کیفیت گزارشگری مالی (محتوای اطلاعاتی اجزای سود عملیاتی حسابداری برای پیش ­بینی جریان­های نقدی عملیاتی آتی) در چارچوب نظری حسابداری مالی که تعیین­کننده اهداف گزارشگری مالی است توجه خاصی به جریان­های نقدی و امکان پیش ­بینی آن مبذول شده است. در بیانیه مفاهیم حسابداری مالی شماره یک هیئت تدوین استانداردهای حسابداری یکی از هدف­های گزارشگری مالی فراهم آوردن اطلاعاتی است که سرمایه ­گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده­کنندگان بالفعل و بالقوه را در برآورد مبلغ، زمان و مخاطره دریافت­های آینده یاری کند». (۳۷٫ Par، ۱۹۷۸، (FASB.

پیشینه تحقیق

حسابداری رشته‌ای است که با شناخت، اندازه‌گیری و گزارش کردن اطلاعات اقتصادی سروکار دارد. اگر اصول و ضوابطی برای این فرایند مشخص نشود، موجب اختلال در گزارشگری خواهد شد و کیفیت تصمیم‌های اقتصادی بر پایه این اطلاعات مطلوب نخواهد بود. این موضوع، آثار نامطلوبی در سطح خرد و کلان اقتصادی برجای خواهد گذاشت (کثیری، ۶۴ : ۱۳۷۸).

(۸۵۶، ۲۰۰۷، (IASCF. کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ایران نیز در مفاهیم نظری گزارشگری مالی بیان نموده است که «اتخاذ تصمیمات اقتصادی توسط استفاده­کنندگان صورت­های مالی مستلزم ارزیابی توان واحد تجاری جهت ایجاد وجه نقد و قطعیت آن است. ارزیابی توان ایجاد وجه نقد از طریق تمرکز بر وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریان­های نقدی واحد تجاری و استفاده از آن ها در پیش ­بینی جریان­های نقدی مورد انتظار و سنجش انعطاف­پذیری مالی، تسهیل می­گردد (کمیته تدوین استانداردهای حسابداری، ۱۳۸۶، ۶۷۴).

بررسی مبنای نظری و اهداف گزارشگری مالی مبین این موضوع است که یکی از اهداف گزارشگری مالی، کمک به سرمایه ­گذاران و اعتباردهندگان برای پیش ­بینی جریان­های نقدی آتی است . برخی از صاحب­نظران و مراجع تدوین مبانی نظری و اهداف گزارشگری مالی معتقدند که با بهره گرفتن از اجزای سود تعهدی حسابداری ‌می‌توان جریان­های نقدی آتی را پیش ­بینی کرد. سود حسابداری بر اساس مبنای تعهدی اندازه ­گیری و گزارش می­ شود. معمولاً استفاده از مبنای تعهدی موجب متفاوت شدن سود عملیاتی با خالص جریان­های نقدی عملیاتی خواهد گردید. از مهم­ترین عوامل ایجاد تفاوت بین سود تعهدی و جریان­های نقدی، اقلام معوق، اقلام انتقالی به دوره ­های آتی و اقلام غیرنقد را ‌می‌توان اشاره کرد. در بسیاری از تحقیقات از قبیل بیمن^[۸۹] و ورکچیا (۱۹۹۶)، فیرفیلد و دیگران^[۹۰] (۱۹۹۶)، ادمتی^[۹۱] و پلیدرر^[۹۲] (۲۰۰۰)، بارت و دیگران^[۹۳] (۲۰۰۱)، ایسلی و اوهارا (۲۰۰۳) و میخائیل و دیگران^[۹۴] (۲۰۰۳)، دقت اطلاعات مالی به عنوان معیار اندازه ­گیری کیفیت گزارشگری مالی مورد استفاده قرار گرفته است. دقت اطلاعات مالی بیانگر توانایی اجزای سود تعهدی حسابداری (تحت شرایط انعطاف­پذیری و اختیار عمل در انتخاب از میان رویه­ ها و برآوردهای حسابداری ) برای پیش ­بینی جریان­های نقدی مورد انتظار آینده ‌می‌باشد. ‌بنابرین‏ بالا بودن دقت و توان پیش ­بینی کنندگی اجزای سود تعهدی از شاخص­ های تعیین محتوای اطلاعاتی و کیفیت بالای گزارشگری مالی ‌می‌باشد (چون^[۹۵]، ۱۴، ۱، ۲۰۰۴).

کنچل و پاین^[۹۶] (۲۰۰۱) به تحقیقی با عنوان شواهد بیشتر روی وقفه گزارش حسابرس، پرداختند. آن ها در تحقیق خود ‌به این نتیجه رسیدند که استفاده از کارکنان بی تجربه و وجود مسائل مالیاتی بحث انگیز منجر به بیشتر شدن وقفه گزارش حسابرسی می شود. به عبارت دیگر، وقفه گزارش حسابرسی از طریق هم افزایی بالقوه رابطه بین خدمات مشاوره مدیریت و خدمات حسابرسی کاهش می‌یابد.

سلطانی^[۹۷](۲۰۰۲)، با بررسی بیش از ۵۰۰۰ گزارش مالی شرکت های فرانسوی، به بررسی موضوع بهنگام بودن گزارش های مالی شرکت ها و گزارش حسابرسی آن ها پرداخت. وی ‌به این نتیجه رسید که شرکت‌های فعال در بازه زمانی ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۵ سعی در توسعه بهنگام بودن گزار شهای خود داشته اند. افزون بر این، شرکت هایی که گزارش تعدیل شده حسابرسی داشته اند، با تأخیر بیشتری گزار شهای مالی خود را منتشر کرده‌اند.

دیر و مسی هوگ^[۹۸](۲۰۰۲) در مطالعه ای به بررسی به موقع بودن گزارشگری مالی در گزارش های مالی شرکت های استرالیایی پرداختند. نمونه آن ها شامل ۱۲۰ شرکت تجاری و صنعتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار سیدنی بود. آن ها علاوه بر اینکه از مدل های آماری برای آزمون وقفه های موجود در انتشار گزارش های مالی استفاده نمودند؛ تعداد ۱۱۸ پرسشنامه را بین اعضای حسابداران خبره که حسابرسی این شرکت ها را انجام داده بودند نمودند. نتایج بررسی آن ها نشان می‌دهد که عمده وفقه های مربوط به گزارشگری مربوط به گزارش حسابرسی می‌باشد، که البته تا حدود زیادی قابل بهبود می‌باشد. نتایج نشان می‌دهد که ۶۶% از وقفه های گزارشگری مربوط به تأخیر در حسابرسی ضمنی و حسابرسی نهایی می‌باشد. آن ها بیان می‌کنند که برنامه ریزی برای حسابرسی نهایی یک رویه متداول در پایان سال می‌باشد، ولی این موضوع عامل اثرگذاری در تأخیر حسابرسی نمی باشد. نتایج تجزیه و تحلیل های آماری آن ها نشان می‌دهد اندازه شرکت عامل اثرگذاری در گزارشگری به موقع می‌باشد. اما این رابطه خیلی قدرتمند نمی باشند. شرکت های بزرگتر گزارشگری به موقع تری نسبت به شرکت های کوچکتر دارند، زیرا آن ها بیشتر در معرض دید و مورد توجه عموم می‌باشند. همچنین بین سودآوری شرکت و به موقع بودن گزارشگری رابطه معنی داری مشاهده نگردید.

شاو^[۹۹](۲۰۰۳)، به بررسی رابطه میان کیفیت افشای اطلاعات، هموارسازی سود و بهنگام بودن سود پرداخت. وی با بهره گرفتن از داده های ۱۱۱۲ سال شرکت ‌به این نتیجه رسید که شرکت هایی که دارای کیفیت گزارشگری بالاتری هستند، از حسا بهای تعهدی اختیاری بیشتری استفاده می‌کنند و بیشتر به مدیریت سود و هموارسازی آن توجه می‌کنند. همچنین، به هنگام بودن سود در زمانی که اخبار بد (سودآور نبودن) وجود داشته باشد، با کیفیت افشای اطلاعات رابطه معکوس دارد.