، بلکه طبق قرارداد موظف است آنچه را که به او واگذار می شود در صورتی که از شرایط مقرر تخلف نشود بپذیرد.^[۱۰۷]

از این نوع قراردادهای اتکائی معمولاً در موارد زیر استفاده می‌گردد:

ـ زمانی که شرکت در رشته بیمه ای برای اولین بار شروع به فعالیت می‌کند و در آن رشته هیچ نوع اطلاعات آماری موجود نیست. لذا بیمه گر اتکائی در کلیه بیمه نامه های صادره شرکت بیمه اعم از بیمه نامه های بزرگ و کوچک به نسبت معینی مشارکت کرده به همان میزان حق بیمه دریافت و خسارت مربوط را می پردازد.


ـ به منظو کاهش در هزینه های اداری و ساده کردن عملیات، در یک رشته مهم بیمه ای که سرمایه و مبالغ بیمه شده هم شکل بوده، با قرارداد اتکائی مازاد سرمایه همگون و هماهنگ و تکمیل می‌گردد.

ـ زمانی که شرکت نیامند حمایت مالی برای افزایش حجم فعالیت خود است (در زمینه هزینه ها و ذخیره برای ریسکهای در جریان).

ـ اگر میزان ضریب خسارت از کنترل واگذارنده خارج شده و خیلی سریع و فوری نتواند آن را بدون ارتباط و ایجاد سازمان و شبکه فروش اصلاح نماید، در این موقعیت واگذاری اتکایی به صورت مشارکت برای مدت محدود مناسب می‌باشد.

ـ در رشته هائی با سرمایه و مبالغ بیمه شده متوسط و ضریب خسارت متغیر که از یکسال نسبت به سال دیگر دچار نوسان فاحش است «مانند تگرگ» در این قرارداد نیازی به ارسال لیست (بردرو) حق بیمه و خسارت نیست، و در صورت لزوم خلاصه عملیات سه ماهه برای بیمه گران اتکائی ارسال می شود که در آن برای خسارت‌ها ‌بر اساس سال وقوع لیست تهیه و ارسال می‌گردد«بجز رشته باربری که ‌بر اساس سال صدور لیست تهیه می شود». عقد بیمه اتکائی به طریق مشارکت همیشه مورد انتقاد کسانی بود که به عملیات اتکائی از دید سیاسی نگاه می‌کنند. آن ها شکایت از این دارند که واگذارنده در این نوع قرارداد بخش اعظم حق بیمه مورد توافق خود را به خارج صادر می‌کند و در نتیجه آن ارز به خارج از کشور منتقل می‌گردد در صورتی که حقیقت چیز دیگری است.

ـ در عملیات اتکائی حق بیمه منتقل نمی شود بلکه مانده حساب‌ها به نفع بیمه گر اتکائی است که منتقل می شود . ستون بستانکار حساب بیمه گر اتکائی را عواملی تشکیل می‌دهند که کاهش دهنده حق بیمه سهم بیمه گر اتکائی هستند، کارمزدها، خسارات، کارمزد منافع، ذخایر و هزینه های دیگر مانند مالیاتها از جمله این عواملند. در اقتصادهای تورمی بار مالی ذخایر فنی در اثر کاهش ارزش پول در درازمدت نتیجه قرارداد را منفی می‌کند.

ـ سپرده ذخایر فنی بیمه گر اتکائی نزد بیمه گر واگذارنده است و این ذخایر در قراردادهای مشارکت حائز اهمیت هستند. زیرا بیمه گر واگذارنده از مابه التفاوت بازدهی حقیقی این ذخایر با بهره ای که به بیمه گر اتکائی می پردازد سودی را نصیب خود می گرداند. این کمک مالی از آنجایی که باعث ثبات نرخ بیمه شده و از افزایش آن جلوگیری می کند در مجموع به نفع بیمه گذار نیز تمام می شود قرارداد اتکائی مشارکت امروزه در اکثر رشته ای بیمه به ویژه در واگذاریهای مجدد قراردادهای نسبی مورد استفاده قرار می‌گردد.^[۱۰۸]

ـ از قراردادهای مشارکت، بیشتر در بیمه های اموال و مسئولیت (به استثنای بیمه اتومبیل) استفاده می شود، زیرا اداره و اجرای این نوع از بیمه های اتکائی آسان است و هیچ انتخاب نامساعدی نیز برای بیمه گر اتکایی به وجود نمی آید. از آنجا که عموماً این نوع قرارداد برای بیمه گر اتکائی سودآور است لذا کارمزد بیشتر و شرایط بهتر، امری کاملاً دست یافتنی است.

ـ قرارداد مشارکت، مؤثرترین عقد بیمه اتکائی برای شرکت‌های کوچک است که تمایل دارند وارد یک طبقه جدید فعالیت بیمه­ای شوند و یا ذخیره حق بیمه های عاید نشده خود را کاهش دهند. این نوع قرارداد برای معامله متقابل بین دو شرکت بیمه اصلی نیز مناسب است.^[۱۰۹]

مزیت این نوع قرارداد از نظر واگذارنده تنها سهولت اجرای آن است زیرا هر معامله بیمه ای که انجام می‌دهد در صورتی که مشمول قرارداد واقع شود خود به خود چند درصد آن به حساب بیمه گر اتکائی منظور می شود. ‌بنابرین‏ طرز محاسبه حق بیمه اتکائی و سهم خسارت و غیره به سهولت انجام می پذیرد. ولی عیب بزرگ آن این است که جوابگوی احتیاجات بیمه گر واگذارنده نیست و نمی تواند او را در مقابل ریسکهای خطیر حمایت کند. در صورتی که ‌در مورد خطرهای کم اهمیت که واگذارنده خود قادر به نگهداری آن ها می‌باشد بی فایده است. ‌بنابرین‏ می توان نتیجه گرفت که بیمه اتکایی به وسیله قرارداد مشارکت نمی تواند کاملاً مفید باشد مگر ‌در مورد بیمه هائی که هم از نظر کیفیت و هم از لحاظ سرمایه بیمه شده کاملاً متحدالشکل باشند.^[۱۱۰]

بند سوم- اتکایی اختیاری–اجباری

این نوع پوشش خارج از چهارچوب واگذاری ‌بر اساس مازاد سرمایه است. در این سیستم واگذارنده اجبار ندارد که طبق سهم نگهداری خاصی عمل کند و بسته به نظر خود هرچه بخواهد برمی دارد و هرچه از میزان بیمه را نخواست یا نتوانست، به بیمه گر اتکایی می سپارد و بیمه گر اتکایی موظف است که آن را بپذیرد . البته این پوشش بیمه ای برای واگذارنده اختیاری است و برای بیمه گر اتکایی اجباری است مثل بیمه ی عمر .^[۱۱۱]

بند چهارم- اتکایی پوشش باز

استفاده از جدول و نمودار برای ثبت اطلاعات حاصل از اندازه گیری و نشان دادن این اطلاعات ضروری است و همان طور که گفته شد، در اندازه گیری و ثبت نتایج، به کارگیری یکاها و واحدهای مناسب ضرورت دارد. واحدها گاهی خودساخته و گاهی استاندارد هستند.

۲-۵-۲-۵ کاربرد ابزار

به معنی مهارت یافتن در استفاده از ابزارها و وسایل است. مهارت در کاربرد ابزار یک توانایی پایه ای مورد نیاز برای زندگی عادی، زندگی شغلی و زندگی علمی هر شهروند است. کار با اشیای واقعی و ابزارها سبب رشد ذهنی و عقلی دانش آموزان و ایجاد هماهنگی بین اعضای بدن آن ها می شود و به کارگیری دقیق حواس گوناگون را ممکن می‌سازد. استفاده از ابزار در کلاس علوم، به منظور مشاهده دقیق ترو بهتر، مقایسه دقیق تر، اندازه گیری دقیق تر و انجام آزمایش های گوناگون صورت می پذیرد. در فعالیت های مربوط به ساخت ابزار، باید سن دانش آموزان و سطح توانایی آن ها را در نظر گرفت.ساختن ابزارهای مناسب در خانه تکلیفی مثبت و سازنده برای دانش آموزان است. فعالیت های کاربرد ابزار، زمینه را برای به وجود آمدن یک تعامل عاطفی عمیق بین معلم و دانش آموزان فراهم می آورد.باید توجه داشت که آموزش نکات ایمنی در حین انجام فعالیت ها ضروری است. از موانع کاربرد ابزاردر کلاس های کنونی، نامناسب بودن نیمکت ها شیب دار بودن یا ثابت بودن آن ها)، نامناسب بودن محیط آزمایشگاه برای تدریس ست.درصورت وجود این موانع، می توان از سایر فضاها مانند حیاط مدرسه،نمازخانه وغیره استفاده کرد.ازجمله نکاتی که باید مورد توجه مدیران قرارگیرد، این است که درکنار وسایل ساده ای که خود دانش آموزان می‌سازند، مدرسه باید وسایلی را به عنوان وسایل مورد نیازدرس علوم تهیه کند و دراختیار دانش آموزان قرار دهد؛ مانند نیروسنج، دماسنج، میکروسکوپ و …

۲-۵-۲-۶ پیش‌بینی و فرضیه سازی

پیش‌بینی به معنای بیان یک واقعیت یا رویداد، قبل از رخ دادن آن است و فرضیه سازی به معنای کوشش در جهت ارائه ی یک یا چند راه حل برای یک مسئله است. معمولا˝پیش‌بینی بر اساس یک فرضیه ی ذهنی و رابطه ی علت و معلولی از پیش کشف شده انجام می پذیرد. هر پیش‌بینی خوب باید به طور منطقی، بر اصول و قواعد علمی از پیش آموخته استوار باشد و همواره با استدلال بیان شود. فرضیه‌ها و پیش‌بینی های دانش آموزان باید قابل آزمایش باشند تا آزمایش، درستی یا نادرستی آن ها را روشن کند. فرضیه سازی و پیش‌بینی دو مهارت زمینه ساز تحقیق هستند. معلم باید دانش آموزانی را که فرضیه‌ها و راه حل های ابتکاری و خلاقانه ارائه می‌دهند، تشویق کند. گاهی فرضیه سازی به معنای ارائه ی توضیحی احتمالی ‌در مورد یک پدیده است. معلم باید حتی فرضیه های غلط را هم به اندازه ی فرضیه های درست مورد توجه قرار دهد و مهم تلقی کند. هنگام ارائه ی فرضیه‌ها و پیش‌بینی ها، اتکا به نفس و قدرت دفاع از نظریات خود، در دانش آموزان و پرورش می‌یابد. نکته ی آخر این که گاهی پیش‌بینی ها بر پایه ی الگوهای غلط قبلی ارائه می شود.در این هنگام، معلم باید با برخورد مثبت با این نظریات و انجام دادن فعالیت ها و آزمایش های مناسب، راه را برای دست یابی به نتایج صحیح و علمی هموار سازد.

۲-۵-۲-۷ مفهوم تفسیر یافته ها و نتیجه گیری در برنامه قصد شده

نتیجه گیری و تفسیر یافته ها به معنای ارائه ی یک توضیح کلی ‌در مورد مجموعه ی اطلاعاتی است که دانش آموز از راه های گوناگون ‌در مورد یک موضوع جمع‌ آوری ‌کرده‌است. تفسیر یافته ها یعنی کشف الگوها، روابط، قاعده ها، قانون ها و مفاهیم کلی، فرایند یادگیری گاهی با یک مشاهده، مقایسه، طبقه بندی، جمع‌ آوری اطلاعات و حتی اندازه گیری یک موضوع آغاز می شود و با تفسیر یافته ها و نتیجه گیری از آن ها پایان می پذیرد. پس تفسیر یافته ها در واقع نقطه ی نهایی فرایند یادگیری و تشکیل مفهوم در ذهن دانش آموزان است. در بسیاری از فعالیت ها، کشف رابطه ی موجود بین یک متغیر با متغیرهای دیگر سبب پرورش مهارت تفسیر یافته ها در دانش آموزان می شود. دانش آموزان باید بیاموزند که در نتیجه گیری ها و تصمیم گیری های خود از عجله کردن بپرهیزند و همواره نتیجه ی آزمایش خود را با آزمایش های جدید تأیید کنند. اصولا˝ در تفسیر یافته ها و نتیجه گیری، باید نتایج به دست آمده را با احتیاط تعمیم دهیم و این با احتیاط عمل کردن را به دانش آموزان نیز بیاموزیم.نقش معلم در دست یابی دانش آموزان به یک نتیجه گیری مناسب، بسیار مهم است. معلم نباید طرز تفکر خود را به دانش آموزان القا کند بلکه باید اجازه دهد تا ذهن دانش آموزان در تفسیر یافته ها فعال شود. در واقع، دانش آموزان نباید فقط آن طور که معلم می‌خواهد، فکر کنند.

معلم همچنین در مواجهه با تفسیر یافته های غلط، نباید فورا “نتایج غلط را رد کند و خود مستقیماٌ پاسخ صحیح را ارائه دهد بلکه باید با طرح پرسش های مناسب، دانش آموزان را به سمت نتایج صحیح هدایت کند و بالاخره، معلم باید در تفسیریافته‌هایی که دانش آموزان ارائه می‌دهند، به اختلاف سطح آن ها در کلاس و نیز اختلاف آن ها در پایه های تحصیلی توجه کند.

۲-۵-۲-۸- طراحی تحقیق

به معنی درگیرشدن در مراحل یک مسئله به منظور یافتن پرسش است.مهارت طراحی تحقیق مستلزم به کارگیری همه ی مهارت های دیگر است. گاهی یافتن مسئله از حل آن مهم تر است. پس دانش آموزان باید نسبت به محیط اطراف خود و مسائل آن حساس باشند.مراحل پنج گانه ی طراحی تحقیق عبارت اند از:

۱- فهم دقیق مسئله؛

۲- جمع‌ آوری اطلاعات درباره ی موضوع؛

۳- پیش‌بینی یک یا چند راه حل؛

۴- آزمودن راه حل یا راه حل ها؛

۵- نتیجه گیری و تفسیر نتایج.

توجه جدی به کنترل متغیرها یکی از ملاک های اعتبار یا عدم اعتبار نتایج یک تحقیق است. کنترل متغیرها یعنی توجه ‌به این که در یک تحقیق، چه عواملی را باید ثابت نگه داریم و چه عواملی را باید تغییر دهیم. در هر بار انجام آزمایش، تنها باید یکی از عوامل مؤثر در مسئله را تغییر داد و به نتیجه ی آن توجه کرد.معلم در ترغیب دانش آموزان و ایجاد انگیزه در آنان برای مواجهه با مسائل اطراف و حل آن ها نقش مهمی دارد. نکته ی آخر این که در ارائه ی مسائل به دانش آموزان، باید به سن و سطح توانایی‌های جسم و ذهنی آن ها توجه داشت.

۲-۵-۲-۹ – مهارت های ذهنی برنامه قصد شده

۱- با دقت در محیط اطراف خود، بتواند مسئله های راکه حل آن ها نیازمند به کارگیری علم است، تشخیص دهد و شناسایی کند.

۲- هنگام مواجه شدن با یک مسئله، فکر کند و راه حل ارائه دهد.

۳- موضوعی را از نظر علمی تجزیه و تحلیل کند.

۴- به کمک شواهد علمی، نتایج بعضی از پدیده ها را پیش‌بینی کند.

۵- مقصود خود را به خوبی بیان کند.

۶-با آمار و ارقام و نمودارها و چگونگی تفسیر آن ها آشنا باشد.

۷- از طریق به کارگیری مهارت های یادگیری پاره ایی از مفاهیم علمی را کشف کند یا در فرایند تولید وشکل دهی این مفاهیم مشارکت فعال داشته باشد.

۸- ضمن به کارگیری مهارت های تفکرمنطقی، علمی ونقاد، به ویژه با چگونگی کنترل متغیرها،هنگام انجام دادن آزمایش های علمی و نتیجه گیری های مربوط به آن ها آشنا باشد.

۲-۵-۳ – ‌هدف‌های‌ دانشی برنامه قصد شده

۱- قوانین اصلی و ضروری علوم در زمینه‌های چهارگانه ی علوم تجربی را بداند.

۲- با بعضی از کاربردهای مهم علم در زندگی آشنا شود.

۳- چشم اندازی از آینده و گذشته علم داشته باشد.

‌بنابرین‏ ماتریس همانند پاسخی است که یک سازمان برای توسعه چندین محصول جدید به صورت به موقع و قابل پیش‌بینی می‌دهد و در عین حال نیروهای مورد نیاز خود را برای کارهای تخصصی خود نگه می‌دارد. شاید این امر، کار ساده‌ای به نظر نرسد، اما اغلب سازمان‌های تحقیق و توسعه کنونی از چنین روشی در سازماندهی خود استفاده می‌کنند(کلیمسترا، پوتس،۱۳۸۶).

• • طبق این الگو سازماندهی مدیران پروژه ها به طور موقتی برای هدایت پروژه ها انتخاب می‌شوند. بدیهی است هیچ یک از مؤسسات، تابع یک سیستم خالص ماتریسی نیستند و متناسب با نیاز و برداشت خود از مفهوم ماتریسی استفاده می‌کنند. میزان انحراف از یک سیستم ماتریسی به میزان اعمال نفوذ و کنترل مدیر‌بخش، بر پروژه بستگی دارد، که در یک ماتریس حقیقی این اعمال و کنترل‌ها به طور مساوی و یکسان است.

چگونگی عمل سازمان‌دهی ماتریسی بستگی به ایجاد توازن بین نفوذ و کنترلی که مدیران پروژه ها و مدیران وظیفه‌ای اعمال می‌کنند و همچنین مسأله روشن بودن حدود وظایف و تعداد افراد محقق دارد. در این سیستم اعضای تیم پروژه هم به مسؤولان بخش و هم به مدیر پروژه گزارش می‌دهند. در حال حاضر دانسته یا نداسته حدود ۷۵ درصد از شرکت‌ها از نوعی روش ماتریسی در مدیریت پروژه ها استفاده می‌کنند(علی احمدی، ۱۳۷۷،ص۱۵۳).

– سازمان ماتریسی یک از مصادیق مشهود ساختار «ادهوکراسی» که از ساختارهای «ویژه موقت» است، می‌باشد(علی احمدی، ۱۳۷۷،ص۱۵۳).

در این نوع سازماندهی، متخصصان از قسمت‌های مختلف در خدمت تیم‌های مختلفی قرار می‌گیرند تا زیر نظر مدیران اجرایی خاص، پروژه خاصی را طراحی و اجرا نمایند. وجه امتیاز این سازمان داشتن قابلیت انعطاف است که به منظور استفاده از تخصص‌های مختلف در حل مشکلات خاص یا انجام پروژه های مخصوص، حداکثر صرفه‌جویی در استفاده ازمنابع انسانی متخصص ممکن می‌شود. در سازمان‌های ماتریسی، اساس سازماندهی وظایف روی پروژه های متفاوت می‌باشد و هر پروژه از اختیارات کافی برای انجام فعالیت‌های مختلف،از جمله فعالیت‌های تحقیق و توسعه برخوردار است. در حقیقت به جای اینکه تمامی تحقیقات به یک نقطه باز می‌گردد تحقیقات در پروژه در عملیات همان پروژه مورد بررسی قرار گرفته و توسط مدیر آن پروژه نیز تصمیم مقتضی به عمل می‌آید. ‌به این ترتیب متخصص، سلسله مراتب طولانی را برای توجیه پروژه خود طی نمی‌کند و با توجیه مدیر پروژه می‌تواند به خواسته‌های خود دست یابد(جاسبی،۱۳۶۸).

– دلایلی که لزوم به کارگیری ساختار ماتریسی را برای سازمان‌ها ضروری می‌کند شرایط زیر است:

– فشار محیطی که از چند جانب بر سازمان تحمیل می‌شود.

– لزوم وابستگی بین قسمت‌های مختلف سازمانی، که بر حسب نیاز احساس می‌شود.

– صرفه جویی در مصرف منابع سازمان که ‌بر اساس وسعت و تمرکز ضرورت دارد.

‌بنابرین‏ به کمک ساختار ماتریسی، تدارک و تجهیز پروژه های مختلف از یک منبع وسیع، ممکن می‌شود و همچنین استفاده از صرفه از منابع موجود بر مبنای تمرکز و بهره‌برداری به موقع و جلوگیری از اسراف و تبذیر را عملی می‌کند(علی احمدی، ۱۳۷۷، ص ۱۵۳).

سرپرست سازمانی

سرپرست مدیران بخش

مدیر بخش

مدیر بخش

مدیر بخش

مدیر بخش

مدیر پروژه

مدیر پروژه

مدیر پروژه

مدیر پروژه

نمودار ۳-۲: ساختار یک سازمان ماتریسی(علی احمدی، ۱۳۷۷، ص ۱۵۳).

– ساختار ماتریسی ضمن داشتن مزایای فراوان، در عین حال مشکلات ویژه خود را نیز دارد. به عنوان مثال در صورت به وجود آوردن یک مسئولیت جدید در سلسله مراتب مدیریت به علت عدم تناسب آن با زنجیره معمولی مدیریت، در نحوه ارائه گزارش دانشمندان یک بخش مشکلاتی ایجاد خواهد شد. تصمیماتی که قبلاً تنها توسط محقق و مدیر وی گرفته می‌شد، حالا به تصمیم‌گیری در یک طیف وسیع‌تر (متشکل از مدیران پروژه و مسؤولان بخش‌ها) تبدیل شده است. (علی احمدی، ۱۳۷۷، ص ۱۵۳).

مقایسه انواع ساختارهای با توجه به ماهیت فعالیت‌های تحقیق و توسعه

ساختار وظیفه‌ای و ساختار پروژه‌ای هر دو دارای معایب معینی هستند، بدین معنی که مشکل هماهنگی و یکپارچگی دارند، اما در هزینه های عملیاتی متفاوت هستند، به همین خاطر، ساختار ماتریسی، مطرح گردید، اما این ساختار نیز دارای معایبی است. ‌بنابرین‏ هیچ کدام از این ساختار را نمی‌توان مشکل‌گشای همه انواع سازمان‌ها دانست و ‌بنابرین‏ رویکرد اقتضایی در انتخاب ساختار مناسب برای هر سازمان توصیه می‌شود. برای مثال در مرحله تحقیقات پایه باید استراتژی ساختار تخصصی اتخاذ گردد، زیرا در آنجا نیاز به هماهنگی کم و نیاز به انعطاف پذیری تا حدی بالا است و در مرحله توسعه مهندسی کامل ساختار پروژه‌ای مطرح می‌شود، چرا که نیاز به هماهنگی در نقطه اوج خود است و نیاز به انعطاف‌پذیری کاهش یافته است. نیاز به استفاده از ساختار ماتریسی برای مرحله توسعه محصول مطرح می‌گردد، ‌به این سبب که در آنجا نیز به هماهنگی افزایش یافته و نیاز به انعطاف‌پذیری تا حدی بالا است. همچنین در فازهای تولید و خدمات مهندسی نیز می‌توان از ساختار ماتریسی یا تخصصی استفاده نمود(علی احمدی، ۱۳۷۷،ص۱۵۴).

جدول ۱-۲ مقایسه ساختارهای وظیفه ای، پروژه ای و ماتریسی(علی احمدی، ۱۳۷۷،ص۱۵۴).

ساختار سازمانی

عامل مورد بررسی

ساختار وظیفه‌ای
ساختار پروژه‌ای
ساختار ماتریسی

کارایی منابع

متوسط

متوسط

بالا

انعطاف پذیری منابع

متوسط

کم

بالا

جریان اطلاعاتی اساسی

متوسط

متوسط

بالا

روشنی روابط

بالا

متوسط

کم

آمیختگی تحقیق و توسعه و امور بازرگانی

کم

بالا

متوسط

تمرکز به سوی مشتری

کم

بالا

متوسط

چنین به نظر می‌رسد که انتخاب ساختار سازمانی تابعی است از میزان نیازهای مدیریت برای هماهنگی و انعطاف پذیری.

همچنین اشکال مختلف سازمانی نظیر تخصصی، پروژه‌ای و ماتریسی می‌توانند تماماً در آن واحد در یک سازمان بزرگ به کار گرفته شوند برای مثال وقتی که در یک مقطع زمانی معین، پروژه هایی در فازهای متفاوتی از پروسه تحقیق و توسعه هستند، امکان به کارگیری اشکال مختلف سازمانی در آن واحد پیش می‌آید و در حالی که پروژه A در فاز تحقیق باید با ساختار تخصصی اداره شود، پروژه B در فاز توسعه پیشرفت باید با ساختار ماتریسی هماهنگ شود و پروژه C در فاز توسعه مهندسی کامل، باید توسط سازماندهی پروژه‌ای اداره شود( علی احمدی، ۱۳۷۷، ص ۱۵۵)

جدول ۲-۲: مقایسه مزایا و معایب الگوهای ساختاری ( علی احمدی، ۱۳۷۷، ص ۱۵۵).

مزایا و معایب

ساختار

مزایا
معایب
وظیفه‌ای

– بدون دوباره کاری

توسعه حرفه‌ای و تخصصی

– تمرکز در قدرت و اقتدار

– مشکل در هماهنگی و همکاری

مبحث چهارم: نتایج و پیامدهای حاصله از تغییر و تخریب تالاب ها

اشاره گردید تالاب ها از جمله سیستم های پویا و متغییر به شمار می‌روند، زیرا به طور مستمر متحمل تغییرات طبیعی در نتیجه نشست و فروکش کردن، خشکسالی، افزایش سطح آب دریا، یا پر شدن از طریق رسوب یا مواد آلی هستند و فعالیت های انسانی مستقیم و غیر مستقیم به طور قابل توجهی سرعت تغییر تالاب ها را افزایش داده است.

صدمات وارده بر تالاب ها می‌تواند منجر به خسارات عمده ای بر حیات انسانی و تنوع زیستی گردد. همچنین خسارت شدید خدمات اکوسیستمی با تاثیرات اقتصادی بر روی تجارت، جوامع و کشورها همراه خواهد بود.

خسارت خدمات اکوسیستمی آب و تالاب ها می‌تواند تاثیر منفی بر جای گذارد. مثال هایی پیرامون این مسئله در ذیل آورده می شود که عبارتند از :

• • تخریب دریاچه آرال و اکوسیستم های پیرامونی آن، که در اثر تغییر مسیر آب، در ضمن کشت کتان، منجر به خسارت به مشاغل و فعالیت های اقتصادی، از بین رفتن محیط زیست و تاثیرات زیان آوری بر روی سلامتی انسان ها گردیده است.

• • تغییر کاربری مانگروها منجر به وارد آمدن خسارت به خدمات حفاظتی طبیعی و افزایش زیان به حیات انسانی در ویتنام گردیده است.

• تقلیل آبهای سیلابی طبیعی ، در نتیجه آبیاری گسترده زمین های برنج کاری در سال ۱۹۷۹، موجب تاثیرات مهمی بر تنوع زیستی، اکوسیستم ها و جمعیت انسانی سراسر جلگه سیلابی Waza در کامرون گردید. (Brink,2011,3)

______________________________

^۱ برای مطالعه بیشتر رجوع شود به:

Resolution IX.I Annex E, 2005 – with additional material supplied by information paper COP9 DOC.24. Ramsar wise Use Handbook 13.

با وجود کمبود دلایل، این امر احراز گردیده تغییرات صورت گرفته در تالاب ها، احتمال تغییر و دگرگونی آنی غیر خطی را در اکوسیستم ها با پیامدهای مهم بر رفاه و بهزیستی انسانی را افزایش می‌دهد. اعاده به وضع سابق این تغییرات غیر خطی ممکن است سخت و مشکل، هزینه بر و غیر ممکن باشد. قابلیت به منظور پیش‌بینی برخی از تغییرات غیر خطی در حال بهبود و بهتر شدن است. اما تمام نظریه پردازان علوم زیستی نمی توانند آستانه و حدی را نظر گیرند که در آن هنگام تغییرات بروز خواهد کرد. افزایش احتمالی این تغییرات غیر خطی از وارد آمدن خسارت به تنوع زیستی و رشد تهدیدات در نتیجه علل مستقیم تغیییرات اکوسیستمی ناشی می شود. وارد آمدن خسارت به گونه ها و تنوع ژنتیک، انعطاف پذیری اکوسیستمی و قابلیت شان در حفظ خدمات اکوسیستمی خاص را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، افزایش تغییرات بواسطه عواملی همچون کشاورزی غیر استاندارد، تغییرات اقلیمی، افزودن گونه های بیگانه، اکوسیستم تالاب ها را در آستانه تغییر قرار می‌دهد.^۱

ارزیابی کمی تالاب هایی که دچار خسارت گردیده اند، دارای مشکلاتی است، زیرا مجموع تالاب های موجود در جهان نامشخص است. اگرچه نشانه هایی وجود دارد مبنی بر این امر که کشور های خاصی در جهت حل مشکل اقدام کرده‌اند. در ایالات متحده آمریکا قریب به ۸۷ میلیون هکتار از تالاب های اصلی آن دچار آسیب و صدمه شده اند، که اساسا ً در ارتباط با

تولیدات کشاورزی بوده اند و همچنین باید اذعان داشت ضرورت ندارد که یک تالاب به طور کامل دچار آسیب گردد، تا ارزش ها و مزایای خود را کاهش دهد. چنان که به اثبات رسید تولید میگو در Bank Sofala موزامبیک در ارتباط با آب های فصل بارانی در رودخانه زامبزی Zambezi (این رودخانه در کشورهای زامبیا و موزامبیک قرار دارد) است، که با ساخت سدهای متعدد در امتداد رودخانه، روان آب و در نتیجه میزان تولید میگو کاهش یافته است. (Barbier,1997,4)

در برهه زمانی فعلی، تالاب ها به منظور توسعه اقتصادی و تولیدات کشاورزی به شدت تغییر یافته و مورد زهکشی قرار گرفته اند، که این امر خسارت جدی را بر تالاب ها وارد نموده است.

______________________________

^۱ A Report of the Millennium Ecosystem Assessment, op.cit, p.4.

تمامی انواع تالاب ها نسبت به تغییرات ایجاد شده در رژیم هیدرولوژیکی آسیب پذیر هستند. این تهدیدات بواسطه هزاران اختلال ناشی از فعالیت انسانی همچون لایروبی، تغییر مسیر آب و پایین آوردن سطح کیفیت آب تحمیل می‌گردد. با افزایش تقاضا برای آب به منظور آبیاری و مصارف عمومی، پایین آمدن سطح آب زیر زمینی تهدیدی جدی علیه تالاب ها به وجود آورده است. چنین اختلالاتی، به طور مستقیم گیاهان، اجتماعات ماهی ها و جانوران، ساختار غذایی و حاصلخیزی را متاثر می‌سازد. در نهایت، وارد کردن گونه های بیگانه تهدیدی جدی را در مقابل تالاب ها قرار می‌دهد.

برخی از کارکردهای اکولوژیکی تالاب ها رو به حذف تدریجی می‌باشند. در نتیجه، توانایی این اکوسیستم ها در ذخیره آب های سیلابی و جلوگیری از خشکسالی رو به کاهش است و خطر اختلالات سیلابی افزایش می‌یابد. علاوه بر این، توانایی این تالاب ها در از بین بردن آلاینده ها رو به کاهش بوده و ذخایر آبی آلوده ساز خطرات جدی را ایجاد نموده اند. با اذعان بر این امر که ساختار اکوسیستمی تالاب از یک سادگی و در عین حال پیچیدگی برخوردار است، توانایی مولد آن نیز کاهش می‌یابد، قابلیت آن نیز در تنظیم اقلیم منطقه و حمایت از بانک های سیلابی در برابر فرسایش کاهش میابد و ارزش معنوی چشم انداز طبیعی تنزل پیدا می‌کند. زوال و انحطاط اکوسیستمی در بسیاری از تالاب ها و تاثیر بر مناطق مجاور در حال آشکار شدن است، که این امر منجر به زوال جامعه گیاه، شوری خاک، فرسایش خاک و خشکسالی می‌گردد. این پدیده نشان می‌دهد که کارکرد اکولوژیکی این تالاب ها دچار آسیب و لطمه شده و توانایی هایشان به منظور مقاومت و بازسازی در برابر اختلالات طبیعی همچنین در حال کاهش است.

تهدیدات جدی در برابر تالاب ها شامل تغییر کاربری، تبدیل و تغییر تالاب، آلودگی زیست محیطی و استفاده ناپایدار از منابع تالاب هاست. این تغییرات از شش مشکل و معضل جدی نشأت می‌گردند: عدم آگاهی عمومی از ضرورت به حفاظت تالاب، منابع مالی ناکافی برای حفاظت و مدیریت تالاب، وجود یک نظام حقوقی و قانونی ضعیف به منظور حفاظت از تالاب، عدم کفایت تحقیقات مرتبط با تالاب، عدم همکاری میان نهادها و عدم وضوح مسئولیت ها و فن آوری توسعه نیافته در ارتباط با بهره برداری و حفاظت از تالاب. (Wang,2008,798) .

بخش سوم: نهضت بین‌المللی حفاظت از اکوسیستم تالاب ها، از آغاز تا کنون

نگرشی گذرا بر وضعیت محیط زیست جهان در دو دهه گذشته نشان می‌دهد که نه فقط اثرات مخرب انسانی بر محیط زیست کاهش نیافته بلکه مسائل حاد و بغرنج جدید مانند آلودگی شدید جو، کاهش تنوع زیستی، پدیده گلخانه ای و گرم شدن کره زمین، افزایش سطح آب اقیانوس ها، آلودگی آب ها و اثرات متعدد و مختلف بروز نموده است.

• تسهیم دانش (آشکار) کارکنان مرد مشارکت کننده در تحقیق را می توان از روی مؤلفه‌ سرمایه اجتماعی (مرکزیت) پیش‌بینی کرد.

1. 1. تسهیم دانش (آشکار) کارکنان مرد مشارکت کننده در تحقیق را می توان از روی مؤلفه‌ سرمایه اجتماعی (تسهیم شناخت) پیش‌بینی کرد.

1. 1. تسهیم دانش (آشکار) کارکنان مرد مشارکت کننده در تحقیق را می توان از روی مؤلفه‌ سرمایه اجتماعی (تعهد مؤثر) پیش‌بینی کرد.

1. 1. تسهیم دانش (پنهان) کارکنان مرد مشارکت کننده در تحقیق را می توان از روی مؤلفه‌ سرمایه اجتماعی (شدت کار تیمی) پیش‌بینی کرد.

1. 1. تسهیم دانش (پنهان) کارکنان مرد مشارکت کننده در تحقیق را می توان از روی مؤلفه‌ سرمایه اجتماعی (شناخت عمومی کارکنان) پیش‌بینی کرد.

1. 1. تسهیم دانش (پنهان) کارکنان مرد مشارکت کننده در تحقیق را می توان از روی مؤلفه‌ سرمایه اجتماعی (هنجارهای مشارکتی) پیش‌بینی کرد.

1. 1. تسهیم دانش (پنهان) کارکنان مرد مشارکت کننده در تحقیق را می توان از روی مؤلفه‌ سرمایه اجتماعی (مرکزیت) پیش‌بینی کرد.

1. 1. تسهیم دانش (پنهان) کارکنان مرد مشارکت کننده در تحقیق را می توان از روی مؤلفه‌ سرمایه اجتماعی (تسهیم شناخت) پیش‌بینی کرد.

1. تسهیم دانش (پنهان) کارکنان مرد مشارکت کننده در تحقیق را می توان از روی مؤلفه‌ سرمایه اجتماعی (تعهد مؤثر) پیش‌بینی کرد.

۷) تعریف نظری و عملیاتی متغیرها

تعریف نظری متغیرها

تسهیم دانش آشکار(صریح)

دانشی است که وضوح کافی برای درک آن وجود دارد. دانش صریح، دانشی است که قابل کد شدن است. منظور از کد، هر گونه کد، اعم از کد نوشتاری، گفتاری، رفتاری و… است. مصادیق این نوع از دانایی، کتاب، مقاله، سخنرانی، روش های مدون سازمانی و سایر مستندات مشابه، می‌باشد(احمدی،۱۳۹۱).

تسهیم دانش پنهان(ضمنی)

چنین دانشی به سه دلیل از شفافیت و وضوح کافی برخوردار نیست:

1. 1. توانایی تشریح و تعریف دانش وجود دارد ولی هنوز به عنوان یک دانش عرضه و معرفی نشده‌است.

1. 1. توانایی تشریح و تعریف وجود دارد، اما اراده و قصد آن وجود ندارد.

1. توانایی تشریح دانش وجود ندارد.

معمولاً باید این نوع دانش را در درون اذهان انسان‌ها، رویه‌های سازمان، و نیز در اندوخته‌های فرهنگی جوامع گوناگون مستتر یافت. هرچند که مدیریت دانش ضمنی، به مراتب مشکل‌تر از دانش آشکار است، اما ارزش آن در کسب مزیت رقابتی در سازمان، بیشتر می‌باشد(ابطحی،۱۳۸۵).

سرمایه اجتماعی

سرمایه اجتماعی به عنوان شرکت در فعالیت های اجتماعی و شهروندی اطلاق می شود که اعتماد بین افراد جامعه را نیز شامل می شود(دراکر و کاپلان^[۱]،۲۰۰۳).

سرمایه اجتماعی در سطح تیمی

سرمایه اجتماعی در سطح تیمی به ارتباطات گروهی اشاره دارد که در این تحقیق بر اساس یافته های یان یوا و همکاران از سه بعد شدت کار تیمی، شناخت عموم کارکنان و هنجارهای مشارکتی تشکیل شده است(یان یوا و همکاران^[۲]،۲۰۱۳)

سرمایه اجتماعی در سطح فردی

سرمایه اجتماعی در سطح فردی به ارتباطات فردی بین افراد اشاره دارد که در این تحقیق بر اساس یافته های یان یوا و همکاران از سه بعد مرکزیت، تسهیم شناخت و تعهد مؤثر تشکیل شده است(یان یوا و همکاران،۲۰۱۳)

تعریف عملیاتی متغیرها

تسهیم دانش

تسهیم دانش متغیر وابسته تحقیق است. برای بررسی این متغیر از سوالات ۱ تا ۶ پرسشنامه با مقیاس فاصله ای طیف لیکرت استفاده شده است.

سرمایه اجتماعی در سطح تیمی

سرمایه اجتماعی در سطح تیمی متغیر مستقل تحقیق است. برای بررسی این متغیر از سوالات ۷ تا ۱۳ پرسشنامه با مقیاس فاصله ای طیف لیکرت استفاده شده است.

سرمایه اجتماعی در سطح فردی

سرمایه اجتماعی در سطح فردی متغیر مستقل تحقیق است. برای بررسی این متغیر از سوالات ۱۴ تا ۲۳ پرسشنامه با مقیاس فاصله ای طیف لیکرت استفاده شده است.

۸) قلمرو تحقیق

قلمرو موضوعی : قلمرو موضوعی تحقیق بررسی رابطه سرمایه اجتماعی( در ابعاد فردی و تیمی) با تسهیم دانش(آشکار و پنهان) می‌باشد.

قلمرو مکانی : قلمرو مکانی تحقیق کارکنان مرد اداره ثبت اسناد و املاک استان گیلان می‌باشد.

قلمرو زمانی : قلمرو زمانی تحقیق شش ماه دوم سال ۱۳۹۳ می‌باشد.

فصل دوم

ادبیات نظری و پیشینه تحقیق

۲-۱) مقدمه

تعریف دقیق دانش به دلیل ماهیت مبهم و غیرملموس آن دشوار است. مدیریت دانش استفاده از فناوری اطلاعـات برای کسب، ذخیـره، تسهیـم، انتقــال و توسـعه دانش در سازمان است.در دهه های اخیر، شیوه های مدیریت دانش به موضوع مهمی تبدیل شده و دامنه وسیعی از فناوریها و پژوهش های علمی و کاربردی را به خود اختصاص داده است .

امروزه توفیق سازمان‌ها را نمی‌توان تنها در انباشت ثروت مادی و تجهیز به آخرین امکانات و فناوریها ارزیابی کرد، زیرا سرمایه مالی، فیزیکی و انسانی بدون سرمایه اجتماعی فاقد کارایی مؤثر است. به عبارت دیگر استفاده بهینه از سرمایه های مالی و فیزیکی و انسانی در سازمان بدون شبکه روابط متقابل بین اعضای سازمان که توأم با اعتماد، محبت و دوستی و در جهت حفظ ارزش‌ها و هنجارهای سازمانی است، امکان پذیر نخواهد بود.امروزه سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از مهم ترین شاخصه های رشد و توسعه در هر جامعه ای مطرح است؛ شرط لازم برای پیشرفت جامعه، توسعه همه جانبه، ایجاد روابط گرم، گسترش انسجام اجتماعی، بسط مشارکت اجتماعی و اعتماد متقابل (فرد ـ جامعه ـ دولت) سرمایه اجتـماعـی است که متاسفـانه در کشـورهای جهان سومی مانند ایران، کمتر ‌به این مقوله توجه می شود. این در حالی است که افول بیش از حد سرمایه اجتماعی در هر جامعه و کشوری به حتم جامعه را با مشکلات فرهنگی و سیاسی و اجتماعی روبرو می‌سازد که نهایت آن، فروپاشی اجتماعی است (اکبری،۴۳:۱۳۸۳).

این فصل از ۷ بخش تشکیل شده است. ابتدا به بررسی سرمایه اجتماعی ، مدیریت دانش،تسهیم دانش، انتقال دانش و عملکرد سازمانی پرداخته می شود. سپس به ارتباط بین سرمایه اجتماعی با تسهیم وانتقال دانش و همچنین ارتباط بین تسهیم وانتقال دانش (مدیریت دانش) با عملکرد سازمانی پرداخته خواهد شد. در گام بعدی به بررسی پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی پرداخته شده و در پایان چارچوب نظری تحقیق و رابطه بین متغیرها بررسی می شود.

۲-۲) سرمایه اجتماعی

۲-۲-۱) تعاریف سرمایه اجتماعی: