ۲۰ درصد برای تولید سوخت راکتور تحقیقاتی تهران ذخیره نماید. بقیه UF6 20 درصد را به مواد کمتر از ۵ درصد رقیق نماید. ضمناً خط برگشت پذیر نیز وجود نداشته باشد.

• • ایران اعلام می‌کند که برای این دوره ۶ ماهه، اورانیوم را به سطح بالاتر از ۵ درصد غنی سازی نکند.

• • ایران اعلام می‌کند که فعالیت های خود در تأسیسات سوخت هسته­ای نطنز^[۳۵]۱، فردو^[۳۶]۲ و یا راکتور اراک^[۳۷]۳ را که توسط آژانس با نام IR-40 شناسایی می شود، بیش ازاین گسترش نخواهد داد.

• • همان گونه که ایران در برنامه عملیاتی کردن تأسیسات تبدیل مواد، به آژانس اعلام ‌کرده‌است، با آغاز خط تبدیل مواد UF6 غنی شده تا ۵ درصد به UO2 ، ایران تصمیم دارد مواد UF6 جدیداً غنی شده تا سطح ۵ درصد، طی ۶ ماه آینده را به اکسید تبدیل کند.

• • محل های جدید برای غنی سازی ایجاد نمی شود.

• • ایران برنامه تحقیق و توسعه (R&D) تحت نظارت، از جمله برنامه تحقیق و توسعه جاری غنی سازی خود را که با هدف انباشت اورانیوم غنی شده صورت نمی گیرد، ادامه خواهد داد.

• عدم باز فرآوری یا ساخت تاسیساتی که توانایی بازفرآوری داشته باشند.

همچنین قرار شد نظارت های بیشتری شامل موارد زیر انجام شود:

• • ارائه اطلاعات مشخص به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شامل اطلاعات درخصوص طرح­های تأسیسات هسته­ای ایران، توصیف ساختمان ها در هر یک از سایت های هسته­ای، توصیفی از سطح عملیاتی که در هر یک از اماکن که به فعالیت های هسته­ای مشخص اشتغال دارند، اطلاعات در خصوص معادن و تخلیص و اطلاعات درخصوص منابع اولیه.

• • ارائه پرسشنامه جدید فنی رآکتور اراک به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که توسط آژانس با نام IR-40شناسایی می شود.

• • اتخاذ گام های لازم برای موافقت با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای انعقاد «رهیافت پادمان» ‌در مورد رآکتور اراک که توسط آژانس با نام IR-40شناسایی می شود.

• • دسترسی روزانه بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به فردو و نطنز با هدف بررسی فایل های ضبط شده دوربین ها در مواقعی که آن ها برای بازرسی دوره­ای موسوم به PIV,IIV,DIV و بازرسی­های سرزده در سایت حضور ندارند.

• دسترسی هدایت شده بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به:

کارگاه های مونتاژ سانتریفیوژ^[۳۸]۱

کارگاه های تولید روتور سانتریفیوژ و محل های نگهداری

معادن اورانیوم و تخلیص اورانیوم

در مقابل مقرر شد، ۳+۳، اقدامات داوطلبانه زیر را انجام دهد:

• • توقف تلاش برای کاهش خرید نفت خام ایران به نحوی که مشتریان فعلی بتوانند میانگین میزان کنونی خرید نفت خام خود از ایران را کماکان ادامه دهند. بازگشت مبالغ مشخص از عواید فروش نفت ایران در خارج از کشور به ایران. ‌در مورد معاملات نفتی مذکور، تحریم های اتحادیه اروپا و امریکا بر بیمه و خدمات حمل و نقل مرتبط ، تعلیق می‌شوند.

• • تعلیق تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا بر:

• • صادرات پتروشیمی ایران و نیز تعلیق تحریم خدمات مرتبط^[۳۹]۲

• • طلا و فلزات گران بها، و تعلیق تحریم خدمات مرتبط

• • تعلیق تحریم های امریکا بر صنعت خودرو و تعلیق تحریم های خدمات مرتبط

• • صدور گواهی عرضه و نصب قطعات یدکی برای ایمنی پرواز هواپیماهای غیر نظامی ایران و خدمات مرتبط

• • صدور گواهی بازرسی های مرتبط با ایمنی و تعمیرات در ایران و همچنین خدمات مرتبط.^[۴۰]۱

• • عدم صدور قطعنامه های جدید تحریم هسته­ای توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد.

• • عدم صدور قطعنامه های جدید تحریم هسته­ای از سوی اتحادیه اروپا.

• • دولت امریکا، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس جمهور و کنگره از تحمیل تحریم های جدید هسته­ای خودداری خواهد کرد.

• • یک کانال مالی به منظور تسهیلات تجارت امور انسان دوستانه برای تامین نیازهای داخلی ایران با بهره گرفتن از درآمدهای نفتی ایران در خارج از کشور ایجاد خواهد شد.

• نجات امور انسان دوستانه شامل مراودات تجاری مرتبط با تولیدات غذایی و کشاورزی، دارو، تجهیزات دارویی و مخارج پزشکی بیماران خارج از کشور خواهد بود.

این کانال مالی شامل بانک های خارجی مشخص و بانک های ایرانی غیر تحریم شده خواهد بود که به هنگام ایجاد این کانال مشخص خواهند شد.

کانال مذبور همچنین موارد ذیل را در برمی گیرد:

• • نقل و انتقال های مالی مورد نیاز برای پرداخت تعهدات ایران به سازمان ملل متحد

• • پرداخت مستقیم شهریه به دانشگاه ها و دانشکده ها برای دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در خارج از کشور تا مبلغ توافق شده برای یک دوره شش ماهه.

• افزایش آستانه برای اخذ مجوزهای اتحادیه اروپا جهت تبادلات مالی تجارت موارد غیر تحریمی تا مبلغ مورد توافق.

سرانجام اینکه:

گام نهایی راه حل جامع^[۴۱]۱ که اعضا قصد داشتند مذاکره در خصوص آن را در کمتر از یک سال بعد از تصویب این سند، به پایان رسانده و اجرای آن را شروع کنند، عبارت بودند: