۲-۲-۱۴- یادگیری های الکترونیکی بر حسب فن آوری مورد استفاده

فن آوری مورد استفاده در آموزش الکترونیکی سبب شده است که اصطلاحات مختلفی وارد این حوزه شود؛ به طور مثال چند اصطلاح را را که همه نوعی یادگیری الکترونیکی هستند معرفی می‌کنیم:

• یادگیری مبتنی بر رایانه^[۲۷]

در این روش، از رایانه ها و ابزار های مرتبط با آن از قبیل لوح فشرده، دی وی دی^[۲۸]، و ویدیو استفاده می شود. در این روش از شبکه اینترنت خبری نیست و نوع اولیه یادگیری الکترونیکی است.

• یادگیری مبتنی بر وب^[۲۹]

این روش یادگیری شبیه روش یادگیری مبتنی بر رایانه است، با این تفاوت که از طریق اتصال به شبکه جهانی، تبادلات بالا انجام می شود.

• یادگیری مبتنی بر اینترانت^[۳۰]

این شیوه با روش یادگیری مبتنی بر وب شباهت هایی دارد و تفاوت آن دو در این است که در روش حاضر به جای شبکه جهانی اینترنت، مبادلات یاد شده از طریق اتصال به شبکه های داخلی سازمان ها و شرکت ها (اینترانت) صورت می‌گیرد(رضوی، ۱۳۸۶، ص۲۳۸).

۲-۲-۱۵- منابع آموزشی مورد استفاده برای یادگیری الکترونیکی

• • مواد متنی دارای فرا پیوند ها که در آن تصویر، مواد گرافیکی و پویا نمایی^[۳۱] وجود دارد.

• • نوارهای ویدیویی که در آن، موضوع درسی، مصاحبه و بحث گروهی وجود دارد.

• • عناصر چند رسانه ای دارای فراپیوند مانند شبیه سازی و نظایر آن.

• • دسترسی همیشگی به پایگاه های اطلاعاتی الکترونیکی، موتورهای جستجو و کتابخانه‌های الکترونیکی.

• دسترسی به موقع و مداوم به مربیان و هدایت کنندگان یادگیری از طریق ارتباط های الکترونیکی(رضوی، ۱۳۸۶، ص۲۴۰).

۲-۲- ۱۶- چند رسانه ای های آموزشی

چند رسانه ای آموزشی هر ترکیبی از متن، گرافیک، صدا، انیمیشن، تصویر های متحرک و ویدیویی است که از طریق رایانه یا سایر تجهییزات الکترونیکی، در اختیار کاربر قرار می‌گیرد(کی نژاد، ۱۳۷۸، ص ۲۵). همچنین مایر^[۳۲] ( ۲۰۰۱) بیان می‌کند یک پیام چند رسانه ای آموزشی، عبارت است از ارتباط، با بهره گرفتن از کلمات و تصاویری که منجر به اشاعه یادگیری می شود( به نقل از عوض زاده ،۱۳۸۴).چند رسانه ای آموزشی ترکیب مهیج سخت افزار و نرم افزار رایانه ای است که به شما اجازه می‌دهد ویدیو، پویا نمایی، صدا، گرافیک و متن را با یکدیگر ترکیب کرده و برنامه آموزشی بسازید که از طریق صفحه نمایش رایانه قابل عرضه باشد. در این صورت، چند رسانه ای تلفیقی از دو یا چند شکل رسانه ای است که برنامه آموزشی را عرضه می‌کند. هدف اصلی از طراحی چند رسانه ای ها، ترکیب ابزارها به بهترین وجه و به منظور برآوردن نیاز های حیطه ای از محتوای خاص با در نظر داشتن توانایی ها و کمبودهای یادگیرندگان، زیر ساخت ها و شرایط نظام مند محیط یادگیری است(سرکار آرانی،۱۳۸۶، به نقل از: امیر خانی ،۱۳۹۲، ص۱۲). از تعاریف ارائه شده در خصوص چند رسانه ای ها، عناصر تشکیل دهنده یک سیستم چند رسانه ای، قابل استنباط است، یک سیستم چند رسانه ای متشکل از عناصر متعددی از جمله الف) نوشتار؛ ب) تصاویر گرافیکی؛ ج) انیمیشن کامپیوتری؛ د)فیلم های ویدیویی دیجیتالی؛ ه) صدا و … می‌باشد، که توسط نرم افزار سازنده با یکدیگر ترکیب می‌شوند(زارعی زوارکی و غریبی، ۱۳۹۱، ص ۵).

۲-۲- ۱۷ – عناصر سیستم های چند رسانه ای

۲-۲-۱۷-۱- متن

در تکنولوژی چند رسانه ای، نوشتار می‌تواند با سایر رسانه ها ترکیب شده و مجموعه ی موفق و نیرومندی برای انتقال اطلاعات به وجود بیاورد(عمادی،۱۳۷۸، ص ۶۱). در یک پروژه چند رسانه ای از متن برای عنوان ها، منوها، پیمایش و بیان محتویات پروژه استفاده می شود(کی نژاد، ۱۳۸۷، ص ۱۱۸).

۲-۲-۱۷-۲- صوت

صوت در تکمیل اثر گذاری تصاویر، فیلم های ویدئویی و انیمیشن های کامپیوتری، روی بیننده؛ نقش مهمی را ایفا می‌کند. تصویر پیام های بسیاری را به مخاطب منتقل می‌کند اما در این انتقال، کمبود یک عنصر کاملاً مشخص و روشن است وآن عنصر صداست؛ در صورت صرف نظر کردن از صوت، آنچه که ارائه می شود مانند فیلم های صامت خواهد بود(عمادی،۱۳۷۸، ص ۱۱۶).

۲-۲-۱۷-۳- تصاویرگرافیکی

تصاویر گرافیکی به دو صورت تصاویر بیت نگاشتی و تصاویر شیءگرا وجود دارند.تصاویر بیت نگاشتی در برگیرنده نقاط خیلی کوچکی بنام پیکسل که ‌بر اساس ماتریس از خطوط نازک غیر چاپی تنظیم شده است. فایل های تصویری شیءگرا (که تصاویر برداری نیز نامیده می‌شوند) با تصاویر بیت نگاشتی متفاوتند بخاطر اینکه آن ها ترکیبی از اشکال هندسی هستند که می توان آن ها را انتخاب کرد، حرکت داد، لایه بندی کرد و حتی دستکاری کرد(بلانگرو جوردن^[۳۳]،۲۰۰۰). تصاویر گرافیکی که شما در درس های خود استفاده می کنید تنها یک هدف را دنبال می‌کند: ارائه اطلاعات پیچیده، به شیوه ای که فهمیدن و.یادگرفتن را تسهیل سازد(عوض زاده ،۱۳۸۴).

۲-۲-۱۷-۴- انیمیشن

در یک پروژه چند رسانه ای می توان کل پروژه یا بخش های مهمتر آن را به حرکت درآورد برای اینکه نمایش خلاصه ای از یک محصول چند رسانه ای بتواندارتباط متقابلی با کاربر برقرار سازد، می توان کل پروژه را به صورت فیلم ساخته و به صورت تصویر متحرک نمایش داد. انیمیشن می‌تواند صفحه رابط کاربر را به محیطی پویا و زنده تبدیل کند. انتقال ها و پویانمایی ها، یکی از ‌آسان‌ترین راه ها برای برای بالا بردن نشاط و شادی در جریان ارائه آموزش به شکل چند رسانه ای می‌باشد(همان منبع).

۲-۲-۱۷-۵- ویدیو

با اجرای کلیپ های ویدیویی خوب، می توان نمایش های زیبایی در پروژه چندرسانه ای ایجاد نمود؛ مسلماًً صوت و تصویر بیش از متن تأثیر گذار خواهد بود. پیش از به کارگیری ویدیو در پروژه چندرسانه ای بهتر است این وسیله و هزینه ها و محدودیت های آن بررسی شود. برای به کارگیری ویدیو ‌در پروژه، ابتدا باید بررسی شود که آیا نیاز به فیلمبرداری جدیدی است یا ویدیو کلیپ های از پیش آماده در دسترس می‌باشد. منابع بسیاری برای فیلم ها و کلیپ های ویدیویی وجود دارد. برای استفاده از این منابع می توان به آرشیو های نگهداری فیلم مراجعه کرد(همان منبع).

۲-۲-۱۸- مزایای استفاده از چند رسانه ای ها در آموزش

چندرسانه ای ها به گسترش دانش در عصر اطلاعات کمک فراوانی می‌کنند. به همین خاطر بازار این نوع رسانه در جهان به سرعت در حال گسترش است. بهره گیری از چند رسانه ای ها در موقعیت های آموزشی دارای مزیت های فراوانی است که برخی از آن ها عبارتند از:

۱-۷ مصادیق نظم عمومی

نظم عمومی مدلول مقرراتی است که در آن ذات ، حیثیت و منافع مادی و معنوی جامعه باید مورد حمایت جدی قرارگیرد. در صورت برهم زدن نظم عمومی وجدان جامعه جریه دار می شود. ‌بنابرین‏ برای حفظ آن ، هر گونه اقدام الزام کننده و یا بازدارنده بجا شایسته خواهد بود.

امنیت عمومی، آسایش عمومی، بهداشت عمومی و اخلاق حسنه از عناصر تشکیل دهنده نظم عمومی بشمار می‌روند. به عبارت دیگر منظور از نظم عمومی نظمی است که لازمه استقرار یک حکومت دمکراتیک و آزاد است.

اکنون به اختصار مفاهیم امنیت ، آسایش و بهداشت عمومی و اخلاق حسنه را مورد بررسی قرار می‌دهیم :

امنیت عمومی : امنیت یا آرامش عمومی، یعنی فقدان هر گونه عوامل و خطراتی که نظم مادی موجود در جامعه را به هم بزند و موجب خسارت مالی و جانی به اشخاص و جامعه شود. این عوامل از توطئه علیه نظام تا جرایم و حوادث طبیعی و غیر طبیعی را شامل می شود.(صادقی،۱۳۸۸،ص۱۹)

آسایش عمومی : آسایش عمومی یعنی فقدان هر گونه آزار و ناراحتی در جامعه که از حدود متعارف و عادی زندگی در جامعه خارج باشد مانند سرو صدای زیاد بویژه در شب ، تجمع و ازدحام در معابر و مجامع و امکنه عمومی که موجب ناراحتی اشخاص می‌گردد. (صادقی،۱۳۸۸،ص۱۹)

بهداشت عمومی : بهداشت عمومی یعنی فقدان هر گونه عاملی که موجب امراض و ناخوشی می شود و تامین بهداشت یعنی اقدامات لازم جهت جلوگیری از انتشار میکروب و درمان . این اقدامها نه تنها افراد بلکه حیوانات ، منازل خصوصی، معابر، آب، ارزاق و نیازهای عمومی را شامل می شود که عدم رعایت اصول بهداشتی در آن ها موجب آلودگی و سلب سلامتی می‌گردد .(هاشمی شیخ شبانی،۱۳۹۱،ص۲)

اخلاق حسنه : مقامات حق ندارند برای حفظ نظم عمومی، در خصوصیات اخلاقی و وجدانی ، افکار، عقاید و احساسات آن ها دخالت کنند و آن ها را مورد تفتیش و بازجوئی قراردهند. بدیهی است چنانچه ابراز افکار و عقاید اخلاقی و سیاسی موجب اغتشاش و بی نظمی شود مقامات حق دارند از بروز آن ها جلوگیری کنند ، از این رو تظاهرات و تبلیغات افراطی و زیان بخش احزاب ، انتشار مخالف اخلاق حسنه ، پیاله فروشی ، تظاهر به روزه خواری در ایام رمضان و قمار بازی در ملا عام قانونا ممنوع است.(احمدی واستانی،۱۳۴۱،ص۱۲۰)

به دلیل اینکه نظم عمومی ارتباط نزدیک و تنگاتنگی با اخلاق حسنه دارد و در بسیاری از موارد وضع قوانین در حوزه حقوق خانواده جنبه اخلاقی دارد در ادامه به توضیح بیشتر رابطه این دو مفهوم می پردازیم.

۱-۸ نظم عمومی و اخلاق حسنه

مفهموم اخلاق حسنه مانند نظم عمومی یکی از مفاهیم حقوق اروپایی است با این تفاوت که نظم عمومی از ابتکارات حقوق جدید اروپا به شمار می رود و حال آنکه اخلاق حسنه ، مولود حقوق رم بوده و اروپایی ها آن را از رومی ها به ارث برده اند. (احمدی واستانی،۱۳۴۱،ص۱۰۷) حقوق ‌دانان گاهی اخلاق حسنه را مفهومی مستقل و زمانی جزئی از نظم عمومی دانسته اند و به هر حال در تعریف آن اختلاف نظر حاصل نموده اند.

ممکن است عده ای تصور کنند که حقوق به کلی بی نیاز از اخلاق بوده و هر کدام راه جدایی در پیش دارند. اخلاق در حقوق تأثیری نیست و در جهان معاصر که حقوق کاملاً شکل یافته و همه شئون زندگی را تحت سلطه خویش در آورده دیگر بشر احتیاجی به اخلاق ندارد و حیات جوامع به کمک حقوق منضبط و منظم گشته است.ولی باید گفت که این تصور بسیار دور افتاده از عقل سلیم است زیرا این موضوع نه از قدیم نه در زمان معاصر با واقعیت زندگی مطابقت نداشته و ندارد.

اما باید گفت تفکیک دقیق حقوق و اخلاق ممکن نیست، اخلاق نه تنها در تهیه قاعده حقوقی مؤثر، است بلکه در اجرا و تفسیر آن نیز تأثیر دارد. اگر مقنن چیزی را مسکوت گذاشت یا به قاعده اخلاقی تجاوز کرد، قاضی آن را از راه تفسیر جبران می کند. بدین ترتیب ، اخلاق ، یک عامل اساسی حقوق است ، به طور کلی تاثیر اخلاق در حقوق و ارتباط میان آن دو قابل انکار نیست. زیرا اخلاق و حقوق آثار قهری زندگانی اجتماعی انسان هستند و هدف هر دو این است که اعمال و افعال انسانی را در اجتماع بر محور صلح وعدالت تنظیم نمایند.

صرفنظر از تمام این حقایق ، لااقل آن مقدار از تأثیری را که اخلاق از راه تئوری اخلاق حسنه در حقوق دارد نمی توان انکار نمود. قوانین موضوعه در همه کشور ها به آن احترام می‌گذارند و دادگاه ها موظف هستند که مطابق با اعمال حقوقی مردم را با اخلاق حسنه ، کنترل نمایند و ‌به این ترتیب ملاحظه می شود که قواعد اخلاقی علاوه بر قانون از طریق رویه قضایی هم در حقوق موضوعه اثر می‌گذارد.

طبق نظریه اروپایی،مراد از اخلاق حسنه،عادت جاریه یا قواعد اخلاقی صرف نمی باشد بلکه عبارت از قواعد اخلاقی موجود و محققی است که در مبنای قوانین قرار گرفته و جز و اصول حقوقی به شمار می رود و علی الاصول به همین مناسبت واجد ضمانت اجرا نیز است.روی همین اصل است که دیوان کشور در زمینه اخلاق حسنه نسبت محدودتر و بیشتر ناظر با اخلاق جنسی می‌باشد و اصولاً در حقوق مدنی اختیارات قضات که تشخیص دهنده مصادیق اخلاق حسنه اند در تفسیر قوانین،وسیع است بر خلاف قوانین جزایی که فقط قابل تفسیر مضیق می‌باشند. (احمدی واستانی،۱۳۴۱،ص۱۱۷)

آنکه در حقوق مدنی، نیت سوء و خلاف اخلاق که به جهت نامشروع معاملات تعبیر می شود، برای تحقق بطلان عمل حقوقی کافی است، ولی در حقوق کیفری، صرف نیت و اراده خلاف اخلاق، جرم نیست بلکه تظاهر عملی و بیرونی آن مستوجب مجازات خواهد بود.

قواعد اخلاق حسنه نیز مانند مقررات حقوقی، مبنی بر مصالح کل جامعه بوده و هدف نهایی آن حفظ منافع عمومی و نظام اجتماعی است. میان دو مفهوم فوق الذکر، نسبت تباین بر قرار نیست تا آن ها را به طور کلی از هم جدا به حساب آوریم، بلکه باید گفت که اخلاق حسنه را در برابر حقوق بگذاریم زیرا با وجود تأثیر اخلاق در حقوق، استقلال قواعد مربوط به آن دو قطعی است. هرچه که داخل در قلمرو حقوق نبوده ولی دادگاه ها مکلف به کنترل آن ها باشند مربوط به اخلاق حسنه خواهد بود. اما نظم عمومی مافوق حقوق و اخلاق محسوب می شود و ناظر به مقررات هردو آن ها می‌باشد.

با این تفاسیر می توان اخلاق حسنه را دسته ای از قواعد اجتماعی (اعتقادات عمومی) که در بیرون از قلمرو حقوق اعم از قانون یا عرف و عادت وجود دارند و در عین حال برای تنظیم زندگانی جامعه و وصول به مقصد حیات اجتماعی با حقوق همکاری می کند.

• نبود روحیه همکاری مشترک: سازمان‌ها درخلال دهه گذشته به علت کوچک سازی، تأمین منابع انسانی از خارج سازمان و تجدید ساختار هر گونه همبستگی و عهد و میثاق بین کارگران و بین آن سازمان را به حداقل کاهش داده‌اند. مدیریت دانش مستلزم میزانی از همکاری و تمایل به همکاری مشارکتی در سازمان‌هایی است که کارمندان آن‌ ها فکر می‌کنند که در نهایت باید به تنهایی از خود دفاع کنند (رادینگ، ۱۳۸۳).

۲-۲-۷- مفهوم مدیریت دانش، فرآیندها و مزایای آن

۲-۲-۷-۱- تعاریفی از مدیریت دانش

در طول مدت زمان کوتاه که از تولد مدیریت دانش می‌گذرد تعاریف متعددی برای توصیف این علم ارائه شده است که به برخی از آن‌ ها اشاره می‌کنیم:

• • به نظر جونز،مدیریت دانش یک رویکرد سیستماتیک یکپارچه جهت شناسایی، مدیریت و تسهیم تمام دارایی های اطلاعاتی سازمان است که شامل بانک های اطلاعاتی، مدارک، سیاست ها و رویه ها می‌باشد(jonz,2003).

• • مدیریت دانش عبارت است از «توانایی اداره کردن دانش مورد نیاز و ضروری سازمان‌ها» (Spekr,1997).

• • داونپورت و پروساک در سال ۱۹۹۸ مدیریت دانش را بدین گونه تعریف می‌کنند: مدیریت دانش عبارتند از تلاش برای کشف گنج نهفته در ذهن افراد و تبدیل این گنج پنهان به دارایی سازمان به‌طوری که مجموعه وسیعی از افرادی که در تصمیم‌گیری‌های سازمان دخیل هستند، بتوانند از آن استفاده کنند (صیف و کرمی، ۱۳۸۳، ۲۱).

• • مدیریت دانش عبارت است از «کسب نظام‌مند دانش، اشتراک، خلق و کاربرد دانش به منظور افزایش ارزش سازمان» (Balcombe,1999,1o).

• • مدیریت دانش عبارت است از «تشخیص مؤثر، آفرینش، توسعه، حل، استفاده، ذخیره و اشتراک دانش به منظور ایجاد رویکردی جهت تبدیل دانش ضمنی به دانش صریح» (shan hong,2000,13).

• • مدیریت دانش یعنی «مدیریت سازمان به طرف نوآوری مستمر ‌بر اساس دانش سازمانی که عبارت از پشتیبانی ساختار سازمان، تسهیل، استفاده از تکنولوژی با تأکید به کار جمعی و انتشار دانش» (gambl,2000,16).

• • مدیریت دانش عبارت است از «مدیریت کردن تجدیدنظر مداوم در رابطه با دانش‌هایی که به طرف سازمان در جریان است، تا بدین صورت دانش مورد نیاز با کار و حرفه کارکنان دراختیار آن‌ ها قرار گیرد» (Bertels,2002,20).

• مدیریت دانش «نظارت و مدیریتی است آشکار بر دانش سازمانی به منظور رسیدن به اهداف مهم و ضروری آن سازمان» (Choy,2005,10).

در یک جمع‌بندی کلی از تعاریف مدیریت دانش، مدیریت دانش را می‌توان بدین گونه تعریف کرد: «مدیریت دانش عبارت است از اعمال مدیریت و زمینه سازی برای تبدیل دانش ضمنی به دانش صریح در داخل یک سازمان از طریق گردآوری، به اشتراک گذاری و استفاده از دانش به عنوان یک سرمایه سازمانی در راستای دستیابی به اهداف سازمان».

۲-۲-۷-۲- رشد و توسعه مدیریت دانش

رشد و توسعه مدیریت دانش از دو جابجایی بنیادین حاصل می‌شود:

۲-۲-۷-۲-۱- کوچک سازی

طی دهه هشتادکوچک سازی، استراتژی محبوب ‌کاهش‌ بالاسری ‌و ‌افزایش سود بود. استراتژی کوچک‌سازی منجر به از دست رفتن دانش مهم سازمانی شد، زیرا کارکنان با ترک کار، بازنشستگی دانشی را با خود می‌برند که طی سال‌ها در آن‌ ها تجمیع شده بود (ابیلی و موفقی، ۱۳۸۲). با گذشت زمان، سازمان‌ها متوجه شدند که آن‌ ها اطلاعات و تجربه با ارزش را از دست داده‌اند و اینک مصمم اند خود را از تکرار این اشتباه، مصون بدارند.

این امر مدیریت را واداشت در تلاشی برای حفظ و نگهداری کارکنان دانش برای سود آینده شرکت استراتژی «مدیریت دانش» را اتخاذ کنند. سازمان‌ها اینک سعی می‌کنند با به کارگیری تکنولوژی و سیستم‌ها، دانش انباشته در ذهن کارکنان خود را به دست آورند، تا بتوان آن را به آسانی با دیگران در درون سازمان تسهیم کنند. دانش ذخیره شده در سیستم تبدیل به یک منبع قابل استفاده مجدد می‌شود که می‌تواند ثروت مزیت رقابتی را که شامل ظرفیت‌های ثابت سازمانی، بازده‌های تسهیل کننده و هزینه های پایین تر است را فراهم کند.

۲-۲-۷-۲-۲- توسعه تکنولوژی

توسعه تکنولوژی علاقه به «مدیریت دانش» را به واسطه دو منبع افزایش داده است. رشد انفجاری منابع اطلاعاتی مانند اینترنت و روند شتابان تغییر تکنولوژی اطلاعات، بر حیات فرد و سازمان تأثیرگذاشته است.

«مدیریت دانش» تلاشی برای تطبیق با انفجار اطلاعات و سرمایه‌گذاری بر دانش روزافزون در محل کار است. توسعه تکنولوژی تسهیم جهانی اطلاعات را در سرتاسر قاره‌ها ممکن می‌سازد و می‌تواند به عنوان ابزاری در درون سازمان برای به کارگیری کارآمدتر دانش خدمت کند. به دست آوردن و گردآوری دانش و تجربه جمعی در پایگاه‌های اطلاعاتی می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند «بدانند واقعاً چه می دانند» و سپس این دانش را به صورت سیستماتیک منظم مورد بهره برداری قرار دهد (مجدم، ۱۳۷۹).

۲-۲-۷-۳- فرآیندهای مدیریت دانش

بوسیلیر و شیرر (۲۰۰۲) عنوان می‌کنند که مدیریت دانش دارای شش فرایند اساسی است که شامل:

۱٫ شناسایی دانش ۲٫ تحصیل دانش ۳٫ خلق دانش ۴٫ ذخیره سازی و سازماندهی دانش ۵٫ تسهیم‌شدن ۶٫ استفاده و به کارگیری دانش می‌باشد.

اما آن‌ ها تأکید می‌کنند که قبل از پرداختن به فرایند مدیریت دانش در مؤسسات و سازمان‌ها ابتدا باید نیاز به دانش مورد شناسایی قرار گیرد و مشخص شود کدام حوزه یا بخش سازمان نیاز به دانش جدید دارد.

۲-۲-۷-۳-۱- شناسایی نیاز به دانش

دانش پیش از این که بتواند خلق شده یا به اشتراک گذارده شود، نیاز به آن باید مورد شناسایی قرار گیرد. همچنین خواسته‌ها و نیازهای مورد توقع از آن باید معین شود تا به یافتن دانش صحیح به هنگام تولیدآن منجرگردد نیاز به دانش هنگامی خودنمایی می‌کند که فعالیتی دریک زمینه جدید شروع می شود.

برای مثال به هنگام به کاربردن ابزار، تکنیک یا یک فن‌آوری جدید. احتمال‌های مختلفی برای منجر شدن به شناسایی به دانش ممکن است وجود داشته باشد.

1. 1. یک تحلیل از فرآیندهای درحالت فعالیت می‌تواند کمبودها را بشناسد که منجر به نیاز به دانش اضافی می‌گردد.

1. 1. به هنگام آغاز یک فعالیت جدید این سؤال باید پرسیده شود که آیا دانش موجود می‌تواند در عملی کردن آن فعالیت کمک کند.

1. 1. شروع کار در زمینه‌های کاری جدید.

1. 1. تغییرات در محیط، مثلاً نسخه های جدید یک زبان برنامه نویسی.

1. تحلیل پروژه (تحلیل ارزیابی‌ها، درس‌های آموخته شده) می‌تواند به شناسایی دانش مورد نیاز برای حل برخی مسائل خاص در طول پروژه منجر گردد (جهانیان، ۱۳۸۲).

۲-۲-۷-۳-۲- شناسایی دانش

رئیس مدیریت بازرگانی اروپا در سال ۱۹۹۷ دارایی‌های سازمان (دانش سازمان) را به‌نحوی سودمند طبقه‌بندی کرد. این طبقه بندی به شرح زیر است:

فرد: کارگر دانش واحد اصلی ایجاد، ذخیره و استفاده از دانش در سازمان است.

در این فرض نیز مصالحه و سازش انجام شده صحیح و منجر به صدور گزارش اصلاحی می‌گردد.

اداره حقوقی دادگستری در شماره ۲۴ هفته نامه دادگستری مقرر داشته :

« شخص ثالثی که حقوق خوانده به او واگذار شده، قائم مقام مدعی علیه محسوب است و سازشنامه ای که بین خواهان و قائم مقام خوانده در دادگاه تنظیم شود، به صراحت مادتین ۶۲۸ و ۶۳۰ ق.آ.د.م ( قدیم )[ مواد ۱۸۲ و ۱۸۴ قانون جدید] لازم الاجرا بوده و مانند احکام دادگستری به موقع اجرا گذارده می شود … » ( قهرمانی ،۱۳۹۰ ، ص ۱۷۲ ).

گفتار چهارم : سازش و ضمانت ثالث

در سازش و مصالحه ای که بین دو طرف اختلاف ایجاد می شود، ممکن است که هر یک از طرفین یا یک طرف تعهداتی را بر عهده بگیرد و ملزم به انجام آن تعهدات شود .

همچنین این امکان وجود دارد که شخص ثالثی برای انجام این تعهدات از شخص متعهد، ضمانت نماید . لازم به ذکر است که ، ضمانت شخص ثالث صرفاً در تعهداتی امکان پذیر است که، قائم به شخص متعهد نباشد . برای مثال: در گزارش اصلاحی مقرر می شود که « ب » مبلغ ۲۰ میلیون تومان را در تاریخ ۱۰/۷/۹۳ به«الف» پرداخت نماید و آقای « ج » در انجام این تعهد از « ب » ضمانت می کند. حال سوال این است که در صورت استنکاف متعهد اصلی از انجام تعهد مندرج در سازش نامه، عملیات اجرایی علیه چه شخصی می بایست انجام شود؟ متعهد اصلی، ضامن یا هر دو ؟ آیا صرف عدم انجام تعهد از سوی متعهد اصلی مجوز صدور اجراییه علیه ضامن خواهد بود؟ در پاسخ باید اذعان داشت که، نحوه ی اجرا و مراجعه به متعهد اصلی یا ضامن، بستگی به مفاد گزارش اصلاحی دارد .

امّا چنانچه ترتیب خاصی مقرر نشده باشد، به نظر می‌رسد که به محض ضمانت شخص ثالث، مسئولیت انجام مفاد گزارش اصلاحی بر عهده ی او (ضامن) قرار می‌گیرد و در تاریخ مقرر، در صورت عدم انجام تعهد، عملیات اجرایی صرفاً به طرفیت وی پیگیری خواهد شد .

مبحث هفتم : نقش قضات و وکلا در تحقق سازش

قاضی و وکیل به عنوان اشخاص مطلع از مقررات و دارای تحصیلات حقوقی می‌توانند با توجه به پیش‌بینی هایی که از نتیجه دادرسی دارند، نقش مهمی را در راهنمایی طرفین اختلاف به سوی تحقق صلح و سازش ایفا نمایند.

گفتار اول : نقش قضات در تحقق صلح و سازش

زمانی که قاضی از طریق دادرسی و صدور حکم، فصل خصومت می‌کند یکی از طرفین محکوم و دیگری حاکم می شود. ولی مشخص نیست که حکم صادره با واقعیت مطابقت دارد یا خیر و ممکن است حتی هر دو طرف از حکم صادره ناراضی باشند . امّا در صورتی که قاضی رسیدگی کننده با تجربه و دارای مهارت کافی باشد می‌تواند با پند و نصیحت و حتّی گوشزد کردن نتایج احتمالی رسیدگی طرفین را به سوی مصالحه و سازش متمایل نماید و در نتیجه دعوا را منتهی به سازش نماید که در این صورت مسلّماً هر دو طرف با رضایت بیشتری از دادگاه خارج می‌شوند .

بند اول : تکلیف، اختیار یا ممنوعیت قاضی برای تشویق طرفین به سازش

در خصوص اینکه آیا قاضی باید قبل از رسیدگی طرفین را به مصالحه و سازش تشویق کند یا اینکه مختار است طرفین را به سازش دعوت کند باید گفت که، با توجه به آیات و روایات نقل شده در این خصوص و نظر به پسندیده بودن این عمل می توان نتیجه گرفت که از نظر اخلاقی و شرعی قاضی موظف است که ابتدا طرفین را به سازش دعوت نماید. همان گونه که این موضوع در قضاوت های پیشوایان دینی ما نیز مورد توجه قرار گرفته است.^[۱۸]

از نظر قوانین و مقررات نیز می توان اینگونه اظهار نظر کرد که همان گونه که در پیشینه قانونی سازش نیز شرح آن گذشت این امر مورد توجه مقنن قرار گرفته بوده و حتّی در قانون آیین دادرسی مدنی^[۱۹]( مصوب ۱۳۱۸ ) دادرس مکلف شده بود که سعی و تلاش خود را در ایجاد مصالحه و سازش به کار بندد .

علی رغم وجود سوابق فقهی و قانونی فراوان، در قانون آیین دادرسی مدنی جدید ( مصوب ۱۳۷۹ ) در خصوص تشویق طرفین دعوا توسط قاضی به صلح و سازش تصریحی وجود ندارد امّا ناگفته نماند که این امر مهم، همچنان مورد تأیید قوانین جاری کشورمان است چرا که ؛ اوّلاً : مطابق ماده ۳ قانون آیین دادرسی مدنی (جدید) قاضی رسیدگی کننده می‌تواند، حکم صادر کند و یا فصل خصومت نماید.

با توجه به اطلاق ماده می توان گفت: « فصل خصومت » با تشویق طرفین به سازش نیز امکان پذیر است . ثانیاًً : در قسمت دوم ماده ۲ آیین نامه اجرایی مواد ۳۱ و ۳۲ قانون اصلاح پاره ای از قوانین دادگستری^[۲۰] (مصوب ۵/۳/۱۳۸۴) نیز این موضوع مورد توجه قانون‌گذار قرار گرفته است .

ثالثاً : بر اساس ماده ۱۲ قانون شوراهای حل اختلاف^[۲۱]( مصوب ۱۳۸۷) ، قاضی دادگاه می‌تواند با توجه به کیفیت دعوا و امکان حصول سازش بین طرفین، پرونده را به شورای حل اختلاف ارجاع دهد .

بند دوم : ضمانت اجرای استنکاف قاضی از قبول درخواست سازش

قضات دادگاه ها موظفند، کلیه دعاوی را قبول کرده و به آن رسیدگی نمایند؛ امّا سوالی که در این بند مطرح می شود این است که آیا این وظیفه برای پذیرش درخواست های سازش هم وجود دارد یا خیر؟ به عبارت دیگر، آیا قاضی می‌تواند به درخواست سازش ترتیب اثر نداده و آن را نپذیرد ؟ در صورت عدم پذیرش چنین درخواستی آیا متخلف محسوب می شود یا خیر ؟

با توجه به اینکه رسیدگی به درخواست سازش، خود نوعی رسیدگی به اختلاف و دعوا محسوب می شود؛ ‌بنابرین‏ قاضی موظف به پذیرش چنین درخواستی بوده و در صورت استنکاف از قبول آن، مطابق بند ۵ ماده ۱۶ قانون نظارت بر رفتار قضات^[۲۲] (مصوب ۱۷/۷/۱۳۹۰ )به مجازات انتظامی درجه شش تا ده محکوم خواهد شد .

گفتار دوم : نقش وکلا در تحقق صلح و سازش

همان‌ طور که می‌دانیم وکیل در تمامی پرونده ها و دعاوی حضور ندارد و صرفاً ممکن است در برخی پرونده ها ، یکی از طرفین یا هردو اقدام به انتخاب وکیل نمایند .

لازم به ذکر است که نقش وکیل در یک دعوا برای متمایل کردن طرفین به سوی مصالحه و سازش خیلی بیشتر از قاضی است چرا که، طرفین نسبت به وکیل خود اطمینان زیادی داشته و مسلماًً رهنمودهای وی می‌تواند نقش مؤثری در ایجاد سازش بین طرفین داشته باشد .

بند اول: وظیفه ی وکلای دادگستری برای تشویق به سازش

اثر گذاری زیاد وکیل در ایجاد زمینه‌های سازش موجب شده که قانون‌گذار، وکیل را مکلف به تلاش در ایجاد صلح و سازش بین طرفین اختلاف نماید .

ماده ۳۱ قانون اصلاح پاره ای از قوانین دادگستری( مصوب ۱۳۵۶) در این خصوص مقرر می‌دارد :« وکلای دادگستری باید در دعاوی حقوقی و یا در دعاوی جزایی که با گذشت شاکی، تعقیب قانونی آن موقوف می شود قبل از اقامه دعوی سعی نمایند بین طرفین دعوی سازش دهند و انجام این وظیفه را در دادخواست و یا ضمن دفاع تصریح نمایند، همچنین بعد از طرح دعوی و در جریان رسیدگی نیز مساعی خود را در این زمینه معمول دارند .»

به دلیل کیفی بودن متغیرهای مورد مطالعه و تعدد آن‌ ها، برای تعیین حجم نمونه مناسب جهت اطمینان از صحت یافته های پژوهش از فرمول «کوکران»^[۵۴] با شرایط ذکر شده در ذیل فرمول استفاده شده است.

فرمول شماره ۱) فرمول کوکران:

در فرمول فوق N = تعداد اعضای جامعه (۳۴۹)، n = تعداد اعضای نمونه، P = درصد همگونی پاسخ‌ها (۵۰%)، ε = دقت برآورد (۱۰%)، α = درصد معنی داری (۵%) و Z = مقدار توزیع نرمال در سطح اطمینان α-۱ (۹۶/۱) که با جایگزینی مقادیر فوق، حجم نمونه مناسب برای انجام پژوهش ۶۶ شرکت خواهد بود.

۳-۷) روش گردآوری داده ها

با توجه به موضوع پژوهش و متغیرهای مورد بررسی در آن اطلاعات مورد نیاز جهت آزمون فرضیه‌ها از طریق پرسشنامه گردآوری می‌شود. مخاطب پرسشنامه مدیر ارشد هر واحد نمونه‌گیری خواهد بود. پرسشنامه نهایی پژوهش حاوی ۴ سؤال درباره مشخصات فردی پاسخ‌دهنده و متغیرهای تحقیق می‌باشد. در پرسشنامه استفاده شده، سؤال‌ ۱ به مشخصات فردی پاسخ‌دهنده می‌باشد که به بررسی سمت سازمانی پاسخ دهنده، سابقه فعالیت وی در شرکت، میزان تحصیلات و سن فرد می پردازد. سوال های ۲ الی ۴ نیز به ترتیب به سنجش ظرفیت جذب دانش، قابلیت ‌پاسخ‌گویی‌ سریع و تعیین کننده های ظرفیت جذب دانش می پردازد. ذیلاً نحوه تخصیص این سوالات به مؤلفه‌‌های مختلف به صورت تفصیلی بیان می‌شود. پرسشنامه در قسمت ضمایم پایان‌نامه پیوست می‌باشد.

بخش دوم پرسش نامه که دارای ۲۱ سوال می‌باشد به سنجش تعیین کننده های ظرفیت جذب دانش اختصاص یافته است. تعیین کننده های بررسی شده در این سوالات عبارتند از فعالیت‌های تحقیق و توسعه، پیمایش محیط، دانش قبلی مرتبط با کسب و کار و جو ارتباطات. در سوالات ۱ تا ۶ به سنجش متغیر فعالیت‌های تحقیق و توسعه و در سوالات ۷ تا ۱۰ نیز به بررسی متغیر پیمایش محیط پرداخته شده است. در ادامه این سوالات از سوال۱۱ تا ۱۸ به بررسی متغیر جو ارتباطات و در سوال ۱۹تا ۲۱ به سنجش سطح متغیر دانش قبلی مرتبط با کسب و کار پرداخته شده است.

سوال سوم مطرح شده در پرسشنامه نیز به قابلیت ‌پاسخ‌گویی‌ سریع سازمان‌ها اختصاص دارد که خود دارای ۱۹ سوال جهت بررسی شش بعد رقابتی یعنی قیمت، کیفیت، قابلیت اطمینان، انعطاف پذیری، زمان و خدمات می‌باشد. در سوال ۱ تا ۴ به بررسی بعد خدمات، سوال ۵ تا ۸ جهت بررسی بعد قیمت، سوالات ۹ تا ۱۰ به بررسی زمان و سوال ۱۱ تا ۱۳ جهت بررسی قابلیت اطمینان سازمان طراحی شده است. در ادامه سوالات مربوط به قابلیت ‌پاسخ‌گویی‌ سریع از سوال ۱۴ تا ۱۷ به بررسی بعد کیفیت و در سوالات ۱۸ تا ۱۹ به سنجش میزان انعطاف پذیری سازمان سازمان‌ها پرداخته شده است.

بخش نهایی پرسش نامه که دارای ۱۹ سوال می‌باشد به صورت اختصاصی به بررسی سطح ظرفیت جذب دانش شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. همان‌ طور که قبلاً نیز اشاره شد این متغیر دارای چهار بعد اکتساب، شبیه سازی، تبدیل و به کارگیری می‌باشد. مؤلفه‌ های بررسی شده در سوالات ۱، ۳، ۱۱ و ۱۳ به بررسی بعد اول یعنی اکتساب و مؤلفه‌ های بررسی شده در سوال های ۲، ۴، ۵ و ۱۰ به بررسی بعد دوم یعنی شبیه سازی اختصاص دارد. در ادامه و در سؤال‌‌های ۶، ۱۲، ۱۵، ۱۶ و ۱۹ بعد سوم و در سؤال‌‌های ۷، ۸، ۹، ۱۴، ۱۷ و ۱۸ بعد به کارگیری دانش جذب شده از محیط خارجی در فعالیت‌های مؤسسه‌ بررسی شده است.

جدول ۳-۱ . شاخص‌های مورد استفاده برای سنجش متغیرها

متغیر

شاخص‌ها

نوع متغیر

۱

تعین کننده های ظرفیت جذب دانش :

دانش قبلی، پیمایش محیط، جو ارتباطات و R&D.

مستقل

۱-۱

دانش قبلی مرتبط با کسب و کار

وجود کارکنان با تحصیلات دانشگاهی، بالا بودن تجربه و دانش کارکنان و مدیران.

مستقل

۲-۱

پیمایش محیط

الگوبرداری از محصولات رقبا، توجه به تحقیقات بنیادی و تولید دانش، پذیرش روش های جدید از سوی واحدهای سازمان، حمایت از واحدهای سازمانی جهت استقرار روش های جدید

مستقل

۳-۱

جو ارتباطات

وجود فضای باز جهت بیان نظرات، آمادگی برای پذیرش نظرات جدید، مشارکت تمامی واحدهای سازمانی در فرایند یادگیری، وجود روابط غیررسمی، آسانی فرایند گردش ایده ها بین واحدهای سازمانی، برگزاری جلسات منظم در جهت ارتقاء نوآوری.

مستقل

۴-۱

فعالیت‌های تحقیق و توسعه

اختصاص بودجه مناسب برای R&D، رصد فعالیت‌های رقبا، ارتباط با مراکز علمی، رصد فعالیت‌های عرضه کنندگان، استمرار فعالیت‌های R&D.

مستقل

۲

ظرفیت جذب دانش سازمان:

اکتساب، شبیه سازی، تبدیل و به کارگیری.

واسطه ای

۱-۲

اکتساب

جمع‌ آوری مستمر اطلاعات در خصوص رقبا، نظارت و شناسایی فرصت‌ها ‌و تهدیدات، ارتباط و همکاری مستمر با مراکز علمی، ارتباط با مراکز R&D و مشتریان جهت کسب اطلاعات.

واسطه ای

۲-۲

شبیه سازی

تطبیق دانش کسب شده با نیازهای سازمان، تطبیق دانش کسب شده برای به کارگیری فناوری‌های جدید، تطبیق دانش کسب شده با تولید محصولات جدید، تطبیق دانش کسب شده جهت پاسخ به تقاضای بازار.

واسطه ای

۲-۲

شبیه سازی

تطبیق دانش کسب شده با نیازهای سازمان، تطبیق دانش کسب شده برای به کارگیری فناوری‌های جدید، تطبیق دانش کسب شده با تولید محصولات جدید، تطبیق دانش کسب شده جهت پاسخ به تقاضای بازار.

واسطه ای

۳-۲

تبدیل

استفاده از فناوری‌های جدید جهت بهبود گردش اطلاعات، حمایت از جستجوی دانش و نوآوری، حمایت از انتقال داوطلبانه دانش بین اعضاء سازمان، تطبیق نوآوری های رقبا با نیازهای سازمان، یکپارچگی واحد R&D با واحدهای دیگر سازمان.

واسطه ای

۴-۲

کاربرد(به کارگیری)

استفاده از تکنولوژی های سودمند، استفاده از دانش و فناوری‌های موفق، استفاده از دانش و تجربه کارکنان در راستای تلفیق و تفسیر دانش جدید، اجراء برنامه های خاص جهت ارتقاء درک و تحلیل دانش مدیریان، برگزاری دوره های منظم جهت آموزش اعضاء.

واسطه ای

۳

قابلیت ‌پاسخ‌گویی‌ سریع :

قیمت، کیفیت، قابلیت اطمینان، انعطاف پذیری، زمان و خدمات

وابسته

۱-۳

قیمت

قابل قبول بودن قیمت، رقابتی بودن قیمت، وجود روندهای قیمت گذاری.

وابسته

۲-۳

کیفیت

بالا بودن شهرت برند سازمان، تطبیق محصولات با نیازهای بازار، قابل قبول بودن ویژگی های محصولات سازمان، پایین بودن نرخ محصولات معیوب.

وابسته

۳-۳

قابلیت اطمینان

اجرای قرارداد در زمان تعیین شده، انجام دقیق کلیه تعهدات، مطابقت محصولات با خواست مشتری.

وابسته