توزیع ریسک ، پایه و اساس بیمه اتکایی را تشکیل می‌دهد . گاهی علی‌رغم تلاش در انتخاب خطر ، شرکت بیمه قادر نخواهد بود همگونی کامل خطراتی را که تحت پوشش قرار می‌دهد به دست آورد ، اما وجود قرارداد اتکایی امکان یکنواخت شدن خطرات ، حفظ تعادل مالی و امکان قبول ریسکهای زیادتر را برای بیمه گر فراهم می‌کند .

در بیمه اتکایی هیچگونه ارتباط حقوقی بین بیمه گذار با بیمه اتکایی وجود ندارد و اصولاً بیمه گذار در اغلب موارد از وجود چگونگی عملیات اتکایی بی اطلاع می‌باشند .

قرارداد بیمه ای که بین بیمه گذار و بیمه گر منعقد می شود از یک طرف و همچنین قرارداد بیمه اتکایی که بین بیمه گر و واگذارنده با بیمه گر اتکایی منعقد می‌کند از طرف دیگر دو قرارداد جداگانه محسوب می‌شوند . ^[۱۳۳]

بیمه اتکایی به دو نوع اجباری و اختیاری تقسیم می شود :

۱ ـ بیمه اتکایی اجباری

وقتی بیمه اتکایی ، اجباری است که طرفین قرارداد به واگذاری و قوبل آن مکلف باشند . اصطلاح بیمه اتکایی و اجباری هم شامل بیمه اتکایی قانونی و هم در بر گیرنده بیمه اتکایی قراردادی است . زیرا در هر دو حالت ، نوعی الزام به انجام واگذاری اتکایی وجود دارد که در یکی ، الزام ،قانونی و در دیگری ، الزام ، قراردادی است .

در قرارداد بیمه اتکایی شرکت واگذارنده ، تعهد می‌کند قسمتی از خطرات بیمه شده را در رشته معینی از بیمه و در زمان معینی که مدت قرارداد است به طرف دیگر واگذار کند و شرکت بیمه اتکایی این خطرها را قبول می‌کند و در مقابل پرداخت حق بیمه اتکایی مقرر شده ، در صورت بروز حادثه و خسارت به تناسب سهم خود در پرداخت خسارت شرکت می‌کند .

۲ ـ بیمه اتکایی اختیاری

زمانی قرارداد ، بیمه اتکایی اختیاری محسوب می شود که طرفین قرارداد در واگذاری و قبول آن آزاد باشند .

در صورتی که یکی از طرفین قرارداد به واگذاری یا قبول آن مجبور باشد ، قرارداد بیمه برای یک طرف اجباری و برای طرف دیگر اختیاری است .

معمولاً در اکثر موارد بیمه گر اتکایی ، اجبار به قبول دارد و بیمه گر اصلی در واگذاری به بیمه گر اتکایی مخیر است . ^[۱۳۴]

مبحث دوم : بیمه الکترونیکی

گفتار اول : مفهوم بیمه الکترونیکی

بیمه الکترونیکی^[۱۳۵] در یک تعریف کلی، به فراهم ساختن امکان دسترسی مشتریان به خدمات بیمه‌ای با بهره گرفتن از واسطه‌های ایمن و بدون حضور فیزیکی اطلاق می‌شود. بنابر تعریف دیگر، بیمه الکترونیک به ارائه و مبادله محصولات و خدمات بیمه‌ای با بهای اندک از طریق کانال‌های الکترونیکی گفته می‌شود.

در سال ۱۹۹۷ فقط درصد کوچکی از ۲۱۲۹ بیلیون دلار حق بیمه جمع‌ آوری شده در سطح جهان به معاملات انجام گرفته از طریق اینترنت ارتباط داشت ، با وجود این همانند دیگر خدمات مالی ، بیمه الکترونیکی نیز در تعاقب تجارت الکترونیکی به خصوص در آمریکای شمالی و اروپای غربی روز به روز گسترش پیدا کرد . ^[۱۳۶]

اما صنعت بیمه در راستای الکترونیکی شدن با چالش‌های متعددی روبروست که به اهم آن ها می پردازیم :

۱ ـ مورد استقبال واقع نشدن تجارت الکترونیکی به دلیل فقدان امکانات بیمه ای اطمینان بخش به طور الکترونیکی

در تجارت الکترونیکی سه جنبه وجود دارد که عبارتند از اعتماد به رسانه ، اعتماد متقابل میان طرفین معامله و اعتماد به نفس . نقش و اهمیت بیمه در هر سه نوع اعتماد و به ویژه اعتماد دوم کاملاً محسوس و مشهود است و عدم وجود بیمه باعث از بین رفتن اعتماد و نهایتاًً منجر به نابودی هر نوع تجارتی خواهد شد .

۲ ـ طولانی شدن فرایند تجارت الکترونیکی

فقدان بیمه الکترونیکی باعث می‌گردد که شرکتهایی که مایل به تجارت الکترونیکی می‌باشند در زمینه تجارت مورد نظر خویش دچار ابهام و سردرگمی شده و به فرایند بیمه سنتی روی آورند و از آنجائی که بیمه سنتی از سرعت ، توان و آگاهی لازم برای تسهیل تجارت الکترونیکی برخوردار نیست طبیعتاً فرایند تجارت الکترونیکی دچار وقفه گردیده از حد معمول طولانی تر می‌گردد .

۳ـ غیر قابل دسترس بودن مؤسسات بیمه در سراسر جهان

با توجه به متفاوت بودن نرخ‌های حق بیمه در جهان هر شرکتی نیاز دارد تا با بررسی امکانات شرکت‌های بیمه مختلف بهترین آن ها از نظر نرخ حق بیمه و پوششی که ارائه می‌دهد انتخاب نماید که این امر در تجارت الکترونیکی نیز بسیار ضروری است . فقدان بیمه الکترونیکی فرصت استفاده از این مزیت را نیز از بین خواهد برد .

۴ ـ امکان نیافتن تأمین کنندگان به ارائه محصولات مختلف از طریق تجارت الکترونیکی

تنوع محصولات نیازمند تنوع پوششهای بیمه ای است و تجارت الکترونیکی برای در بر گرفتن محصولات مختلف نیازمند پوششهای گسترده الکترونیکی است که فقدان تمام یا بخشی از این پوششها تأمین کنندگان را در ارائه محصولات مختلف از طریق تجارت الکترونیکی ناکام می‌گذارد .

۵ ـ مختل شدن مدیریت ریسک شرکتهایی که مایل به تجارت الکترونیکی می‌باشند

مدیران ریسک در شرکت‌های مختلف برای پیشبرد فعالیت‌ها نیازمندند تا شمایی از ریسکهای مختلف و بیمه های مرتبط را ترسیم نمایند . ورود شرکت‌ها به عرصه تجارت الکترونیکی ریسکهای جدیدی را به وجود می آورد و فقدان بیمه الکترونیکی برنامه ریزی و مدیریت ریسک‌ها را با اختلال مواجه می‌سازد .

ولی در کنار این چالش‌ها صنعت بیمه الکترونیکی مزایایی نیز در بر دارد که اغلب آن ها در راستای حمایت بهتر از حقوق مصرف کننده می‌باشد. مزایای درک شده از صنعت بیمه الکترونیکی عبارتند از :

۱ ـ بهبود ارتباط بین ارائه کنندگان بیمه و مشتریان

شرکت‌های بیمه می خواهند شهرت خودشان را از طریق تبلیغات در اینترنت افزایش دهند . داشتن سایتی که به خوبی طراحی شده ، مفهومی از ثبات مالی و پیشرفت تکنولوژیکی را می رساند . همچنین شرکت‌ها می‌توانند استراتژیهای بازاریابی خود را هدف قرار داده و هزینه های بازاریابی را کاهش و اثربخشی را افزایش دهند. از دید مشتریان اطلاعات ‌در مورد شرکت‌ها ممکن است بدون استفاده از یک نمایندگی به دست بیاید . ‌بنابرین‏ خریداران قادرند ، عرضه های مختلف بیمه را با یکدیگر مقایسه نموده و مناسب ترین آن ها را انتخاب کنند .

۲ ـ بهبود ارتباطات بین ارائه کنندگان بیمه و نمایندگانشان

معاملات بین شرکت‌ها و نمایندگی‌های آنان را می توان با بهره گرفتن از کاربردهای اینترنت بهبود بخشید . ‌نمایندگی‌ها قادر خواهند بود ، نرم افزار و اطلاعات لازم را از رایانه شبکه به رایانه خود انتقال دهند و هر دو طرف می‌توانند از سهیم شدن در این اطلاعات و دانش بهره مند شوند .

۳ ـ توانایی در ارائه خدمات بهتر ، سریعتر و با هزینه کمتر

یک شرکت بیمه ممکن است از اینترنت استفاده کند تا خدمات گسترده ای را ارائه کند و بدون نیاز به افزایش تعداد کارمندان خدماتی ، اطلاعات را برای مشتریانش به روز کند . تگنولوژیهای اینترنت می‌توانند به شرکت‌های بیمه کمک کنند تا ابزارهایی را برای توسعه سریع محصولات یا برای تطبیق محصولات موجود با نیازهای جدید بازاریابی فراهم کنند .

۴ ـ حمایت از مصرف کنندگان