اولاً ثمن باز همیشه موافقان و مخالفانی داشته که این نظرات بر گرفته از سیاست حاکم بر اقتصاد و نظام حقوقی کشورهاست.

ثانیاًً ثمن باز در برخی قراردادها مطلوب و در برخی دیگر حداقل برای یکی از طرفین که از آن به طرف ضعیف قرارداد تعبیر می­ شود، نامطلوب است.

ب_– ثمن شناور

ثمن شناور به معنای دقیق کلمه که معادل «floating price» است، در نفت و گاز و پترو شیمی کاربرد فراوان و جایگاه مهمی دارد و شاید بتوان منشأ پیدایش آن را هم به مبادلات هیدروکربنی نسبت داد.

از عبارت شناور، متغیر بودن ثمن بر می‌آید که با نحوه­ عملکرد این شیوه هم تناسب دارد. این اصطلاح چندان مورد توجه حقوق ‌دانان قرار نگرفته و شاید بیش از آنکه وجهه­ حقوقی داشته باشد، در اقتصاد نفت و به عنوان یک اصطلاح تخصصی در این عرصه مطرح است. ‌بنابرین‏ می بینیم که در متون حقوقی مورد توجه جدی قرار نگرفته و تعریفی از آن ارائه نشده است. در مقابل وقتی صفحات اینترنت را برای آن جستجو می­کنیم، سایت­های اقتصادی و صنعتی پاسخ­گو خواهند بود.

در تعریف ثمن شناور آمده که ثمنی است برپایه­ی مظنه­ی یک مرجع معتبر.^[۲۲۰] در تجارت نفت از این شیوه زمانی استفاده می­ شود که نوسانات بازار، معامله به ثمن معین را بسیار پرخطر می­سازد. در دهه ۱۹۸۰ در اغلب مبادلات نفت خام و فرآورده­هایش که متأثر از نوسانات لحظه­ای بودند از قیمت­های مبتنی بر نرخ بازار استفاده می­شد.^[۲۲۱] ‌بنابرین‏ تعریف و آنچه که از محتویات مقالات سایت‌های مرتبط برداشت می­ شود، ثمن شناور قیمت یک کالا ‌بر اساس نرخ اعلامی از سوی یک بازار مشخص و رسمی است. توضیح آنکه بهای کالاهای اساسی و مواد خام، که دارای قیمت­های بین‌المللی هستند، در فواصل خاصی از سوی برخی مراکز رسمی در دنیا منتشر می­ شود که این قیمت­ها در عرصه­ بین‌المللی و نیز داخلی مؤثر بر تعیین قیمت­هاست، برای نمونه بازارهای بورس مهم انرژی، با مکانیزم­ های پیچیده­ تعیین قیمت و کاهش ریسک و حجم بالای معاملات، نقش تعیین کننده ­ای در تعیین قیمت­ها دارند. بازارهای بورس لندن بنام IPE ، نیویورک بنام NYMEX و سنگاپور SGX سه بازار بورس مهم بین‌المللی هستند.^[۲۲۲] هم چنین مجلاتی هستند که قیمت اقلام مختلف مانند فلزات، مواد پتروشیمی، مواد معدنی، مواد هیدرو کربنی و…… را به صورت روزانه یا هفتگی ارائه ‌می‌کنند. مانند مجله الکترونیک kWee Metals که به صورت هفتگی بیش از ۳۵۰ قیمت پیشنهادی برای اقلام مختلف فلزات ارائه می‌کند.^[۲۲۳] بازار مبادله فلز لندن^[۲۲۴] و Steel Price Europe هم کارکرد مشابهی دارند.

اشخاصی در روابط تجاری خود، به جای تعین قیمت کالا نرخ اعلامی از سوی یکی از مراجع مورد نظر خود، در تاریخ مشخص را ملاک تعیین بهای هر واحد از مورد معامله قرار می­ دهند. برای مثال در قرارداد تولید و فروش ۴۸۰ متریک تن (۴۰-/+ متریک تن) اکسید مولیبدن^[۲۲۵]، که یک ماده معدنی دارای کاربرد در صنایع فولاد­سازی است، شرکت ایرانی که به عنوان فروشنده در قرارداد حاضراست، متعهد می­ شود مقدار مذکور را از قرار هر دو هفته ۲۰ متریک تن به شرکت خریدار تحویل دهد. در بند تعیین قیمت، میانگین شاخص اعلامی از سوی «متالز ویک» برای فروش اکسید، در مجله Platt’s Metals Week، منهای ۳ درصد تخفیف در هر کیلوگرم مولیبدن، برای تعیین قیمت نهایی هر محموله مقرر شده و در بند بعدی نحوه­ محاسبه­ میانگین دوره­ اعلام شاخص از سوی «متالز ویک»، بر مبنای تاریخ حمل محموله­ی کالا، تعیین می­گردد.(ضمیمه شماره ۲)

ج_– رابطه ثمن باز و ثمن شناور

ملاحظه شد که آنچه امروزه به نام ثمن شناور در حقوق ما استعمال می­ شود، معادل مناسبی برای واژه­ انگلیسی آن نیست و با معنایی که در واقع برای open price Terms در نظر گرفته شده، منطبق نمی­­باشد. از تعاریف و مثالهایی که بیان شد هم مشخص می­ شود گرچه دو اصطلاح ثمن باز و ثمن شناور اشتراکاتی با هم دارند، اما یکسان نیستند.

ثمن باز آن است که ثمن به نحو قطعی در زمان عقد تعیین نشود. فرقی نمی­کند که این عدم تعیین قطعی ناشی از سکوت مطلق طرفین ‌در مورد آن باشد، یا تعیین ضابطه­ای شخصی یا نوعی که تعیین قطعی ثمن را به یک شخص (ثالث یا از میان طرفین عقد) یا فرایند مشخصی سپرده باشد. در ثمن شناور هر چند مانند ثمن باز، ثمن به نحو قطعی در زمان عقد تعیین نمی­ شود، لیکن شیوه تعیین در اینجا به شکل خاصی انتخاب می­ شود و شاخص­ های انتشار یافته از سوی مراکز مورد اعتبار و اعتماد طرفین، بر روابط فی­مابین حکومت ‌می‌کنند.

‌به این ترتیب ‌می‌توان گفت ثمن شناور در دل ثمن باز جای ‌می‌گیرد و در اصطلاح رابطه­ میان این دو عموم و خصوص مطلق است. به عبارتی هر ثمن شناوری، باز است، اما ثمن باز می ­تواند شناور باشد یا نباشد.

بند دوم_– رابطه ثمن باز و ثمن شناور با قابلیت تعیین مورد معامله

حال که با مفاهیم ثمن باز وثمن شناور آشنا شدیم، باید ببینیم رابطه این مفاهیم با بحث قابلیت تعیین مورد معامله چیست؟پیش از آنکه ‌به این موضوع بپردازیم لازم است در خصوص واژه­ ثمن مطالبی را ارائه کنیم تا محدوده­ بحث ثمن باز روشن تر شود.

ثمن:

«ثمن» در لغت معادل «بها» و «قیمت» آمده است.^[۲۲۶] لغتی عربی که در معجم­ها برای «بها» و «قیمت» آورده شده.

در اصطلاح:

ترمینولوژی حقوق ثمن را این­چنین تعریف می­ کند: «مالی که عوض مبیع در عقد قرار ‌می‌گیرد، ثمن نامیده می­ شود» و «هرگاه در عقد بیع یکی ازعوضین پول باشد، عنوان ثمن را دارد».^[۲۲۷]

در کشاف اصطلاحات الفنون آمده است که ثمن ممکن است مساوی قیمت یا زیادتر از آن و یا کمتر از آن باشد ^[۲۲۸]

دراصطلاح فقهی نیز معنای ثمن به همین نحو است، در کتاب فقه الاسلامی و ادلته، از ثمن به عنوان «ما تراضی علیه المتبایعین مقابلاً للمبیع » تعبیر شده.^[۲۲۹]

جای دیگری :«هرآنچه به عنوان عوض شئ حاصل شود، ثمن آن است».^[۲۳۰]

همان‌ طور که ملاحظه می­ شود اغلب ثمن را به بیع اختصاص داده‌اند. از نگاه یکی از صاحب‌نظران ثمن در دید عرف کنونی پول است نه کالا و در واقع در دید عرف، در صورتی مبادله دو مال، بیع نامیده می­ شود که ثمن پول باشد و نه کالا. ولی احتمال دارد که ارزش قراردادی مبیع به کالا باشد، مانند اینکه کشاورزی یخچال مورد نیاز خود را در برابر یک خروار برنج بخرد.^[۲۳۱]

برخی هم نقدی بودن ثمن را از ویژگی­هایی می­دانند که نه تنها تمایز ثمن را از مثمن آشکار می­سازد،بلکه متمایز کننده بیع از معاوضه نیز ‌می‌باشد.^[۲۳۲]یکی دیگر از نویسندگان حقوق مدنی هم می­گوید: «علاوه بر پول، هر عملی که منفعت عقلایی مشروع داشته باشد، می ­تواند ثمن قرار گیرد». ^[۲۳۳]

ملاحظه می­کنیم که در ایران ثمن اختصاصاً و لزوماًً پول نیست. اما برای درک درست از حدود معنایی ثمن نباید به جایگاه آن در حقوق کشورمان بسنده کرد. چون اصطلاح ثمن باز که موضوع بحث حاضر است ریشه در حقوق داخلی ندارد.

‌می‌توان Price و prixرا به ترتیب معادل­های مناسب ثمن در زبان­های انگلیسی و فرانسه دانست. Price در فرهنگ اصطلاحات حقوقی آکسفورد ‌به این طریق تعریف شده: «در قرارداد فروش، پولی است که به ‌عنوان عوض انتقال مالکیت پرداخت می­ شود».^[۲۳۴]