نمونه آماری عبارت است از تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری که ‌بیان کننده ویژگی‌های اصلی جامعه باشد (عادل آذر، ۱۳۸۴). در این تحقیق جهت بررسی دلایل ایجاد اختلاف بین سود مشمول مالیات تعیین‌شده از دیدگاه حسابرسان مالیاتی و مأموران امور مالیاتی، از اطلاعات پرونده های مالیاتی استفاده شده است.

نمونه مورد استفاده در این تحقیق با بهره گرفتن از روش حذفی سیستماتیک انتخاب شده است، بدین صورت که شرکت‌هایی که دارای شرایط زیر باشد در نمونه قرار گرفته‌اند:

1. 1. سال مالی شرکت‌ها ۲۹ اسفند باشد.

1. در سال مورد رسیدگی، شرکت اظهارنامه، گزارش حسابرسی مالی و مالیاتی را در موعد مقرر به اداره دارایی تسلیم نموده باشد.

پس از حذف پرونده های فاقد شرایط مذکور، ۹۸ پرونده باقی‌مانده که به عنوان مشاهدات پژوهش در نظر گرفته می‌شود.

مدل و متغیرهای تحقیق

در این تحقیق برای آزمون فرضیه اول از آزمون مقایسه میانگین­های جفت شده (Pared T-test) استفاده می­ شود. همچنین با توجه به اینکه تحقیق دیگری با موضوع تحقیق حاضر انجام نشده است، ‌بنابرین‏ برای آزمون فرضیه‌های دوم تا هفتم تحقیق، با مساعدت استاد راهنما از مدل رگرسیون خطی چندگانه به شرح زیر استفاده می­کنیم:

(۱)

که در این مدل:

: تفاوت بین سود مشمول مالیات تعیین‌شده توسط حسابرسان و مأموران امور مالیاتی شرکت i در سال t و متغیر وابسته تحقیق است که از طریق تقسیم مبلغ تفاوت بر ارزش دفتری دارایی‌های شرکت به دست همگن شده است.

: تفاوت دیدگاه در خصوص رعایت هزینه های مرتبط با فعالیت اصلی شرکت (ماده ۱۴۷ ق.م.م) شرکت i در سال t است که از طریق تقسیم مبلغ تفاوت ایجادشده ناشی از این متغیر بر ارزش دفتری مجموع دارایی‌های شرکت محاسبه و همگن شده است.

: تفاوت دیدگاه در خصوص رعایت هزینه های قابل‌قبول مالیاتمالیاتی (۴۸ ق.م.م) شرکت i در سال t است.

: متورم نمودن هزینه ها از طریق تغییر عنوان حساب شرکت i در سال t است که از طریق تقسیم مبلغ تفاوت ایجادشده ناشی از این متغیر بر ارزش دفتری مجموع دارایی‌های شرکت محاسبه و همگن شده است.

: کتمان درآمد به وسیله مؤدیان شرکت i در سال t است که از طریق تقسیم مبلغ تفاوت ایجادشده ناشی از این متغیر بر ارزش دفتری مجموع دارایی‌های شرکت محاسبه و همگن شده است.

: بیانگر اندازه مؤسسه‌ حسابرسی کننده شرکت i در سال t است.

: بیانگر اندازه واحد مورد رسیدگی i در سال t است که از طریق لگاریتم طبیعی مجموع ارزش دفتری دارایی­ های شرکت محاسبه‌شده است.

تعریف واژگان عملیاتی

حسابرسان موضوع ماده ۲۷۲: منظور حسابداران رسمی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران و سازمان حسابرسی است که به موجب ماده ۲۷۲ قانون مالیات‌های مستقیم اجازه رسیدگی و تعیین سود مشمول مالیات اشخاص حقوقی را دارند.

گزارش حسابرسی مالیاتی: گزارشی است که باید توسط حسابرسان مالیاتی بر اساس فرم تهیه‌شده از سوی سازمان امور مالیاتی تکمیل‌شده و در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار گیرد.

ماده ۱۴۷ و ۱۴۸ ق.م.م: دو مورد از مواد قانون مالیات­های مستقیم است که مربوط به هزینه­ های قابل قبول مالیاتی بوده و در اکثر شرکت­ها موضوعیت دارد.

کتمان درآمد و متورم کردن هزینه­ ها: منظور از کتمان درآمد تلاش­ های مؤدی با بهره گرفتن از روش­های تکنیکی و پیچیده برای فرار مالیاتی و کم نشان دادن سود مشمول مالیات است. منظور از متورم کردن هزینه­ ها، روش­های گوناگون مؤدیان برای بیشتر نشان دادن هزینه­ ها و در نتیجه کم نشان دادن سود مشمول مالیات است.

خلاصه فصل

در این فصل به ارائه­ کلیات تحقیق پرداخته شد و طرح کلی تحقیق مشخص گردید. موارد ذکرشده در این فصل شامل مقدمه، بیان موضوع تحقیق، اهمیت و ضرورت انجام تحقیق، اهداف اساسی تحقیق، فرضیه ­های تحقیق، استفاده‌ کنندگان از نتایج تحقیق، روش تحقیق و جامعه و نمونه آماری تحقیق بودند.

چارچوب فصول بعد

در فصل دوم به ارائه­ مبانی نظری، ادبیات موضوع و مطالعات داخلی صورت گرفته در ارتباط با حسابرسی مالیاتی و اجرای ماده ۲۷۲ قانون مالیات‌های مستقیم پرداخته خواهد شد.

در فصل سوم، روش انجام تحقیق تشریح شده و جامعه­ آماری، نمونه­ آماری و روش نمونه گیری استفاده شده ارائه خواهد شد. همچنین در این فصل فرضیه ­های تحقیق بیان‌شده و متغیرهای تحقیق و شیوه­ محاسبه­ آن‌ ها آورده خواهد شد و روش گردآوری اطلاعات و روش‌های آماری استفاده شده به طور مبسوط تشریح خواهد شد.

در فصل چهارم مدل­های تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته و فرضیه ­های تحقیق آزمون خواهد شد.

در فصل پنجم، نتایج حاصل از آزمون فرضیه ­ها و تجزیه و تحلیل­های انجام‌شده بیان گردیده و توصیه برای تحقیقات آتی داده خواهد شد.

فصل دوم:

مبانی نظری و ادبیات تحقیق

مقدمه

مالیات از عمده‌ترین مظاهر حاکمیت دولت در اکثر کشور­های پیشرفته به شمار می رود و بخش عمده‌ای از بودجه سالیانه این کشورها را تشکیل می‌دهد. در ایران نیز هرچند در مقایسه با کشورهای پیشرفته، نسبت درآمدهای مالیاتی به GDP کمتر است اما بعد از نفت و گاز که منابع اصلی تأمین بودجه می‌باشند، مالیات به عنوان تأمین کننده بخش عمده­ای از منابع مالی دولت جایگاه بالایی دارد. درآمدهای مالیاتی انواع مختلفی دارد که به دو دسته اصلی مالیات‌های مستقیم و مالیات‌های غیرمستقیم تقسیم می­ شود. در ایران برخلاف کشورهای پیشرفته و برخی کشورهای در حال توسعه، درآمد ناشی از مالیات‌های مستقیم بیش از درآمد مالیات‌های غیرمستقیم است.

در بین مالیات‌های مستقیم، درآمدهایی که ناشی از مالیات اشخاص حقوقی است، بخش عمده­ای از درآمدهای مالیاتی را تأمین می­ کند و به همین دلیل توجه خاصی به مالیات اشخاص حقوقی می‌شود. دولت برای دستیابی به مالیات قابل اخذ از اشخاص حقوقی، باید پروسه نسبتاً طولانی­ای را طی کند که بعضاً این فرایند چندین سال طول می­کشد. طولانی شدن پروسه وصول مالیات از مؤدیان مالیاتی باعث کاهش کار آیی بودجه تصویب‌شده دولت و در نتیجه مواجه‌شدن با کسری بودجه برای دولت را در پی دارد؛ ‌بنابرین‏ دستیابی به موقع به درآمدهای بودجه شده دولت کمک شایان توجهی به تأمین هزینه های دولت می­ کند؛ ‌بنابرین‏ باید راهکارهایی برای وصول سریع و به موقع درآمدهای مالیاتی اندیشید. از این رو، سازمان امور مالیاتی تمهیدات مختلفی برای وصول هر چه سریع‌تر مالیات اندیشیده است که یکی از مهم‌ترین این تمهیدات برای اشخاص حقوقی، تصویب ماده ۲۷۲ قانون مالیات‌های مستقیم (ق.م.م) است که به موجب این ماده قانونی، امکان استفاده از ظرفیت‌های تخصصی و حرفه‌ای در امور مالیاتی فراهم شده است.