۲٫ قانون ثبت

قانون ثبت در خصوص معاملات رهنی مقرراتی را بیان داشته است. مطلوب است به جایگاه این مواد و تأثیر آن بر مواد مربوط به رهن مدنی اشاره گردد. عمده‌ترین مواد مربوط به اسناد رسمی وثیقه‌ای، ماده ۳۳ و ۳۴ اصلاحی قانون ثبت است که با برخی از مواد قانون مدنی در تعارض بوده است.

به طور کل می‌توان گفت تصویب مواد ۳۳ و ۳۴ قانون ثبت و تبصره‌های ذیل آن، در برخی مواد قانون مدنی از جمله مواد ۷۷۱،۷۷۷،۷۷۹ و۷۸۱ مؤثر بوده است و در مقام اجرا، این مواد را نسخ یا دامنه آن را محدود ‌کرده‌است. به عنوان مثال، می‌توان به ماده ۷۷۷ قانون مدنی اشاره کرد. طبق این ماده، راهن می‌تواند ضمن عقد رهن به مرتهن وکالت دهد که اگر در موعد مقرر، راهن دین خود را ادا ننمود، مرتهن از عین مرهونه یا قیمت آن، طلب خود را استیفا کند. ولی با توجه به ماده ۳۴ قانون ثبت، بستانکار، اعم از اینکه از طرف بدهکار وکالت داشته باشد یا نداشته باشد، ناگزیر است که برای فروش مال مرهون و استیفای طلب، به مراجع قانونی مراجعه نماید و این مرجع در‌مورد اسناد رهنی که به صورت رسمی تنظیم گردیده، اداره ثبت است و در این راستا، ماده ۳۴ قانون ثبت اجرا می‌شود و در‌مورد اسناد رهنی عادی به دادگاه مراجعه می‌شود که در این صورت ماده ۷۷۹ قانون مدنی اجرا می‌شود. با این اوصاف، باید پذیرفت که وکالت در اسناد رسمی از شمول ماده ۷۷۷ قانون مدنی خارج است و ماده ۳۴ قانون ثبت را مخصص ماده ۷۷۷ قانون مدنی تلقی نمود.^[۲۲]

همچنین، طبق آیین‌نامه‌ی اجرای مفاد اسناد رسمی لازم‌الاجرا، اجرای مفاد اسناد رسمی مذکور و فروش مال مرهون با توجه به ماده ۳۴ قانون ثبت از طریق دفتر خانه‌ای که سند را ثبت ‌کرده‌است، صورت می‌گیرد.

قانون دریایی در قسمت دوم از فصل یک، موادی را به ثبت کشتی و همچنین ثبت معاملات مربوط به آن اختصاص داده است. لیکن، از قانون ثبت به عنوان قانون عام، در زمینه‌ی اجرا و فک اسناد رهنی در بسیاری از موارد، با توجه به خلأهای قانونی موجود در زمینه‌ی رهن دریایی استفاده می‌شود و عملاً هم دیده می‌شود که بسیاری از دست‌اندر‌کاران از عمل به مقررات دریایی خودداری کرده و با توجه به رویه‌های معمول، این اسناد را تنظیم می‌کنند و عموماً علت این امر را نارسایی و ایرادات قانون دریایی عنوان می‌نمایند.

ب. قوانین خاص

کشور ایران با وجود داشتن بیش از ۱۸۰۰ کیلومتر مرز آبی بین‌المللی در جنوب و ۶۰۰ کیلومتر مرز آبی در شمال و سابقه طولانی دریانوردی، تا سال ۱۳۴۳ فاقد قانون مدون و جامع دریایی بود و تنها از مقررات مدنی در زمینه‌ی رهن دریایی استفاده می‌شد. عقد رهن در قانون مدنی، هرچند جواب‌گوی شرایط اقتصادی زمان خود بوده است،اما، با افزایش حجم سرمایه‌گذاری‌ها و میزان اعتبارات بازرگانی، دیگر با شرایط اقتصادی و بین‌المللی زمان ما تطبیق‌پذیر نیست.همچنین، به‌دلیل ویژگی‌های خاص رهن دریایی و وام‌های کلانی که به‌‌منظور توسعه‌ حمل‌و‌نقل و تجارت دریایی اخذ ‌می‌شود و نتیجتاً حمایت بیشتری از مرتهنین را طلب می‌کند، نیاز به تدوین مقررات ویژه در این زمینه احساس شد؛ ‌بنابرین‏، در سال ۱۳۴۳ برای نخستین بار، قانونی به تصویب رسید که خاص حقوق دریایی بود و به عنوان «قانون دریایی ایران» شهرت یافت. از سوی دیگر، پیوستن ایران به برخی کنوانسیون‌ها، زمینه‌ی ظهور قواعد و مقررات بین‌المللی راجع‌به رهن و حقوق ممتازه را در حقوق دریایی ایران فراهم نمود.

۱٫ قانون دریایی

همان گونه که اشاره شد، در سال ۱۳۴۳، مجلس شورای ملی قانون دریایی ایران را در ۱۴ فصل و ۱۹۴ ماده به تصویب رساند که این قانون عمدتاًً با اقتباس از مقررات کتاب دوم قانون تجارت فرانسه، مصوب ۱۸۰۷ میلادی که خود ملهم از احکام و قواعد فرمان ۱۶۸۱ لوئی چهاردهم بوده، تهیه و تنظیم گردیده است.^[۲۳] در این میان، فصل سوم طی مواد ۴۲ تا ۵۱، تحت عنوان «رهن کشتی» و فصل هفتم طی مواد ۱۰۲ تا ۱۱۰، با عنوان «وثیقه‌دادن بار کشتی و اخذ وام» به موضوع مورد بحث اختصاص داده شده است. هرچند کاملاً واضح است موضوعی به گستردگی رهن دریایی نمی‌تواند طی چند ماده مبهم پوشش داده شود، اما، به هر روی، این مواد در راستای عرف دریانوردی و بین‌المللی مبین قواعدی متمایز از اصول شناخته شده است که در این پایان‌نامه به دنبال تحلیل نقاط ضعف و قوت آن خواهیم بود.

علاوه بر قانون دریایی، همان طور که در ماده ۱۹۳ این قانون مقرر شده، کلیه آیین‌نامه‌های اجرایی این قانون توسط وزارتخانه‌های مربوط تهیه شده است و پس از تصویب هیئت وزیران به اجرا درمی‌آیند. اهم این آیین‌نامه‌ها عبارت‌اند از آیین‌نامه ثبت انتقالات و معاملات کشتی‌ها مصوب ۱۳/۶/۱۳۴۴ با توجه به ماده ۲۴ قانون دریایی و آیین‌نامه‌ی ثبت کشتی‌ها و شناورها مصوب ۱۰/۹/۱۳۴۴ هیئت وزیران.

به وضوح پیدا‌ است که در وهله‌ی اول، ثبت کشتی و شناورها و در وهله‌ی دوم، ثبت معاملات و انتقالات کشتی برای قانون‌گذار بسیار پراهمیت بوده و به‌ خصوص، اهمیت ثبت در رهن دریایی بسیار چشمگیر است. بدین جهت که رهن، شامل کشتی‌های ثبت شده است و خود معامله و عقد رهن نیز باید در اسناد کشتی به ثبت برسد.

۲٫ معاهدات بین‌المللی (قانون راجع‌به اجازه‌ الحاق دولت ایران به کنوانسیون حقوق ممتازه و رهن دریایی ۱۹۲۶ بروکسل)

ایران با داشتن سواحل طولانی و بنادر متعدد، در زمره‌ی کشورهای دریایی قرار دارد و کشتی‌رانی تجاری تأثیر به‌سزایی در بازرگانی خارجی آن دارد. از‌همین‌رو، پیوستن به معاهدات بین‌المللی دریایی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر شناخته شده است. این معاهدات چندجانبه، هر دولت عضو را در مقابل سایر دول عضو متعهد ساخته و در نتیجه این اسناد برای آن ها لازم‌الاجرا است. مفاد این معاهدات، همان گونه که در ماده ۹ قانون مدنی و اصل ۷۷ قانون اساسی مقرر شده است، از نظر قانون‌گذار اعتباری معادل قانون داخلی داشته و به همان میزان لازم‌الاجرا ارزیابی می‌شود. از این دسته می‌توان به قانون راجع‌به اجازه‌ الحاق دولت ایران به کنوانسیون یکنواخت‌کردن مقررات مربوط به حقوق ممتازه و رهن دریایی، ۱۰ آوریل ۱۹۲۶ بروکسل، مصوب ۲۸/۴/۱۳۴۵ اشاره نمود.

این قانون در واقع ترجمه‌ی کنوانسیون ۱۹۲۶ است که با همان اختصار به موضوع رهن پرداخته و فقط چهار ماده آن مربوط به موضوع رهن است که همگی مقررات شکلی‌اند وعمده موضوعات رهن دریائی از نظر ماهوی مسکوت مانده است. اکثر مطالب این قانون، بر ضرورت ثبت رهن کشتی‌های دول عضو، بیان موارد حقوق ممتازه و اولویت آن‌ ها و حق تقدم حقوق ممتازه نسبت به رهن کشتی‌ها متمرکز شده است. با توجه به فصل دوم قانون دریایی ۱۳۴۳ و شباهت مواد این فصل با کنوانسیون بروکسل، به نظر می‌رسد که تدوین‌کنندگان قانون دریایی ایران، قبل از پیوستن به کنوانسیون ۱۹۲۶ آن را پذیرفته و در تدوین و نگارش قانون دریایی از آن الهام گرفتند و نتیجتاً باید یادآور شد که با تصویب قانون راجع‌به اجازه‌ الحاق دولت ایران به کنوانسیون ۱۹۲۶ بروکسل، عملاً مقررات ویژه‌ای پذیرفته نشد و به نوعی، همان مواد مصرح در فصل دوم قانون دریایی بوده است.

بند دوم: مقررات بین‌المللی

ماده ۸۲۹ – قبول موصی له قبل ‌از فوت موصی موثرنیست وموصی می‌تواند ازوصیت خودرجوع کندحتی درصورتی که موصی له موصی به راقبض کرده باشد.

ماده ۸۳۰ – نسبت به موصی له ردیاقبول وصیت بعدازفوت موصی معتبر است ‌بنابرین‏ اگرموصی له قبل ‌از فوت موصی وصیت راردکرده باشدبعدازفوت می تواندآن راقبول کندواگربعدازفوت آن راقبول وموصی به راقبض کرددیگر نمی تواندآن راردکندلیکن اگرقبل ‌از فوت قبول کرده باشدبعدازفوت قبول ثانوی لازم نیست.

ماده ۸۳۱ – اگرموصی له صغیریامجنون باشدردیاقبول وصیت باولی خواهد بود.

ماده ۸۳۲ – موصی له می تواندوصیت رانسبت به قسمتی ازموصی به قبول کند در این صورت وصیت نسبت به قسمتی که قبول شده صحیح ونسبت به قسمت دیگر باطل می شود.

ماده ۸۳۳ – ورثه موصی نمی توانددرموصی به تصرف کندمادام که موصی له رد یاقبول ‌خود را به آنهااعلام نکرده است.

ماده ۸۴۹ – اگرموصی زیاده برثلث به ترتیب معینی وصیت به اموری کرده باشدورثه زیاده برثلث رااجازه نکنندبه همان ترتیبی که وصیت ‌کرده‌است از ترکه خارج می شودتامیزان ثلث وزایدبرثلث باطل خواهدشدواگروصیت به تمام یک دفعه باشدزیاده ازهمه کسرمی شود.

ماده ۸۵۰ – موصی له بایدموجودباشدوبتواندمالک چیزی بشودکه برای اووصیت شده است.

ماده ۸۵۱ – وصیت برای حمل صحیح است لیکن تملک اومنوط است براینکه زنده متولدشود.

ماده ۸۵۲ – اگرحمل در نتیجه جرمی سقط شود موصی به، به ورثه او می‌رسد مگر اینکه موصی طور دیگری مقرر داشته باشد.

ماده ۸۵۳ – اگر موصی لهم متعدد و محصور باشند موصی به بین آن ها بالسویه تقسیم می شود مگر اینکه طور دیگر مقرر داشته باشد.

۲-۱-۱-۳- موصی به

الف- موصی به

موصی به امر یا چیزی است که به آن وصیت می شود.

ب- شرایط موصی به

فقهای مذاهب اسلامی برای صحت وصیت، شرایط زیر را در موصی به لازم می دانند :

1. موصی به،باید قابل تقویم و قابل تملیک باشد، به عبارت دیگر موصی به باید بعد از مرگ موصی، به یکی از اسباب و راه های تملیک قابلیت انتقال به موصی له را داشته باشد.

پس وصیت به هر مالی که دارای قیمت باشد خواه اعیان یا منافع صحیح است. وصیت به آنچه که ثمره درخت است یا به آنچه که در شکم گاه هست، چون به وسیله ارث تملیک می شود ؛ مادام که در هنگام مرگ موصی، وجود موصی به محقق باشد، موصی له استحقاق داشتن و ملکیت آن را پیدا می‌کند. اما وصیت به چیزی که موجود نباشد صحیح نیست. لازم نیست که موصی به عین و ذات باشد بلکه وصیت کردن به منافع جایز است. مانند وصیت کردن به منفعت خانه و حق سرقفلی و امثال آن.

در موصی به مجهولی که قدرت تسلیم آن وجود ندارد نیز وصیت کردن به صورت موقت و موبد ( ابدی ) جایز است(یحیی ابن شرف النوری، ۱۳۷۲، ص۱۷۰).

منافع از نظر حنفیه قابلیت توارث ندارد، ولی می‌تواند به عنوان موصی به، اعتبار داشته باشد. از آنجا که منافع در حال حیات می‌توانند موضوع عقود قرارگیرند لذا وصیت به آن ها نیز جایز است ؛ زیرا مقصود، تملیک منفعت پس از مرگ است ؛ اما سایر مذاهب ، منافع را از لحاظ عقد و ارث مانند اعیان می دانند و وصیت به آن را جایز می شمارند. شافعیه وصیت کودک و نیز پوست مردار قابل دباغی را مجاز می دانند. وصیت بر نوحه سرایی بر میت نیز صحیح نیست همچنین وصیت برای کسی که از وی روزه بگیرد یا نماز بخواند جایز نیست.

1. موصی به امری حرام نباشد : وصیت به چیزی که شرعا مال نیست صحیح نمی باشد. مانند : لاشه مردارو چیزی که درباره طرفین عقد قابل قیمت گذاری نیست، مانند: شراب به نسبت مسلمانان.

هر چیزی که انتفاع و سود بردن از آن حرام باشد، وصیت کردن به آن صحیح نیست. چون منابع شرعی آن وجود ندارد. مانند: سگ گزنده و شراب و خوک.

حنیفه می‌گوید : وصیت به اطعام نوحه سرایان پس از مرگ موصی یا وصیت به ساختن بارگاه بر قبر او یا وصیت به قرائت قرآن به قبور و در منازل باطل است ؛ چون این اعمال مانند اجرت برای قرائت و دیگر عبادات بوده و جایز نیست. دادن دستمزد برای برخی امور ضروری جایز است مانند پرداخت دستمزد برای آموزش قرآن یا گفتن اذان ؛ اما اگر پرداخت دستمزد برای عبادات نیز صحیح بود باید برای روزه و نماز جایز شمرده می شد، در حالی که این عمل، اجماعا، باطل است. ابن عابدین می‌گوید : آنچه در این باره گفته شده است مانع قرائت بر قبور نیست؛ زیرا اگر کسی بر قبر دوست یا خویشاوندی قرآن بخواند خوب است؛ ولی وصیت به قرائت قرآن بر قبور بی معنا است.

اگر مسلمانی برای معبد یا کلیسایی وصیت کند باطل است ؛ زیرا این عمل معصیت است ؛ اما اگر یک نفر ذمی به تعمیر یا اصلاح کلیسایی وصیت کند، این وصیت از نظر ابوحنیه جایز است زیرا وصیتی از نظر وی معتبر است که عنوان قربت داشته باشد نه اینکه در واقع و نفس الامر قربت محسوب شود ولی محمد و ابویوسف معتقدند که این نوع وصیت باطل است، زیرا وصیت به معصیت است و صحیح نیست. نزد ابوحنیفه وصیت به گذاردن مصاحف در مسجد باطل، ولی از نظر محمد بن حسن شیبانی جایز است فقهای مالکی وصیت به قرائت قرآن بر سر قبر را جایز و نافذ می شمارند و معتقدند این وصایا مانند وصیت به انجام دادن حج همچنین وصیت برای مسجد و صرف هزینه به منظور تعمیرات آن جایز است.

شافعیه وصیت را در این موارد جایز نمی شمارند وصیت برای کلیسا، خرید اسلحه برای کسانی که با آن جنگ کنند، ساختن ابنیه برای انواع معاصی، مانند محلی برای ساختن مشروبات الکلی یا قمار کردن و….

اما از نظر فقهای شافعیه وصیت به منظور قرائت قرآن بر قبر صحیح و وصیت به تعمیرات مسجد جایز است.

نظر فقهای حنبلی ‌در مورد وصایای باطل و صحیح چنین است : وصیت به ساختن کلیسا یا آتشکده و تعمیرات آن ها و صرف پول برای هزینه های آن جایز نیست، با اینکه از طرف ذمی باشد، چون کمک به آن گناه است ؛ وصیت درمورد بنا و بارگاهی که ساختن آن روی قبور تجویز نشده باطل است ؛ وصیت در خصوص استنساخ کتب انجیل و تورات و زبور ولو از ناحیه ذمی جایز نیست زیرا این کتب منسوخ اندو صرف وقت در آن ها بی ثمر است ؛ اما اگر کسی وصیت کند که خانه هایی برای اهل ذمه و اهل حرب بنا کنند صحیح است ؛ زیرا این عمل عنوان معصیت ندارد.

1. موصی به مجهول و چیزی که قدرت تسلیم آن وجود ندارد و نیز وصیت کردن به صورت موقت و موبد (ابدی) جایز است(یحیی ابن شرف النوری، ۱۳۷۲، ص۱۴۶).

علمای حنیفه و حنابله و فقهای موافق آن ها معلوم بودن موصی را شرط صحت وصیت نمی دانند و وصیت به شئی مجهول را نیز صحیح می دانند مثلا کسی برای موصی له جزئی یا بعضی از مالش را وصیت کند مانند وصیت به گوسفندی از گوسفندانش. زیرا مجهول بودن موصی به در زمان حیات موصی یا توسط ورثه رفع می شود و اگر وارثی وجود نداشته باشد، تعیین موصی به،به ولی امر مسلمانان ارجاع می شود(توکلی، ۱۳۶۱، ص۶۷).

همچنین وصیت کردن به چیزی که بر تسلیم آن قدرت ندارد نیز جایز است. مانند : پرنده در هوا. وصیت به معدوم نیز جایز است. مانند : وصیت کردن به چیزی که این شتر به آن آبستن می شود و امثال آن. چون باب وصیت وسیعتر و گسترده تر از غیر آن است(عاشورا، ۱۳۸۶، ص۴۷۷).

ج- مواد قانونی موصی به

ماده ۸۴۰ – وصیت به مصرف مال درامرغیرمشروع باطل است.

ماده ۸۴۱ – موصی به بایدملک موصی باشدووصیت به مال غیرولوبااجازه مالک باطل است.

۳-۳-۳- بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی در حفظ داده های سری

جاسوسی اصولاً یک جرم عمدی تلقی می‌شود ‌به این ‌نحو که مرتکب با سوءنیت اطلاعات طبقه‌بندی شده را در اختیار بیگانگان و عوامل غیرمجاز قرار می‌دهد، اما توجه به اهمیت حفظ اطلاعات طبقه بندی شده و ضرروهایی‌که گاهی در اثر سهل‌انگاری مسؤولان مربوط و عدم حفاظت ازاطلاعات طبقه بندی شده به کشور و نظام اطلاعاتی آن وارد شده است قانون‌گذار را وادار به جرم‌انگاری این‌گونه سهل‌انگاری‌ها و بی‌مبالاتی‌ها در ماده ۵۰۶ ق.م.ا ‌کرده‌است.

۳-۳-۳-۱- بررسی عنصر قانونی

ماده ۵ ق. ج. ر نیز تقریباً مشابه ماده ۵۰۶ است با این تفاوت که همگام با پیشرفت فناوری وضع شده و برخلاف ماده۵۰۶ که اشاره‌ای به طبقه‌بندی اطلاعاتی خاص نمی‌کند، داده های سری را مورد حمایت کیفری قرار داده است.

مطابق ماده ۵ «چنانچه مأموران دولتی که مسئول حفظ داده های سری مقرر در ماده۳ این قانون یا سامانه‌های مربوط هستند و به آن ها آموزش لازم داده شده است یا داده ها یا سامانه‌های مذکور در اختیار آن ها قرارگرفته سات بر اثر بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی یا عدم رعایت تدابیر امنیتی موجب دسترسی افراد فاقد صلاحیت به داده ها، حامل‌های داده یا سامانه‌های مذکور شوند به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۰۰۰/۰۰۰/۵) ریال تا (۰۰۰/۰۰۰/۴۰) ریال یا هر دو مجازات و انفصال از خدمت از شش ماه تا دو سال محکوم خواهند شد.»

۳-۳-۳-۲- بررسی عنصر مادی

برای تحقق جرم موضوع این ماده وجود پاره‌ای شرایط عمومی‌که در خصوص ماده۵۰۶ ق. م. ا نیز وجود دارد، ضروری است.

اولاً: ارتکاب این جرم به وسیله مأموران دولتی‌که دارای رابطه استخدامی ‌اعم از رسمی، پیمانی، روزمزد، خرید خدمت و. . . باشند پیش‌بینی شده است از این رو شامل اشخاصی که مأمور دولت نبوده ولی داده های سری یا سامانه‌های مذبور را به هر دلیلی در اختیار دارند نمی‌شود.

ثانیاًً: مأموران باید مسئول حفظ داده های سری و سامانه‌های مذکور باشند؛ به عبارت دیگر شغل دولتی آن ها با داده های سر مرتبط باشد. ‌بنابرین‏ صرف اینکه یک مأمور دولت داده های سری را در اختیار دارد. وی را مشمول ماده نمی‌سازد.

ثالثاً: آموزش لازم در خصوص حفظ داده های سری و سامانه‌های مذبور ‌به این مأموران دولتی داده شده باشد. چنانچه فرد این قبیل آموزش‌ها را طی نکرده باشد، عمل وی مشمول این ماده نخواهد بود.

۳-۳-۳-۳- بررسی عنصر روانی

عنصر روانی این جرم خطای جزایی (بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، عدم رعایت تدابیر امنیتی) است؛ البته در این ماده «عدم رعایت تدابیر امنیتی» جایگزین «عدم رعایت نظامات دولتی» شده که به نظر می‌رسد با مباحث ‌رایانه‌ای هماهنگ‌تراست.

بی‌احتیاطی معمولاً اقدام به انجام‌کاری است که فرد نباید انجام دهد، مثل آنکه فرد مأمور یک حامل داده را روی میز خود رها کند وکسی وارد اتاق شده و آن را بردارد. بی‌مبالاتی نیز عبارت است از عدم انجام‌کاری که انجام آن از وی انتظار می‌رود مثل آنکه رایانه خود را دارای گذر واژه نکرده باشد و ‌به این ترتیب هرکسی به راحتی بتواند صرفاً با روشن کردن رایانه به کلیه اطلاعات آن دسترسی پیدا کند.^[۸۷]

در خصوص تدابیر امنیتی نیز در مبحث قبلی توضیحات لازم ارائه شد. توجه ‌به این نکته ضروری است که هرچند این جرم جزء جرایم عمدی نیست، اما احراز بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی و عدم رعایت تدابیر امنیتی لازم است. از این رو مأموری‌که تحت تأثیر شکنجه یا مستی اجباری و یا درحال خواب داده های سری را در اختیار افراد بدون صلاحیت قرار دهد. مشمول این ماده نمی‌شود. نکته قابل ذکر دیگر ‌در مورد عنصر بی‌مبالاتی و بی‌احتیاطی‌آن است‌که این دو هم می‌تواند نسبت به اصل ارائه داده های سری باشد و هم نسبت به شناسایی هویت گیرنده داده های سری، برای مثال مأمور بدون تحقیق کافی و به‌صرف ادعای شخص، او را ذیصلاح تلقی کرده و داده ها را در اختیار و دسترس وی بگذارد.

۳-۳-۴- انتشار یا در دسترس قرار دادن محتویات آموزش جاسوسی

انتشار یا در دسترس قرار دادن محتویات آموزش دسترسی غیرمجاز، شنود غیرمجاز، جاسوسی ‌رایانه‌ای و تخریب و اخلال در داده ها یا سیستم‌های ‌رایانه‌ای و مخابراتی

۳-۳-۴-۱- بررسی عنصر قانونی

قانون‌گذار به منظور پیشگیری همه جانبه از وقوع جاسوسی ‌رایانه‌ای در بند ج ماده۲۵ ق. ج ر افرادی را که مباشرتاً اقدام به ارتکاب این جرم نمی‌کنند ولی زمینه را برای وقوع آن آماده می‌کنند، مجرم شناخته است. به موجب ماده ۲۵ «هر شخصی‌که مرتکب اعمال زیر شود به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۰۰۰/۰۰۰/۵) ریال تا بیست میلیون (۰۰۰/۰۰۰/۲۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

تبصره: چنانچه مرتکب اعمال یادشده را حرفه خود قرار داده باشد به حداکثر هر دو مجازات مقرر در این ماده محکوم خواهد شد. »

۳-۳-۴-۲- بررسی عنصر مادی

در واقع ماهیت این جرم با توجه به بند۲ ماده۴۳ ق. م. ا نوعی معاونت در ارتکاب جرم است که به صورت مستقل جرم شناخته شده است.

با توجه به اطلاق واژه های انتشار یا در دسترس قراردادن ‌به این نکته پی می‌بریم نه تنها انتشار و یا در دسترس قرار دادن محتویات آموزشی مذبور در دنیای فیزیکی مشمول این ماده است(مثل آنکه کسی یک نرم افزار جاسوسی را به دیگری بدهد)، بلکه چنانچه این عمل در محیط اینترنت و به اصطلاح فضای سایبر نیز رخ دهد، عمل مرتکب قابل مجازات با این ماده خواهد بود.

محتویات آموزشی گروهی از برنامه ها (نرم‌افزار‌ها) هستند که تنها به منظور صدمه زدن به امنیت اطلاعات در رایانه ها و … طراحی می‌شوند. این برنامه ها می‌توانند اطلاعات سری را به خارج هدایت کنند و یا از بین ببرند. برنامه های خراب‌کار این چنینی تحت عنوان ویروس نامیده می‌شوند. از معروف ترین ویروس‌هایی که به منظور نشت اطلاعات طراحی و به کار گرفته می‌شوند، کرم‌ها واسب‌های تراوا هستند. هدف اصلی این برنامه ها در مرحله اول انتشار و چسباندن خود به برنامه های رایانه است، سپس خود را ماجرا کرده و اطلاعات رایانه را به مکان‌های غیرمجاز ارسال می‌کنند.

۳-۳-۴-۳- بررسی عنصر روانی

عنصر روانی این جرم سوءنیت عام در انتشار یا در دسترس قرار دادن محتویات آموزشی مذبور است: البته بهتر بود قانون‌گذار با به کارگیری عبارت «به طور غیرمجاز» در صدر ماده پس از عبارت «هر شخصی که» از شبهه‌های احتمالی جلوگیری می‌کرد و ‌به این وسیله نشان می‌داد که تنها افرادی که محتویات مذبور را با انگیزه مجرمانه منتشر کنند یا در دسترس قرار دهند، همچنین این جرم، یک جرم مطلق است و به محض انتشار یا در دسترس قرار دادن محتویات فوق واقع می‌شود و نیازی نیست که حتماً کسی این محتویات را دریافت کرده یا به کار گیرد.^[۸۸]

انگیزه پیشرفت یکی از انگیزه­ های مهم اجتماعی و یکی از ویژگی های شخصیتی هر فرد است که بین افراد از این لحاظ تفاوت وجود دارد و بر اساس آن می توان رفتارهای خاصی را پیش‌بینی نمود (زارع و محمدزاده، ۱۳۹۱).

وقتی که افراد با معیارهای برتری مواجه می‌شوند، واکنش‌های هیجانی آن ها فرق می‌کند. افراد دارای نیاز پیشرفت زیاد، عموماً با هیجانهای گرایشی مثل امید، غرور و خشنودی پیش بینانه پاسخ می‌دهند. افراد دارای نیاز پیشرفت کم عموماً با هیجانهای اجتنابی مثل اضطراب، حالت تدافعی و ترس از شکست پاسخ می‌دهند. پاسخ های رفتاری افراد به معیارهای برتری هم فرق می‌کند. وقتی که افراد با فرصت پرداختن به کاری مواجه می‌شوند که معیارهای برتری نقش مهمی در آن دارد، در انتخاب، نهفتگی، تلاش، پایداری و میل به پذیرفتن مسئولیت شخصی برای پیامدهای بعدی آن، تفاوت هایی را نشان می‌دهند. افراد داری نیاز پیشرفت زاید، در مقایسه با افراد دارای نیاز پیشرفت کم به جای تکالیف ساده، تکالیف نسبتا دشوار تا دشوار را انتخاب می‌کنند. به جای این که از انجام تکالیف پیشرفتی طفره روند یا کلاً از آن اجتناب کنند، سریعاً به آن می پردازند. در تکالیف نسبتا دشوار تلاش بیشتر و عملکرد بهتری نشان می‌دهند، زیرا غرور، افراد دارای نیاز پیشرفت زاید را نیرومند می‌سازد، درحالی که ترس افراد دارای نیاز پیشرفت کم را ناتوان می‌کند. آن ها در تکالیف نسبتاً دشوار در صورت مواجه شدن با دشواری و شکست، استقامت بیشتری به خرج می‌دهند و برای موفقیت ها و شکست ها، به جای این که به دنبال کمک یا توصیه دیگران باشند، مسئولیت شخصی می‌پذیرند (زارع و محمدزاده، ۱۳۹۱).

انگیزه پیشرفت گرایشی است برای ارزیابی همه جانبه عملکرد خود با توجه به عالیترین معیارها، تلاش برای موفقیت در عملکرد و برخورداری از لذتی که با موفقیت در عملکرد همراه است (زارع و محمدزاده، ۱۳۹۱).

انواع انگیزه پیشرفت

تقسیم بندی هدف گرا^[۲۹]

انگیزه های پیشرفت به دو دسته اصلی، انگیزه های عملکردی^[۳۰] و انگیزه های تبحری^[۳۱]، تقسیم شده اند. در ارتباط با انگیزه های عملکردی شخص می‌خواهد شایستگی خود را به دیگران نشان دهد یا آن را بهبود بخشد. افراد در انگیزه های عملکردی معمولا شایستگی خود را بر اساس یک معیار ارزیابی ‌می‌کنند. افراد دارای انگیزه های عملکردی روی این موضوع تمرکز دارند که توانایی­ ها و مهارت­ های خود را در مقایسه با دیگران نشان دهند. پیشرفت بر اساس انگیزه عملکردی به معنی بهتر عمل کردن نسبت به دیگران است. افراد دارای انگیزه های تبحری معمولا شایستگی خود را بر اساس توانایی شخصی ارزیابی می‌کنند و توجه خود را بر پرورش دادن شایستگی و تسلط یافتن بر تکلیف متمرکز می‌کنند. پیشرفت بر اساس انگیزه های تبحری به معنی ترقی کردن است (رسولی، ۱۳۹۱).

پژوهشگران معتقدند تفاوت قائل شدن بین انگیزه های تبحری و عملکردی بسیار مهم است. انگیزه های تبحری، در موقعیت های پیشرفت (به عنوان مثال: در مدرسه، کار و ورزش)، با شیوه های تفکر^[۳۲]، احساس و رفتار مثبت و سازنده در ارتباط است، در حالی که انگیزه های عملکردی، در موقعیت­های پیشرفت، با شیوه ­های تفکر، احساس و رفتار نسبتاً منفی و بی­حاصل ارتباط دارد و فرد ممکن است برای ارتقای مرتبطه خود به فکر پایین آوردن دیگران باشد. از طرف دیگر، انگیزه های تبحری بر اساس رقابت نیست اما مشکل این است که امکان دارد فرد را از معیارهای جامعه جدا کند. به طور مثال فرد آنقدر در امور هنری پیش رود که به سایر جنبه­ های زندگی توجهی نداشته باشد و در ساده ترین کار های خود درمانده باشد (رسولی، ۱۳۹۱).

تقسیم بندی انگیزه پیشرفت بر اساس منبع انگیزش

انگیزه به دو دسته تقسیم می شود. انگیزش درونی شامل گرایش فطری برای پرداختن به تمایلات، استعدادها و تسلط یافتن بر چالش ها است. انگیزش درونی به طور خودجوش از نیاز های روانی فرد، کنجکاوی شخصی و تلاش فطری برای رشد ناشی می شود. از آنجا که افراد دارای نیازهای روانی هستند، ‌بنابرین‏ برای ارضای این نیازها باید از ابزار خاصی نیز استفاده کنند، احساس شایستگی و احساس مختاری دو نمونه از ابزارهایی هستند که فرد از طریق آن نیازهای روانی خود را ارضا کرده و به دنبال آن انگیزه درونی را نیز تجربه می‌کند. انگیزش درونی یک نیروی طبیعی است که رفتار را در غیاب پاداش ها و فشارهای بیرونی نیرومند می‌کند. به عنوان مثال، علاقه بدون کمک پاداش­ها و فشارها می ­تواند میل به خواندن کتاب را در فرد برانگیزد و شایستگی نیز می‌تواند فرد را ساعتها در یک تکلیف درگیر کند (رسولی، ۱۳۹۱).

انگیزش بیرونی از مشوق ها و پیامدهای محیطی ناشی می شود. هنگامی که ما برای کسب نمره بالا، دریافت جایزه یا انجام یک تکلیف در مدت تعیین شده تلاش می‌کنیم، در واقع، رفتار ما به صورت بیرونی برانگیخته شده است. منشاء این نوع انگیزه، رویدادهای محیطی است، ‌بنابرین‏ نوعی دلیل محیطی برای شروع یا ادامه یک فعالیت باید موجود باشد. این نوع انگیزه وسیله ای برای رسیدن به هدف است. به عبارت دیگر، رفتار وسیله و پیامد، هدف است. به عنوان مثال، کودکی که به طور جدی درس می‌خواند احتمالاً این کار را بخاطر کسب نمره بالا، پاداش یا خوشحال کردن معلم و والدین انجام می‌دهد. در این مورد، هدف کودک کسب نمره، پاداش یا تأیید است. درس خواندن جدی در حکم وسیله ای برای رسیدن ‌به این هدفها می‌باشد (رسولی، ۱۳۹۱).

طبقه بندی انگیزه پیشرفت بر اساس نظرالیزر

الیزر^[۳۳] طبقه بندی از پیشرفت را به شرح زیر ارائه داده است:

۱- روش رفتار (شناختی، عاطفی، ابزاری)

۲- نوع برخوردو چالش (برخورد با خود و برخورد بامشکل)

۳- چشم انداز زمان (قبل از…، بواسطه، پس از رسیدن به تکلیف)

بی شک انگیزه پیشرفت، یکی از موضوعات مهم روانشناسی انگیزشی است زیرا نیاز به انگیزه پیشرفت یکی از معیارهایی است که به پیشرفت جامعه مرتبط است.

همان طور که متوجه شده اید مهمترین جنبه‌های موفقیت انگیزه به شرح زیر است:

۱- تمایل به دستیابی به موفقیت و اجتناب از شکست.

۲- داشتن مسئولیت برای حل مشکلات خصوصی و عمومی.

۳- تمایل به قرار دادن اهداف خاص و دستیابی به آن ها در بهترین روش

۴- تمایل به تداوم و چالش­های رفتاری

۵- نگاه به آینده با خوش بینی و بدون اتلاف وقت

۶- تمایل به برنامه ریزی قبل از کار و با بهره گرفتن از مهارت‌های خود به طور دقیق.

۷- ترجیح نقشی که منجر به تمایز و پیشی گرفتن شود.

۸- متخصصانه انتخاب کردن نه به اشتراک برای دوستان (محمود^[۳۴]، ۲۰۱۱)

تاریخچه انگیزه پیشرفت

۱۴-۲-۲- مهمترین وظایف گفتار در قصه:

سخنانی که در یک قصه توسط شخصیت های آن قصه به صورت گفتگو با یکدیگر و یا به صورت درد دل و راز و نیاز بیان می‌شوند. گفتار در یک قصه ابزاری است برای انتقال اطلاعات مربوط به همه ای عناصر

قصه، به خصوص شخصیت ها و موضوع و چگونگی روند ماجرا که به طور غیر مستقیم توسط خود شخصیت ها به مخاطب داده می شود. بله، بیان چگونگی اندیشه ها، احساس ها و نوع اعمال و ‌تصمیم‌هایی

که یک شخصیت متقابل مطرح می شود، در ظاهر برای شنیدن او است؛ در واقع برای اطلاعات دهی به مخاطب نیز می‌باشد.- اطلاعات دهی درباره شخصیت های قصه و وضعیت و موقعیت آن ها به شخصیت های دیگر(به طور مستقیم).- اطلاعات دهی درباره شخصیت های قصه و چگونگی وضعیت و موقعیت آن ها به مخاطب (به طور غیر مستقیم).- اطلاعات دهی درباره موضوع، ماجرا و رویدادهای قصه به شخصیت های قصه (به طور مستقیم وغیر مستقیم) و به مخاطب (به طور غیر مستقیم).- اطلاعات دهی از زمان و مکان رویدادهای قصه به شخصیت های قصه و مخاطب.- پیش برندگی روند موضوعی و ماجرایی قصه(همتی،۱۳۸۸،ص۹۸).

۱۵-۲-۲- راه های کسب مهارت بیشتر در قصه گویی:

یک قصه گو علاوه بر داشتن خصوصیاتی از قبیل: حافظه قوی صدای خوش طنین و رسا، عدم لکنت زبان و تیکه کلام، عدم حرکات تکراری اندام ها، نگاه نافذ وگویا، حوصله و ذوق سرشار، هوشمندی و تجربه، به منظور موفقیت بیشتر در کار خود می‌یابد به موارد و عوامل زیر توجه داشته باشد: هنرگوش دادن: از آن جا که قصه گویی، هنری شفاهی است، بهترین روش یادگیری داستان های جدید یا شیوه های تازه ای نقل داستانه ای کهن، شنیدن است و بس. قصه گوی تازه کار بیشتر باید به روش ها و شگردهای مؤثر قصه

گویان ماهر مثل مکثها، حرکات و اشاره ها، جمله بندیها و غیره توجه کند.

قصه گویی در خانه: یکی از بهترین مکان‌های قصه گویی، خانه و خانواده است و نقل قصه ها توسط والدین طفل، تأثیر بسیار در رشد و تأمین نیازهای عاطفی – روانی او دارد. قصه گویی در محیط خانه و خانواده، به دلیل وجود صمیمیت و ارتباط عاطفی بیشتر میان قصه گو و مخاطبین، از قصه گویی در محیط

های رسمی بزرگتر ساده تر است و قصه گو می‌تواند مطالب خود را به صورتی طبیعی و با عبارات ساده و روان نقل کند تا بدان حد که شنوندگان تصور کنند که او، قصه را با بهره گیری از تخیلات، تصورات و تجربه خودش می‌گوید. همچنین خواندن قصه ها با صدای بلند باعث می شود که گنجینه لغات ذهنی قصه گو افزایش یابد.

صدای قصه گو: قصه گویی باید با صدای آرام انجام شود و نیازی به صداهای بلند و فریاد زدن نیست.

گفتن قصه: گفتن قصه زمانی مؤثر خواهد بود که قصه گو به آن قصه وکار وهنرخودش، عشق بورزد وبه فضا های داستان، آشنایی کامل داشته باشد.

لحن: درمواردی که فاصله سنی میان قصه گو و شنوندگانش زیاد است، لحن بیان او نباید به گونه ای باشد

که برتری وی را نسبت به مخا طبهایش نشان دهد(نانسی ملون،۱۹۹۲،ص۱۷۴).

۱۶-۲-۲- تفاوت قصه امروز بادیروز:

قصه‌گویی قدیمی‌ترین شکل ادبیات است. از هزاران سال پیش از آن‌که صنعت چاپ و خواندن و نوشتن به صورت پدیده‌های همه‌گیر فرهنگی درآید تاکنون ادبیات شفاهی به شکل قصه‌گویی رواج داشته است. (چمبرز،۱۳۸۵). کودک امروز ایران با کودک دوره های قبل تفاوت چشمگیری یافته است. امروز کودکان بیشتر از هروقت دیگری از مسائل پیرامون خود آگاه بوده همپای بزرگترها در دهکده جهانی غوطه ورند. گسترش فناوری‌های اطلاعاتی و در دسترس بودن انواع ابزارهای دسترسی به اطلاعات هم چون رایانه و اینترنت وغیره…، کودکان را با انبوهی از قصه های جوامع ‌و گوناگون آشنا می‌سازد که برای آن ها ترجمه می‌شوند. البته از جنبه مثبت و سازندۀ این قضیه نیز نباید گذشت. آشنا ساختن کودکان با فرهنگ و آداب و رسوم ملل مختلف در قالب قصه و داستان امری پسندیده بوده و می توان گفت یکی از دغدغه های متولیان امر و افراد درگیر در حوزه آموزش کودکان می‌باشد. اما نباید از نفوذ زیرکانه برخی آثار مخرب غربی غافل

بود. آثاری که کودکان جامعه امروز ایران را بیش از هر زمان دیگری مجذوب و شیفته خود ساخته و به الگوهای اخلاقی آن ها تبدیل شده است. کودکان با مقایسه آثار غیر ایرانی با آثار داخلی، تازگی در محتوا و قصه های متناسب با دوره و زمانه خود را می بینند و قاعدتاً بیشتر جذب این گونه قصه ها می‌شوند. باید این نکته نیز اشاره کرد که تلاش برخی نویسندگان و قصه پردازان ایرانی در تولید قصه ها ی نابو تازه ستودنی است اما کافی نیست. و برای مبارزه با چنین شرایطی به خیزش اساسی و بنیادی نیازمندیم. تلاش قصه پردازان کشور مان بایستی در جهت تازه تر کردن و بکر کردن مفاهیم ‌و موضوعات قصه های امروزی باشد.قصه‌هایی که از بطن جامعه کنونی برخاسته و قهرمانان آن از دوره وعصر خودمان باشند. پرواضح است که جذابیت و سرعت و هیجان از شاخصه های اساسی در قصه پردازی است و کودکان به همان اندازه ی سرعت پیشرفت اطرافشان از سرعت و هیجان جاری در قصه لذت می‌برند. کودکان کتابهایی را دوست دارند که بتوانند آن را بفهمند و کاملاً هضمش کنند. موضوع ومطلب از زندگانی خود آن ها گرفته شده باشد و چون حیوانات را دوست دارند کتابهایی که درباره حیوانات است برایشان جالب می‌آید. کودکان عاشق حادثه جویی اند(محمدی و قائینی،۱۳۸۸).

۱۸-۲-۲- علل پیدایش و دلایل نیاز به قصه گویی:

قصه گویی در پیش برد برنامه آموزشی مدرسه و غنای آموزش زیبا شناسی به کودکان نقشی مؤثر دارد. کاربرد هنر قصه گویی در پیشرفت و گسترش قوه خلاقیت و ابتکار کودکان بسیار مهم و قابل توجه است.