به دلیل کیفی بودن متغیرهای مورد مطالعه و تعدد آن‌ ها، برای تعیین حجم نمونه مناسب جهت اطمینان از صحت یافته های پژوهش از فرمول «کوکران»^[۵۴] با شرایط ذکر شده در ذیل فرمول استفاده شده است.

فرمول شماره ۱) فرمول کوکران:

در فرمول فوق N = تعداد اعضای جامعه (۳۴۹)، n = تعداد اعضای نمونه، P = درصد همگونی پاسخ‌ها (۵۰%)، ε = دقت برآورد (۱۰%)، α = درصد معنی داری (۵%) و Z = مقدار توزیع نرمال در سطح اطمینان α-۱ (۹۶/۱) که با جایگزینی مقادیر فوق، حجم نمونه مناسب برای انجام پژوهش ۶۶ شرکت خواهد بود.

۳-۷) روش گردآوری داده ها

با توجه به موضوع پژوهش و متغیرهای مورد بررسی در آن اطلاعات مورد نیاز جهت آزمون فرضیه‌ها از طریق پرسشنامه گردآوری می‌شود. مخاطب پرسشنامه مدیر ارشد هر واحد نمونه‌گیری خواهد بود. پرسشنامه نهایی پژوهش حاوی ۴ سؤال درباره مشخصات فردی پاسخ‌دهنده و متغیرهای تحقیق می‌باشد. در پرسشنامه استفاده شده، سؤال‌ ۱ به مشخصات فردی پاسخ‌دهنده می‌باشد که به بررسی سمت سازمانی پاسخ دهنده، سابقه فعالیت وی در شرکت، میزان تحصیلات و سن فرد می پردازد. سوال های ۲ الی ۴ نیز به ترتیب به سنجش ظرفیت جذب دانش، قابلیت ‌پاسخ‌گویی‌ سریع و تعیین کننده های ظرفیت جذب دانش می پردازد. ذیلاً نحوه تخصیص این سوالات به مؤلفه‌‌های مختلف به صورت تفصیلی بیان می‌شود. پرسشنامه در قسمت ضمایم پایان‌نامه پیوست می‌باشد.

بخش دوم پرسش نامه که دارای ۲۱ سوال می‌باشد به سنجش تعیین کننده های ظرفیت جذب دانش اختصاص یافته است. تعیین کننده های بررسی شده در این سوالات عبارتند از فعالیت‌های تحقیق و توسعه، پیمایش محیط، دانش قبلی مرتبط با کسب و کار و جو ارتباطات. در سوالات ۱ تا ۶ به سنجش متغیر فعالیت‌های تحقیق و توسعه و در سوالات ۷ تا ۱۰ نیز به بررسی متغیر پیمایش محیط پرداخته شده است. در ادامه این سوالات از سوال۱۱ تا ۱۸ به بررسی متغیر جو ارتباطات و در سوال ۱۹تا ۲۱ به سنجش سطح متغیر دانش قبلی مرتبط با کسب و کار پرداخته شده است.

سوال سوم مطرح شده در پرسشنامه نیز به قابلیت ‌پاسخ‌گویی‌ سریع سازمان‌ها اختصاص دارد که خود دارای ۱۹ سوال جهت بررسی شش بعد رقابتی یعنی قیمت، کیفیت، قابلیت اطمینان، انعطاف پذیری، زمان و خدمات می‌باشد. در سوال ۱ تا ۴ به بررسی بعد خدمات، سوال ۵ تا ۸ جهت بررسی بعد قیمت، سوالات ۹ تا ۱۰ به بررسی زمان و سوال ۱۱ تا ۱۳ جهت بررسی قابلیت اطمینان سازمان طراحی شده است. در ادامه سوالات مربوط به قابلیت ‌پاسخ‌گویی‌ سریع از سوال ۱۴ تا ۱۷ به بررسی بعد کیفیت و در سوالات ۱۸ تا ۱۹ به سنجش میزان انعطاف پذیری سازمان سازمان‌ها پرداخته شده است.

بخش نهایی پرسش نامه که دارای ۱۹ سوال می‌باشد به صورت اختصاصی به بررسی سطح ظرفیت جذب دانش شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. همان‌ طور که قبلاً نیز اشاره شد این متغیر دارای چهار بعد اکتساب، شبیه سازی، تبدیل و به کارگیری می‌باشد. مؤلفه‌ های بررسی شده در سوالات ۱، ۳، ۱۱ و ۱۳ به بررسی بعد اول یعنی اکتساب و مؤلفه‌ های بررسی شده در سوال های ۲، ۴، ۵ و ۱۰ به بررسی بعد دوم یعنی شبیه سازی اختصاص دارد. در ادامه و در سؤال‌‌های ۶، ۱۲، ۱۵، ۱۶ و ۱۹ بعد سوم و در سؤال‌‌های ۷، ۸، ۹، ۱۴، ۱۷ و ۱۸ بعد به کارگیری دانش جذب شده از محیط خارجی در فعالیت‌های مؤسسه‌ بررسی شده است.

جدول ۳-۱ . شاخص‌های مورد استفاده برای سنجش متغیرها

متغیر

شاخص‌ها

نوع متغیر

۱

تعین کننده های ظرفیت جذب دانش :

دانش قبلی، پیمایش محیط، جو ارتباطات و R&D.

مستقل

۱-۱

دانش قبلی مرتبط با کسب و کار

وجود کارکنان با تحصیلات دانشگاهی، بالا بودن تجربه و دانش کارکنان و مدیران.

مستقل

۲-۱

پیمایش محیط

الگوبرداری از محصولات رقبا، توجه به تحقیقات بنیادی و تولید دانش، پذیرش روش های جدید از سوی واحدهای سازمان، حمایت از واحدهای سازمانی جهت استقرار روش های جدید

مستقل

۳-۱

جو ارتباطات

وجود فضای باز جهت بیان نظرات، آمادگی برای پذیرش نظرات جدید، مشارکت تمامی واحدهای سازمانی در فرایند یادگیری، وجود روابط غیررسمی، آسانی فرایند گردش ایده ها بین واحدهای سازمانی، برگزاری جلسات منظم در جهت ارتقاء نوآوری.

مستقل

۴-۱

فعالیت‌های تحقیق و توسعه

اختصاص بودجه مناسب برای R&D، رصد فعالیت‌های رقبا، ارتباط با مراکز علمی، رصد فعالیت‌های عرضه کنندگان، استمرار فعالیت‌های R&D.

مستقل

۲

ظرفیت جذب دانش سازمان:

اکتساب، شبیه سازی، تبدیل و به کارگیری.

واسطه ای

۱-۲

اکتساب

جمع‌ آوری مستمر اطلاعات در خصوص رقبا، نظارت و شناسایی فرصت‌ها ‌و تهدیدات، ارتباط و همکاری مستمر با مراکز علمی، ارتباط با مراکز R&D و مشتریان جهت کسب اطلاعات.

واسطه ای

۲-۲

شبیه سازی

تطبیق دانش کسب شده با نیازهای سازمان، تطبیق دانش کسب شده برای به کارگیری فناوری‌های جدید، تطبیق دانش کسب شده با تولید محصولات جدید، تطبیق دانش کسب شده جهت پاسخ به تقاضای بازار.

واسطه ای

۲-۲

شبیه سازی

تطبیق دانش کسب شده با نیازهای سازمان، تطبیق دانش کسب شده برای به کارگیری فناوری‌های جدید، تطبیق دانش کسب شده با تولید محصولات جدید، تطبیق دانش کسب شده جهت پاسخ به تقاضای بازار.

واسطه ای

۳-۲

تبدیل

استفاده از فناوری‌های جدید جهت بهبود گردش اطلاعات، حمایت از جستجوی دانش و نوآوری، حمایت از انتقال داوطلبانه دانش بین اعضاء سازمان، تطبیق نوآوری های رقبا با نیازهای سازمان، یکپارچگی واحد R&D با واحدهای دیگر سازمان.

واسطه ای

۴-۲

کاربرد(به کارگیری)

استفاده از تکنولوژی های سودمند، استفاده از دانش و فناوری‌های موفق، استفاده از دانش و تجربه کارکنان در راستای تلفیق و تفسیر دانش جدید، اجراء برنامه های خاص جهت ارتقاء درک و تحلیل دانش مدیریان، برگزاری دوره های منظم جهت آموزش اعضاء.

واسطه ای

۳

قابلیت ‌پاسخ‌گویی‌ سریع :

قیمت، کیفیت، قابلیت اطمینان، انعطاف پذیری، زمان و خدمات

وابسته

۱-۳

قیمت

قابل قبول بودن قیمت، رقابتی بودن قیمت، وجود روندهای قیمت گذاری.

وابسته

۲-۳

کیفیت

بالا بودن شهرت برند سازمان، تطبیق محصولات با نیازهای بازار، قابل قبول بودن ویژگی های محصولات سازمان، پایین بودن نرخ محصولات معیوب.

وابسته

۳-۳

قابلیت اطمینان

اجرای قرارداد در زمان تعیین شده، انجام دقیق کلیه تعهدات، مطابقت محصولات با خواست مشتری.

وابسته