فلذا،گرچه هیچ بحثی ‌از حمایت کیفری به میان نیامده است ولی همین اندازه که توجه ملل متحد به سالمندی ومشکلات ناشی ازآن،به چالشی جدی تبدیل گردیده است،جای امیدواری است که درصورت اجرایی شدن برنامه های مورد ‌نظر این سند واسناد دیگردرخصوص سالمندان،به نوعی به پیش گیری ازجرایم علیه سالمندان به واسطه سایر حمایت‌های قابل تصور دست یافت.

مبحث دوم:اسناد منطقه ای

گفتاراول:کنوانسیون های حقوق بشر

باید اذعان داشت نمونه ای ازمهم ترین اسناد منطقه ای،کنوانسیون های حقوق بشر می‌باشند که درسطح مناطق مختلف جهان ازجمله اروپا کنوانسیون اروپایی حقوق بشر وآزادی های اساسی^[۵۱]–آمریکا کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر ^[۵۲]–آفریقا منشور آفریقایی حقوق بشر وملت ها ^[۵۳]– کشورهای اسلامی اعلامیه حقوق بشر اسلامی- به تصویب رسیده اند.

بانگاه بهمواد مختلف اسناد مذکور،به وضوح دیده می شود کهمانند اسناد جهانی حقوق بشر به حمایت ازحقوق بزهکاران ومتهمان پرداخته شده وبزه دیده به عنوان یکی ازعناصر اصلی جرایم در این اسناد مغفول مانده است.باید معروض نمود ماده ۲۵کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر،حق حمایت قضایی رابرای اشخاص به رسمیت شناخته است که می توان آن را به نوعی حمایت ‌از اشخاص بزه دیده دانست.همچنین ماده ۱۸منشور آفریقایی حقوق بشر وملتها نیز دربند ۳و۴ همین حمایت ‌از اشخاص آسیب پذیر راوجهه همت خود قرار داده است به گونه ای که دربند سوم:«۳- دولت باید حذف هرنوع تبعیض علیه زنان ‌را تضمین کند وهمچنین حمایت ازحقوق زن ‌و کودک راهمان گونه که دراعلامیه ها وکنوانسیون های بین‌المللی مقرر شده است…»حمایت از زنان وکودکان رامورد حکم قرار داده ودربند ۴ نیز با این تعبیر «۴- افراد سالمند ‌و ناتوان حق دارند ‌از اقدامات خاص حمایتی متناسب باحفظ نیازهای جسمی وروحی خود برخوردار باشند»افرادسالمند ‌و ناتوان رامورد حمایت قرار داده است.

اگرچه این ماده به حمایت کیفری تصریح ندارد وصرفأ به«اقدامات خاص حمایتی متناسب با حفظ نیازهای جسمی وروحی»اشاره شده است،که ظاهرأ درتدابیر حمایتی پزشکی واجتماعی است اما همین مقدار حمایت نیز مزیت این منشور رانسبت به سایر کنوانسیون های منطقه ای نشان می‌دهد.

گفتاردوم:اعلامیه اسلامی حقوق بشر

سند فوق که در۱۴ محرم ۱۴۱۱ قمری مطابق با ۱۵ مرداد ۱۳۶۹ شمسی بین وزرای امورخارجه سازمان کنفرانس اسلامی درقاهره به تصویب رسیده است وبه «اعلامیه اسلامی حقوق بشر قاهره»نیز معروف است حاوی حقوقی است که به نظر تدوین کنندگان،دردین اسلام برای انسان‌ها درنظرگرفته شده است.^[۵۴]

در این سندهمانند سایر اسناد به موضوع سالمندی وچالش های مربوط به آن از جمله بزه دیدگی توجهی نشده است اما دربند ج ماده ۲ سند مذکور به موضوعی اشاره شده است که تعمیق درآن مارا به پاسداری ‌از سالمندان فرا می‌خواند.این بند چنین اشعار می‌دارد که: پاسداری از ادامه زندگی بشریت تا هرجایی که خداوند مشیت نماید وظیفه شرعی است.

شایان ذکر است که دربند الف ماده ۳ اعلامیه مذکور،افراد سالمند درکنار زنان وکودکان به عنوان اقشار آسیب پذیری که توان مشارکت درمخاصمات مسلحانه را ندارند،قلمداد شده وطرفین به نکشتن آنان توصیه گردیده اند.

نتیجه گیری و پیشنهادات

الف- نتیجه گیری:

بزه دیده (آزار دیده)که اخیراًًمورد توجه شایسته بعضی نظامهای عدالت کنونی قرار گرفته است.درتعریف آن می توان اذعان داشت : شخصی است که از جرم متضرر شده یا در اثر یک خسارت قطعی ،آسیب به تمامیت شخصی وی وارد آمده باشد. واژه بزه دیده که از آفرینش های کمیسیون بررسی اصطلاحات مربوط به وزارت دادگستری فرهنگستان ایران در سال ۱۳۱۷ خورشیدی بود. در قوانین کنونی ایران با واژه «مجنی علیه» و یا «شاکی» مورد توجه قانون‌گذار قرار گرفته است و نخستین قانونی که این واژه را به کار برده است «قانون مبارزه با قاچاق انسان» مصوب ۱۳۸۳ بود که در تبصره ۳ این قانون از واژه بزه دیده استفاده ‌کرده‌است و اخیراًً قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ از واژه بزه دیده استفاده ‌کرده‌است و اینکه بزه دیده شناسی تقریباً هفتاد سال بعد از دانش جرم شناسی یعنی در سال ۱۹۴۸ با انتشار کتابی به نام «بزهکار و قربانی او» اثر هانس فن هنتیگ» به وجود آمد و بدین ترتیب «هنتیگ» لقب پدر بزه دیده شناسی به خود گرفت.

درباره موضوع پایان نامه حاضر یعنی سالمند آزاری و جنبه‌های گوناگون باید معروض داشت که خشونت علیه سالمندان یک معضل جدی اجتماعی است که در تمام ‌گروه‌های اجتماعی ،فرهنگی و اقتصادی جامعه دیده می شود و برکیفیت زندگی سالمندان تاثیر می‌گذارد ولی اغبلب مخفی مانده و تنها مقدار کمی ازآن گزارش می شود . از جمله دلایل عدم گزارش بزه دیدگی ناشی از سوء رفتار با سالمندان را می توان به وابستگی های گوناگون جسمانی ،مالی،مراقبتی، عاطفی و غیره آنان با سوء استفاده کنندگان ،امیدوار بودن به توقف سوء استفاده علیه آنان، رفتار تهدید آمیز سوء استفاده کنندگان اشاره کرد.

نظر به اینکه سالمندان همانند کودکان به عنوان بزه دیدگان بالقوه در معرض انواع سوء استفاده ها و بزه دیدگی ها قرار دارند به همین خاطر از اوایل دهه هفتاد قرن بیستم میلادی تعدادی از دانشمندان و متخصصان در رشته‌های مختلف به مطالعه و بررسی پیرامون موضوع سالمندآزاری ،علل و راهکارهای پیشگیری ازآن پرداخته‌اند . پیرو این امر تلاش‌ها و اقدامات متعددی از سوی نهادهای بین‌المللی و منطقه ای در خصوص سالمندی صورت گرفته است.با این توضیح که سازمان ملل متحدنیز از تاریخ مذکور طی نشست های متعدد و به طور خاص به مسأله سالمندی و نیازها و مشکلات آن پرداخته است که سرانجام این نشست ها تصویب قطعنامه های متعدد بوده است.این امر نشانگر این است که تا این تاریخ سالمندان از جایگاه و اهمیت چندانی در سطح سازمان ملل متحد بهره مند نبوده اند ،اما از این زمان به بعد مسأله سالمندی نیازهای و مشکلات خاص آن و حمایت ویژه از آنان در برابر سوء استفاده ها و بی توجهی ها به عنوان یک موضوع بسیار مهم در عرصه بین‌المللی معرفی شده است به گونه ای که در برخی از این قطعنامه ها مانند قطعنامه شماره ۵/۴۷ تحت عنوان «بیانیه سالمندی »مورخ۱۶ اکتبر۱۹۹۲ ،قطعنامه شماره۹۸/۴۸ به نام «برنامه اقدام بین‌المللی درباره سالمندی »مورخ۲۰ دسامبر ۱۹۹۳یا قطعنامه شماره ۱۴۱/۵۰ مورخ۲۱ دسامبر۱۹۹۵ ،سال۱۹۹۹ میلادی تحت عنوان «سال بین‌المللی سالمندان»نامگذاری شده است. همچنین اول اکتبر به عنوان «روز بین‌المللی سالمندان »معرفی شده است.