همان طور که اشاره شد وظیفه بیمه گزار بیان کامل «موارد مهم» (material facts) است. یعنی آن مواردی که در تصمیم گیری شخص بیمه گر در ارزیابی دامنه ریسک یا تعیین حق بیمه مؤثر است.

این موارد معمولاض دو نوع هستند: الف) مواردی که بر طبیعت یا وقوع خطر تأثیر گذار هستند. ب) مواردی که به خصوصیات مورد بیمه مرتبط می‌گردند. من باب مثال می توان از آن مواردی نام برد که موجب می‌شوند خطر و ریسک بیشتر از حد معمول شوند و یا آن مواردی که نشانگر غرض خاصی برای بیمه می‌باشند.

نقض اصل حسن نیت کامل در قرارداد بیمه معمولاً به دو صورت است: مثبت یا منفی. نقض مثبت وظیفه حسن نیت کامل همیشه عمدی و با سبق تصمیم است، در حالی که نقض منفی غیر عمدی در اظهار موارد مهم صورت می‌گیرد.

نقض این وظیفه در صورت عمدی بودن قرارداد را باطل و اگر غیر عمدی باشد قرارداد را قابل ابطال می‌کند و طرف دیگر حق دارد که قرارداد را اگر بخواهد باطل اعلام نماید.

‌در مورد نقض مثبت وظیفه حسن نیت کامل ماده ۱۲ قانون بیمه ایران مقرر می‌دارد:

«هر گاه بیمه گزار عمداً از اظهار مطالبی خودداری کند یا عمداً اظهارات کاذبه بنماید و مطالب اظهار نشده و یا اظهارات کاذبه طوری باشد که موضوع خطر را تغییر داده یا از اهمیت آن در نظر بیمه گر بکاهد عقد بیمه باطل خواهد بود حتی اگر مراتب مذکور تأثیری در وقوع حادثه نداشته باشد. در این صورت نه فقط وجوهی که بیمه گزار پرداخته است قابل استرداد نیست بلکه بیمه گر حق دارد اقساط بیمه را که تا آن تاریخ عقب افتاده است نیز از بیمه گزار مطالبه کند».

همچنین ماده ۱۳ قانون بیمه ایران در خصوص نقض منفی وظیفه حسن نیت کامل اعلام می‌دارد:

«اگر خودداری از اظهار مطالبی یا اظهارات خلاف واقع از روی عمد نباشد عقد بیمه باطل نمی شود. در این صورت هرگاه مطلب اظهار نشده یا اظهار خلاف واقع قبل از وقوع حادثه معلوم شود بیمه گر حق دارد یا اضافه حق بیمه را از بیمه گزار در صورت رضایت او دریافت داشته قرارداد را ابقاء کند و یا قرارداد بیمه را فسخ کند …»

بند پنجم : نفع قابل بیمه یا نفع بیمه ای

در یک قرارداد بیمه دریایی لازم نیست که منافع قابل بیمه در زمان انعقاد قرارداد وجود داشته باشند، بلکه این منافع باید در هنگام شروع مدت بیمه وجود داشته باشند. اما بر اساس ماده ۶ قانون بیمه دریایی انگلستان باید در موقع ورود خسارت و ضرر موجود باشند، لذا ضرورت ندارد در شروع مدت بیمه وجود داشته باشند.

مطابق با همین ماده چنانچه موضوع بیمه بر مبنای بیمه نامه «خسارت واقع شده یا نشده» (lost or not lost) بیمه شده باشد، بیمه گزار می‌تواند حتی اگر نافع اش را بعد از خسارات تحصیل و تأمین نماید خسارت خود را از طریق بیمه جبران کند، مگر اینکه بیمه گزار هنگام آغاز قرارداد بیمه از وقوع خسارت آگاه بوده اما بیمه گر از آن اطلاعی نداشته باشد.

البته بر اساس ماده ۱۸ قانون بیمه ایران بیمه «خسارت واقع شده یا نشده» باطل است. این ماده مقرر می‌دارد: «هرگاه معلوم شود خطری که برای آن بیمه به عمل آمده قبل از عقد قرارداد واقع شده بوده استقرارداد بیمه باطل و بی اثر خواهد بود ….»

مطلبی که باید در اینجا ذکر کرد این است که اگرچه ممکن است شخصی دارایی منافع قابل بیمه شدن در مالی باشد، لکن این منافع باید در معرض خطرات و ریسک سفر دریایی قرار گیرد تا بتوان آن مال را بیمه کرد.^[۶۲]

گفتار دوم : اقسام بیمه دریایی

مهم ترین اقسام بیمه دریایی عبارتند از بیمه بدنه کشتی (hull)، محموله (cargo)، کرایه محموله (freight)، و مسئولیت صاحب کشتی (shipowner’s liability).

بند اول : بیمه بدنه کشتی

بیمه بدنه کشتی شامل تجهیزات، ساز و برگ و انبار های کشتی می‌گردد و با این بیمه می توان ضرر و تلف کلیه کشتی به وسیله طوفان، به گل نشستن، آتش سوزی، تصادم یا دیگر خطرات دریایی را تحت پوشش قرار داد. این بیمه از هنگام ساخت کشتی آغاز می‌گردد یعنی در وقتی که منافع قابل بیمه را سازنده کشتی دارد. بعد از اینکه کشتی به خریدار فروخته شد این منافع قابل بیمه برای صاحب کشتی متصوراست.

بند دوم : بیمه کرایه محموله

صاحب کشتی معمولاً کرایه محموله را از پیش دریافت می‌کند. لکن چون وی قانوناً تا وقتی که کالا سالم تحویل نشود مستحق این کرایه نیست، ممکن است در صورت تلف محموله و گم شدن آن مواجه با دعوی از سوی صاحب کالا برای استرداد کرایه شود. چنانچه مبلغ کرایه به علت شرط خاصی که در قرارداد وجود دارد قابل استرداد نباشد، کرایه قسمتی از ارزش بیمه شده کالا و محموله را تشکیل خواهد داد. چنانچه کرایه در هنگام تحویل قابل پرداخت باشد این موضوعی برای صاحب کشتی خواهد شد که کرایه را در مقابل ضرر احتمالی بیمه کند.

بند سوم : سایر اقسام بیمه دریایی

الف ) بیمه محموله کشتی: این بیمه در معاملات صادرات و واردات ا مری بسیار حیاتی است. زیرا مسئله پرداخت قیمت کالا حول محور وجود بیمه نامه قابل اطمینان دور می زند.

ب ) بیمه مسئولیت صاحب کشتی: این گونه بیمه بسیار متعدد است. به طوری که نه تنها شامل محموله، مسافران و خدمه کشتی، بلکه خدمه و مسافران کشتی های دیگر، تأسیسات بندری نیز آلودگی محیط زیست است.

گفتار سوم : انواع بیمه نامه های دریایی در صورت تصادم کشتی ها

قبل از آنکه به ذکر انواع بیمه های دریایی بپردازیم، لازم به تذکر است که گرچه بیمه نامه بعداً صادر شود، قرارداد بیمه دریایی از زمانی که پیشنهاد بیمه گزار برای بیمه کردن مال خود مورد قبول بیمه گر واقع می شود منعقد می‌گردد، همچنین پیش از آنکه بیمه نامه تنظیم گردد معمول است که یک سند به نام «slip» خوانده می شود صادر شود. این سند حاوی قبولی بیمه گر در قالب یادداشت کوتاه از قرارداد می‌باشد که گواه بر تاریخ شروع بیمه نیز هست. دلال های بیمه (brokers) که به عنوان نماینده بیمه گزار عمل می‌کنند این سند را به بیمه گران متعددی ارائه می‌دهد که هر یک از آنان با توجه به اوضاع و شرایط پیشنهاد با نرخ معلومی درصد مشخصی از بیمه را قبول می‌کنند (pro tanto) تا اینکه تمامی مبلغی که در یادداشت آمده است تحت پوشش قرار گیرد. این کار را با نگاشتن (line) انجام می‌دهند. ‌بنابرین‏ اسلیپ از یک پیشنهاد و امضاهای هر یک از بیمه گران تشکیل می شود. اینک انواع بیمه های دریایی که قبلاً تعریف آن ذکر شد:

بند اول : بیمه نامه شامل ارزش موضوع بیمه (valued policy)