بند دوم: ساختار و ویژگی های مجلس نمایندگان(پارلمان) عراق^[۱۰۴]

مرجع قانون‌گذاری در کشور عراق، مجلس(پارلمان) محسوب می‌شود. مکان این مجلس در منطقه الخضراء شهر بغداد واقع است. نمایندگان این مجلس برای دوره های ۴ ساله از طریق رأی‌ مستقیم مردم انتخاب می‌شوند.

نخستین مجلس نمایندگان عراق در سال ۱۹۲۵ به پادشاه وقت تشکیل شد. در آن زمان عراق دارای دو مجلس عوام (مجلس نواب) و مجلس خواص (مجلس اعیان) بود. این رویه تا سال ۱۹۵۸ادامه یافت. در این سال به موجب احساس خطر از جانب پادشاه، انتخابات جدید برگزار شد و از ۱۴۵ صندلی مجلس جدید، ۱۴۰ صندلی به نمایندگان حامی انقلابیون تعلق گرفت. در نهایت در ۱۴ ژوئیه همان سال کودتای ضد سلطنتی انجام گرفت.

بنابر قانون اساسی مصوب ۱۹۷۰ عراق، عراق می‌بایست به یک جمهوری تبدیل شود و مجلس نمایندگان عراق نیز به «شورای ملی» (به عربی: المجلس الوطنی) تغییر نام یافت. اما این دوره که مصادف بود با روی کارآمدن صدام حسین و حکومت نظامی‌گر وی، تا ژوئن ۱۹۸۰ هیچ نوع انتخابات شورای ملی را شاهد نبود. این رویه تا پایان جنگ ایران و عراق ادامه یافت. بعد از این دوره، چندین انتخابات برگزار شد که به جز نمایندگان مورد حمایت حزب بعث عراق، کاندیدای دیگری امکان پیروزی در آن را نداشت. این مجالس فرمایشی تا سال ۲۰۰۳ و حمله آمریکا به عراق ادامه داشت.

بعد از سقوط صدام حسین در سال ۲۰۰۳(مصادف با سال۱۳۸۲ شمسی)، همزمان با تأسيس دولت موقت عراق، دور جدید مجلس نمایندگان عراق برای تعیین نخست ‌وزیر و پایه‌گذاری دولت انتقالی شکل گرفت.

قانون اساسی عراق در مهرماه ۱۳۸۴ طی یک رفراندوم با اکثریت ۷۸ درصدی به تصویب رسید. این درصد در مناطق مختلف اختلاف فاحشی داشت. هر چند شیعیان و کردها از قانون اساسی جدید حمایت می‌کردند اما اقلیتی از اعراب سنی آن را رد کردند. نخستین انتخابات سراسری پارلمانی طبق این قانون اساسی در ۲۴ آذر ۱۳۸۴ برگزار شد. تمام گروه‌های قومیتی از جمله اقلیت‌های آشوری و ترکمن در این انتخابات شرکت کردند .درنخستین انتخابات که در ۳۰ ژانویه ۲۰۰۵ انجام شد، برای ۲۷۵ صندلی مجلس رأی‌‌گیری انجام شد که در این میان اتحادیه میهنی عراق به رهبری ابراهیم جعفری توانست ۴۸ درصد صندلی‌های مجلس را تصاحب کند و ابراهیم جعفری برای یک دوره چند ماهه نخست‌ وزیر عراق شد. تأسيس این مجلس مقدمه‌ای بود برای تصویب قوانینی در جهت ایجاد مجلس اصلی که در ۱۵ دسامبر ۲۰۰۵ نمایندگان آن از طریق رأی‌ مستقیم مردم انتخاب شدند.^[۱۰۵]

در آن انتخابات نیز اتحادیه میهنی عراق موفق شد ۴۲ درصد آرای را به خود اختصاص دهد که عبارت بود از ۱۲۸ صندلی از مجموع ۲۷۵ صندلی تعیین شد. دومین مجلس عراق دوره فعالیت ۴ ساله خود را تا سال ۲۰۱۰ ادامه داد و در این مدت نوری مالکی نخست‌ وزیر عراق بود.

با انجام انتخابات مجلس عراق (۲۰۱۰) مشخص شد ائتلاف میهنی عراق به سرکردگی ایاد علاوی موفق به کسب بیشترین آرای گردیده است. این حزب موفق شد از میان ۳۲۵ صندلی پارلمان، ۹۱ صندلی را از آن خود کند. و با ائتلاف با سایر گروه‌های سیاسی، بتواند ۱۶۳ کرسی مجلس را متحد نماید و دولت جدید عراق را پایه‌گذاری کند. مدتی بعد نوری مالکی مجدداً به عنوان نخست‌وزیر عراق منصوب شد.

در ۲۰ مرداد ۱۳۹۳ عالی‌ترین دادگاه عراق بلوک مالکی را به عنوان اکثریت مجلس تشخیص داد. این حکم ‌به این معنا بود که مالکی می‌توانست به عنوان نخست‌وزیر در قدرت بماند. با این حال در ۲۲ مرداد رئیس‌جمهور به حیدر العبادی مأموریت‌ تشکیل دولت جدید را داد. سازمان ملل، ایالات متحده، اتحادیه اروپا، عربستان سعودی، ایران و چند تن از سیاستمداران عراقی از روی کار آمدن رهبران جدید در عراق حمایت کردند. مالکی در ۲۳ مرداد از قدرت کنار رفت تا از عبادی پشتیبانی کند و «مصلحت عالی کشور را پاس بدارد.» حیدر العبادی در ۱۸ آبان ۱۳۹۳ دولت جدیدی را تشکیل داد و خود به عنوان نخست ‌وزیر جدید قدرت را در اختیار گرفت. درگیری‌های متناوب بین گروه‌های سنی، شیعه و کرد بحث‌ها پیرامون تقسیم عراق به سه منطقه خود مختار را افزایش داده است.

حکومت عراق متشکل از یک مجلس نیابتی و یک دولت فدرالی تشکیل شده است. بعد از سقوط حکومت دیکتاتوری صدام حسین و تشکیل جمهوری عراق در سال ۲۰۰۳، نخستین قانون اساسی دموکراتیک این کشور در ۱۵ اکتبر ۲۰۰۵ به تصویب رسید. در این نوع از حکومت که در زمره نظامهای مردم‌سالار دسته‌بندی می‌شود، نخست‌ وزیر قدرتمندترین در میان تمام سیاستمداران است. مردم با آرای مستقیم نمایندگان مجلس را تعیین می‌کنند و آن ها هستند که موظفند رئیس‌جمهور و نخست‌ وزیر را معرفی و تأیید صلاحیت کنند. این نوع حکومت از نوع دموکراسی است که در آن قوه مجریه در اختیار تخست‌وزیر عراق بوده که توسط نمایندگان ائتلاف اکثریت مجلس نمایندگان عراق برای یک دوره ۴ ساله انتخاب می‌شود. شورای نخست‌وزیر متشکل از نخست‌وزیر، دو جانشین و ۳۷ وزیر کابینه است. برای تشکیل دولت، نخست‌وزیر و کابینه‌اش می‌بایست بتواند رأی‌ حداقل دو سوم نمایندگان مجلس را کسب بکند. عمر هر دولت در عراق ۴ سال می‌باشد.^[۱۰۶]

رئیس‌جمهور عراق نیز توسط مجلس نواب عراق تعیین می‌شود و حداکثر می‌تواند دو دوره ۴ ساله ریاست دولت را بر عهده داشته باشد. از وظایف رئیس جمهور تصویب معاهده‌ها و قوانینی است که توسط مجلس نمایندگان تصویب شده و یا برگشت آن ها به مجس جهت تجدیدنظر؛ و همچنین عفو و تخفیف مجازات‌های مجرمان جزایی که توسط نخست‌وزیر پیشنهاد می‌شود. همچنین رئیس جمهور به طور تشریفاتی و افتخاری، فرمانده نیروهای مسلح عراق نیز می‌باشد. شورای ریاست جمهوری عراق متشکل از رئیس‌جمهور و دو معاون وی است.

مجلس نمایندگان^[۱۰۷] عراق یا مجلس نواب عراق، نقش قوه مقننه این کشور را ایفا می‌کند. از زمان سرنگونی حکومت صدام حسین در سال ۲۰۰۳ تاکنون، دو مجلس عراق تشکیل شده است. نخستین مجلس در سال ۲۰۰۵ و دومین مجلس در سال ۲۰۱۰ تأسيس شد. در نخستین مجلس تعداد صندلی‌های اختصاص‌یافته ۲۷۵ عدد بود که در مجلس دوم این تعداد به ۳۲۵ عدد افزایش یافت. نمایندگان مجلس عراق در یک روند دموکراتیک از طریق آرای مستقیم مردم عراق تعیین می‌شوند. حداقل یک چهارم نمایندگان مجلس عراق می‌بایست از میان خانم‌ها انتخاب شده باشند. از وظایف مجلس عراق می‌توان به وضع قوانین، انتخاب رئیس‌جمهور و همچنین نظارت بر عملکرد دولت می‌باشد.