چرم زیره
چرم کمربند و تسمه
چرم زین و یراق
چرم سراجی
مقدار دیلایمینگ

سطحی

بیشتر ازسطحی

بیشتر از زیره

بیشتر از سطحی

نرمی چرم

با گرین

ریز و سخت

نرم تر از چرم زیره

نرمتر از چرم کمربندی

نرم

جدول ۴-۲ مقدار آهک گیری متناسب با چرم تولیدی

مواد معمولی دیلایمینگ :

انواع اسید بوریک

کلرید آمونیوم

سولفات آمونیوم

اسید های آلی (استیک اسید، اسید لاکتیک، اسید فورمیک)

مواد اختصاصی دیلایمینگ (نمکهایی که دارای چندین گروه کربوکسیل ضعیف و چند گروه مشابه اسید قوی است).

۷-۴-۲ آنزیم دهی:

چرم سازان قدیمی به تجربه دریافته بودند که اگر پلت را بعد از آهک گیری با کود سگ، خوک وفضله مرغ عمل آوری کنند چرم حاصله بسیار نرم، لطیف و صاف می شود.

وقتی از کود سگ استفاده می‌کردند چرم خیلی نرمتر می شد از این رو لفظ Bating را به مصرف کود سگ در ساخت چرم اطلاق می‌کردند. Bating به معنی خیساندن چرم در محلول قلیایی است با تجزیه کودهای حیوانی در پی بردند که در مجموع ۵نوع آنزیم در آن ها وجود دارد ‌به این ترتیب مشخص شد که اثر نرم کنندگی کودها بر چرم به واسطه وجود آنزیم در آن ها‌ است. آنزیم های موجود در کودهای حیوانی بررسی شده عبارتند از:

۱٫دیازتاز ۲٫رناز ۳٫لیپاز ۴٫تریپسین ۵٫پیسین

آنزیم دادن:

از بین ۵ آنزیم به دست آمده دیازتاز نشاسته را به قند تبدیل می‌کند، رناز شیر را لخته می‌کند و لیپاز چربی را هیدرولیز می‌کند. ‌بنابرین‏ عمل bating را فقط تریپسین و پپسین انجام می‌دهد.

مطالعات بعدی نشان داد که پپسین پروتئین را در ph=2 می‌تواند هیدرولیز کند اما تریپسین در محیط قلیایی پروتئین را هیدرولیز می‌کند(۸-۸/۵=ph) ‌بنابرین‏ از بین ۵ آنزیم شناخته شده در کود حیوانات فقط تریپسین عمل خیساندن را انجام می‌دهد.

اولین آنزیم مصنوعی بنام اروپن نامیده شد از این رو در ایران مرحله اروپونی گویند. این آنزیم مخلوطی از سولفات آمونیوم ۶۵-۶۰%،خاک اره ۳۵-۳۲% وپانکراس خشک ۵-۳% می‌باشد.

امروزه آنزیم های مورد استفاده از چرم سازی از منابع گوناگونی تهیه می شود مثل نباتات، قارچ و کپک و باکتری و…

اثر آنزیم بر پلت :

حذف آهک

حذف تورم

تنظیم ph

حذف آلودگی ها

افزایش الاستیسته چرم

حذف باقیمانده مواد سیمانی

ایجاد خلل و فرج برای عبور هوا از لابلای پلت

حذف کامل مواد کراتینی و ایجاد رخ ابریشمی

عوامل مؤثر بر خیساندن:

دما : دمای ۳۷ درجه مشابه دمای بدن حیوان خونگرم برای فعالیت ترپسین مناسب است. دمای مناسب برای فعالیت آنزیم می‌تواند بین ۳۷-۲۵ درجه باشد .

مدت زمان : می‌تواند ۲۰دقیقه الی ۴ساعت باشد. این زمان به کشسان بودن چرم بستگی دارد.

مقدار مصرف :‌بر اساس قدرت آنزیم و نوع چرم می‌تواند ۵/۲-۵/۰% باشد .

Ph: در ph بین ۸٫۵-۸ فعالیت تریپسین به حداکثر می‌رسد. اما در ph بین ۷٫۸-۷٫۵ پلت کمترین تورم را دارد که برای فعالیت آنزیم بسیار مناسب است.

۸-۴-۲ چربی گیری :

پوست خام خصوصاً پوست های خام گوسفندی دارای مقادیر بسیار زیاد چربی طبیعی هستند بسیاری از این چربی ها معمولا در مرحله لایمینگ (آهک دهی) از بین می‌روند. اما اغلب اتفاق می افتد که بعد از مرحله لایمینگ مقدار قابل توجهی از چربی های طبیعی در پوست وجود داشته باشد. اگر این چربی ها از پوست حذف نشوند بعدا باعث به وجود آمدن سفیدک (قی)، عدم یکنواختی رنگرزی و عدم یکنواختی فینیش و خصوصاً باعث به وجود آمدن لکه های واکسی در چرم هائی که با آلوم دباغی شده اند و لکه های صورتی در چرم هائی که دباغی کرومی می‌شوند ،می‌گردند.

سالامبورسازی یکی از روش های تخریب بافت های چربی موجود در پلت می‌باشد. معمولا پوست خام بعد از طی مراحلی با بهره گرفتن از ۱%اسید سولفوریک و ۱۰%نمک تبدیل به سالامبور می شود. سالامبور چند هفته انبار می‌گردد در این مدت اغلب بافت‌های چربی تخریب می شود .امروزه سالامبور سازی و متعاقب آن چربی گیری یک روش معمول دباغی است.

۹-۴-۲ دباغی

مراحلی که از سوکینگ تا مرحله قبل از دباغی توضیح داده شد همه در جهت آماده سازی پلت برای دباغی است. فقط بواسطه عمل دباغی است که پلت از حالت خام تبدیل به چرم می شود. در صنعت چرم، مرحله دباغی از مهمترین عملیات ساخت و ساز چرم می‌باشد. در واقع تنها عمل دباغی است که جسم قابل فساد را تبدیل به کالای غیر قابل فساد می‌کند.

چرم بعد از خیس شدن مجدد متورم نمی شود و در حالت طبیعی چندین قرن عمر می‌کند اما سالامبور اگر با آب تماس داشته باشد نمک و اسیدیته خود را از دست می‌دهد و در معرض حمله باکتری ها قرار می‌گیرد.

علت خواص منحصر به فرد چرم :

جداشدن الیاف پوست از همدیگر و خشک شدن جداگانه آن ها بدون اینکه به هم بچسبند .

پوشیده شدن سطوح الیاف با مواد شیمیایی و یا تغییر خواص شیمیایی الیاف طوری که بعد از خیس شدن دوباره متورم نشده و به هم نجسبند.

نحوه انجام عمل دباغی :

لایمینگ و دیلایمینگ الیاف را از هم جدا می‌کند اما نمی تواند از به هم چسبیدن آن ها به هنگام خشک شدن جلوگیری کند از این رو اگر پلت آهک گیری شده خشک شود سفت و سخت می شود. اما پلتی که به صورت سالامبور است اگر خشک شود دارای نرمیت کافی خواهد بود اما همین پلت اگر خیس شود متورم می شود و اگر شستشوی آن ادامه یابد با از دست دادن اسید و نمک به هنگام خشک شدن سفت و سخت و استخوانی می شود.

دباغی واقعی وقتی صورت می‌گیرد که هردو اثر گفته شده در بالا، باهم در پلت ایجاد شود. موادی که دو اثر فوق را در پلت ایجاد کند مواد دباغی خوانده می شود.

انواع مختلف مواد دباغی :

مواد معدنی (مانند نمکهای آلومینیم ،کروم ،زیرکونیم، تیتانیوم و آهن )

مواد گیاه

مواد روغنی و چربی ها

مواد آلدئیدی

مواد دباغی مصنوعی (سینتن ها)

روش های مختلف دباغی :

بسته به مصرف هریک از مواد دباغی روش های مختلف دباغی وجود دارد:

دباغی آلومینیومی

دباغی کرومی

دباغی گیاه

دباغی روغنی

دباغی فرمالدئیدی و گلوتارآلدئیدی

دباغی آهنی و زیرکونیومی و تیتانیومی

دباغی ترکیبی

سالامبورکردن :

سالامبورکردن در عرف چرم سازی به مرحله اسیدی کردن مشهور است. در این مرحله با بهره گرفتن از اسید و نمک، پوست را ترشی گذاری می‌کنند. این کار به دو علت انجام می‌گیرد:

برای نگهداری دراز مدت پوست

برای آماده کردن پوست جهت دباغی کرومی (چون کروم خاصیت اسیدی دارد پلت هم بایستی شرایط مشابه کروم را داشته باشد).

ایمنی در ساخت سالامبور :

برای ایمنی کار و حفظ ونگهداری پلت در مرحله سالامبور سازی به موارد زیر باید توجه کرد :

آب حمام زیاد در نظر گرفته شود.

اول نمک اضافه شود و بعد انحلال کامل آن اسید اضافه شود .

اسید مصرفی قبلا در مقدار ۲۰ برابر وزن خود با آب سرد رقیق شده و خنک شده باشد.