کاپور و راو^[۵] (۲۰۱۱) عنوان می‌کنند که هدف بنیادی این ابزار جدید (ارزیابی ۳۶۰ درجه) در هر سازمانی این است که نیازهای توسعه‌ای و رشد را مشخص کند و اطلاعات مرتبط با شایستگی و سازمانی این است که نیازهای توسعه‌ای و رشد را مشخص کند و اطلاعات مرتبط با شایستکی و صلاحیت را برای برنامه‌ریزی پی‌درپی و مدون فراهم می‌کند. در این روش نتایج از تمامی بررسی‌ها در یک گزارش گردآوری می‌شود به گونه‌ای که سرپرست، همکاران، مرئوسین و مشتریان فرم را تکمیل می‌کنند. اصطلاح ارزیابی ۳۶۰ درجه به این خاطر مورد استفاده قرار می‌گرید که شامل سرپرستان، همکاران و زیردستان کاری در یک سلسه مراتب است؛ و در نهایت به ما کمک می‌کند که دیدگاه دیگران را نسبت به کارمند هدف در محل کارش درک کنیم که این خود کارامدی و موثر بودن فرد را تضمین می‌کند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

براکن^[۶] (۱۹۹۴) خاطرنشان کرده است که سازمان‌ها به پنج دلیل اساسی زیر، از بازخوردهای چند منظوره مشابه بازخورد ۳۶۰ درجه‌ای استفاده می‌کنند:
این گونه سیستم‌ها، مکمل مسائل نوین همچون تفویض اخیتار و قدت، مدیریت مشارکتی، از بین بردن لایه‌های متعدد مدیریتی و تاکید بر کار گروهی هستند.
بازخوردهای چند منظوره، فاقد برخی محدودیت‌های موجود در روش‌های ارزشیابی سنتی سازمان‌ها، بویژه در طیف وسیعی از کنترل هستند.
دیگر روش‌های ارزشیابی مثل زیر نظر گرفتن کارکنان، در خصوص ارزشیابی افزایش پاسخگوئی و احساس مسئولیت مدیران در زمینه پیگیری نتایج بررسی‌ها، موفق نبوده‌اند.
ابزار سفارشی بازخورد ۳۶۰ درجه‌ای را می‌توان به نحوی طراحی کرد که مخصوص سازمانی خاص باشد و نتایج آن بتواند سطح اعتماد به نفس رهبران ارشد را در رسیدن به اهداف نهائی سازمان، افزایش دهد.
ارزشیابی‌های چند شاخصی از لحاظ درونی پذیرفتنی‌تر هستند، زیرا گردآوری اطلاعات از چند منبع صورت می‌گیرد، می‌تواند به گسترش دید افراد منجر شود. این روش، شاخص‌هائی را ارائه می‌کند که در نهایت می‌توانند پایه‌هائی برای موفقیت دریافت کنندگان اطلاعات در فرایند ارزشیابی باشند. این شیوه، افراد را متقاعد می‌سازد که مسئولیت پیشرفت و رشد شغلی آنان، با خود آن‌هاست. در نهایت اینکه اجرای آن بسیار ارزان، ساده و سریع است.
بیر^[۷] (۱۹۸۷) اهداف متفاوت ارزیابی عملکرد را به دو قسمت اهداف توسعه‌ای و مدیریتی تقسیم می‌کند.

منبع: (چلادورای، ۱۳۸۷).
۲-۱۸- اهمیت درخواست بازخورد
مدیران به پنج دلیل اساسی می‌بایستی درباره بازخورد، بویژه در ارتباط با خصوصیات، قابلیت‌ها و نحوه رفتار خود سئوال کنند چرا که:
۱- بازخورد می‌تواند به سوال اساسی مدیریت، یعنی نحوه کار کردن من چگونه است؟ پاسخ دهد. به هر اندازه که مدیران در سلسله مراتب سازمانی بالاتری قرار می‌گیرند، اطلاعات ناقص‌تری در باره خود و عملکردشان به آن ها داده می‌شود. بازخورد و ارزشیابی ۳۶۰ درجه می‌تواند اطلاعات جالبی را در اختیار آنان قرار دهد تا عملکردشان را تصحیح کنند.
۲- درخواست اطلاعات از طریق بازخورد می‌تواند ساز و کاری هدایتی برای بهینه‌سازی مستمر باشد. میراث “حرکت کیفیت جامع” برای سازمان‌های آینده، به احتمال زیاد این طرز تفکر است که همواره می‌بایستی سعی در بهینه‌سازی آرام عواملی داشت که نقش و تاثیری خاص در اهداف نهائی و ماموریت سازمان دارند. برای رهبرانی که بخواهند این گونه مسائل را به خودشان تعمیم داده و سرمشق برای دیگران باشند، اطلاعات می‌بایستی معتبر، صحیح و به روز باشد. آن ها باید بدانند که دیگر افراد سازمان، چه درک و نظری درباره آنان دارند.
۳- استفاده از نتایج ارزشیابی و بازخورد ۳۶۰ درجه، می‌تواند به صحت و درستی نظر مدیران نبست به خودشان کمک کنند. مدیران می‌توانند مواضع خود را بر مبنای رفتارهای اتفاقی، استوار کنند. آن‌ها باید بازخوردی درست از دیگر افراد دریافت کنند تا بتوانند نقاط ضعف و قوت خود را بشناسند.
۴- با توجه به نظریه “انسان تنها موجود خود غریب است” می‌بایست بازخوردی مطمئن از سوری افراد مورد قبول خود دریافت کرد تا مطمئن شد دیدگاه افراد نسبت به خودشان دیدگاهی واقع گرایانه است.
۵- مهمترین ویژگی ارزیابی و بازخورد ۳۶۰ درجه، مشارکت دیگران در کارآمد کردن رهبران است. درخواست بازخورد از روسا، همکاران، زیردستان، مشتریان و دیگران، در واقع درخواست مشارکت آن‌ها در فرایند بهینه‌سازی فردی و عمومی سازمان است. اینگونه به نظر می‌رسد که افراد از رهبرانی حمایت می‌کنند که از آن‌ها درخواست بازخورد کرده و به نتایج حاصل از آن عمل می‌کنند (جونز و برلی، ۱۳۷۹).
۲-۱۹- مراحل فرایند بازخورد ۳۶۰ درجه
سیستم بازخورد ۳۶۰ درجه شامل مراحل مختلف است:

1. 1. تعیین هدف بازخورد ۳۶۰ درجه: هدف بازخورد ۳۶۰ درجه ‌این است که اطلاعات به دست آمده از فرایند برای توسعه مسیر شغلی و ارزیابی عملکرد استفاده شود. این هدف بایستی در ابتدای فرایند مشخص شود و با همه ذینفعان درگیر در فرایند مرتبط باشد.

1. 1. انتخاب ابزار جمع‌ آوری داده: ابزارهای ارزیابی شامل پرشسنامه‌هایی است که توسط ارزیابی کنندگان مختلف تکمیل می‌شود، با وجود این، بعضی از سازمان‌ها از مصاحبه نیز اتفاده می‌کنند. البته تعداد این سازمان‌ها کم است.

1. 1. تصمیم‌گیری در زمینه موارد: در این زمینه توصیه می‌شود که به جای ویژگی‌های عمومی بر رفتار واقعی فرد توجه شود. بسیاری از صاحب نظران پیشنهاد کرده‌اند که موضوعات ارزیابی باید بر محتوای خاصی مبتنی باشند به طوریکه بتواند خطای ارزیابی را کاهش دهد. رفتار‌های که ارزیابی می‌شوند، باید از چشم انداز به ارزش‌های سازمان ناشی شوند.

1. 1. در این مرحله دریافت کنندگان بازخور، تعیین می‌شوند. در ادبیات مدیریتی، این عقیده مطرح است که افراد بایستی برای مشارکت در برنامه بازخورد داوطلب باشند. مشارکت اجباری می‌تواند تهدید کننده باشد و اثربخشی سیستم را به خطر بیاندازد. بازخورد ۳۶۰ درجه، به دلیل بازخورد غنی که به وسیله زیردستان فراهم می‌شود ابزار مفیدی در برنامه‌های توسعه رهبری است.

1. 1. ارتباط با همه ذینفعان درگیر در فرایند بازخورد ۳۶۰ درجه در مرحله طراحی و اجرای بازخور نیاز است و مهارت آموزش بخشی از این فرایند است. پرورش ارزیابی شوندگان در زمینه پذیرش بازخور منفی ضروری است ارزیابی کنندگان باید در زمینه‌های خطاهای مختلف ارزیابی که ممکن است رخ بدهد (نظیر خطاهای هاله‌ای و سهل‌گیری) آگاهی پیدا کنند.

1. 1. دریافت کنندگان بازخورد، ارزیابی کنندگان را انتخاب می‌کنند: ارزیابی کنندگان شامل رئیس، خود فرد، زیردستان و مشتریان داخلی و خارجی هستند.

1. 1. توزیع پرسشنامه: شیوه توزیع به دو نوع است. یک روش، فرمت کاغد و قلم است و روش دیگر استفاده از پست الکترونیک می‌باشد. که ارزیابی کنندگان برای ارزیابی رفتارهای مختلف فرد استفاده می‌کنند.

1. 1. تحلیل اطلاعات بازخورد: این مرحله توسط مشاوران بیرونی صورت می‌گیرد. در این مرحله اطلاعات بازخورد جمع‌ آوری شده و گزارش‌های لازم تهیه می‌شود.

1. 1. بازخورد دادن بازخورد: زمانیکه گزارش‌ها تهیه شد و گزارش نهایی تکمیل گردید بازخورد به دریافت کنندگان بازخورد ارائه می‌شود.

1. 1. پیگیری اجرای فرایند: دریافت کنندگان بازرخورد باید قادر به ایجاد زمینه‌های توسعه باشند و از داده‌های بازخور در زمینه رفع ضعف‌هایشان برنامه عملی داشته باشند.

1. 1. تکرار فرایند: در سازمان‌هایی که بازخورد ۳۶۰ درجه به طور اثربخش جریان دارد ، ممکن است فرایند بعد از دریافت گزارش‌های اولیه بازخورد تکرار شود. البته این فرایند در بسیاری از سازمان‌ها کاملاً جدید است و هدف از اتخاذ بازخورد ۳۶۰ درجه، در این سازمان‌ها، در درجه اول، ایجاد فرصت مشارکت برای کارکنان است. جان و وبرلی، ۱۳۷۹).

۲-۲۰- خصوصیات ارزشیابی کننده
ارزشیابی کننده هر که باشد، دارا بودن خصوصیات زیر برای او لازم و ضروری است:

وجوه و ارزش ریالی کالاها و خدماتی است که در برابر کار انجام شده یا سرمایه به کار افتاده و یا از طریق منابع دیگر (حقوق بازنشستگی، درآمد حاصل از دارایی ها، دریافتی های انتقالی و نظایر آن) به مجموع اعضای خانوار تعلق می‌گیرد (مرکز آمار ایران،۱۳۹۱). در این پرسش‌نامه میزان درآمد خانواده را در سطح رتبه‌ای سنجیدیم.
وضعیت شغل
همه‌ی انسان‌ها به نظام اقتصادی وابسته‌اند. برای بیشتر مردم در تمامی جوامع فعالیت تولید یا کار بیش از هر فعالیت دیگری بخشی از زندگی آن‌ها را اشغال می‌کند. کار در مفهوم به انجام رساندن امور با تلاش‌های فکری یا جسمی می‌باشد، هدف از این تلاش‌ها تولید کالا و خدماتی است که نیازهای انسانی را برآورده می‌کند (علائی‌نسب،۱۳۸۵). در این پژوهش وضعیت فعالیت زنان با ۳ گزینه ۱) شاغل به صورت تمام وقت ۲) شاغل به صورت نیمه وقت ۳) شاغل نیستم، سنجیده شده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۸-۲-۲ متغیرهای جمعیتی
سن
«مجموعه روزها، ماه­ها و سال­هایی که از عمر یک فرد می­گذرد» (امانی، ۱۳۸۰؛ ۱۸). سن خود بر دو نوع است: سن مداوم و درست. در جمعیت‌شناسی اغلب ما با سن مداوم سر و کار داریم و آن سنی است که به طول زمان واقع بین دو سال‌روزی اطلاق می‌شود و عنوان آن سالروز اولی است. مثلاً اگر کسی سه ماه قبل یا یازده ماه قبل به بیستمین سالروز خود نائل شده باشد در هر صورت ۲۰ ساله محسوب می‌شود (کاظمی‌پور،۳۶:۱۳۸۸) در این تحقیق سن افراد که در پیمایش از آن‌ها پرسیده خواهد شد، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در این پرسش‌نامه سن نیز به صورت باز پرسیده شده است و سپس به طبقه‌بندی آن به صورت فاصله‌ای پرداخته شده است.
نیات باروری
به تعداد فرزندانی که زن قصد دارد در دوران باروری خود داشته باشد اطلاق می‌شود. در این پژوهش از زن باردار پرسیده می‌شود که قصد داشتن چند فرزند را دارد.
۳-۸-۳ نگرش
نگرش عبارت است از یک روش نسبتاً ثابت در فکر، احساس و رفتار نسبت به افراد، گروه‌ها و موضوع‌های اجتماعی یا قدری وسیع‌تر، هر گونه حادثه‌ای در محیط فرد (کمبرت و همکاران ۱۹۶۴، به نقل از آذربایجانی و همکاران،۱۳۸۵). و نگرش نسبت به رفتار میزان مطلوبیت یا عدم مطلوبیت یک رفتار از نظر یک فرد که دو عامل موجب شکل‌گیری آن می‌شود. ۱-عقاید رفتاری (اعتقاد فرد در مورد نتیجه‌ی یک رفتار) و ۲- ارزیابی از نتایج رفتار (ارزشی که فرد برای نتیجه‌ی رفتار مورد نظرش قائل می‌شود). در این پرسش‌نامه نگرش زنان باردار در خصوص سزارین و زایمان طبیعی به صورت گویه های نگرشی با طیف ۵ قسمتی لیکرتی سنجیده می‌شود. طیف فوق از نمره یک کاملاً موافقم تا نمره ۵ کاملاً مخالفم متغیر است تعداد گویه های نگرشی ۱۰ گویه است^[۲۵].
گویه‌های نگرشی عبارتند از:
سزارین راحت‌تر از زایمان طبیعی است.
چون بیمه تکمیلی دارم نگران هزینه‌های بیمارستان نیستم.
چون در سزارین بی‌هوش می‌شوم ، راحت‌تر هستم.
بچه سزارینی باهوش‌تر است.
هر چه هزینه زایمان بیشتر شود، ارزش من برای همسرم بیشترمی‌شود.
سزارین از مرگ نوزاد جلوگیری می‌کند.
به‌علت برخورد نامناسب پرسنل زایشگاه در طی ساعات درد کشیدن زایمان طبیعی، سزارین را ترجیح می دهم .
رسیدگی به بیمار در طی سزارین بهتر از زایمان طبیعی است.
کسانی که فقط یک یا دو فرزند می‌خواهند بهتر است سزارین شوند.
به خاطر اطلاع از زمان دقیق زایمان در سزارین، ترجیح می‌دهم سزارین کنم.
به خاطر رایگان بودن زایمان طبیعی ترجیح می‌دهم طبیعی زایمان کنم (حذف شد).
درد زایمان طبیعی ثواب دارد (حذف شد)
درد زایمان باعث می‌شود تمام گناهان زن بخشیده شود (حذف شد).
۳-۸-۴ کنترل رفتار درک شده
درجه‌ای از احساس زن باردار است در مورد اینکه تا چقدر می‌تواند از پس زایمان طبیعی برآید و درد ناشی از زایمان را تحمل کند. این متغیر با چند گویه و طیف پنج قسمتی لیکرتی سنجیده می‌شود. کاملاً موافق بیشترین نمره (۵) و کاملاً مخالف کمترین نمره (۱) را می گیرد.
گویه‌های کنترل رفتار درک شده:
فکر می‌کنم می‌توانم درد زایمان طبیعی تحمل کنم.
اصلاً حاضر نیستم هیچ دردی را تحمل کنم (نمره معکوس).
با اینکه می‌دانم درد زایمان طبیعی زیاد است اما می‌توانم آن را تحمل کنم.
درد بیشتر زایمان طبیعی را به شوق تولد فرزندم تحمل می کنم.
فکر می‌کنم زایمان طبیعی برای من خیلی سخت است (نمره معکوس).
نمی توانم با دردهای زایمان طبیعی مقابله کنم. (نمره معکوس).
با توکل به خداوند درد زایمان طبیعی را تحمل می‌کنم.
۳-۸-۵ هنجار ذهنی
بیان کننده‌ی این است که اشخاص تحت ثأثیر افراد مختلفی در جامعه قرار می‌گیرند مانند: مادر، پزشک، رهبران دینی که دو عامل موجب شکل‌گیری آن می‌شود ۱- عقاید هنجاری (عقیده به این‌که آیا افراد خاص انجام رفتار مورد نظر را تأیید یا رد می‌کنند) ۲- انگیزه برای همراهی (انگیزه‌ی فرد در پیروی از خواست دیگران و پذیرش انتظار آن‌ها).
این متغیر نیز با طیف لیکرت سنجیده می‌شود، با گزینه‌های که با کاملاً موافقم شروع می‌شود و با کاملاً مخالفم تمام می‌شوند. گزینه‌های که هنجارهای ذهنی مثبتی را نسبت به سزارین داشتند به گزینه‌ی کاملاً موافقم نمره‌ی ۵، موافقم ۴، بی‌نظرم۳، مخالفم ۲، و کاملاً مخالفم ۱ تعلق می‌گیرد. و گزینه‌هایی که هنجارهای ذهنی منفی نسبت به سزارین داشتند برعکس نمره‌ دهی شدند.
گویه‌های مربوط به هنجار ذهنی:
ترجیح می‌دهم که زایمان طبیعی کنم چون مادرم مرا با زایمان طبیعی به‌دنیا آورده است (نمره معکوس).
امروزه پزشکان سزارین را توصیه می‌کنند.
چون تجربه‌ی سزارین بدون مشکل در خانواده‌ام وجود دارد ، سزارین می‌کنم.
بنا به توصیه کارکنان بهداشتی (ماما و …) زایمان طبیعی می‌کنم (نمره معکوس).
کتاب‌هایی درباره‌ی زایمان مطالعه کردم و تصمیم گرفتم زایمان طبیعی کنم (نمره معکوس).
در بین دوستانم کسانی هستند که زایمان طبیعی راحتی داشته‌اند , من هم زایمان طبیعی می‌کنم (نمره معکوس).
امروزه همه سزارین می‌کنند.
جلوی فامیل خجالت می‌کشم اگر زایمان طبیعی کنم.
در دورانی که تکنولوژی‌های فراوان وجود دارد چرا باید درد زایمان را تحمل کنم.
کسانی که امکانات ندارند زایمان طبیعی می‌کنند.
طبق نظر همسرم، سزارین می‌کنم ( حذف شد^[۲۶]).
۳-۸-۶ تصویر بدنی
تصویر بدنی یک تصور ذهنی از بدن توسط فرد است و به دریافت و احساس وی از بدن خودش اشاره دارد (Jung & Lennon, 2003:17). برای این منظور تصویر بدن بر اساس ۵ گویه که در قالب طیف لیکرت تنظیم شده‌اند سنجیده شده است. هر گویه شامل ۵ گزینه است از کاملا موافقم تا کاملاً مخالفم. گویه‌هایی که در جهت تلقی مثبت از سزارین برای تصویر بدنی هستند، به گزینه‌ی کاملاً موافق نمره پنج و گزینه موافق نمره‌ی چهار، بی‌نظر نمره‌ی سه، گزینه‌ی مخالف نمره دو، و گزینه‌ی کاملاً مخالفم نمره‌ی یک تعلق گرفته است. گویه‌های که در جهت تلقی منفی از سزارین هستند، به گزینه‌ی کاملاً موافقم نمره‌ی یک، گزینه‌ی موافقم نمره دو، گزینه‌ی بی‌نظر نمره‌ی سه، و گزینه‌ی مخالف نمره‌ی ۵ تعلق گرفته است.
گویه های مربوط به تصویر بدنی عبارتند از:

گفتار دوم: امتیازات مرتهن در برابر دیگران
بدیهی است که در اثر عقد رهن، مرتهن نسبت به مورد رهن حق عینی پیدا می‌کند و همین امر منشا آثار عقد نسبت به اشخاص ثالث و امتیازهای طلب او بر دیگران می‌شود. حق مرتهن، مانند هر حق عینی دیگر، حاوی دو امتیاز یا حق فرعی است: حق تقدم و حق تعقیب که ویژگی‌های آن‌ها در رهن باید مورد بررسی قرار گیرد.
بند اول: حق تقدم
طلب مرتهن دارای حق تقدم است. به این معنا که طلب مرتهن بر دیگر طلبکاران راهن نسبت به استفاده از بهای مورد رهن مقدم است. بدین ترتیب که هرگاه عین مرهونه فروخته شود ابتدا مرتهن می تواند تمام طلب و سود خود را از قیمت فروش آن بردارد، سپس دیگر طلبکاران (بدون حق وثیقه) می‌توانند از باقی‌مانده آن استفاده کنند. این حق تقدم در ماده 780 قانون مدنی، ماده 227 قانون امور حسبی، بند اول ماده 148 قانون اجرای احکام مدنی و مواد 154 به بعد قانون تجارت ذیل عنوان ورشکستگی شناخته شده است. حق تقدم یاد شده از اصول پذیرفته شده در حقوق است به‌گونه‌ای که هدف از معاملات وثیقه ای و عقد رهن، برتری و تقدم دین مرتهن بر دیگر بستانکاران است و اگر ایجاد حق وثیقه این اثر را نداشته باشد امری بیهوده و بی فایده می‌گردد.
مصداق دیگری از حق تقدم در صورت وجود مرتهنین متعدد مطرح خواهد شد. زمانی که مالک کشتی در ازای اخذ چندین وام، کشتی خود را در رهن چند نفر قرار داده است . هدف این است در این قسمت رابطه‌ی حقوقی راهن با مرتهنین دیگر که دخالتی در قرارداد نداشته‌اند را بررسی کنیم و سپس دامنه و محدوده‌ی حق تقدم را بحث خواهیم نمود.
الف. مرتهنین متعدد یک کشتی و حق رجحان بستانکاران مقدم
قانون دریایی در ماده‌ی 46 تصریح نموده است که: «چنانچه کشتی بیش از یک مورد در رهن باشد، بستانکاران مقدم بر بستانکاران مؤخر حق رجحان خواهند داشت و موقع تنظیم سند باید همه‌ی خصوصیات معاملات قبلی در متن سند تصریح گردد تا خللی به این حق وارد نشود…».
بنابراین اولین نکته ماده‌ی 46 این است که اصل موضوع را مورد پذیرش قرار داده و وجود مرتهنین متعدد نسبت به یک کشتی را به رسمیت شناخته است. علاوه بر آن حق تقدم را بر مبنای تاریخ ایجاد رهن استوار نموده است. بدین ترتیب که ابتدا نخستین مرتهن دریایی طلب خود را از قیمت مال بر می‌دارد، سپس مرتهنین دیگر هر کدام به ترتیب تاریخ انعقاد رهن بر یکدیگر مقدم اند. مالک کشتی می‌تواند پس از اخذ وام و به رهن گذاشتن کشتی، مجدداً در قبال اخذ وام دیگری، کشتی را به رهنِ مرتهن دیگر بگذارد و این کار را بدون محدودیت تکرار کند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

نکته دیگر اینکه همان‌طور که در بخش تعهدات راهن اشاره شد، وی باید در موقع تنظیم سند و درواقع هنگام انعقاد رهن دریایی، همه‌ی خصوصیات معاملات قبلی را و همچنین بدهی‌های کشتی را به‌طور کامل ذکر نماید. به عبارت دیگر مرتهن باید به‌طور کامل از وجود مرتهنین دیگر آگاه باشد و دلیل عمده آن هم همین حق تقدم و حق رجحان مرتهنین مقدم خواهد بود و درنهایت در انتهای ماده 46 هم برای تخلف راهن از این تکلیف ضمانت اجرایی در نظر گرفته شده است. البته این ضمانت اجرا وقتی قابل اعمال خواهد بود که راهن به قصد تقلب واقعیت را کتمان کرده باشد لذا ممکن است با احراز قصد تقلب اولاً محکوم به پرداخت جریمه مطابق ماده‌ی 190 قانون دریایی شود و به علاوه بدهی راهن بلافاصله حال شده و به درخواست مرتهن «از اموال راهن» استیفا شود.
نکته‌ای که قانون دریایی به سادگی از کنار آن گذشته این است که منظور از عبارت «اموال راهن» در قسمت اخیر ماده‌ی 46 چیست؟ اگر منظور از اموال، همان کشتی باشدکه اصلاً نمی‌تواند ضمانت اجرای خوبی باشد؛ زیرا، به هر روی مرتهنین قبلی که به دلیل وجود ایشان، بدهی مرتهن بعدی حال شده است، نیز در این کشتی حق دارند و از آن مهم‌تر، این حق بر حق مرتهن بعدی رجحان دارد. پس اگر به فرض مثال بدهی مالک کشتی به مرتهن اول تقریباً معادل ارزش کشتی باشد و بدهی وی به دومین مرتهن که همان مقدار است به دلیل عدم اعلام مقدار بدهی و وجود مرتهن اول حال شود، بالطبع پس از کنار گذاشتن طلب اولین مرتهن چیزی باقی نخواهد ماند تا دومین مرتهن از آن طلبِ خود را برداشت نماید. اگر هم بگوییم که حق رجحان مرتهن اول از بین رفته است، با اصول حقوقی تضاد خواهد داشت؛ زیرا، نمی‌توانیم به حقوق مکتسبه‌ی وی لطمه وارد نماییم.^[172]
پس منظور قانون‌گذار از عبارت «اموال راهن» اموال دیگر وی بوده است. در این حالت نیز اصلاً احتیاجی به ذکر عبارت نبوده است؛ زیرا، با توجه به وجود دین و با توجه به عدم امکان پرداخت این بدهی از محل فروش کشتی و با توجه به در رهن بودن آن کاملاً مشخص است که باید از اموال دیگر راهن این بدهی را پرداخت.
به نظر می‌رسد که منظور قانون‌گذار صرفاً تأکید بر عدم امکان فروش کشتی برای پرداخت بدهی مرتهن دوم بوده است و در این حالت نیز بهتر بود به جای عبارت «اموال راهن» از عبارت «سایر اموال راهن» استفاده می‌نمود.
بنا به مطالب فوق تا اینجا که مربوط به رهن کشتی و حق تقدم مرتهن مقدم بر دیگر طلبکاران راهن است، وضعیت آن مانند اصول کلی رهن مدنی است و تنها در ضمانت اجرای آن تفاوت وجود دارد. همان‌طور که ماده‌ی 780 قانون مدنی مقرر می‌دارد: «برای استیفاء طلب خود از قیمت رهن، مرتهن بر هر طلبکار دیگری رجحان خواهد داشت». از طرفی این حق تقدم تنها به عین مرهون محدود نمی‌شود و همه‌ی متعلقات و ثمره‌های متصل آن را دربرمی‌گیرد (مواد 785 و 786 ق. م) و باید اضافه کرد که حق تقدم مرتهن قبلی تنها به منظور تأدیه طلب او پیش از دیگران است و هیچ‌گاه نمی‌تواند استیفای حقوق سایر مرتهنان یا طلبکاران عادی را به تأخیر اندازد.^[173]
نکته مهمی که قابل توجه است درخصوص حق تقدم درمورد رهن بار کشتی است که به وضوح مخالف اصول کلی، مقرر گردیده است. برای توضیح بیش‌تر متن ماده‌ی 104 در فصل مربوط به وثیقه دادن بار و اخذ وام را عیناً ذکر می‌کنیم: «اگر دویا چند وام به اعتبار وثیقه دادن یک کالا تحصیل شود، وامی که در تاریخ مؤخر دریافت شده بر آنکه تاریخش مقدم است، برتری دارد. وام‌هایی که در یک بندر ضمن توقف واحد اخذ می‌شوند در ردیف هم قرار خواهند گرفت».
چنان که پیش‌تر اشاره شد، رهن بار کشتی در شرایط اضطراری و فوری و صرفاً برای تکمیل سفر دریایی و رسیدن به بندر مقصد منعقد می‌گردد و اگر کشتی به مقصد نرسد و تلف شود، طبق ماده‌ی 107 مرتهن حتی اصل طلب خود را از دست می‌دهد. درصورتی که چند دفعه‌ی متعدد وام اخذ شده باشد، وام مؤخر به وام مقدم برتری دارد. تاکنون در کتب حقوقی ایران صحبتی در این باب مطرح نشده و دلیلی برای آن ذکر نشده است اما، با توجه به متون حقوقی خارجی می‌توان به عمده دلیل آن پی برد. استدلال معتقدان به این نظر این‌گونه عنوان شده است:چون وام مؤخر در موقع ضروری اخذ شده است و اگر این وام نبود، وام قبلی ممکن بود منتفی شود (مثلاً با از بین رفتن کشتی)، بنابراین وام مؤخر باید قبل از وام مقدم پرداخت گردد.^[174]
نکته آخر اینکه حق تقدم موردنظر منحصر به اصل دین مضمون نیست، بلکه با بهره گرفتن از ماده‌ی 44 قانون دریایی که حق رهن را شامل اصل مبلغ و بهره آن دانسته، حق تقدم نسبت به هر دو قابل اعمال است.
ب. تقدم مطالبات ممتاز بر حق مرتهن
حق تقدم مرتهن مطلق نیست و نسبت به تمام مطالبات تقدم ندارد. بلکه تنها تقدم بر دائنین عادی و مرتهنین سابق دارد و نسبت به مطالبات ممتازی که به موجب بندهای 5 گانه مندرج در ماده‌ی 29 و مورد مذکور در ماده‌ی 37 به وجود آمده است، اعمال‌شدنی نیست.^[175]
به عبارت دیگر، ماده‌ی 30 و ۵۱ قانون دریایی مقرر داشته حقوق ممتاز نسبت به حقوق ناشی از رهن کشتی و دیگر حقوق ممتاز مندرج در قوانین دیگر رجحان دارد.
بنابراین قانون‌گذار یک ترتیب طولی برای مطالبات درنظر گرفته است. برای روشن‌تر شدن مطلب ابتدا مفهوم حقوق ممتاز دریایی را بررسی کرده سپس مصادیق آن را اختصاراً بیان خواهیم کرد.
1.مفهوم حقوق ممتاز دریایی:
در طول سفر دریایی مواردی پیش می‌آید که مالک یا تدارک‌کننده در پرداخت حقوق افرادی که در فعالیت‌های کشتی دخیل‌اند یا در رفع خطرهای تهدیدکننده‌ی کشتی مشارکت دارند، قصور می‌ورزد یا قادر به انجام دقیق و به موقع آن نیست^[176]. این امر موجب می‌شود که صاحبان این‌گونه مطالبات اصطلاحاً حق ممتاز کسب کنند و درنتیجه طلبشان نسبت به سایر طلبکاران ممتاز شناخته شود. در برخی از موارد مادامی که مطالبات این افراد تأدیه نشود، حق دارند کشتی را در توقیف یا تصرف خود نگه دارند.^[177]
طلب ممتاز مقرر در قانون دریایی، عبارت است از طلبی که به موجب حکم قانون دارای حق تقدم بر سایر مطالبات و حق تعقیب بر مال معینی از اموال بدهکار است؛ بنابراین، حقوق مرتهنین و مطالبات ممتاز تنها از نظر منشا ایجاد آن متفاوت هستند. حقوق مرتهن ناشی از قرارداد است و حقوق داین ممتاز ناشی از حکم قانون است، پس تنها قانون می‌تواند طلب ممتازی را ایجاد کند و قرارداد و حکم دادگاه این اختیار را ندارند^[178]. باید یادآور شد این نوع از حقوق ممتاز با حقوق ممتازی که در ماده 226 قانون امور حسبی و ماده 522 قانون تجارت است متفاوت است؛ زیرا، حقوق ممتاز مذکور در این مواد ناظر به طلب مقدم هستند و حق تعقیب بر عین معین بر آن‌ها قابل تصور نیست به همین جهت در تزاحم دیون اجمالاً به روش ذیل عمل می‌شود:

1. 1. طلب دارای دارای وثیقه حکمی (دارای حق تقدم و حق تعقیب به موجب حکم قانون) بر طلب دارای وثیقه‌ی قراردادی مقدم است، ماده 30 قانون دریایی به روشنی بیانگر این موضوع است. در فقه نیز این امر مسبوق به سابقه است؛ زیرا، زکات نوعی وثیقه حکمی قلمداد شده است که بر هر دینی حتی بر حق مرتهن مقدم است.^[179]

1. 1. طلب دارای وثیقه حکمی بر طلب مقدم ، اولویت دارد. در همین راستا ماده 30 قانون دریایی مقرر می‌دارد که حقوق ممتاز در این قانون مقدم بر هر حق ممتاز مندرج در قوانین دیگر است.

1. 1. طلب دارای وثیقه قراردادی بر طلب مقدم مرجح است. به‌طور مثال حقوق ناشی از رهن بر حقوق ممتاز مندرج در قانون تجارت و امور حسبی مقدم است.

1. 1. طلب مقدم نیز بر طلب عادی ترجیح دارد.

حق ممتاز دریایی در حقوق انگلیس حقی است عینی که بنیان و اساس حق اقدام علیه شیء را تأسیس می کند. شیء، کشتی است و اقدام علیه آن به منظور به ثمر رساندن نفس ادعایی است که در حق عینی مستتر است.^[180]
در حقوق ایران نیز که با الهام از کنوانسیون 1926 بروکسل تدوین شده است، منظور از حق ممتاز حقی است که در اثر خدمت یا تهیه کالا به موجب قرارداد یا بر اثر ورود خسارت به وجود می‌آید و به دارنده آن حق تقدم در اقامه‌ی دعوا می‌دهد.
عمده اهداف کنوانسیون بروکسل 1926 که تنها کنوانسیون دارای قدرت اجرایی در این زمینه است را می‌توان این‌گونه برشمرد:
- پیش‌بینی لیستی از دعاوی مربوط به مطالبه حقوق ممتاز دریایی
- مقدم دانستن دعاوی حقوق ممتاز بر رهن دریایی و رهن بر سایر دعاوی
- همعرض ندانستن دعاوی مربوط به حقوق ممتاز و قائل شدن به اصل تقدم میان آن‌ها
- قابل اجرا دانستن دعاوی حقوق ممتاز علیه صاحبان بعدی کشتی و نیز علیه کشتی، مستقل از شخصیت مالک آن.
2.مصادیق حقوق ممتاز دریایی
همان‌گونه که اشاره شد، به موجب صدر ماده‌ی 29 و ماده‌ی 37 قانون دریایی، قانون‌گذار ایرانی مصادیق حقوق ممتاز دریایی را که عمدتاً مبتنی بر حمایت از طلبکاران آسیب پذیراست به قرار ذیل معرفی نموده است:

1. 1. مطالبات دولتی و عمومی که شامل هزینه‌های دادرسی، مخارج حفظ منافع مشترک طلبکاران، حقوق عوارض بندری، سایر حقوق و عوارض عمومی و هزینه‌های محافظت کشتی پس از ورود به آخرین بندر است.

1. 1. مطالبات ناشی از قرارداد استخدام فرمانده، ملوانان و سایر کارکنان کشتی؛ دیون ممتاز مندرج در این قسمت اگرچه اصالتاً قراردادی است اما، باید برای تأکید اشاره کرد که ماهیتاً مشمول مقررات کار هستند. گاهی موافقت نامه های شفاهی بنا به ضرورت مانند استخدام کارکنان بایستی شامل این بند شود. همچنین باید ملاحظات انسانی به نحو مقتضی رعایت شود و درنتیجه مطالبات به سیاق گسترده شناسایی شوند؛ یعنی علاوه بر اجرت کار، مخارج درمان یا بازگشت به وطن و غیره از مصادیق این مطالبات دانسته شود.^[181]

1. 1. اجرت و هرگونه پرداخت مربوط به نجات و کمک در دریا و آن قسمت از خسارت مشترک دریایی که بر عهده کشتی است . علت ملاک قراردادن امتیاز برای این مطالبات ،اَعمال و فداکاری‌هایی است که به قصد نجات کشتی انجام می‌شود و اگر این اقدامات به انجام نمی‌رسید، کشتی به احتمال زیاد غرق می‌شد و حقوق طلبکاران ضایع می‌گردید.

1. 1. خسارات ناشی از تصادم و سایر سوانح کشتی‌رانی، خسارات بدنی وارده به مسافران و کارکنان و خسارات فقدان یا آسیب‌های وارده بر کالاهای کشتی و اسباب و اثاثیه مسافرین.

این مصادیق از حیث مسئولیت مالک کشتی با یکدیگر اشتراک دارند. به عبارتی درصورت حدوث خسارات یاد شده، مسئولیت جبران خسارت بر عهده‌ی مالک کشتی است.

5. مطالبات ناشی از قراردادها و عملیات فرمانده در خارج از بندر پایگاه، در چارچوب اختیارات قانونی، برای تأمین احتیاجات واقعی از نظر حفظ کشتی یا امکان ادامه سفر، خواه فرمانده مالک کشتی باشد یا نباشد و خواه طلبکار فرمانده، تدارک‌کننده مایحتاج کشتی، تعمیرکننده، وام‌دهنده یا پیمانکار دیگری باشد. اشخاصی که این احتیاجات را فراهم کنند، هرگاه اطلاع داشته باشند یا بتوانند باتوجه به دقت معمولی اطلاع حاصل کنند که فرمانده مجاز در اقدامات مزبور نبوده است، مطالبات آن‌ها از حقوق ممتاز محسوب نخواهد شد.

• بخش پیوسته

• بخش هم ارز

• فاز

• سامانه

• اگر در یک لوله آزمایش مقدار معینی آب ، روغن وکربن تتراکلرید وبنزین را روی هم بریزیم چند فاز تشکیل خواهد شد؟

• ۱

• ۳

• ۲

• ۴

• • • باتوجه به شکل روبرو، که برای بررسی انحلال پذیری تولوئن در آب ، در کتاب درسی درج شده است ، کدام مطلب درست است؟

  (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• A مولکول تولوئن وB ، تجمعی از مولکول های قطبی آب است.

• تولوئن به علت ناقطبی بودن در آب انحلال ناپذیر می باشد.

• این شکل برای نشان دادن انحلال پذیر بودن تولوئن در آب مطرح شده است.

• با توجه به این شکل می توان نتیجه گرفت ترکیبات آلی در آب حل نمی شوند.

• درحل شدن کدام ماده در حلال نامبرده شده، پیوند هیدروژنی نقش اساسی دارد؟

• الکل در آب

• ید در آب

• نمک طعام در آب

• گوگرد در کربن دی سولفید

• با توجه به این که آنتالپی انحلال پذیری سدیم کلرید در آب برابر با   است ، کدام مطلب درست است؟

• انحلال آن در آب اندکی گرماگیر است.

• آنتالپی آبپوشی یون های آن مقداری مثبت است.

• مجموع گرماهای آبپوشی یون های آن از انرژی شبکه بلور آن بیشتر است.

• حل شدن آن در آب با ایجاد سرمای شدیدی همراه است.

• با توجه به شکل روبرو که تغییرات انحلال پذیری چند ترکیب را نسبت به دما در آب نشان می دهد، کدام مطلب درست است ؟

• انحلال سدیم نیترات در آب ، گرماده است .

• محلول ۴۰ درصد پتاسیم کلرید در دمای C°۶۰ سیر شده است.

• محلول ۳۰ درصد پتاسیم دی کرومات در دمای C°۵۰ فرا سیر شده است.

• وابستگی انحلال پذیری پتاسیم کلرات به دما در مقایسه با پتاسیم نیترات بیشتر است .

• انحلال پذیری گاز ها در آب با ……. فشار ، …………. و با ………….. دما ، ……………….. می یابد.

• افزایش - افزایش - افزایش – کاهش

• افزایش - کاهش - کاهش - کاهش

• کاهش - کاهش – افزایش - افزایش

• کاهش – افزایش - کاهش – کاهش

• آمونیوم نیترات ، یک جامد ………… است که حل شدن آن در آب ، گرما ……….. وهمواره با ……… میزان بی نظمی است.

• مولکولی - ده - کاهش

• مولکولی - گیر – کاهش

• یونی – ده - افزایش

• یونی - گیر – افزایش

• در پاک کننده های غیر صابونی ، به جای گروه ………………….. مولکول صابون ، گروه دیگری مانند …………….. شرکت دارد و یک نمونه از این نوع پاک کننده ها ، …………….. نام دارد.

• هیدروکسیل – گروه سولفات- دودسیل بنزن سولفات

بخش اول: چارچوب مفهومی
فصل اول: تعریف مفاهیم
مقدمه
«الگوی ارتباطات میان‌فرهنگی در اسلام» به‌عنوان یک «سازه»^[۱۷] مفهومی، از حداقل سه مفهوم (الگو، ارتباطات میان‌فرهنگی و اسلام) و حداکثر پنج مفهوم (الگو، ارتباطات، فرهنگ، میان‌فرهنگی و اسلام) تشکیل شده است. تلاش خواهد شد علاوه بر تعریف این مفاهیم، تعدادی مفهوم دیگر هم که به‌صورت شبکه مفهومی در روشن شدن این مفاهیم نقش دارند، مدنظر قرار گیرند.
۱-۱- الگو
فقدان اجماع درباره تعریف مفاهیم اساسی در علوم اجتماعی نوعی آشفتگی در کاربرد آن‌ها را سبب شده است. الگو، مدل، نظریه، انگاره یا پارادایم،^[۱۸] ساخت، نوع، گونه، هنجار و مفاهیمی از این قبیل در برخی منابع، اگر نه به‌جای همدیگر، به‌صورت توأمان آورده شده و مورد بحث و مقایسه قرار گرفته‌اند. بنابراین تعریف «الگو» با بررسی شبکه مفاهیم مرتبط امکان‌پذیر خواهد بود و بدین لحاظ جمع‌بندی دیدگاه‌ها و ارائه تعریف قابل قبول برای الگو با دشواری‌هایی همراه است. به‌ویژه این‌که «در رشته‌های گوناگون علمی، الگو با تفسیرهای مختلفی ارائه گردیده است و هنوز یک تعریف جامع مورد پذیرش همگان از آن وجود ندارد و مناقشات در تعریف نیز به راحتی پایان‌پذیر نیست.»^[۱۹]

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

واژه الگو معادل لغت انگلیسی «پَتِرن»^[۲۰] و لغت عربی «اسوه» و به معانی مختلفی مانند نظریه، مدل، انگاره، شکل، قالب، منوال و نقشه به‌کار رفته است. در لغت نامه دهخدا این واژه معادل روبرو، سرمشق، مقتدی، اسوه، قدوه، مثال، نمونه و مانند آن قرار گرفته است. در دهه‌ های اخیر محققان و اندیشمندان فلسفه و تاریخ علم و روش‌شناسی آن‌گاه که از الگو سخن می‌گویند منظورشان مجموعه‌ای از مفروضات، مفاهیم، ارزش‌ها و تجربیاتی است که روشی را برای مشاهده واقعیتِ جامعه علمی ارائه می‌کنند. آن‌ها از واژه «پارادایم» و یا به‌تعبیر ما الگو به‌عنوان واحد ارائه و ارزیابی تک‌نظریه‌ها و همچنین مجموع نظریه‌های علمی یاد می‌کنند.^[۲۱]
در علوم اجتماعی، آلن بیرو الگو را واژه‌ای مصطلح در جامعه‌شناسی انگلوساکسون برمی‌شمرد که شباهت معنایی با مدل، گونه و هنجار دارد. الگو امری شکل‌گرفته در یک گروه اجتماعی است که به‌عنوان راهنمای عمل به‌کار می‌رود. بیرو معتقد است الگو شیوه‌های زندگی است که از صوری فرهنگی منشا می‌گیرد.^[۲۲]
در معنای دیگر، الگو به‌معنای «اسوه» می‌باشد. اسوه از ماده «ا س و» به‌معنای اقتدا کردن و راضی بودن به رفتار الگو و در احوال مثل او بودن است^[۲۳] و در اصطلاح به‌معنای الگویی است که انسان از آن پیروی می‌کند، چه در زمینه خوب و چه در زمینه بد.^[۲۴] این کلمه در اصطلاح اسلامی برای پیروی از الگوهای شایسته استفاده می‌شود.^[۲۵] چنانکه در قرآن همیشه با صفت «حسنه» آمده است.^[۲۶] پس، می‌توان گفت: «الگو یک وسیله و معیار و میزانی است برای این‌که آن کاری که انسان می‌خواهد انجام دهد، با آن الگو تطبیق داده شود.»^[۲۷]
به این ترتیب، دست کم شش تلقی از الگو وجود دارد: ۱) مدل ، ۲) نظریه، ۳) انگاره یا پارادایم، ۴) نوع و ساخت، ۵) نقشه راه یا نقشه جامع و ۶) اسوه. ابتدا هر کدام از این تلقی‌ها را به اجمال بررسی و در پایان نسبت هر کدام را با تلقی مورد نظر به بحث می‌گذاریم.
۱-۱-۱- الگو به‌مثابه مدل
واژه مدل در ادبیات علوم اجتماعی کاربردهای متعدد دارد؛ گاه در معنایی مترادف با نظریه و گاه به‌معنای بازنمودِ نموداری ریاضیاتی به‌کار می‌رود. در مواردی مقصود از مدل، بیان یک واقعیت در قالب تشبیه و تمثیل است. گاه ممکن است مدل در معنای نمونه و الگوی هنجاری به‌کار رود. نیز ممکن است مدل، یک معیار مقایسه یا به اصطلاح وبری تیپ ایده‌آل اراده شود. یکی از رایج‌ترین کاربردهای آن نیز که در مباحث روش تحقیق بیشتر مورد توجه است، معنایی است که از آن با عنوان مدل تحلیلی یا مدل نظری یاد می‌شود.^[۲۸] به طور کلی، در علوم اجتماعی، مدل مجموعه فیزیکی، ریاضی یا منطقی است که نشان‌دهنده ساخت‌های اساسی یک واقعیت است. مدل می‌تواند تام یا جزئی باشد بدین معنی که تمام جوانب واقعیت را شامل شود یا بخشی از آن را مدنظر قرار دهد. به‌عقیده‌ی بیرو تلاش‌های زیادی برای کاربرد نظریه مدل‌ها در علوم انسانی انجام شده اما به‌سبب پیچیدگی و کیفی بودن پدیده‌های اجتماعی و انسانی، مدل‌ها جز رهیافت و تخمین درباره آینده سودمند نیستند. هنگامی که از مدل رفتار صحبت می‌شود بیشتر معنای الگو از آن استنباط می‌شود.
رویکردهای فلسفی نسبت به ‌مدل نیز قابل‌توجه است؛ دایره‌المعارف فلسفه‌ استنفورد در بررسی مدل، رویکردهای معناشناختی^[۲۹]، هستی‌شناختی^[۳۰]، معرفت‌شناختی^[۳۱] و فلسفه علم^[۳۲] را در خود گنجانده است.
درباره رابطه الگو و مدل باید گفت که اصطلاح انگلیسی Pattern توسط جامعه‌شناسان فرانسوی به‌شکل Model به‌کار گرفته می‌شود و در بسیاری از موارد و طبق نظر اکثر جامعه‌شناسان، این دو واژه در یک معنی به‌کار می‌رود. بنظر اشتریان، استفاده از واژگانی چون الگو یا مدل و … بیش از آنکه تعریف دقیق داشته باشد، تابع سلایق پژوهشگران و شرایط خاص هر رشته است.^[۳۳]
برخی بین این دو تفاوت‌هایی را قایل شده‌ و گفته‌اند که واژه Model کمی پیچیده‌تر از واژه Pattern است. واژه Pattern بیشتر به ‌»ساخت و روابط بین عناصر یک واقعیت» توجه دارد و طرح ساده شده‌ایی است که خطوط اساسی یک مجموعه اجتماعی و نسبت‌های موجود بین آن‌ها را مشخص می‌کند. واژه Patternبرای ساده‌تر و قابل‌فهم کردن پدیده‌ها، به تنظیم عناصر آن پدیده و ایجاد نظمی در آن‌ها، می‌پردازد و آن‌را به‌شکل یک طرح منطقی و یک پیکره در می‌آورد و به‌نوعی یک ابزار توصیف‌کننده است.^[۳۴]
به‌سختی می‌توان الگو را از مدل تفکیک کرد و می‌توان آنها را معادل هم در نظر گرفت. اما اگر بخواهیم تفاوتی میان آنها قائل شویم باید بگوییم الگوها واقعیت‌های اجتماعی و خارجی هستند که نظام یافته‌اند و ما آنها را مشاهده می‌کنیم. اما مدل از روی واقعیت ساخته می‌شود که به تقلیل و ساده‌شدن آن می‌ انجامد.
۱-۱-۲- الگو به‌مثابه نظریه
در برخی زمینه‌ها، الگوها به‌مثابه ‌نظریه‌های ساخته و پرداخته کامل عمل می‌کنند، که از آنها نتایج خاصی به‌دست می‌آید. در واقع بعضی مولّفان، اصطلاحات الگو و نظریه را مترادف می‌دانند.^[۳۵] اما به عقیده کاپلان، این کاربرد را نمی‌توان کاملا موجه دانست.^[۳۶] توجه خاص وی در این‌باره از این عقیده ناشی است که فقط اقسام به‌خصوصی از نظریه‌ها را باید الگو نامید و به‌عکس، می‌توان گفت که بسیاری از نمونه‌هایی که الگو خوانده می‌شوند در آزمون‌های ویژه نظریه‌های بی‌تناسب علمی مردود شناخته می‌شوند.^[۳۷]
پاره‌ای نوشته‌ها نظریه‌پردازی را مقدم بر الگو قلمداد کرده‌اند. «بدون خلق نظریه‌ نمی‌توان در حوزه عمل به پیشرفت و توسعه دست یافت. چرا که بر اساس این مدل، ابتدا باید در همه حوزه‌های مورد نیاز نظریه‌پردازی کرده و سپس با طراحی الگوهای متناسب با نظریه‌های تدوینی، زمینه‌های اجرای آن‌ها را در حوزه عمل از طریق تجربه فراهم آورد.»^[۳۸]
در حقیقت نظریه، بدون ارجاع به مدل، به‌شکل بی‌واسطه و مستقیم، امور اجتماعی را تبیین می‌کند. در حالی‌که مدل از طریق تشابه، به شناخت واقعیت کمک می‌کند و با برجسته‌کردن عنصر تشابه، درک روشن‌تری از شباهت میان واقعیت و مدل ذهنی فراهم می‌سازد. البته باید دانست که مدلِ یک شیء برحسب تعریف، عین آن نیست؛ بلکه به‌ شیء مورد نظر شباهت دارد. مثلا مدل یک کارخانه، صورت کوچک و فرضی از کارخانه ارائه می‌دهد. در علوم اجتماعی نیز مدل‌هایی براساس واقعیت می‌سازند و سپس روی میزان تطبیق آن با واقعیت بحث می‌کنند. «انسان اقتصادی»، مدلی فردی است که با امور اقتصادی برخوردی منطقی دارد؛ برای چنین مدلی مفروضاتی در نظر گرفته می‌شود؛ اما ممکن است تمام آن مفروضات، با واقعیت تطبیق نکند. پس در رابطه مدل و واقعیت، باید به ‌وجه تشابه کلّی آن‌ها توجه و از جزئیات صرف نظر کرد.^[۳۹]
۱-۱-۳- الگو به‌مثابه انگاره
برحسب نظر اکثر جامعه‌شناسان، اصطلاحات ساخت، نوع، انگاره و الگو کم‌و بیش یکسان به‌کار رفته‌اند. لیکن تفاوت‌های جزئی و معنی‌داری مابین این مفاهیم دیده می‌شود:
به‌کارگیری واژه انگاره، کوشش در راه ساده‌ترکردن و آسان‌فهماندن واقعیت از طریق تنظیم عناصر و داخل‌کردن نظمی در آن‌هاست. مثلا می‌توان طرح منطقی روابطی را که بین برخی از عناصر یک نظام وجود دارد به‌شکل یک پیکره درآورد.^[۴۰]
۱-۱-۴- الگو به‌مثابه نقشه راه
پاره‌ای اظهارنظرها درباره الگو به‌ویژه آنچه بعد از تاسیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از سوی افراد مختلف ارائه شده است به‌گونه‌ای است که الگو را به‌مثابه یک نقشه راه در نظر گرفته است. از این اظهارات می‌توان برداشت نمود در باور این افراد الگو مجموعه‌ای از برنامه‌های خرد و کلان و زمانبند برای رسیدن به نقطه مطلوب است. این تلقی به‌ خصوص در ارتباط با پیشرفت پررنگ‌تر می‌گردد. با تحلیل اصطلاح «پیشرفت» به این نکته مهم دست پیدا می‌‌کنیم که پیشرفت، حرکت از وضعیت موجود به‌سمت وضعیت مطلوب (به‌سوی اهداف) است. این حرکت باید به‌صورت کاملا آگاهانه صورت گیرد و گام‌های رو به جلو با توجه به اهداف تنظیم گردد. بنابراین پیشرفت شامل تبیین وضعیت مطلوب، تحلیل وضعیت موجود، و ترسیم راهبرد حرکت خواهد بود و به هر میزان که به اهداف تعریف شده دست بیابیم، به‌همان میزان پیشرفت حاصل خواهد شد. پس، پیشرفت یک نقطه نیست؛ بلکه گام‌های مثبتی است که در جهت دستیابی به اهداف محقق می‌‌گردد. به‌عبارت دیگر، پیشرفت نقاط مقبول و نقطه مطلوب دارد و لذا الگوی اسلامی‌ ایرانی باید علاوه بر تعیین اهداف، مسیر یا مسیرهای حرکت به‌سوی آن را نیز ترسیم کند. بدین ترتیب، الگو نقشه راه است.^[۴۱]
چنین الگویی زمانی مطرح می‌شود که افراد به‌دنبال راهی برای دستیابی به وضعیت مطلوب باشند؛ اینجاست که همواره گروه‌ها و اندیشه‌های مختلف سعی می‌کنند با تصویرسازی‌هایی از وضعیت مطلوب، وضعیتی را بر اساس مفاهیم ارزشی ترسیم کنند که انگیزۀ حرکت به آن سمت میان مخاطبان ایجاد شود. بنابراین، هر الگویی که مطرح می‌شود، ناظر به گذار از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب است. به‌همین سبب، داشتن یک آرمان و مطلوب، امری ضروری برای الگوست^[۴۲] که پیروزمند آن را نرم‌افزار و منطق اداره جامعه می‌نامد^[۴۳] و همایون اسم چنین الگویی را «الگوی خردگرا» نام می‌نهد. الگوی خردگرا در مقابل الگوی «گام به گام»، که ناظر به رفع اختلال‌های بوجود‌آمده در نظام اجتماعی است، قرار دارد. الگوی خردگرا همواره در پی به‌حرکت درآوردن جامعه به‌سمت آرمان نهایی است. سیاست‌گذاری در کشورهایی که ایدئولوژی مشخصی بر آنان حاکم است(مانند کشورهای اسلامی و نظام‌های کمونیستی)، در این الگو جای می‌گیرد. تکیه این الگو بر مجموعه‌ای از اصول و آرمان‌هاست.^[۴۴] احتمالا الگوی مورد نظر شهید صدر هم با الگوی خردگرای مورد نظر همایون، همخوانی داشته باشد. شهید صدر، انسان‌ها (و به تبع آن جوامع) را با توجه به مطلوب‌ها(ایده‌آل‌ها)ی خودشان به سه دسته تقسیم می‌کند: دسته اول انسان‌هایی هستند که مطلوب‌های خودشان را از واقعیت‌های عینی و خارجی می‌گیرند. این انسان‌ها ورای وضع موجود، آرزوی رسیدن به هیچ مقصود دیگری را ندارند و تمام همت آن‌ها به‌دست آوردن غذا، مسکن و لباس است. دسته دوم، انسان‌هایی هستند که علاوه بر نیازهای محدود مادی، از مطلوب‌های معنوی بسیار محدود هم برخوردارند ولی محدود را به‌جای نامحدود می‌پندارند. در جوامعی که این انسان‌ها زندگی می‌کنند، حرکت جامعه تا زمان رسیدن به مطلوب جدید است و به‌محض رسیدن به آن از حرکت باز می‌ایستند. و دسته سوم، انسان‌هایی هستند که مطلوب و آرمان‌شان «الله» است. این انسان‌ها ضمن این که به مطلوب نوع اول و دوم توجه دارند، آنها را در جهت و خواست مطلوب مطلق و نامحدود یعنی «خدا» می‌خواهند؛ زیرا دنیا را مزرعه آخرت می‌دانند.^[۴۵] تحولی که پیامبر اکرم(ص) در جامعه جاهلی ایجاد کرد، تحولی از مطلوب نوع اول به مطلوب نوع دوم بود.^[۴۶] تعریف مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از الگو چنین است:
«نقشه راه جامع و کلان فرایند حرکت تکاملی جامعه از وضعیت موجود به‌سوی وضعیت آرمانی مبتنی بر مبانی اسلامی و در چارچوب اصول و احکام اخلاقی و فقهی اسلام».^[۴۷]
۱-۱-۵- الگو به‌مثابه اسوه
برداشت دیگری از الگو به‌معنای اُسوه است. راغب در مفرداتش در معنای «اسوه» می نویسد: «أسا، الأسوه و الاسوه همانند قُدوه و قِدوه حالتی است که انسان از غیرش متابعت می‌کند. این متابعت می‌تواند نیکو باشد یا زشت، مفید باشد یا مضر. نکته‌ای قابل ذکر در این خصوص این است که واژگان «الگو» و«اُسوه» هر چند استعمال فراوان در متون کتبی و محاورات روزمره دارند؛ ولی تنها واژگان نیستند و در این خصوص واژگانی همچون سرمشق، مثال، قهرمان، قدوه، مراد، پیر طریقت، شیخ و پیر میخانه نیز کاربرد فراوان دارند که بعضاً در زبان‌های خاص و حلقات ویژه به‌کار می‌روند. به‌هرحال وجه مشترک همه واژگان از این دست، همان رهنمون بودن و خط دهی انسان‌ها در راستای حرکت به‌سمت و سوی مشخص است. همانطور که سید قطب می‌نویسد: «عملی‌ترین و پیروزمندانه‌ترین وسیله تربیت، تربیت کردن با یک نمونه عملی و سرمشق زنده است. الگو به مردم عرضه می‌شود تا هر کس به اندازه ظرفیت و استعدادش از آن شعله فروزان نور برگیرد. اسلام سرمشق دادن را بزرگترین وسیله تربیت می‌داند.»^[۴۸]
از جانب دیگر وجود مترادف و معادل این واژگان در سایر زبان‌ها و فرهنگ‌ها حکایت از آن دارد که انسان‌ها طبیعتاً تقلیدگر بوده و در شکل‌دهی رفتار و سلوک‌شان، شخص یا اشخاصی را مقتدا، الگو و اسوه قرار داده و مدل رفتاری آنان را سرمشق خویش ساخته‌اند. چنانکه امروزه هم الگوسازی در زمینه‌های گوناگون مطمح‌نظر آنانی است که در صدد معرفی و بعضاً تحمیل فرهنگ و باورشان بر سایر ملل هستند.
۱-۱-۶- الگو به‌مثابه نظم
نظم به‌معنای قاعده‌مندی، هم‌گونی و هماهنگی، در دو سطح قابل‌ تحلیل است. الف) سطح کلان و ناظر به ساختار که مساوی جامعه است؛ چرا که اساساً تحقق جامعه یا شکل‌گیری زندگی اجتماعی بدون نظم و انضباط اجتماعی ممکن نمی‌شود. بدین معنا جامعه همان نظم است و ب) سطح ناظر به تعاملات اجتماعی که عمدتا با انضباط اجتماعی از آن تعبیر می‌شود. همینطور الگو نیز در دو سطح قابل تحلیل و بررسی است. سطح کلان که ناظر به سیاست‌گذرای عمومی است و سطح خرد که ناظر به کنش‌ها در عرصه‌های خاص است.
همینطور هم الگو و هم نظم را می‌توان به الگو و نظم موجود و مطلوب تقسیم‌بندی کرد. آنچه در نظم و انضباط اجتماعی مطلوب از اهمیت شایان برخوردار است، عبارت از مبنا و منطق حاکم بر نظم و انضباط اجتماعی است. از آنجا که هیچ جامعه‌‌ی بی‌نظم قابل تصور نیست، می‌توان از نظم مطلوب و نامطلوب سخن گفت؛ همانطور که می‌توان از رفتار بهنجار و نابهنجار سخن گفت. از آنجا که ارتباطات میان‌فرهنگی معطوف به تعاملات اجتماعی افراد است، الگو در سطح رفتار مطمح‌نظر خواهد بود. الگو در سطح رفتار به قاعده رفتار (هنجار) اطلاق می‌گردد. پس رفتار الگومند همان رفتار قاعده‌مند یا بهنجار یا منضبط است. چیزی که قاعده‌مندی در رفتارهای اجتماعی مطلوب را مشخص می‌کند، معنامندی رفتار در چارچوب یا معیارهای تعریف‌شده است. در جوامع دینی و برای پیروان ادیان، منشأ تولید معنا و چارچوب‌های رفتاری و همینطور تعریف هنجار و نابهنجار آموزه‌های همان دین است. ادیان برای پیروان خود چارچوب‌هایی را در حکم راهنمای کنش در اختیار آنها قرار می‌دهند. در مواردی که چارچوب‌های رفتاری در عمل هم نمود پیدا کند، مفهوم «اسوه» را تداعی خواهد ساخت. بدین ترتیب می‌توان از کنش دینی و غیر دینی سخن گفت. کنش دینی مطابق با الگوها و هنجارهای دینی است و کنشی غیردینی انواعی است که خارج از چارچوب و معیارهای برخواسته از دین و یا در مخالفت با آن روی می‌دهد. در نتیجه، ارتباط کنش دینی با جغرافیا و مرزهای سیاسی کم‌رنگ و با عقاید و ارزش‌ها پررنگ‌تر خواهد شد. از همینجا با هنجار و قاعده‌مندی به‌معنای جامعه‌شناختی فاصله می‌گیریم. هنجار در جامعه‌شناسی چیزی است که در جامعه رایج است و به مرور به الگوی رفتار تبدیل گشته و ممکن است در گذر زمان تغییر کرده و حتی از بین برود. اما قواعد دینی فرازمانی و فرامکانی است گرچه متناسب با اقتضاءات زمانی و مکانی، و در یک کلمه در فرهنگ‌های گوناگون، ممکن است شکل بروز و ظهورشان متفاوت باشد. بی‌حجابی، غیبت، تهمت‌زدن به دیگران و مانند آن ممکن است از نظر جامعه‌شناختی به دلیل شیوع‌شان رفتارهای بهنجار باشند اما از نگاه دینی برای همیشه و در همه شرایط نابهنجارند.
۱-۲- جمع‌بندی:
ﺩﺭ ﺍﺩﺑﻴــﺎﺕ ﻋﻠﻤــﻲ ﻣﺘﻌﺎﺭﻑ، ﻣﺪﻝ‌ﻫﺎﻱ ﺩﺍﺩﻩ‌ﻫﺎ ﻭ ﭘﺪﻳﺪﻩ‌ﻫﺎ ﺑــﺮﺍﻱ ﺗﻮﺻﻴﻒ^[۴۹] ﻭ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ‌ﻫــﺎ ﻳﺎ ﺩﺍﺩﻩ‌ﻫﺎﻱ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻭﺍﻗﻊ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ‌ﻛﺎﺭ ﻣﻲ‌ﺭﻭﻧﺪ و دارای سه ویژگی سکولار، تجربی و توصیفی‌اند. دین در جامعه سکولار و در نگاه بیشتر جامعه‌شناسان غربی مربوط به بخشی از زندگی انسان‌هاست. به‌عنوان مثال، مدل به معنای مدل آرمانی یا تیپ ایده‌آل بر حسب تعریف وبر از واقعیت بیرونی انتراع می‌شود و سپس معیار مقایسه با واقعیات انضمامی قرار می‌گیرد؛ از این‌رو، ارتباط چندانی با بحث استخراج مدل از متون دینی که بحثی متن‌محور است، ندارد.^[۵۰] ﺑﺪﻳﻬﻲ ﺍﺳــﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺍﺯ ﺍﻟﮕﻮ ﻳﺎ ﻣﺪﻝ ﻧﻤﻲ‌ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺍﻟﮕﻮﻱ ارتباطات میان‌فرهنگی از نگاه اسلامی ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺑﺎﺷــﺪ؛ چون ﺍﻟﮕﻮی ارتباطات میان‌فرهنگی ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻭ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻭﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ میان مسلمانان ﻧﻴﺴــﺖ؛ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻭ ﺍﺻﻼﺡ تعاملات آنان است. چیزی که در تعاریف موجود به آن توجه نشده است، بعد هنجاری قابل استخراج از متون دینی است. برخلاف نظر اندیشمندان غربی، الگو فقط آن نیست که از واقعیت گرفته شود. الگو در نگاه هنجاری می‌‌تواند بر اساس آرمان‌ها و ارزش‌ها ترسیم گردد تا واقعیت بر اساس آن بازسازی گردد. «الگو یک وسیله و معیار و میزانی است برای اینکه آن کاری که انسان می‌خواهد انجام دهد، با آن الگو تطبیق داده شود.»^[۵۱] و احتمالا به‌همین دلیل است که الگو باید «نقشه جامع»^[۵۲] باشد. در این‌صورت الگو زمانی مطرح می‌شود که افراد به‌دنبال راهی برای دستیابی به وضعیت مطلوب باشند؛ اینجاست که همواره گروه‌ها و اندیشه‌های مختلف سعی می‌کنند با تصویرسازی‌هایی از وضعیت مطلوب، وضعیتی را بر اساس مفاهیم ارزشی ترسیم کنند.^[۵۳] همچنان که مردانی با همین رویکرد، الگوی توسعه آموزش عالی ایران را متشکل از وضع موجود، وضع مطلوب و فرایند گذار(برنامه گذر) تعریف کرده^[۵۴] و تاکید می‌کند که نظام آموزش عالی نهادی است که می‌تواند رهبری حرکت و ایجاد تحول در زیرساخت‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه را در دست گیرد. همچنین می‌تواند مرکز ایجاد الگوهای صحیح رفتار اجتماعی، حافظ سنت‌های علمی و فرهنگی جامعه، عامل تعمیق وفاق اجماعی، بهبود کیفیت زندگی مردم و …. باشد.^[۵۵] چنانچه الگوی ارتباطات میان‌فرهنگی به این معنا مد نظر باشد باید گفت که این پژوهش از سه مولفه الگو، به وضع مطلوب ارتباطات میان‌فرهنگی و فرایند آن می‌پردازد.
ممکن است تصور شود ﺁﻧﭽﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺑﺎ ﺑﺤﺚ ﻣﺎ ﺩﺍﺭﺩ، ﻣﺪﻝ‌ﻫﺎﻱ ﻧﻈﺮﻳﻪ‌ﺍﻱ ﺍﺳﺖ؛ چون ما ﻧﻴﺰ ﺩﺭﺻﺪﺩ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻳﻚ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺴــﺘﻴﻢ، ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻛﻪ این نظریه ﺑﻪ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻳﻚ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻳﺎ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻳﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻧﻤﻲ‌ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ، ﺑﻠﻜﻪ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﻭ ﺭﺍﻫﺒﺮﺩﻫﺎﻱ لازم ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺁﻣﻮﺯﻩ‌ﻫﺎﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻭ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ حیات اجتماعی مسلمانان ﺭﺍ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﻲ‌ﻛﻨﺪ. «ﺍﻟﮕﻮ، ﺗﺼﻮﻳﺮﻯ ﻛﻼﻥ ﻭ ﺟﺎﻣﻊ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﻳﺪﻩ‌ﺁﻝ، ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ‌ﺩﺳﺖ‌ﻳﺎﻓﺘﻦ (ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻄﻠﻮﺏ) ﺍﺳــﺖ. ﺍﻟﮕﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺎﻭﻯ ﻣﺒﺎﻧﻰ، ﺍﻫﺪﺍﻑ، ﺭﺍﻫﺒﺮﺩﻫﺎ، ﺧﻂ ﻣﺸــﻰ‌ﻫﺎ ﻭ ﺧﻄﻮﻁ ﺩﺭﺷﺖ ﻭ ﻧﻘﺸﻪ ﺭﺍﻩﺑﺎﺷﺪ.»^[۵۶] از همین منظر دادگر ادعا می‌کند که با مروری گذرا بر آموزه‌های اسلامی می‌توان سازگاری معنی‌داری بین آنها و تدوین نقشه راه کارآمد را به آسانی دریافت.^[۵۷]
در نگاه کلی، الگوها به دو دسته توصیفی و هنجاری تقسیم می‌شوند. الگوهای توصیفی امر موجود را توصیف می‌کنند و الگوهای هنجاری^[۵۸] آنچه باید انجام شود را توضیح می‌دهند.^[۵۹] بر این اساس الگوی ارتباط میان‌فرهنگی، می‌تواند الگویی هنجاری باشد. الگوی هنجاری در قلمرو تعاملات اجتماعی ناظر به کنش‌هایی است که از اصول و ارزش‌های خاصی ناشی می‌شوند. بدین‌معنا که اگر قرار باشد ارزش‌ها و اصولِ خاصی رعایت شود، تعاملات اجتماعی چگونه باید شکل بگیرد؟ به‌عنوان مثال، اگر قرار باشد عزت یک مسلمان در ارتباطی میان‌فرهنگی حفظ شود، آن مسلمان چگونه باید عمل کند. چه چیزهایی را باید در تعاملات اجتماعی خود رعایت کند. ارتباط‌گران مسلمان باید چگونه عمل کنند تا ماهیت ارزش‌ها و اصول مفروض حفظ شود؟ این نوع الگوها ناظر به ‌بایدها و نبایدها در تعاملات اجتماعی است. ترکاشوند در بررسی الگوهای هنجاری رسانه، در جمع‌بندی نظریه‌های هنجاری رسانه‌ها می‌گوید: «الگوی هنجاری رسانه برآیند مجموعه‌ای از بایدها و نبایدها در حوزه‌های مختلف است.»^[۶۰] این برداشت از الگوی هنجاری بسیار نزدیک است به چیزی که در این پژوهش دنبال می‌شود. یعنی الگوی ارتباط میان‌فرهنگی از نگاه اسلامی نیز ناظر به اصول کلی ارتباطات میان‌فرهنگی و نمودهای رفتاری آن اصول در تعاملات اجتماعیِ میان‌فرهنگی خواهد بود. دین اسلام برای پیشبرد اهداف خود در جامعه اسلامی، اصول راهبردی (بنیادینی) را ارائه می‌کند که ناظر به زمان و مکان خاصی نیست^[۶۱] بلکه در همه زمان‌ها و تحت هر شرایطی به‌عنوان راهنمای فعالیت انسان‌ها تلقی می‌شوند. به‌عنوان مثال اصل «دعوت»، اصل «نفی سبیل»، اصل «عدالت» و … از جمله اصول راهبردی و زیرساختی جامعه اسلامی به‌شمار می‌روند. ناصر باهنر نیز در مقاله «ارتباطات در جامعه اسلامی متکثر فرهنگی» از چنین اصولی تحت‌عنوان «راهبردهای ارتباطات میان‌فرهنگی» تعبیر کرده‌اند. او می‌نویسد: «اسلام از ۱۴۰۰ سال پیش تاکنون دیدگاه‌های روشنی نسبت به نقش و جایگاه اقلیت‌های دینی در جامعه اسلامی داشته است و علی‌رغم اختلاف‌نظرهایی که در جزئیات احکام و مصادیق آن‌ها مطرح بوده است، در کلیات این موضوع اختلاف جدی وجود نداشته است».^[۶۲]
در رویکرد هنجاری به ‌ارتباطات، تفاوت‌ نگاه دینی با سکولار به‌صورت بارز خود را نشان می‌دهد. چرا که منابع الهام‌بخش هنجارها در مکاتب مختلف متفاوت است. مهم‌ترین منبع الهام‌بخشی هنجارهای ارتباطی برای مسلمانان و جوامع اسلامی، قرآن کریم و سیره و سنت معصومین علیهم‌السلام است. البته از آن‌جا که قرآن کتابی برای جهانیان است، الگوی ارتباطی آن نیز کاربرد جهانی خواهد داشت. الگوی ارتباطات اسلامی ناظر به ‌حرکت، رشد و تعالی بشر است و تلاش می‌کند تا نگرش انسان به خود، خدا و دنیا را در جهت شناخت حقیقی تغییر دهد و لذا همه کنش‌ها را در این سمت‌و سو هدایت می‌کند. شاید این نگاه در ظاهر با برخی نظریه‌های هنجاری مطرح در جامعه‌شناسی و ارتباطات قرابت داشته باشد؛ اما تفاوت ظریفی میان نظریه اسلامی و نظریه‌های هنجاری مطروحه از سوی جامعه‌شناسان و فلاسفه اجتماعی^[۶۳] وجود دارد. الگوی ارتباطی اسلام مبتنی بر کنش راهبردی (برای تغییر نگرش به هر نحو ممکن)^[۶۴] یا مبادله^[۶۵] یا استعلایی^[۶۶] نیست؛ پیشوایان اسلام هرگز برای تغییر نگاه مردم و مخاطبان از اقتدار خود استفاده نمی‌کردند. همچنان‌که در قبال کنش‌های خود انتظار فواید مادی نداشتند.^[۶۷] پیامبر اسلام که قرآن کریم او را الگوی حسنه برای عالمیان معرفی می‌کند، طبیبی است که برای درمان بیماران سیار است.^[۶۸] حضور پیامبر اکرم (ص) در میان جمع و اصحاب خود چنان متواضعانه بود که افراد تازه وارد به ‌مکه و مدینه از شناختن آن حضرت در میان جمع عاجز می‌ماندند. جلسات پیامبر با اصحاب معمولا به‌صورت حلقه‌ای تشکیل می‌شد و هیچ فردی به‌لحاظ محلِ جلوس بر دیگری امتیازی نداشت^[۶۹] و چه بسا پیامبر با مزاح کردن زمینه را برای راحتی مخاطب خود فراهم می‌کرد.^[۷۰] کنش پیامبران الهی، و ائمه معصومین علیهم‌السلام و حتی پیروان آن‌ها نه از نوع کنش راهبردی، و حتی «کنش ارتباطی»^[۷۱] بلکه «کنش دعوتی»^[۷۲] مُلهم از عقلانیت وحیانی بود.
از سوی دیگر، هنجارها و قواعدی که در جامعه اسلامی به‌منظور تنظیم امور زندگی اجتماعی جعل می‌شوند، ناظر به شیوع در میان اکثریت مردم نیستند^[۷۳] و «مشروعیت» خود را از وفاق عمومی و عقل جمعی اخذ نمی‌کنند.^[۷۴] چنین مشروعیتی ضمانت اجرا ندارد. هیچ تضمینی وجود ندارد که انسان‌ها در مقام عمل منافع شخصی خود را به دیگران مقدم ندارند. نظریه‌های هنجاری جامعه‌شناختی که عمدتا ریشه در اومانیسم و سکولاریسم دارند، در این خصوص ابهام دارند. آنها مشروعیت را با روشن‌فکران جامعه پیوند می‌دهند. اما در نگاه اسلامی این ابهام برطرف می‌شود. علامه طباطبائی باورهای دینی را ضمانتی برای تحقق بخشیدن به یافته‌های عقلانی دانسته و آن‌ها را توسعه‌دهنده معنای «منافع» ارزیابی کرده است.^[۷۵]
ارتباطات دینی زمانی جریان پیدا خواهد نمود که چهارچوب آن بر مبنای اعتقادات، باورها و ارزش‌های دینی نهاده شده باشد و به‌نحوی اصول بنیادین بر آن حاکم باشد. در غیر این‌صورت هر نوع از ارتباطات، از جمله ارتباطات درون‌فردی، میان‌فردی، گروهی، سازمانی، عمومی و جمعی، غیردینی خواهند بود. لذا قطعا وجه تمایز ارتباطات دینی از ارتباطات غیردینی در جنبه‌ حاکم بودن یا نبودن چهارچوب اصول در جریان ارتباطات است.
بدین ترتیب، درباره نسبت الگوی پیشنهادی در این پژوهش با تلقی‌های ششگانه‌ی پیش‌گفته به این نتیجه می‌رسیم که الگو (تا جایی که به این پژوهش مربوط می‌شود) مساوی با هیچ‌کدام از تلقی‌های پیش‌گفته نیست؛ اما با همه آن‌ها به نوعی قرابت‌هایی دارد. به‌لحاظ این‌که می‌تواند مبنا و راهنمای عمل مسلمانان قرار گیرد، اسوه و نیز نقشه راه است با این تفاوت که ناظر به تحقق آن در یک جامعه معین در یک دوره زمانی خاص نیست. به‌همین دلیل، این پژوهش به‌جای «راهبرد»های ناظر به چشم‌اندازهای بلندمدت، از «اصول راهبردی» فرامکانی و فرازمانی بحث می‌کند؛ به‌لحاظ این‌که با خوانش ارتباطیِ آموزه‌های دینی، مجموعه گزاره‌ها و متغیرهایی را به‌صورت منسجم و در جهت وحدت کارکردی توصیف می‌کند، بدین معنی که نحوه مواجهه و کنش مسلمانان در وضعیت‌های میان‌فرهنگی را ترسیم می‌کند، هم نظریه و هم مدل است؛ در حقیقت در اینجا مدل آرمانی به‌گونه‌ای تصویر می‌شود که ویژگی‌های آن به‌جای آنکه از واقعیت بیرونی برگرفته شوند، از اصول ارزشی انتزاع می‌گردند؛ و از آنجا که ارائه الگو با نگاه دینی در همه عرصه‌ها، نگاه به هستی و انسان را در متن خود دارد، انگاره و پارادایم است؛ پاردایمی که هم شامل مکتب و هم نظریه و روش می‌باشد. در این پژوهش به‌دنبال چارچوب کنش مطلوب در ارتباطات میا‌فرهنگی هستیم. در این‌صورت:
الگوی ارتباط میان‌فرهنگی معطوف به ترسیم چارچوب و اصولی است که رفتار صحیح اجتماعی با «دیگران» در بستر آن معنی پیدا کرده و قاعده‌مند می‌شود.
بنابراین تا حدودی مشخص شد که الگوی ارتباط میان‌فرهنگی در این پژوهش ناظر به اصول حاکم بر رفتارهای مومنان در تعامل با «دیگران» است. چیزی که اهمیت پیدا می‌کند ترسیم جایگاه اصول راهبردی و فرایند دستیابی به‌ آن‌ها و نحوه رسوخ آن‌ اصول در تعاملات مومنان است. چنانچه از ما سوال شود در مواجه با کسانی که از نظر فرهنگی (که عمدتا دینی است) با ما اشتراک ندارند چگونه باید عمل کنیم؟ قطعا به‌عنوان یک مسلمان باید بدانیم موضع دین در چنین موقعیت‌هایی چیست. قرآن چه توصیه‌هایی در این زمینه ارائه می‌کند. معصومین علیهم‌السلام در مواجهه با شرایط مشابه چه می‌کردند. چون ممکن است در اثر تغییر شرایط نتوانیم عین رفتارهای معصومین علیهم‌السلام را تکرار کنیم، قاعدتا بایستی به اصول کلی رفتارهای آنان تمسک کنیم. به‌تعبیر امام موسی صدر: «این کافی نیست که بدانیم پیامبر آن روز چه کرد، بلکه باید بدانیم اگر آن بزرگوار امروز بود چه می‌کرد» و این ممکن نیست مگر با ترسیم الگوی رفتاری آن بزرگواران با توجه به منطق و اصول حاکم بر رفتارهای آنان.
در نهایت، ارائه الگوی ارتباطات میان‌فرهنگی در این پژوهش به‌صورت مدل درختی قابل تصور است که ریشه‏های آن را اعتقادات اصلی و باورهای مشترک جامعه تشکیل می‏دهد و همان‌گونه که ریشه در درخت نقش اساسی در حفظ شکوفایی، رشد و نیز ماندگاری این موجود زنده ایفا می‏کند اعتقادات اصلی و باورها و فروض مشترک نیز در فرهنگ هر جامعه چنین نقشی را ایفا می‏ نمایند و به‌مثابه ریشه‏های درخت پایدارتر و اساسی‏تر هستند. ارزش‌ها و هنجارها مانند تنه درخت، شاخه‌ها به‌مثابه نظام هنجاری و رفتارها و نمادها در حکم برگ‌های درخت تعریف خواهند شد. باورها و ارزش‌ها همچون خونی است که در حیات اجتماعی مسلمانان جاری گشته و به همه آن رنگ و بوی دینی می‌بخشد. جهان‌بینی و اعتقادات به تفاوت در اخلاق و در سبک زندگی(نمودهای رفتاری) منجر می‌شود. در این‌صورت جایگاه ارتباط میان‌فرهنگی در نظام ارتباط اسلام به شکل ذیل قابل ترسیم است:
هدف زندگی
شکل دهی و یا تحول نظام رفتاری در جهت دستیابی به اهداف زندگی
نظام بینشی
نظام ارزشی
حاکمیت اخلاق فراگیر شدن عبودیت گسترش عدالت گسترش معرفت و آگاهی گسترش امنیت عمران و آبادانی بهداشت و سلامت کسب قدرت و ثروت و …
ارسال رسل و عقل
الله
براساس ایمان و کفر