الف. گذراندن اوقات فراغت (سرگرمی، تعطیلات، درمان، مطالعه، امور مذهبی یا ورزشی).

ب. مأموریت‌­های شغلی، خانوادگی یا بازرگانی.

جریان گردشگری بین الملل پویاترین مبادلات اقتصادی را که ممکن است بین کشورها اتفاق افتد، به وجود ‌می‌آورد. گردشگری بین‌المللی به خصوص در کشورهای اروپایی به ویژه کشورهای جنوبی مانند فرانسه، ایتالیا، پرتغال و یونان از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ به طور کلی بیانگر بالاترین کمک صادراتی به تراز پرداخت­های آن کشورها ‌می‌باشد. ‌بنابرین‏، این کشورها نسبت به ترقی و تنزل ارزش و حجم جهانگردی بسیار حساس هستند. به هر حال روند­ها در حال تغییر هستند و کشورهای جدید صنعتی که اصولا شامل کشورهای آسیایی (تایلند، مالزی، سنگاپور و هنگ کنگ) است، سریع­ترین رشد را در زمینه گردشگری بین‌المللی دارند. ده کشوری که بیشترین حجم ورود گردشگر بین‌المللی را دارند به ترتیب فرانسه، ایالات متحده آمریکا، چین، اسپانیا، ایتالیا، ترکیه، آلمان، بریتانیا، روسیه و مالزی است. ده کشور اول که فرستنده­ی بیشترین گردشگر می­باشند به ترتیب ایالات متحده آمریکا، اسپانیا، فرانسه، چین، ماکائو (چین)، ایتالیا، آلمان، بریتانیا، هنگ کنگ (چین)، استرالیا است (سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل،۲۰۱۳).

صادرات گردشگری یک مؤلفه‌­ی کلیدی برای نشان دادن جایگاه گردشگری است. در سال ۲۰۱۲ حدود ۴۰۵۸۵ بیلیون دلار صادرات حاصل از گردشگری بوده است. در سال ۲۰۱۳ این مقدار با نرخ رشد ۳٫۱% تنزل داشت و حجم رود گردشگر بین‌المللی برای ایران نیز کاهش داشت و به ۳۱۵۲۰۰۰ رسید (انجمن جهانی سفر و گردشگری، ۲۰۱۳). طبق آخرین آمار منتشر شده از سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل، سهم گردشگری از صادرات خدمات در ایران به طور متوسط ۲۵% است. انجمن جهانی سفر و گردشگری برای سال ۲۰۳۰ حجم گردشگر ورودی ایران را ۴۳۱۹۰۰۰ پیش ­بینی ‌کرده‌است. نمودار (۲-۲) ورود و خروج گردشگر و حجم صادرات حاصل از این صنعت را نشان می­دهد.

نمودار (۲-۲): ورود و خروج گردشگر و حجم صادرات حاصل از گردشگری.

منبع:WTTC, Travel & Tourism Economic Impact, IRAN,2013

همین طور که در نمودار(۲-۲) نشان داده شده است با وجود کاهش حجم صادرات ناشی از خدمات گردشگری اما سهم این خدمات از کل صادرات کشور افزایش یافته است. از سال ۲۰۱۱ کاهش مداومی در حجم ورود گردشگر بین الملل وجود دارد. سرمایه ­گذاری­های که در این صنعت صورت گرفته معادل ۴۶۳۴۳ بیلیون است که در سال ۲۰۱۳ با نرخ ۷/۲% رشد داشت.

ایران از بین ۱۸۹ کشور مورد بررسی انجمن جهانی سفر و گردشگری، در جایگاه ۵۳ از نظر سهم حجم تجارت و صادرات از طریق گردشگری است. متاسفانه از نظر نرخ رشد صادرات صورت گرفته توسط این صنعت ایران رتبه ۱۷۴ امین کشور را دارد. البته ایران جزء ده کشور اول است که بیشترین اشتغال زایی را به صورت مستقیم توسط این صنعت داشته است. طبق پیش ­بینی­های صورت گرفته توسط این سازمان برای سال ۲۰۲۳ نرخ رشد ایران در اکثر فاکتورهای مورد بررسی بیشتر از میانگین جهانی خواهد بود و تنها نرخ رشد صادرات صورت گردفته توسط گردشگران است که که حدود ۵۰% از میانگین جهانی کمتر است (انجمن جهانی سفر و گردشگری،۲۰۱۳).

نمودارهای(۲-۳)، (۲-۴) و (۲-۵) سهم و شیوه اثرگذاری گردشگری بین الملل و داخلی بر GDP و سهم دو زیرشاخه برتر گردشگری ایران را به تصویر کشیده­اند.

نمودار(۲-۴): سهم گردشگری تفریحی و تجاری از GDP ایران.

نمودار (۲-۳): سهم گردشگر بین‌المللی و داخلی از GDP.

نمودار(۲-۵): سهم هر یک از شیوه ­های تاثیر گردشگری بر GDP.

منبع: World Bank, 2013.

نمودار (۲-۵) نشان می‌دهد از کل اثری که گردشگری بر GDP دارد، ۳۶ درصد آن به طور مستقیم از فعالیت های گردشگری است و حدود ۴۲ درصد به صورت غیر مستقیم از طریق مشاغلی که غیر مستقیم ‌به این صنعت مرتبط می‌شوند ایجاد شده است. همچنین حدود ۲۲ درصد به صورت وارد شده است یعنی از طریق مشاغلی که نه به طور مستقیم و نه به طور غیر مستقیم ‌به این صنعت مربوط می‌شوند اما ممکن است در برخی موارد خدمات ارائه شده توسط این مشاغل مورد توجه گردشگران قرار گیرد.

در سال ۲۰۱۲ از سهمی که گردشگری در تولید ناخالص ملی کشورمان داشت، ۷/۹۴% آن مربوط به گردشگری داخلی بوده است که حدود ۲۰۵۸۲۴ بیلیون است و تنها ۳/۵% تولید ناخالص ملی، معادل ۵/۱۱۵۶۱۵ بیلیون مربوط به گردشگری بین‌المللی است. پیش ­بینی شده که گردشگری تفریحی در ایران رشد ۱/۵% در سال ۲۰۱۳ خواهد داشت که حدود ۲۱۶۲۹۷ بیلیون باشد. از طرفی گردشگری تجاری نرخ رشد ۱/۱۲% معادل ۳/۱۲۹۶۵ بیلیون را در سال ۲۰۱۳ خواهد داشت.

۲-۲-۲- گردشگری و تجارت بین الملل:

در اقتصاد، درآمدهای حاصل از گردشگری بین‌المللی بخشی از درآمدهای صادراتی و هزینه­ های گردشگری بین‌المللی بخشی از واردات تلقی می­ شود. برای بسیاری از کشورهای جهان، درآمد گردشگری بین‌المللی، منبعی ضروری برای تامین ارز خارجی مورد نیاز است. بر اساس تحلیل­هایی که در نخستین (گزارش اقتصادی جهانگردی) از سوی سازمان جهانی جهانگردی در سال ۱۹۹۸ به دست آمده است. گردشگری یکی از پنج عامل مهم صادرات در ۸۳ درصد از کشورهای جهان و مهم­ترین منبع تامین ارز، در دست کم ۳۸ درصد از کشورهای جهان محصوب می شود. همچنین در سال ۱۹۹۸، گردشگری بین الملل و درآمدهای به دست آمده (مربوط به رفت و آمدهای مسافران ساکن در کشورهای دیگر) تقریبا ۸ درصد از کل درآمدهای صادراتی حاصل از صادرات کالاها و خدمات را تشکیل می­داده است (محلاتی،۱۳۸۰).

در سال ۲۰۱۲ گردشگری بین‌المللی رشد ۴% حدود ۱۰۳۵ بیلیونی داشته است. حجم دریافتی حاصل از خدمات گردشگری بین الملل در این سال ۱۰۷۵ میلیون دلار است که حدود ۴% نسبت به سال ۲۰۱۱ رشد داشته است. در گزارش سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل این رشد ناشی از بازسازی این صنعت پس از بحران مالی عنوان شده است و همچنین پیش‌بینی شده که تا پایان سال ۲۰۱۳ گردشگری بین‌المللی رشد ۳ تا ۴% را داشته باشد (سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل، ۲۰۱۲). نمودارهای (۲-۶) تعداد ورود گردشگران بین‌المللی و حجم صادراتی که توسط این گردشگران صورت گرفته نشان داده شده است.

نمودار(۲-۶): صادرات گردشگران و وورد گردشگران بین‌المللی.

منبع: WTTC,Travel & Tourism Economic Impact, WORLD, 2013

همین طور که در نمودار (۲-۶) مشخص است تعداد گردشگران بین‌المللی رو به افزایش است و حجم تجارتی که توسط این گردشگران صورت گرفته در سال ۲۰۰۹ کاهش یافته و بعد از بحران مجددا شروع به افزایش با نرخ تقریبا ثابت داشته است. نمودار سهم صادرات گردشگری نشان می­دهد که در سال ۲۰۰۹ سهم تجارتی که گردشگران از کل صادرات داشتند به صورت قابل توجه­ای افزایش یافته است. به عبارتی در سال ۲۰۰۹ با وجود کاهش ورود گردشگر و کاهش حجم تجارت گردشگران سهم تجارت گردشگران از کل صادرات افزایش یافته که نشان دهنده نزول بیشتر تجارت سایر کالا و خدمات صادراتی بر اثر بحران است.