چابکی عبارت است از مجموعه ای از توانمندیها و شایستگی ها که باعث بقا و پیشرفت سازمان در محیط کسب و کار (که ویژگی اساسی آن وجود تغییرات دائمی و عدم اطمینان است) می شود.‌بنابرین‏ هر سازمانی جهت نائل شدن به چابکی باید دو توانمندی (‌پاسخ‌گویی‌ و انعطاف پذیری) و یک شایستگی (نمونه سازی سریع) داشته باشد و هر یک از توانمندی ها و شایستگی ها به تعدادی از ابعاد و شاخص شکسته می شود(خوش سیما،۱۳۸۲،۵۵).

با افزایش تغییر در محیط کسب و کار و رقابتی تر شدن آن،سازمان های تولیدی نیازمند سیستم تولیدی هستند که بتوانند به تمامی نیازهای مشتریان پاسخگو باشند.در محیط آشفته ای (نامطمئن و متغیر) که شرکت‌های ما در آن مشغول فعالیت هستند،یکی از مهمترین فاکتورهای بقا و پیشرفت آن ها،چابکی است.ویژگی اساسی این محیط تغییر و عدم اطمینان است.شرکت ها در این محیط،چگونه باید عمل نمایند تا بتوانند در حین اینکه خود را حفظ می نمایند،بتوانند از تغییرات حداکثر منفعت را کسب نموده و پیشرفت نمایند.سیستم تولیدی چابک راه حلی جدید برای مقابله با این چالش است.(خوش سیما،۱۳۸۲،ص۵۶)

تولید چابک،یک سیستم تولید با قابلیت انعطاف و تغییر زیاد می‌باشد که قادر است در کمترین زمان محصولات گوناگون مورد نیاز مشتری را تولید کند.سازمان های چابک درباره ارضای نیازهای مشتریان نیز به گونه ای دیگر می اندیشند.این سازمان‌ها تنها محصولات خود را به فروش نمی رسانند،بلکه راه حلهای برآوردن نیازهای واقعی مشتریان را ارائه می‌دهند.این سازمان‌ها معتقدند که محصولاتشان کامل نیست و به منظور تحقق ارزش های مورد توجه مشتریان از محصول و ایجاد ارزش افزوده برای آنان سعی در غنی سازی محصول خود دارند.این امر سبب غیر قابل دسترس شدن موقعیت سازمان های چابک برای رقبا می شود(جعفر نژاد،۱۳۸۶،ص۱۷۲).

چابکی در اصطلاح عملیاتی عبارت است از ترکیبی از چند شرکت،که هر کدام دارای مهارت ها و شایستگی های خاص خود بوده،و با هم همکاری مشترک عملیاتی دارند.این امر مرسسات همکار (دارای حرفه مشترک) را قادر به انطباق و ‌پاسخ‌گویی‌ به تغییرات مطابق نیازهای مشتری می کند(جعفر نژاد،۱۳۸۶،ص۱۷۲).

۲-۱۳-ابعاد چابکی:

مطابق با تعاریف صورت گرفته سازمان چابک را می توان در چهار بعد تشریح کرد:

*استراتژی قیمت گذاری بر اساس نیاز مشتریان.

*همکاری به گونه ای که رقابت پذیری را افزایش دهد.

*سرمایه گذاری هایی که اثر اطلاعات و افراد را اهرمی کند.

*تسلط سازمانی بر تغییرات و عدم اطمینان (اشک زری،۱۳۸۹،ص۳۹)

۲-۱۴-ویژگی ها و مفاهیم اصلی در چابکی سازمان:

از ویژگی های اصلی در شرکت چابک که تسو رولودیس و همکارانش^۱ (۲۰۰۳) ارائه نموده اند و ^[۸۶]می‌توانند شرک را متمایز از سایر شرکت‌ها نمایند،عبارتند از:

۱-انعطاف پذیری و انطباق پذیری

۲-‌پاسخ‌گویی‌

۳-سرعت

۴-یکپارچگی و پیچیدگی

۵-تجهیز شایستگی های اصلی و مرکزی

۶-کیفیت بالا و بهبود محصولات

۷-فرهنگ تغییر

یک سازمان،زمانی چابک خواهد بود که به واسطه اهرم کردن دانش و همکاری داخلی و با دیگر سازمان‌ها قادر به هماهنگی باشد و به صورت سریع و کارا همه منابع مورد نیاز را خلق،تولید و پشتیبانی کند.‌بنابرین‏،سازمان باید:

*اطلاعات حساس را با تأمین کنندگان،شرکا و مشتریان به اشتراک بگذارد.

*تغییرات بازار و تغییرات در ارزش مشتری را پیش‌بینی کند.

*با حداقل ذخیره موجودی و تولید مبتنی بر تقاضای کششی به تغییرات پاسخگو باشد.

*توانایی انسجام افراد،فرایندها،و دانش و مهارت ها را داشته باشد که این کار بدون توجه به مکان سازمانی در داخل شرکت و یا در داخل شرکت‌های تأمین کننده،شرکا و مشتریان انجام خواهد گرفت.(شهایی،۱۳۸۷،ص۲۳)

۲-۱۵-اصول زیر بنایی چابکی:

چابکی عبارتی جامع است که در تمامی زمینه‌های بنگاه از قبیل تولید،بازاریابی،طراحی،سازماندهی و افراد نفوذ می‌کند.چابکی ترکیبی از محصولات فیزیکی،خدمات و اطلاعات است که با تغییر نیازمندی‌های مشتری تغییر می‌کند.برای چابکی چهار اصل زیر بنایی معرفی شده است که عبارتند از:

۱-تحویل ارزش به مشتری

۲-آمادگی در رویارویی با تغییرات

۳-ارزش قایل شدن برای مهارت‌ها و دانش انسانی

۴-تشکیل دادن مشارکت مجازی

یک سازمان زمانی چابک خواهد بود که به واسطه اهرم کردن دانش و همکاری (داخلی و با دیگر سازمان‌ها) قادر به هماهنگی باشد و به صورت سریع و کارا همه منابع مورد نیاز را خلق،تولید، تحویل و پشتیبانی کند. (گلدمن^[۸۷]،۱۹۹۵)

دلایل نیاز سازمان ها به تشکیل سازمان چابک:

*کوتاه مدت بودن فرصت های بازار

*غیر قابل پیش‌بینی بودن تغییرات مداوم در سطح بازار

*ادغام قابلیت‌های محوری شرکت های مستقل

*برای بهره برداری از فرصت های فوری،ارائه سریع یک محصول جدید به بازار (شعیب زاده،۱۳۸۶،ص۲ )

۲-۱۶-تولید چابک:

چابکی در واقع یک توانایی اساسی را ایجاب می‌کند که کمپانی،تغییرات را در محیط تجاری،احساس، دریافت، ملاحظه،تجزیه و تحلیل و پیش‌بینی کند.تولید کننده چابک بدین طریق سازمانی است که دیدگاه وسیعی ‌در مورد نظم نوین جهان تجارت دارد و با معدودی از توانایی ها و قابلیت‌ها با آشفتگی ها به مقابله می پردازد و جنبه‌های مزیتی جریانات تغییر را تسخیر می‌کند.چابکی،توانایی یک بنگاه برای بقا و پیشرفت در یک محیط رقابتی است که تغییر در آن به صورت مداوم و پیش‌بینی نشده است و پاسخ سریع به تغییرات سریع بازارها که ناشی از ارزش گذاری مشتری روی محصولات و خدمات است و نیز توانایی شکل دهی مجدد عملیات،فرایند و روابط تجاری به صورت مؤثر است در حالی که همزمان به صورت موفقیت آمیزی در محیطی با تغییرات مداوم عمل می‌کند.چابکی یک واقعیت وسیع کسب و کار است که ساختارهای سازمانی، سیستم های اطلاعاتی، فرایندهای پشتیبانی و خصوصاًً مجموعه افکار را در بر می‌گیرد. (ریچاردز^[۸۸]، ۱۹۹۶،ص۶۲)

(ماسکل^[۸۹]۲۰۰۱،ص۱۶) چهار عنصر کلیدی را برای تولید چابک بر می شمارد:

۱-رفاه مشتری

۲-افراد و اطلاعات

۳-همکاری در داخل و بین کارخانه ها شرکت‌ها

۴-مناسب بودن یک شرکت برای تغییر

برای پاسخ مؤثر به نیازمندی‌های متغیر،چابکی باید در تمام مناطق وظیفه ای سازمان‌های تولیدی وجود داشته باشد ‌بنابرین‏ به دست آوردن چابکی،نیازمند انعطاف پذیری و حساسیت در استراتژیها،سیستم‌ها و منابع انسانی می‌باشد.

یک سیستم تولید با قابلیت های فوق العاده (قابلیت های داخلی،تکنولوژی های سخت افزاری و نرم افزاری، نیروی انسانی و مدیریت آموزش دیده) برای رسیدن به تغییرات سریع بازار (سرعت، انعطاف پذیری،مشتریان،و ‌پاسخ‌گویی‌) است.سیستم تولیدی که به سرعت بین مدل های محصول (سرعت و ‌پاسخ‌گویی‌) یا بین خطوط تولید جابه جا شده (انعطاف پذیری) و به تقاضای مشتری (نیازها و خواسته های مشتری) در زمان واقعی و به صورت ایده آل پاسخ می‌دهد.