۳-دو تای آخر شرط کامل شدن توبه است.[۴۳]

الف- اساس توبه: رکن اول: ندامت و پشیمانی

نخستین مرحله برای پذیرفته شدن توبه که اساس و رکن توبه است؛ ندامت و پشیمانی از اعمال گذشته می‌باشد.

و در احادیث فراوانی از کلام معصومین(ع)‌به این مرحله اشاره شده که تعدادی از آن ها را ملاحضه فرمایید:

پیامبر بزرگوار اسلام(ع) می فرماید:

«اَلتّائِبُ اِذا لَم یَستَبِن اَثَرَ التَّوبَهِ فَلَیسَ بِتائِبٍ»

«توبه ‌کننده‌ای که آثار پشیمانی و توبه را آشکار نکند، توبه نکرده است.» [۴۴]

و امام محمد باقر علیه السلام فرموده: «کفی بِالنَّدمِ تَوبَهً»

«ندامت و پشیمانی برای توبه کافی است.»[۴۵]

امیرالمومنین علی (ع)در وصف توبه کنندگان فرموده: «توبه کنندگان درختان گناه را مقابل چشم ها و دلهای خویش کاشته اند و با آب ندامت و پشیمانی آبیاری شان کرده‌اند.»[۴۶]

رکن دوم: تصمیم بر ترک همیشگی گناه در آینده

دومین مرحله برای قبولی توبه بعد از پشیمانی، عزم جدی بر ترک همیشگی گناه در آینده است که این، خود اساس توبه به حساب می‌آید.[۴۷]

هنگامی که گناهکار توبه کرد، نباید دیگر بار، توبه را بشکند و دوباره مرتکب همان گناه شود، بلکه باید تصمیم داشته باشد که پس از توبه مجدداً دنبال خلاف و گناه نرود. در غیر این صورت خداوند را به مسخره گرفته است.

امام محمد باقر(ع) در این باره می فرماید:

«المقیمُ عَلَی الذِّنبِِ اَنُّ لاتَعُودَ»

«توبه گناه این است که دیگر مرتکب آن نشوی.»[۴۸]

حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) فرموده است: «مَثَل استغفار کردن؛ مثل برگ درخت است که حرکت می‌کند و می ریزد و کسی که از گناه استغفار می‌کند و به آن گناه ادامه می‌دهد، مانند کسی است که پروردگار خود را مسخره می‌کند».[۴۹]

از جابربن عبدالله انصاری روایت شده: زنی خدمت حضرت پیامبر(ع)آمد عرض کرد: « ‌یا رسول الله زنی اولادش را به قتل رسانیده است، آیا توبه اش قبول می شود»؟پیامبر (ع)فرمود: «قسم به آن خدایی که جان من در دست اوست که اگر هفتاد پیامبر را به قتل رسانده باشد و بعد توبه کند و خداوند بداند که حقیقتاً توبه کرده و به معصیت برگشت نمی کند، توبه اش را خدا قبول می‌کند و او را عفو می فرمایید، چه؛ توبه کننده از گناه مثل کسی است که گناه نکرده باشد.»[۵۰]

بند دوم: شرایط قبولی توبه

ب- شرط قبولی توبه: رکن سوم: رد حقوق مخلوق

سومین مرحله برای پذیرش توبه در کلام امیرالمومنین (ع) که از شرایط قبولی بر شمرده اند؛ « رد حق مردم است. انسان به مجرد آن که گفت: توبه کردم از او پذیرفته نمی شود، انسان تائب آن است که هر چه از مردم به ناحق برده، رد کند، یا صاحبانشان را راضی کند. حق الناس که شامل مال، جان، آبرو، یا حرم و اهل مسلمان می شود حرمت خاصی دارد و اگر این حقوق ضایع شود، با ندامت و پشیمانی و تنها با گفتن ذکر استغفرالله جبران نمی شود و بلکه باید حقوق از دست رفته مردم جبران شود.[۵۱]

انسان سال‌های زیادی از عمر خویش را در دنیا صرف انجام گناه و معصیت کرده و مشغول شهوت رانی می‌گردد، حقوق خداوند و دیگران را تضییع می‌کند و بر این باور است که در آینده استغفار خواهد کرد.

آیا در واقع توبه لفظ است؟ به طور قطع توبه کردن با زحماتی همراه است، بزرگان برای توبه شرایطی ذکر نموده اند که تا آن ها محقق نشود، توبه صحیح حاصل نمی شود. توبه ای به درگاه پروردگار پذیرفته می شود که دارای جمیع شرایط باشد. آیا کسی که سال‌های متمادی گناه می کرده، اکنون با گفتن ذکر «استغفرالله» آمرزیده می شود، گناهانی چون خوردن شراب و غارت نمودن اموال دیگران، ظلم و ستم، بی عدالتی و تبعیض با گفتن یک لفظ ، بخشیده نمی شود.

قبول توبه شرایطی دارد که بدون آن ها توبه مؤثر واقع نمی شود و کسی که می‌خواهد توبه اش به سر حد کمال برسد و زنگارهای گناه از آیینه دل او زدوده شود، باید نخست ترک گناه کند و از گناهان گذشته نادم و پشیمان باشد و نیز عزم جدی بر عدم اعاده گناه کند و به دنبال آن تلافی مافات نماید؛ یعنی در آینده جبران گذشته را بنماید.

رکن چهارم: رد حقوق خالق

انسان چنانچه حق الله به عهده دارد باید ادا یا قضا کند. مانند نمازهای فوت شده و روزه و کفارات و حج، می بایست نمازهایی را که ترک کرده و روزه هایی را که خورده قضا کند و حج را اگر مستطیع بوده و نرفته انجام دهد.

در کلامی از امیرالمؤمنین علی(ع)وارد شده که:

«اَلتّوبَهُ عَلی اَرِِّبَعَهِ دَعائِم: نَدّم بالقَلبِِِ وَ اِستِغفارُِِِ ُباللسان ، و عمل بالجوارح و عزم علی ان لا یعودَ »

« توبه بر چهار پایه استوار است؛ پشیمانی قلبی و استغفار زبانی و پرداختن به اعمال شایسته و تصمیم جدی بر عدم روی آوردن به گناهی که مورد توبه قرار گرفته.» [۵۲]

بند سوم: شرط کامل شدن توبه

ج- شروط کامل شدن توبه: رکن پنجم: ذوب گوشتهای حرام از اندام

از مهمترین راه های توبه در کلام امیر المو منین علی (ع) که شرط کمال توبه واقعی است آن است که گوشتهایی که در اثر حرام بر اندام کسی روییده با اندوه و غصه آب شود تا چیزی از آن باقی نماند و گوشت تازه به جای آن بروید.

رکن ششم: تحمل زحمت طاعت، بعد از شیرینی معصیت

شرط ششم برای توبه که این نیز از کمال توبه واقعی است، چشیدن مزۀ طاعت است.

امام صادق (ع) فرمود: برو غسل کن و بعد هر مقداری که مایلی، نماز بخوان زیرا تو مداومت بر عمل زشت بزرگی داشته ای اگر بر همان حال می مردی، چه حال بدی داشتی! پس از غسل و نماز خداوند را ستایش کن و از او بخواه از هر عمل ناپسندی که انجام داده ای بگذرد. کارهای زشت در نظر خدا ناپسند است این اغمال ناپسند را به اهلش وا گذار که هر کاری اهلی دارد.[۵۳]

گفتار دوم: فوائد و آثار توبه:

از فوائد و آثار توبه که در افراد تائب بسیار مشهود است، را در زیر بیان می‌کنیم.

بند اول- امیدواری

بسیار می شود که از انسان لغزش هایی سر می زند، اگر درهای بازگشت به روی او بسته شود مأیوس می‌گردد و برای همیشه از راه می ماند، توبه به عنوان یک اصل تربیتی در انسان امیدواری ایجاد می‌کند. قرآن مجید خطاب به بندگان الهی که دچار لغزش و ظلم به خویشتن شده اند می فرماید:

«لا تَقّنِطُوا مِنّ رَحّمَهِ اَللهََ اِنَ اَللهََ یَغِّفِرُا َلذُنُوبَ جَمِِیعاً»

از رحمت خداوند نومید نشوید که همه گناهان را می آمرزد.[۵۴]

نیز امام علی (ع) فرمود:

در شگفتم از کسی که می‌تواند استغفار کند و نا امید است! [۵۵]

بند دوم- بخشودگی گناهان

در روایتی از پیامبر گرامی اسلام (ع) می خوانیم:

التائبُ مِنَ الذنبِِ کَمَنّ لا ذَنّبَ لَه؛

کسی که از گناه توبه کند همانند کسی است که اصلاً گناه نکرده است.[۵۶]

بند سوم- تبدیل سیئات به حسنات

پیامبراکرم (ع ) فرمود:

ما جَلَسَ قَوّمٌ یَذّکُرُونّ الله إلا نادی بهم مُنادٍ مِنَ السماءِ قُوُمُوا فَقَد بَدَلَ اللهُ سَیئاتِکُم حَسَنات وَ غَفَرَ لَکُم جَمیعاً؛

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...