درچهارچوب (حقوق بین‌المللی عرفی)شکنجه عبارت است از«ایراد عمدی درد یا رنج شدید جسمانی یا روانی ‌بر قربانی که باهدف تحصیل اطلاعات یااقرار گرفتن ازقربانی یاشخص ثالث تنبیه قربانی یاشخص ثالث،ارعاب یا اجبار قربانی یاشخص ثالث یاهرعاملی که مبتنی برقسمتی ازاقسام تبعیض باشد،توسط یک مقام رسمی یا کسی که باتحریک،رضایت یا تأیید ‌و موافقت ضمنی یک مقام رسمی اقدام می کند یاکسی که یک مأموریت رسمی را انجام می‌دهد،ارتکاب می‌یابد».^[۴۳]

وقتی که بزه دیده شکنجه سالمند باشد،آسیب بسیار شدید به اعضای خارجی ‌و داخلی یاحواس آن ها وارد می‌کند،باعث تخریب روحیه ‌و گرفتن میل به زندگی ازآنها می شود.

یکی ازنمونه هایی که ‌در یکی ازآسایشگاههای تهران مشاهده شده سالمند مبتلا به افسردگی شدید بود به صورتی که دراکثر ساعات روز گریه می کرد.درصد زیادی ازحواس خود را از دست داده بود.بی هدف ‌در خیابان راه می‌رفت،دربسیاری ازقسمتهای بدنش آثارضرب وجرح دیده می شد،هیچ امیدی به زندگی نداشت ودرفکر اقدام به خودکشی بود.

مبحث چهارم:آزاردیدگی ناشی ‌از جرائم علیه اموال ‌و مالکیت

گفتاراول:آزاردیدگی ناشی ازسرقت

جرایم علیه اموال ‌و مالکیت یکی دیگر ازعرصه های بزه دیدگی سالمندان است که همانند جرایم علیه اشخاصی که بزه دیدگی سالمندان درآنها بسیاربالاست ودرآمارجنایی سرقت یکی از رایج ترین جرائم علیه اموال است ‌در سال‌ ۱۹۹۵ درفرانسه ازنظر بزهکاری ظاهری ۳۶۶۵۳۲۰ فقره جرم احصاءشده است که ازاین رقم ۲۴۰۰۰۰۰ فقره آن سرقت وخرید وفروش اموال مسروقه بوده است.‌در کانادا ‌در سال‌ ۱۹۹۵، ۲۶۰۰۰۰۰ فقره جرم احصاء شده است که ۱۵۰۰۰۰۰ فقره آن سرقت وخرید وفروش اموال مسروقه بوده است.^[۴۴]

سرقت ازجمله جرائمی است که ارتکابش بلافاصله احساس می شود ویا اینکه رقم سیاه سرقت ‌و به ویژه رقم خاکستری سرقت بالا است.تعداد شکایت های مربوط به آن بسیاربالاست.وبه همین جهت آمار سرقت درآمار جنایی ‌از جایگاه خاصی برخوردار است.به طوری که درمیان جرائم علیه اموال سرقت حدود ۷۰تا۷۵ درصد ازاین جرائم راشامل می شود.^[۴۵]

سارق یامجرم برخلاف جرائم علیه اشخاص نیازبه شناخت بزه دیده ندارد.زیرا منظور تملک مال دیگری است.ولی درسرقت ‌از سالمندان وضعیت فرق می‌کند.درموارد زیادی سارق،مالک راکه یک سالمند است می شناسد مثلأ ممکن است سارق،مستخدم آن خانه ،خویشاوند،همسایه ویایک دوست یاهمکار باشد وبه محیط محل سرقت اشراف داشته ‌باشد و با آگاهی ازاینکه مالک دراکثر ساعات خواب است،دربستر بیماری است شنوایی ‌و بینایی ضعیفی دارد،توانایی دویدن ‌و فریاد زدن ندارد،تنها زندگی می‌کند وبه راحتی در روز یاشب باسلاح ویا حتی بدون سلاح می‌تواند وارد خانه او شود وبه راحتی بایک تهدید یا بستن دست وپای نحیف او یا نهایتأ ایرادضربه به سرش،بههدف شوم خود برسد.

سرقت یک سلسله جرائم مرتبط باخود رادارد،معمولأقبل ‌و بعد از سرقت،شبکه ای از جرائم نیز اتفاق می افتد،شکستن در یا خراب کردن دیوار(تخریب)ورود غیرمجاز به منزلغیر،ضرب وجرح،قتل،اخفاء اموال مسروقه،خرید وفروش اموال مسروقه ومانند آن که اگر بزه دیده سالمند باشد،آسیب هایی که پیر وهریک از این جرائم گریبانگیر او می شود به مراتب بسیار بیشتر می‌باشد،درتحقیقی که ‌در ژاپن انجام گرفته است مشخص شد که از ۱۴۸۳۵۹۰ فقره سرقت ‌در سال‌ ۱۹۸۹، ۵۱/۶ درصد آن ها یعنی ۹۶۵۵۶ نفربزه دیده سالمند بوده اند واین درحالی ست که از۶۱۱۳۳۰ نفر از افرادی که به دلیل سرقت بازداشت شده اند،۶/۲ درصد ازآنها یعنی ۱۵۹۵۸ نفرسالمند بوده اند.این آمارها نشان می‌دهند که بزه دیدگان سالمند بیشترازبزهکاران سالمند هستند.

گفتار دوم:آزاردیدگی ناشی ازجرایم کیف قاپی وجیب بری

بسیاری ‌از سالمندان تجربه جیب بری ازآنها ‌و به ویژه کیف قاپی رادارند.علت آن هم خصوصیات شکلی این جرائم و ویژگی های سالمندان می‌باشد که درکنار هم گویی موقعیت ارتکاب یک جرم سهل را برای مرتکبان فراهم می‌کند.این جرائم بویژه اطراف بانک هایی که سالمندان حقوق بازنشستگی خود را از آنجا دریافت می‌کنند،مراکز خرید،متروواتوبوس اتفاق می افتد.

متأسفانه اغلب جرم کیف قاپی با ایراد صدفات بدنی- گاهی بسیار جدی به سالمندان همراه است که عواقب آن گریبانگیر آن ها وخانواده شان می شود.

همچنین این جرائم برای سالمندان که دارای وضعیت مالی متوسط ویا پایینی هستند که شامل اکثر سالمندان(بویژه درکشور ایران)می شود وحقوق بازنشستگی ویاپول موجود درکیف یا جیبشان تنها راه گذاران امور مالی شان در روزهای آینده است ‌و صدمات مالی وروحی فراوانی به همراه دارد.

راه کارهایی مانند پرداخت حقوق بازنشستگی درمنزل سالمندان یاحضور مستمر پلیس دراطراف بانک هایی که حقوق بازنشستگی پرداخت می‌کنند تأثیر فراوانی ‌در پیشگیری خواهد داشت.خوشبختانه دربسیاری ‌از کشور ها ازجمله ایران،سازمان بازنشستگی کشور وتأمین اجتماعی باهمکاری شرکت پست،حقوق بازنشستگی سالمندان را که خواهان این امکان باشند به درب منزل آن ها می‌برند،طبق پژوهشی های انجام شده ‌در ژاپن ،زنان سالمند اغلب بیشتر ‌از مردان سالمند،بزه دیده جرائم جیب بری وکیف قاپی می‌شوند.

گفتارسوم:آزاردیدگی ناشی ‌از جرائم سوء استفاده مالی وکلاهبر داری

استثمار مالی سالمندان ازطریق شیوه های مجرمانه مانند کلاهبرداری،خیانت ‌در امانت،اختلاس جعل،فروش کالاهای تقلبی،فروش یک کالابه چندنفر،سرمایه گذاری متقلبانه وغیره امری شایع است.زیرا سالمندان درطی سالها پس اندازهای زیادی برای زندگی خود جمع‌ آوری می‌کنند و حسابهای پس انداز قابل توجهی دارند ‌و ازطرفی دیگر ترس ازتورم قدرت خرید آن ها راکم می‌کند وبیشتر باعث احساس نا امنی وبزه دیدگی درآنها می شود،تحقیقات انجام گرفته درکشورهای دیگر نشان می‌دهد که این نوع سوء رفتار،شایع ترین گونه سوء رفتار باسالمندان می‌باشد و مداخله قانون درآن ضرورت بیشتری دارد زیرا افرادی مانند مددکاران اجتماعی،روان شناسان وغیره نمی توانند به نحو مؤثری با آن بپردازند ‌و ضمانت اجراهایی مانند ابطال قرارداد یا وصیت نامه (وقتی که برای انعقاد آن بر روی سالمنداعمال نفوذ شده باشد)اقامه دعوی برای جبران خسارات وارده به اموال،اقامه دعوای استرداد اموال وغیره نیازمند تعقیب کیفری است.

استفاده غیرقانونی ازاموال سالمند،تجاوز ناروا به حق او برای تصرف دراموالش است ونابودکردن،استفاده نابجا ازاموال او ‌و امتناع از بازگرداندن آن به هنگام مطالبه مالک را شامل می شود.یک پژوهش آمریکایی بیان می‌کند بیشترین موارد تجاوز به حقوق مالی سالمند در خانواده مواردی بود که اعضای خانواده ‌از حساب‌های بانکی سالمندان مبالغ قابل توجهی پول بدون اجازه اوبرداشته بودند ومواردی که خانه یا سایر اموال سالمند بدون اجازه او به مالکیت فرد دیگری درآمده بود.

آن تحقیق ‌به این جمع بندی رسید که دراغلب موارد،تهدید به مداخله حقوق برای رفع تجاوز کافی است.