«مولوی در حکایت عیاض رحمت الله که هفتاد غزوه کرده بود سینه برهنه بر امید شهید شدن، چون از آن نومید شد از جهاد اصغر به جهاد اکبر روی آورد و خلوت گزید، ناگهان طبل غازیان شنید و نفس از اندرون زنجیرمی درانید، و وی نفس خود را در این غزا متهم می داشت و به بیان متصوفان ریا کار می پردازد». (نظریه استاد فتح الهی)، و می گوید:

نقش صوفی باشد، او رانیست جان

صوفیانْ بَد نام هم زین صوفیان

(مثنوی۵/۳۸۰۸)

روح خـواهی جُبه بشـکاف ای پسر

تا ازآن صفوت برآری زود سر

هست صوفی آن که شد صفوت طلب

نَزلباس صوف وخیاطی ودَب

(مثنوی۵/ ۳۶۲-۳۶۳)

بــرخیــالِ آن صفـا و نــامِ نیـــک

رنگ پـوشیدن نـکو باشد و لیک

(مثنوی۵/۳۶۵)

تصوف: تصوف درایران ازقرن های نخستین اسلام شروع گردید اما تصوف درقرن هشتم شکل مدون و تدوین شده ای یافت، و از نظر فرهنگی رونق گرفت و به خارج از مرزهای کشور رسید، ازکارهای مهمی که در این دوران صورت گرفت امتزاج شریعت و طریقت بود، در این دوره اشعارعارفانه دنباله قرن هفتم با سده هشتم باعث شد، سلسله موضوعات علمی از انحصار متصوف بیرون بیاید. و در نتیجه سبب شد که تصوف وعرفان درقرن هشتم به کمال خود برسید. وعارفان زیادی دراین زمینه هنرنمایی کنند. (ر. ک. فضایی و همکاران، ۱۲۶:۱۳۸۱)، امّا اینجا لازم است به نقش مثنوی سرایی عارف لک زبان ملاپریشان اشاره شودکه ایشان با تمام اطلاعات دینی، مذهبی واخلاقی به بحث عرفان و تصوف پرداخته که الحق دراین زمینه از استاد خود مولانا کم نیاورده است.

وَکِیْشِ عَوام اِیْ قُومَ عَارِفِن

خـدا مَـــزانِی مُتَعَـــارِفِن

۱) ترجمه بیت: این گروه صوفی نمایان درنظرعوام الناس عارف محسوب می گردند امّا خدا گواه است که اینان ریا کار و صوفی نمایند.
۲) نکات بلاغی: عارف با متعارف: کلمه قافیه وجناس اشتقاق است، مَزَانِی: می داند فعل، اِیْ: این، واج آرایی(الف).
۳) مفاهیم عرفانی: عارف: دانا، «درمعنی عرفانی کسی که خداوند او را به مرحله شهود ذات واسماء و صفات خو درسانیده باشد، واین مقام ازطریق حال و مکاشفه براوظاهرگشته باشد نه ازطریق علم ومعرفت». (سجادی جعفری، ۱۳۸۹: ۵۶۵)، عارف کسی است که: از وجود خود فانی شده است و درحق باقی شده است، عارف کسی است که خداوند را مستحق عبادت وپرستش می داند. و سر برعبودیت خداوند دارد و عبادت را برای ثواب آخرت نمی خواهد، بلکه بخاطر بنده بودن خو را مستحق بندگی میداند، عارف مراتب تزکیه درون را با طی سیروسلوک عرفانی کسب می کند و از اسرارحقیقت آگاه میگردد. (ر. ک. سجادی. ۱۳۸۹: ۵۶۵-۵۶۶)، مولانا در ضمن حکایات فراوان درمثنوی بارهامردم ناآگاه را هشدار داده است که فریب گندم نمایان جو فروش را نخورند، ولاف و ادعای عارف نمایان را باورندارند؛ زیرا اینان رونق دکان خود می خواهند نه هدایت مردمان را.(ر.ک،شهیدی، ۸/ ۱۳۷۸ : ۱۵۹)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))