در مقابل «حکومت دینی» وظایف بیشتری بر عهده دارد؛ یعنی، علاوه بر لزوم ارائه خدمات بالا، باید به برنامه‏ ریزی صحیح و تلاش در جهت تربیت دینی و معنوی جامعه، رشد و بالندگی فضایل و کمالات عالی انسانی و گسترش تقوا، همت گمارد. جامعه را به سوی تأمین سعادت پایا و فناناپذیر رهبری کند و با عوامل سقوط و نابودی شخصیت حقیقی و «من» عالی آدمی و موانع رشد و کمال «انسانیت» مبارزه کند.

۳-تفاوت در روش‏ها: تفاوت در اهداف و کار ویژه‏های حکومت دینی و غیردینی در گزینش شیوه ها و ارزش‏ها نیز کارگر خواهد افتاد.

در نظام‏های بی اعتنا به دین، برنامه‏ریزیها عمدتاًً بدون ملاحظه ارزش‏ها و اصول پایا و بنیادین دینی انجام می پذیرد. مرجع نهایی در چنین نظام‏هایی خرد ابزاری است. بی اعتنایی به ارزش‏ها موجب می شود که انگاره «هدف وسیله را توجیه می‌کند»، در عمل به صورت اصل حاکم درآید و آرمان‏ها و اصول اخلاقی را نادیده گیرد؛ مگر آنکه فرهنگ حاکم بر جامعه، ارزش‏های خاصی را تحمیل کند و سرپیچی از آن ها را برنتابد.

البته در پاره‏ای از نظام‏های ایدئولوژیک (مانند سوسیالیسم) بر ارزش‏هایی چون عدالت و برابری تأکید می شود؛ لیکن این نظام‏ها نیز اشکالات عمده‏ای دارند؛ از جمله:

الف. نبود تعریف دقیق از عدالت و یا دیگر ارزش‏ها،

ب. ‌یک‌سونگری، تک ارزشی بودن و قربانی کردن همه ارزش‏ها به پای ارزش واحد؛ چنان که در سوسیالیسم آزادی فردی، فدای عدالت می شود و در لیبرالیسم تیغ آزادی، عدالت را ذبح می‌کند.
اما در «حکومت دینی»، استفاده از روش‏های مغایر با کرامت الهی انسان و مخالف ارزش‏های والای اخلاقی و ویرانگر کمال و سعادت جاودانی بشر، مجاز نیست. در چنین نظامی «عقل ابزاری» به کلی کنار نمیرود؛ بلکه در کادر اصول و ارزش‏های عالی انسانی، مجال فعالیت دارد و از لجام‏گسیختگی آن، جلوگیری می شود.

۴-تفاوت در مبدأ قانون‏گذاری: در نظام‏های نامبتنی بر دین، خاستگاه قانون، چیزی جز تمایلات، خواسته ها، منافع دنیوی و گرایش‏های فعلی و زودگذر آدمیان نیست.

در مقابل «حکومت دینی»، مبتنی بر اصل «توحید» در ربوبیت است. منشأ اصلی قانون در این نگرش، تنها خداوند است؛ خدایی که خالق، مالک و رب انسان است. لذا از منظر فلسفه حقوق دینی تنها خداوند، حق تصمیم‏ گیری در امور انسان را دارد. از طرف دیگر او از مصالح و مفاسد بشر، بهتر از هر کسی آگاه است و بهترین راه نیک‏بختی و خیر برین را به او مینمایاند.
‌بنابرین‏ تنها قانونی رسمیت دارد که از سوی خداوند و یا کسانی که از جانب او مأذونند، جعل شده و با اصول و قواعد مورد قبول شارع، کاملاً سازگار باشد. لاجرم کارکرد مجاری قانون‏گذاری در چنین نظامی، عمدتاًً کشف و استنباط قوانین الهی و تطبیق آن بر نیازمندی‌های زمان است.

گفتار دوم : مبانی دخالت دولت اسلامی در فرهنگ

به نظر می‌رسد، پذیرش واقعی دین، لازمه و علامت روشنی دارد که عبارت است از: مراجعه به متون مقدس دینی به عنوان یک منبع معرفتی. به بیان دیگر، ایمان و باور به یک دین، باید به پذیرش روشمند سلسله گزاره‌ها و تعالیم آن دین منجر شود .

اسلام از یک طرف، بنابر اینکه ایدئولوژی انقلابی است،در پی استقرار نوعی فرهنگ است و همچنان که تاریخ گواه آن است، دست به فرهنگ آفرینی زده است و از طرف دیگر ، بنا به محتوای تعالیم و احکام و رسالت دینی خویش، دارای ماهیتی فرهنگی است.همه ی تلاش های نظری و عملی اسلام، در جهت رشد و کمال و تعالی انسانی انسان ها و لزوماً رشد و تعالی ظرفی که انسان در آن می بالد(فرهنگ)،قرار دارد.اسلام در آغاز ظهور خود،به منزله ی یک ایدئولوژی انقلابی،به نفی جهان بینی و نظام ارزشی رایج، یعنی فرهنگ جاهلی پرداخت و همواره کوشید با تکیه بر ارزش هایی که الهی- انسانی است،رشد و تعالی مادی و معنوی انسان را تحقق بخشد.چنین هدفی بنا به اندیشه ی بنیادین اسلام، از طریق توجه به زندگی اجتماعی و تکیه بر عناصر فرهنگی جامعه، حاصل می شود.عناصری همچون: خانواده،مدرسه،علم و هنر،اخلاق،تزکیه نفس،اصلاح امور اجتماعی و… .

«از طرف دیگر،اسلام ایدئولوژی سیاسی نیز هست.یعنی بنا به اعتقاد به اصل رهبری و ضرورت و لزوم اجرای احکام الهی در جامعه،به ارائه ی یک نظام فکری و نظریه ی سیاسی مشخص در باب حاکمیت پرداخته و به تشکیل دولت و استقرار حکومت سفارش ‌کرده‌است. اسلام معتقد است که فراهم کردن زمینه‌های لازم برای رشد انسان و اجرای احکام و تعالیم تعالی بخش اسلام،نیاز به یک قدرت اجرایی و سازمان و تشکیلات دارد.در تفکر توحیدی اسلام،دین و دولت با هم ملازمه دارند.از آنجا که سعادت و کمال اخروی انسان در گرو سعادت و کمال این جهانی است،لذا دولت ابزار ایجاد زمینه لازم برای حاکمیت ارزش های اسلامی است.^[۶۱]»

«اسلام جهان را نظامی قانونمند و هدفمند، مبتنی بر اصل از اویی و به سوی اویی می‌داند و انسان را نیز جزیی از این نظام هستی تلقی می‌کند که دارای کرامت و شان فوق العاده ای است و برای رسیدن به کمال و عبادت خالصانه و آگاهانه خداوند خلق شده است و همه چیز از جمله نظامات اجتماعی و فردی، اعم از سیاسی،اقتصادی،فرهنگی و مانند آن که حکومت و نظام سیاسی نیز جزیی از نظامات است، بر مبنای همین نگاه تدوین و تنظیم می‌شوند. بر اساس این دیدگاه حکومت ابزاری برای حرکت تکاملی انسان تلقی می شود و اهداف و وظایف آن نیز بر اساس همین دیدگاه تنظیم می شود.^[۶۲]»

«فلاسفه اسلامی برآنند که برای عالم خالقی و صانعی عالم و قادر و حکیم وجود دارد و این صانع حکیم از برای خلقت خود،غایتی متعالی دارد که بندگان باید بدان سو حرکت کنند.مبتنی بر این نگاه توحیدی ،ملاصدرا نهادحکومت را به عنوان وسیله و محملی در تحقق این اهداف تعریف می‌کند. وی سیاست را به منزله عبدی در خدمت شریعت می‌داند که اگر این عبد به اطاعت مولای خود مشغول شد، ظاهر عالم مطیع باطن آن شده و انسان به جانب خیرات کشیده خواهد شد.از نظر ملاصدرا حکومت اسلامی علاوه بر تنظیم امور معیشتی مردم باید به صورت جدی و به عنوان یک وظیفه تخلف ناپذیر نسبت به آموزش و پرورش مردم در امور مربوط به منافع آخرت که منافع اهم و اتم و ابقی هستند، اقدام کند؛به خصوص در دنیایی که آدمی در معرض انواع فتن و مفسده ها قرار دارد.کار خلیفه الهی از نظر ملاصدرا بیش از آنکه سیاسی یا نظامی یا اقتصادی باشد فرهنگی است؛یعنی تمام وجوه ارتباط او با مردم در خدمت آموزش و تربیت مردم در جهت تبدیل شدن به انسان هایی متعالی است و سیاست واقتصاد و نظامی گری،همگی صورتی آلی و وسیله ای می‌باشند که در خدمت تعلیم و تربیت و ارتقای معنوی انسان‌ها که هدف غایی است، قرار می گیرند.^[۶۳]»

آمابیل(۱۹۹۰) به نقل از کافمن و استرنبرگ(۲۰۱۰) نظریه مؤلفه ای را ارائه داد که عبارت است از: الف)مهارت های مربوط به موضوع یا قلمرو، ب)مهارت های مربوط به خلاقیت، ج)انگیزش.

رویکرد فرهنگ نگر

به بیان ساده روان شناسی فرهنگی از پیش فرض ساده اتکا متقابل انسان و زمینه ی اجتماعی – فرهنگی آن آغاز می شود. ‌بنابرین‏ تمرکز بر دو موجودیت جدا و مستقل از هم نیست بلکه بر تقابل متقابل است که هر دو آن ها را معین کرده و دنیای نمادین را تولید می‌کند(زیتون^[۴۸]،۲۰۰۷).

این دنیای نمادین منجر به پردازش معناسازی و با هم سازی دانش می شود. و به همین دلیل است که روان شناسی فرهنگی انسان را به عنوان موجودی می بیند که از اساس و پایه به وسیله نظام نمادها و هنجاریابی که فرهنگی را شکل می‌دهند هدایت شده است. در نتیجه تمرکز پژوهش در روانشناسی فرهنگی بر اعمال میانجی در زمینه پدیدآیی اجتماعی و فرهنگی کارکردهای روانی و تحلیل زندگی روزمره است(کول^[۴۹]،۱۹۹۶ به نقل از دیویس،۲۰۱۰). در چنین پس زمینه ای خلاقیت هم به مصنوعات متراکم متکی است و هم فرهنگ را به واسطه تولید مصنوعات جدید غنی می‌سازد به همین جهت فرآیندهای خلاقانه نقطه کلیدی در پژوهش های رشته روانشناسی فرهنگی هستند(لیتلن و میل^[۵۰]،۲۰۰۴).

در سطح نظری مکتب های مختلف روان شناسی و فرهنگی می‌توانند سازه‌های گوناگونی از خلاقیت را ایجاد کنند و در این زمینه می توان به نوشته های ویگوتسکی به عنوان نمونه ای ویژه اشاره کرد. ویگوتسکی به اهمیت واسطه گری فرهنگ به وسیله ابزارها و علائم در ایجاد و توسعه تمامی کارکردهای عالی مغز اشاره کرد.کارهای اولیه ویگوتسکی در زمینه خلاقیت پایه رویکرد فرهنگ نگر را بر خلاقیت بنا نهاد(کانری^[۵۱] و همکاران،۲۰۱۰).

رویکرد بوم شناسی

هرینگتون^[۵۲] مبدع این نظریه است. چارچوب نظریه هرینگتون به طور روشن بر طول بوم شناختی زیستی و کنش زیستی قرار دارد. استعاره زیست شناختی در نظر هرینگتون اشاره ‌به این معنا دارد که چهره های محیطی و اکوسیستمی در ترکیب مؤثر با افراد در فرایند خلاقیت عمل می‌کند. خلاقیت در این نظریه عبارت است از فرآیندی که در طول زمان بسط و گسترش یافته، ویژگی آن ابتکار، سازگاری و واقعیت گرایی است. عمل خلاقانه اجتماعی نیز به عنوان تولیدات اکوسیستم ونیز تولیدات فردی یا هر دو تلقی می‌گردد. عمل خلاقیت وابسته وابسته به سیستم انسانی است که آن نیز معادل اکوسیستم زیست شناسی فرض شده است. ‌بنابرین‏ در وهله اول وظیفه روانشناسان مطالعه منظم اکوسیستم و روابط عملکردی به هم پیوسته ای که مانع یا حامی فرایند خلاقانه است(نلر،۱۹۶۵؛ترجمه مسدد،۱۳۸۰).

رویکرد تکاملی

تعدادی از محققان نظریه هایی از خلاقیت را مبتنی بر رویکرد تکاملی ^[۵۳]است مطرح کرده‌اند. یکی از افرادی که از الگوی داروینیسم حمایت کرده و بر پایه آن دیدگاهش را مطرح نموده است دین کیت سیمنتون^[۵۴] است. پایه مدل داروینیسم سیمنتون یک فرایند ذهنی دو مرحله ای است شامل تولید بی هدف و نگهداری انتخابی و بسط ایده ها. در این دیدگاه عقاید در برخی روش های بی هدف ترکیب می‌شوند. معمولاً زیر آستانه آگاهی بیشتر ترکیب های مورد علاقه به طور آگاهانه به سوی تولیدات خلاق بسط داده می‌شوند. این الگو تفاوت های فردی را را در پتانسیل خلاق به عنوان یک نقطه شروع به کار می‌برد. فرد خلاق این پتانسیل را برای آفرینش و یادگیری صرف می‌کند. ادعای تحریک آمیز دیگر این است که ایده های خلاق، اجتماعی از موفقیت را دنبال می‌کند: قانون برابری- نابرابری^[۵۵]. یک کاربرد این است که یک کاربرد این است که رابطه ای بین مدت زندگی افراد خلاق و کل تولیداتشان فرض می‌کند. یک نتیجه ای که با یافته های تجربی هماهنگی دارد، یعنی هیچ رابطه ای بین مدت زندگی افراد خلاق و زندگی شان وجود ندارد. ادعای دیگر این است که کارکرهای خلاق در فاصله ی سنی خاص اتفاق می افتد که توسط نتایج تأئید مشده است. این دیدگاه داروین بیشتر به کاربردهای روانشناختی تأکید دارد.اولاً به دلیل پیچیدگی فرایند خلاقیت، آفرینندگان کنترل کمی بر روی هدایت پیشرفت کارهایشان دارند، ‌بنابرین‏ این ادعا شده که فرایند خلاقیت مملو از شروع اشتباه و آزمایشات گسترده است. ثانیاًً معمولاً قضاوت های خوبی از کارها و ایده های آفرینندگان نمی شود. به محض اینکه کارها تمام می شود آفرینندگان کنترل کمی بر سرنوشت کارهایشان دارند چرا که کارهایشان تحت یک قضاوت اجتماعی قرار می‌گیرد. ‌بنابرین‏ جمع‌ آوری نولیدات، استراتژی بهینه ای برای یافتن افراد برجسته است چرا که در شرایط برابر فرض می شود که تولید بیشتر در برابر تولید کمتر نشانه رسیدن به موفقیت است. دیدگاه داروین می‌تواند به شیوه های مختلف نقد شود. برای نمونه تأکید زیادی بر نقش عوامل تصادفی در تبیین خلاقیت نظریه های اخیر معتقدند که شانس تنها عامل در پیشرفت خلاقیت نیست و اساساً در دیدگاه او تفکر منطقی و ارزیابانه هیچ نقشی در خلاقیت ندارد(کافمن و استرنبرگ،۲۰۱۰).

رویکرد سیستم ها

تعدادی از بزرگ ترین و بلندپروازانه ترین نظریه های خلاقیت دیدگاهشان این بود که خلاقیت نباید به عنوان ذات منفرد مفهوم سازی شود. بلکه از یک سیستم پیچیده با تعامل زیر مؤلفه ها پدیدار می شود . نظریه سیستم ها یک دیدگاه خیلی گسترده و اغلب کاملاً کیفی از خلاقیت را ارائه می‌دهد.یک نظریه برجسته در این حوزه از گرابر^[۵۶](۱۹۸۷) کسی که پیشگام ورود رویکرد سیستم های بسط یافته کمتر بر روی فهم جزئیات یک عمل خلاق نسبت به چگونگی هماهنگی جزئیات با اهداف دانش و استدلال به علاوه فشارهای اجتماعی بزرگ تر و الگوهای خلاق تأکید می‌کند. این رویکرد تأکیدش بر فرآیندهای پویا و مترقی است که در زمینه ها و روش های پیچیده و حتی در مقیاس های زمانی مختلف ادامه دارد.

گرابر (۱۹۸۷) برای فراهم کردن یک چارچوب ساختاری برای درک افراد خلاق در میان چنین پیچیدگی هایی تعدادی از مفاهیم بنیادی را پیشنهاد می‌کند. بیشتر افراد خلاق احتمالاً در تفکرشان یک مجموعه ای از استعاره هایی که با یکدیگر یه ساخت مفهوم خلاقانه منجر می شود استفاده می‌کنند نسبت به تکیه انحصاری بر یک حوزه فلسفی همان کاری که متأسفانه تعدادی از محققان زمانی سعی در فهم این موضوعات دارند انجام می‌دهند(کافمن و استرنبرگ،۲۰۱۰).

رویکرد روان سنجی

برای ادامه بحث باید چند مطلب را از نظر بگذرانیم.چند نظریه ‌در مورد این موضوع وجود دارد:

۱- نظریه تساوی

هرگاه چند نفر در ارتکاب عمل زیانبار ؛ همکاری نمایند و در انجام عملیات اجرایی با هم مشارکت داشته باشند و نتیجه هم مستند به عمل هر دو باشد شریک هستند برای تقسیم مسئولیت و نحوه جبران خسارت در اینگونه موارد حقوق دانان و فقها نظریات متفاوتی ارائه کرده اندکی از آن ها نظریه تساوی است :بسیاری از فقها در جایی که چند نفر سبب واحدی را ایجاد می‌کنند به صراحت حکم به تساوی مسئولیت داده‌اند، هرچند میزان دخالت اسباب متفاوت باشد. در این خصوص حضرت آیت الله خمینی (ره ) می فرماید: ( هرگاه دو نفر یا بیشتر مثلاً در قرار دادن سنگی اشتراک کنند ضمان بر تمام آن ها ست و ظاهر این است ضمان بین آن ها به تساوی است اگر چه قوای آن ها متفاوت باشد.)^[۸۸]

به نظر برخی از محقیقین : (در حقوق ایران با توجه به قوانین مختلف می توان گفت قاعده عمومی ، تقسیم مسئولیت به طور تساوی است . به سخن دیگر ، معیار تساوی به عنوان قاعده عمومی پذیرفته شده است )^[۸۹].یکی از مزیت­های این نوع تقسیم ،تقسیم مسئولیت به صورت ساده است . همان‌ طور که از روح قوانین به ظاهر متوجه می‌شویم این است که ، در اسباب عرضی چنانچه نتوان نتیجه را به یکی از آن ها نسبت داد و رابطه سبب میان اسباب و نتیجه برقرار باشد در صورت وقوع جرم عمومی همگی مجازات فاعل اصلی را دارند و در صورت وقوع جرم غیر عمدی یا شبه عمد به صورت تساوی ، عهده دار پرداخت دیه خواهد بود .

در این خصوص رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور به شماره ۷۱۷-۶/۲/۱۳۹۰ نیز این مسئله را مورد تأکید قرار داده است . در این رأی عنوان شده است : ( بر حسب ماده۳۳۷ قانون مجازات اسلامی هر گاه برخورد دویا چند وسیله نقلیه منتهی به قتل سرنشین یا سرنشینان آن ها گردد، هر یک از رانندگان در صورت تقصیر ،به هر میزان که باشد ، نحو تساوی خواهد بود ، ‌بنابرین‏ رأی‌……….)) با این حال که تساوی مسئولیت در قانون رأی و حدت رویه ، مورد قبول قرار گرفته است ،ولی به نظر می‌رسد که باید این موارد فقط در مواردی اعمال کنیم که میزان تأثیر مساوی باشد یا میزان تأثیر هر یک از اسباب معلوم وقابل تشخیص نباشد در راستای این نظر باید به بعضی مواد قانون مجازات اسلامی اشاره کرد که می‌تواند مؤید این نظر باشد . مانند ماده ۵۲۶و۵۲۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ که بر اساس این دو ماده مسئولیت بر اساس تأثیر اسباب تقسیم می شود و نباید فریب ظاهر مواد را خورد و از اصول کلی دست برداشت ، می توان گفت که مواد مذکور یک اماره ایجاد می‌کند ، ‌به این صورت که اصل برتساوی بودن مسؤلیت است مکر خلاف آن را بتوان ثابت کرد ، و اگر خلافش ثابت شود هر کس به نسبت تأثیرش در زیان را می توان مسئول جبران خسارت دانست حال سؤالی که ایجاد می شود این است چگونه میزان تأثیر هر یک ‌از اسباب را تشخیص داد؟ درجواب باید گفت: تشخیص این امر با دادگاه و قاضی است و در صورت لزوم به کارشناس ارجاع می‌دهند.

در ماده ۵۲۸ ق.م. ا با اینکه تقصیر و درجه آن را در تحقق مسئولیت سوارانی که با هم برخورد کرده‌اند و وسیله نقلیه آن ها خسارت دیده است مؤثر می‌داند، ولی با ذکر کلمه مستند معیار دیگری که همان انتساب عمل به وسیله است ، برگزیده است و تقصیر یک طرف را شرط انتساب برخورد و تصادم و در نتیجه شرط تحقق مسئولیت یک طرف در صورتی که طرف دیگر بی تقصیر باشد قرار داده است . در تقسیم مسئولیت بر اساس درجه تقصیر ، هریک از اسباب که تقصیر بیشتری داشته اند باید خسارت بیشتری بدهد و منطقی ترین راه حل همین است که به میزان تقصیرش مسئول جبران باشد ^[۹۰]و از بقیه نظریات بهتر به نظر می‌رسد . در نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه در امور کیفری همین نظریه پذیرفته شده است^[۹۱].

۲-نظریه تضامن

در مقابل برخی از حقوق دانان عقیده دارند در صورت وجود اسباب عرضی متعدد ، مسئولیت تضامنی می‌باشد.علت آن ها ‌به این شرح است که چون تمام مقصرین در یک حادثه به صورت مشترک باعث ایجاد خسارت شده اند، نمی توان مسئولیت آن­ها را تفکیک کرد و برای اثبات این نظر به برخی مواد قانونی نیز اشاره کرده‌اند و معتقدند در ایجاد مسئولیت ،نوعی همبستگی و ارتباط وجود دارد بین ضامنین که در اصطلاح تضامن گفته می شود^[۹۲].از نظر ایشان هر کدام از مقصرین در به وجود آمدن خسارت نقش داشته و باید مسئول کل خسارت به وجود آمده باشد. از مجموع موادی که در قانون وجود دارد و طرفداران این نظریه به آن استناد می‌کنند چنین نتیجه می ‌گیرند که در مسئولیت قهری اصل بر تضامن است . مواد استنادی اینان ماده ۱۴ قانون مسئولیت مدنی می‌باشد که مقرر می‌دارد : (در ماده ۱۲ هر گاه چند نفر مجتمعاً زیانی وارد سازند ،متضامناً مسئول جبران خسارت می‌باشند )و گفته شده که این ماده خصوصیتی ندارد واز باب تمثیل است و می توان به موارد مشابه سرایت داد^[۹۳]. مطابق بند ج ماده ۱۶۵ قانون دریایی مقرر می‌دارد : (کشتی های مقصد بنسبت به خسارات ناشی از فوت و صدمات بدنی در مقابل اشخاص ثالث به صورت انفرادی و متضاضاً مسئول هستند و باید خسارات را جبران کنند) آنچه در این ماده در جبران خسارت کشتی ها آمده ، در صورتی است که خسارت نسبت به اشخاص ثالث وارد شود ، اما از جهت رجوع هر یک از کشتی ها به دیگری باید بر اساس اصول کلی حکم داد که همان مراجعه به نسبت تقصیر است ^[۹۴].

۱- مشکلات عاطفی و روانی

چنان که گفته شد دوران بلوغ در زندگی نوجوانان و جوانان با مشکلات عاطفی و روانی همراه است، زیرا آن زیر فشار عوامل درونی و بیرونی از خود واکنش های مختلفی نشان می‌دهند. عده ای از آنان به انزوا و گوشه نشینی کشیده می‌شوند. یعنی مشکل بر قراری تماس با دیگران در آن ها رشد می‌کند. این دسته، افرادی کم رو، حساس و فاقد اتکا به نفس هستند. نوجوانان در برابر فشارهای دوران بلوغ واکنش نشان می‌دهند. ‌به این واکنش ها در اصطلاح روانشناسی مکانیزم های دفاعی می‌گویند و نتیجه ی آن ها کاهش تنش ها و فشارهای روحی است که البته جریانی تسکین دهنده ولی موقتی است^[۴۴]. از مکانیسم های دفاعی نوجوانان در هنگام تنش های آن ها بایستی موارد زیر را یادآور شد:

۱-۱ عقب نشینی: نوجوان هنگامی که خود را در انجام کاری ضعیف می بیند، به قهقرا بر می‌گردد و رفتار کودکانه ای از خود نشان می‌دهد و خود را متکی به بزرگترها وانمود می‌کند.

۱-۲- همانندسازی: در این حالت نوجوان رفتار دیگران را به خود نسبت می‌دهد و ‌به این ترتیب می‌خواهد خود را موجه نشان دهد.

۱-۳- برون فکنی: در این حالت نوجوان آنچه از صفات ناپسند در خود دارد به دیگران نسبت می‌دهد و از دیگران عیب می‌گیرد؛ عیوبی که در خود او وجود دارد.

۱-۴- جبران: حالت مثبتی از رفتار نوجوان است که او سعی می‌کند به جبران ناتوانایی هایی که در مواردی دیگر از خود نشان داده بپردازد و با رفتاری تازه آن ها را جبران کند. عدم توفیق در تحصیل، ولی کسب افتخار در ورزش یا رفتارهای دیگر.

۱-۵- توجیه برای کارهای ناپسند: نوجوان سعی می‌کند برای خطاهای خود توجیه قایل شود. دلیل تلاشی برای رفتارهای ناپسند از آن جمله است. مثل عدم توفیق در کاری به علت اشتغال به کارهای دیگر.

۱-۶- تمایلات سرکوفته: وقتی نوجوان در کاری توفیق پیدا نمی کند، میل به انجام آن کار در نهاد او به صورت سرکوفته باقی می ماند.

وقتی مکانیسم های نوجوان از حد مکانیزم های دفاعی تجاوز کند، به صورت حالات هیجانی نگرانی، احساس حقارت، احساس گناه، پرخاشگری و غیره ظاهر می شود^[۴۵].

۲- نمونه ای از مشکلات عاطفی و روانی در نوجوانان

نیازهای عاطفی کودکان با مراحل رشد، تغییر می‌یابند و این تغییر و تحول در انتقال کودک از مرحله ی کودکی به مرحله ی نوجوانی و بلوغ محسوس تر از سایر مراحل زندگی است، زیرا فرد در این دوره بیشتر به آینده توجه دارد و بر خلاف مرحله کودکی که در زمان حال زندگی می کرد و گذشته و آینده برایش معنا و مفهوم نداشت. از جمله عوامل مؤثر در حفظ یا اختلال تعادل عاطفی و ارضای مطلوب نیازهای عاطفی در اواخر دوره ی نوجوانی، انتخاب شغل است. بدین معنا که اگر شغل هر فرد با سلیقه و استعدادهای او متناسب باشد تعادل عواطف او خود به خود تأمین خواهد شد. در غیر این صورت باعث بهم خوردن و اختلال آن می شود. والدین و معلمان در این امر بسیار موثرند و وظیفه آنان است که نوجوان را به شغل مناسب استعدادش تشویق و رهبری کند. چه بسا جوانانی که در محیط ما به علت عدم راهنمایی و رهبری از پیدا کردن شغل مناسب، محروم شده اند و همیشه در تشویش و ناراحتی روان بسر می‌برند. عامل مهمتر و موثرتر دیگر در تامین تعادل عاطفی، انتخاب همسر است که متاسفانه با پیشرفت تمدن، ‌مشکل‌تر می شود. سعادت هر فرد در زندگی زناشویی وقتی تامین می شود که در انتخاب همسر دقت کرده فردی را انتخاب کند که میان آن ها توافق روانی، عقلی، بیولوژیک و اقتصادی موجود باشد و در این صورت است که هر دو طرف از تعادل عاطفی برخوردار بوده می‌توانند نیازهای عاطفی مربوط را بهتر ارضا کنند. در این مشکل نیز والدین و معلمان می‌توانند رهبر خوبی باشند و پسر و دختر را در انتخاب همسر مناسب کمک کنند^[۴۶].

ب) نقش والدین در دوران بلوغ

دوران بلوغ «دوران حکومت سرنوشت انسان است^[۴۷]» و این که کودک چگونه از آن سربر آورد به تمامی به نوع برخورد او با مراحل بلوغ بستگی ندارد بلکه نوع روابط والدین با او و تاثیری که بر ساختار زندگی او می گذاریم، دارای اهمیت زیاد است. اگر به او اطمینان خاطر بدهیم و امنیت و خوشحالی حضور ما را در زندگی خود احساس کند، به خوبی قادر خواهد بود بر اضطراب‌ها و نگرانی های بیشمارش فائق آید. شجاعت یا عدم اعتماد به نفس، اعتقاد به شانس و اقبال، شک و تردید نسبت به دیگران، کفایت و کارایی و هنردوست داشتن و عشق ورزیدن و همه عواطف و احساسات نوجوان مولود تجربیاتی هستند که در طول سال‌های بلوغ در کانون خانواده اندوخته است. برای مثال «مریم» نزد مادرش می‌آید و از معلمش شکایت می‌کند. چنانچه مادر قبل از قضاوت عجولانه به حقایق توجه نماید در پرورش حس مسئولیت در دخترش کاملا مؤثر خواهد بود.

۱۷ـ گردشگری جنسی

برخی از گردشگران تنها ‌به این منظور به دیگر نقاط سفر می‌کنند تا بتوانند بخشی از نیازها و غرایز جنسی خود را برآورده سازند. رقم دقیقی از تعداد این گونه گردشگران در دسترس نیست اما با اطمینان می‌توان گفت سالانه میلیون‌ها نفر از گردشگران را این دسته تشکیل می‌دهند. در پاسخ به نیازهای آنان برخی کشورها و یا نواحی سعی کرده‌اند با فراهم اوردن زمینه‌ها و امکانات لازم اقدام به جذب تعداد بیشتری از آنان نمایند .در این خصوص می‌توان به کشور تایلند اشاره کرد که گردشگری جنسی را اصلی‌ترین هدف خود اعلام ‌کرده‌است.

۱۸ـ گردشگری هوافضا

نوع دیگری از گردشگری مسافرت به فضا است که در سال‌های اخیر آغاز شده است .تاکنون تعدادی از افراد با هزینه خودشان از طریق سایت‌هایی در آمریکا و روسیه به فضا رفته‌اند و مدتی را در آنجا به همراه فضانوردان حضور ‌داشته‌اند. یکی از این گردشگران با نام انوشه انصاری که ایرانی است به عنوان اولین گردشگر زن تاریخ مدتی را در فضا گذراند. به نظر می‌رسد این گردشگران هزینه های گزافی را بابت سفر به‌فضا می‌پردازند و این خود می‌تواند به عنوان حمایت مالی گسترش تحقیقات مؤثر باشداین نوع گردشگری در سال‌های آتی رشد شتابنده خواهد گرفت.

۱۹ـ گردشگری الکترونیکی

گسترش و رواج امکانات و وسایل الکترونیکی نظیر تلویزیون‌ها، ماهواره و اینترنت موجب شده است تا مردم هر چه بیشتر و به‌راحتی با دیگر نقاط دنیا ارتباط برقرار کنند همچنین دیگر نقاط را مورد شناسایی قرار دهند. تقریباً تمامی شرکت‌های گردشگری، هواپیمایی‌ها، آژانس‌های مسافرتی، اماکن تفریحی، تاریخی و … در نقاط مختلف دنیا دارای وب‌سایت،‌ پست الکترونیک و برخی از آن‌ ها دارای شبکه های تلوزیونی- ماهواره‌ای می‌باشند و بدین طریق خود را به مردم مناطق مختلف دنیا معرفی می‌نمایند.(همان منبع، ۱۳۸۶)

۲۰ـ گردشگری مجازی

گردشگری مجازی (-tourism E^[16]) حضور در سرزمین دیجیتالی وب^[۱۷] و مشاهده داده های صوتی، متنی و تصویری از دنیای فیزیکی پیرامون ما است. دور دنیا با یک کلیک، آرزویی بود که امروزه از مرحله آرزو به حقیقتی غیر قابل انکار مبدل شده است. با بهره گرفتن از سایت‌های کاخ موزه‌ها، اماکن باستانی جهان می‌توان به دنیایی اطلاعات متنی و تصویری از نمادهای تاریخ باستان دست یافت.

۲۱ـ گردشگری بیابانی

گردشگری بیابانی برای آن دسته از گردشگران که علاقه به سفر به نواحی خشک و گرمسیر را دارند و رویای سفر بر کوهان شتر را در سر می‌پرورانند یا قصد تحقیق ‌در مورد خاک، موجودات زنده و آب و هوای نواحی بیابانی را دارند اهمیت دارد. مثلاً ایران با دار بودن دو صحرای بزرگ لوت و دشت کویر از این لحاظ نیز برای گردشگری جاذب است.

۲۲ـ گردشگری آموزشی و علمی و گردهمایی

این نوع گردشگری‌ها به منظور تحقیقات یا شرکت در همایش‌های علمی است. سالانه همایش‌های بین‌المللی بسیاری در جهان بخصوص در کشورهای توسعه یافته برگزار می‌شود.( همان منبع،۱۳۸۶)

۲-۲-۶ جایگاه ایران در صنعت گردشگری

صنعت گردشگری تا پایان دهه آینده در صدر جدول منابع پردرآمد جهان قرارمی‌گیرد و انتظار می‌رود بیش از نیمی از اشتغال جهان را به خود اختصاص دهد.

«طبق آمار منتشر شده توسط سازمان جهانی گردشگری تا سال ۲۰۲۰ میلادی تعداد گردشگران در سراسر دنیا به رقمی حدود ۶/۱ میلیارد نفر خواهد رسید. این امر نشان‌ دهنده گسترش روزافزون صنعت گردشگری است. به‌طوری که هم‌اکنون صنعت گردشگری پس از صنایع نفت، خودروسازی ومواد شیمیایی چهارمین صنعت بزرگ دنیا به حساب می‌آید و پیش‌ بینی می‌شود تا سال ۲۰۱۰ میلادی با پشت‌سر گذاشتن آنهابه بزرگ‌ترین صنعت دنیا بدل گردد.

درآمد صنعت گردشگری در سال ۲۰۱۳ میلادی رقمی معادل ۱۲۵۰ میلیارد دلار و تعداد گردشگران نیز در همین سال رقمی حدود ۱٫۰۸۷٫۰۰۰٫۰۰۰ نفر اعلام شده است. در سال ۲۰۱۳ میلادی گردشگری توانست با حدود ۲۶۴ میلیون شغل بیش از ۲/۱۰ درصد از کل شاغلان به کار دنیا را به خود اختصاص دهد.»(گزارش هایلایت ۲۰۱۳ سازمان جهانی گردشگری) این ارقام که نشان دهنده حجم عظیم درآمد اقتصادی توأم با اشتغال است بیانگر این است که توجه به صنعت گردشگری و چگونگی مدیریت و بهره‌برداری مؤثر از آن باید جزو اولویت‌های اصلی نظام اقتصادی ـ اجتماعی کشورهای دارای پتانسیل گردشگری قرار گیرد تا با بهره گرفتن از اثرات بی‌شمار اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و… آن گام مؤثری در توسعه‌ همه جانبه یک ناحیه، منطقه یا کشور برداشته شود.

چنان که کشورهای تراز اول در صنعت توریسم چون فرانسه، اسپانیا، آمریکا، آلمان و… با پی‌بردن ‌به این مهم، برنامه‌ریزی و اتخاذ سیاست‌های اقتصادی مناسب هر یک بنا به توانمندی‌های طبیعی، فرهنگی و تاریخی خود سرمایه‌گذاری کرده و اکنون شاهد به بار نشستن تلاش‌هایشان هستند.(( این کشورها با اعمال سیاست‌ها، مقررات و حمایت‌های مناسب اکنون نیمی از بازار توریسم و در عین حال ۵۰ درصد از درآمد حاصل از گردشگری را به خود اختصاص داده‌اند.)) (گزارش هایلایت۲۰۱۳ سازمان جهانی گردشگری)

ایران به ‌عنوان یکی از کشورهای دارای پتانسیل بالای گردشگری می‌تواند جایگاه شایسته‌ای را برای خود رقم بزند. به خوبی آشکار است که کشورمان با تمدن کهن و طبیعت چهار فصل، با در اختیار داشتن صدها مؤلفه ی گردشگری، یکی از بی‌نظیرترین کشورهای جهان در حوزه گردشگری به شمار می‌آید.

جای جای ایران سرشار از جاذبه‌های اماکن مذهبی است که می‌تواند یک پتانسیل مهم در جذب گردشگر باشد. ایران به لحاظ پدیده‌های طبیعی جزو شگفت‌انگیزترین کشورهای جهان به شمار می رود. با وجود مرتفع‌ترین هرم‌های ماسه‌ای، گرم‌ترین نقطه جهان در کویر لوت، قله دماوند به عنوان بلندترین قله مخروطی دنیا، بالاترین دریاچه‌ی آب شیرین جهان در قله سبلان، چشمه‌های جوشان آب معدنی و… نیز یک انتخاب خوب به شمار می‌رود.

آثار تاریخی پاسارگارد، تخت جمشید، گنبد سلطانیه، تخت سلیمان، بیستون، معبد چغازنبیل، میدان نقش جهان ۷۰۰۰ سال تاریخ این سرزمین را به نمایش می‌گذارند و میراث بشریت محسوب می‌شوند.

صنعت قالی، قالیچه و گلیم با طرح و رنگی که فرهنگ غنی ایرانی را به تصویر می‌کشاند؛ کاشی‌سازی، مقرنس‌های زیبای استادکاران ماهرکه بهترین تجلی خود را در نمای هندسی مساجد و بناهای تاریخی نشان داده‌اند؛ چرم‌سازی که به شکل‌های زیبا و هنرمندانه در طرح‌های گوناگون به بازار عرضه می‌شوند. صنایع دستی فلزی و چوبی مانند محصولات برنجی و مسی، نقره‌کاری، قلم‌کاری، معرق، منبت، خاتم، گیوه‌های دست‌دوز، ابریشم‌دوزی‌ها و صدها از این دست، صنایع دستی ایران که برگرفته از ذوق و هنر ایرانی است همگی شاهدی براین مدعا است که گردشگری می‌تواند حداکثر بازدهی اقتصادی و فرهنگی را برای ما به ارمغان بیاورد .