دسته آخر فقهایی هستند که با پذیرش وجود منفعت صحیح عرفی وقف درهم و دینار را جایز دانسته اند از جمله علامه حلی در تحریر می فرماید : طلا و نقره اگر به صورت زیور آلات باشد ، صحت وقف آن اجماعی است و اگر به صورت درهم و دینار باشد یک قول این است که وقف آن صحیح نیست زیرا انتفاع از آن موجب تلف آن می‌گردد . اما چون می توان از آن انتفاعاتی ولو اندک برد ،‌‌بنابرین‏ قول به جواز وقف درهم و دینار وجیه است .^[۱۰۴]

شهید ثانی در حاشیه شرایع الاسلام می فرماید : اقوی جواز وقف درهم و دینار به منظور استفاده از آن ها برای زینت و یا ضرب سکه و مانند آن است . چرا که این ها منافع مطلوبی هستند که چه بسا مورد غرض قرار گیرند . ^[۱۰۵]صاحب جواهر هم وقف درهم و دینار را جایز دانسته و در تأیید آن به اجماع بر جواز عاریه درهم و دینار و عدم احتمال فرق بین عاریه و وقف تمسک ‌کرده‌است . ^[۱۰۶]

گفتار دوم : وقف پول و چگونگی آن

درباره وقف پول و چگونگی آن باید بگوئیم وقف پول حداقل به دو شکل بانک و صندوق تصور می شود که در ذیل به بررسی هر یک از آن ها می پردازیم .

بند اول : بانک وقف پول

بانک وقف پول ,نوعی از بانک است که پول های وقف شده را جمع‌ آوری می‌کند و منافع آن را در راهی که واقفان اعلام کرده‌اند ,؛ به مصرف می‌رساند .برای انتفاع از پول موقوفه لازم است با آن فعالیت اقتصادی انجام شود . از مناسب ترین فعالیت های اقتصادی , اعطای آن به افراد مطمئن مانند تاجران , کاسب ها و تولید کنندگان است .

بانک در نقش سرمایه گذار و تاجر ,کاسب و تولید کننده در نقش عامل , قراردادی در چارچوب عقود اسلامی ,مثل مضاربه منعقد می‌کنند و سود به دست آمده , میان آن ها تقسیم می شود .سود برگشتی به بانک پس از کسر هزینه های بانک و پس انداز مبلغی برای حفظ ارزش پول در صورت وجود تورم ,به مصارفی می‌رسد که واقفان اعلام کرده‌اند .با توجه به اینکه تورم ارزش پول را کاهش می‌دهد ؛ لازم است مقداری از سود را به اصل سرمایه بازگردانند تا ارزش اولیه آن حفظ و بقای پول موقوفه تضمین شود .در این صورت مشاهده خواهد شد که عده ای حتی با پول اندک می‌توانند در فراهم شدن مبالغ هنگفتی سهم داشته باشند و از اصل سرمایه ,گروهی که برای کار به سرمایه نیاز دارند ,بهره مند شوند و از منافع آن نیز محرومان سود ببرند^[۱۰۷] .

برای انتفاع از پول موقوفه لازم است با آن فعالیت اقتصادی انجام شود. از مناسب‌ترین فعالیت‌های اقتصادی اعطای آن به افراد مطمئن، مانند تاجران، کاسبان، تولید کنندگان است. بانک در نقش سرمایه‌گذار، و تاجر و کاسب وتولید کننده در نقش عامل، قراردادی در چهار چوب عقود اسلامی، مثلا مضاربه، منعقد می‌کنند و سود به دست آمده بین آن ها تقسیم می‌شود. سود برگشتی به بانک، پس از کسر هزینه های بانک و پس انداز مبلغی برای حفظ ارزش پول در صورت تورم، به مصارفی که واقفان اعلام ‌داشته‌اند می‌رسد. با توجه ‌به این که تورم، ارزش پول را کاهش می‌دهد، لازم است مقداری از سود را به اصل سرمایه بازگرداند تا ارزش اولیه آن حفظ گردد و بقای پول موقوفه تضمین شود. در این صورت مشاهده خواهد شد که عده‌ای، حتی با پولی اندک، می‌توانند در فراهم شدن مبالغی هنگفت سهم داشته باشند و از اصل سرمایه، گروهی که برای کار به سرمایه نیاز دارند بهره‌مند شوند و از منافع آن نیز محرومان سود برند. مخارج و هزینه های بانک باید به شیوه های گوناگون تأمین شود. یکی از این شیوه ها همان گونه که اشاره شد، برداشت از سود مضاربه است. شیوه دیگر کمک مردم و سازمان‌های دولتی است. مردم می‌توانند با وقف ساختمان، به امر خیرخواهانه‌ی بانک وقف مدد رسانند و یا با کار کردن در آن، بدون دریافت مزد حتی برای چند ساعت یا یک روز در هفته، وقت خود را وقف این بانک نمایند. کمک سازمان اوقاف و یا مؤسسات دیگر هم در تهیه محل بانک و یا پرداخت هزینه کارکنان مؤثر است. بانک وقف پول با درج اطلاعیه در جراید ضمن ارائه گزارش از فعالیت‌هایش، اسامی واقفان را، در صورت تمایل آنان، اعلام می‌کند. این بانک به دلیل ارتباط با وقف و پول از سوی مراجع مربوط مانند سازمان
اوقاف و بانک مرکزی برای پرهیز از خطا و خلاف نظارت می‌شود.

بند دوم : صندوق قرض الحسنه وقف

این صندوق شکل دیگری از وقف پول است که در آن واقفان پول ؛ مبالغی را برای قرض به نیازمندان وقف می‌کنند .از منافع پول موقوفه این است که می‌توانند به بیماران ,جوانان در حال ازدواج و کسانی که در شرایط مالی هستند با قرض دادن یاری کنند ؛مسلماً با بازپرداخت قرض ,اصل پول وقف شده در صندوق باقی خواهد ماند .

این صندوق شامل صندوق‌های عام و خاص است .که خاص به افراد خاصی قرض می‌دهد و نمی توان منافع آن را به مصرف دیگران رساند .این صندوق شامل انواعی است که عبارتند از :

الف : صندوق وقف قرض الحسنه درمان: این صندوق در بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها و سایر مراکز درمانی قرار می‌گیرد. منظور از تأسیس این صندوق کمک به بیمارانی است، استطاعت مالی برای درمان ندارند. افراد بسیاری هستند که پس از گذران دوره‌ بیماری و به دست آوردن سلامتی خود و یا عیادت از بیماران و در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، مایلند بخشی از پول خود را وقف بیماران نیازمند نمایند. با ایجاد چنین صندوق‌هایی هیچ بیماری به دلیل مشکلات مالی با مانع عدم پذیرش مراکز درمانی مواجه نخواهد شد. بیمارانی که در وضعیت مالی دشواری به سر می‌برند می‌توانند از این صندوق استقراض کنند.

ب : صندوق وقف قرض الحسنه ازدواج : هدف از ایجاد این صندوق کمک به جوانان در حال ازدواج است که به کمک مالی محتاجند. این کمک به صورت قرض ارائه می‌شود

1. 1. طریحی ، فخرالدین بن محمد (۱۴۰۸) مجمع البحرین ، مکتبه نشر الثقافه الاسلامیه ، ص۵۳۵ : ↑

1. 1. ۲ : هاشمی نسب ، محمد مهدی (۱۳۷۷) امکان سنجی افزایش منابع حاصل از اموال موقوفه با بهره گرفتن از دانش مالی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه امام صادق ، ص۱۰ ↑

1. 1. دهخدا ، علی اکبر (۱۳۷۹) لغت نامه دهخدا ، چاپ یازدهم ، انتشارات دانشگاه تهران ، ص ۳۱۱: ↑

1. 1. امامی ، حسن (۱۳۸۲) حقوق مدنی ، انتشارات اسلامیه ، ص۱۱۱; ↑

1. 1. کاتوزیان ، ناصر ( ۱۳۸۴) عقود معین ، انتشارات کتابخانه گنج دانش ، ص۱۱۶-۱۱۷: ↑

1. 1. همان ، ص۱۱۷; ↑

1. 1. نجفی ، محمد حسن (۱۳۹۷) جواهر الکلام ، انتشارات دارالکتاب الاسلامیه ، ص ۸۹: ↑

1. 1. رجوع شود به ریاحی سامانی ، نادر ( ۱۳۷۸) وقف و سیر تحولات قانون گذاری در موقوفات ، انتشارات نوید ، ص۴۰ : ↑

1. 1. آل عمران : آیه ۹۲ /مزمل : آیه ۲۰ /بقره : آیه ۱۷۷; ↑

1. 1. کهف : آیه ۴۶ /مریم : آیه ۷۶ ; ↑

1. 1. : طوسی ،ابوجعفر،محمدبن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه،المکتب المرتضویه لاحیاءالآثار الجعفریه،تهران،۱۳۸۷هجری قمری،جلد۳ ،ص ۲۸۶ ، ↑