۲-۱۱- سود اقتصادی

سود یکی از مفاهیم حسابداری است که از اقتصاد گرفته شده است، اقتصاد دانان سود را به عنوان مبلغی از ثروت واقعی یک واحد تجاری تعریف می‌کنند که واحد مذبور می‌تواند آن را طی یک دوره مصرف کند و وضعیت آن در پایان دوره، همان باشد که در اول دوره بوده است .این تعریف از سود اقتصادی در اندازه گیری سود حسابداری به کار نمی‌رود، زیرا سود اقتصادی مستلزم اندازه گیری ذهنی است و مبتنی بر برداشت عینی از ثروت واقعی نیست و در نتیجه نمی‌تواند از لحاظ مقاصد حسابداری دارای ویژگی قابلیت اتکای کافی باشد (هندریکسن^[۵] ۱۹۹۲). در میان اقتصاد دانان آدام اسمیت^[۶] نخستین کسی بود که سود را به مثابه مبلغی که می‌تواند بدون وارد کردن آسیبی بر سرمایه ثابت و در گردش مصرف شود، تعریف ‌کرده‌است. این تعریف با اظهارات (هیکس^[۷]) تکمیل گردید. او اظهار کرد سود مبلغی است که شخص می‌تواند در طی یک دوره معین خرج کند و در پایان دوره وضعیت او به همان خوبی باشد که در اول دوره بوده است (ستایش، ۱۳۸۲).

۲-۱۲- سود حسابداری

در بیانیه شماره یک هیات استانداردهای حسابداری مالی (SFAC.1)، فرض شده که سودحسابداری معیار خوبی برای ارزیابی عملکرد واحد انتفاعی است و می‌تواند برای پیش‌بینی گردش آتی وجه نقدی مورد استفاده قرار گیرد (نوروزی، مدینه).

۲-۱۳- مقایسه بین روش های مبتنی بر پیش‌بینی و مبتنی بر واقعیت در عامل سود

در روش مبتنی بر پیش‌بینی، اولین قدم محاسبه ارزش شرکت ‌بر اساس ارزش فعلی جریانات نقدی خالصی است که شرکت انتظار دارد در آینده دریافت کند وبین صاحبان شرکت توزیع نماید. سپس سود هردوره، به عنوان افزایش در ارزش شرکت بین ابتدا و انتهای هر دوره به اضافه سود تقسیم شده به صاحبان شرکت طی همان دوره محاسبه می‌شود. با بهره گرفتن از روش مبتنی بر واقعیت، سود به همان شیوه فوق محاسبه می‌شود با این تفاوت که از ارزش های تاریخی (بهای تمام شده) و یا ارزش های جاری به جای ارزش های فعلی تنزیل شده استفاده می‌شود .اما اغلب در این روش سود با تطابق هزینه ها (تاریخی یا جاری) با درآمد‌های دوره محاسبه می‌شود. ترازنامه مؤسسه‌ در پایان دوره شامل ارزش های (تاریخی یاجاری) دارایی های موجود استفاده نشده است.

‌بنابرین‏ روش مبتنی بر پیش‌بینی تأکید بر انتظارات آینده دارد، در حالی که روش مبتنی بر فعالیت های گذشته و دارایی های موجود تکیه دارد (دستگیر،۱۳۷۲).

۲-۱۴- مفهوم سود

تعاریف متفاوتی از مفهوم سود توسط اقتصاد دانان در تعریف سود بر مفهوم حفظ سرمایه تأکید داشته و معتقدند که ارزش سرمایه را می‌توان از طریق مفهوم ارزش فعلی دریافت‌های آتی توضیح داد:

آدام اسمیت^[۸]؛ سود مبلغی است که می‌تواند بدون وارد کردن آسیب بر سرمایه ثابت و سرمایه در گردش، مصرف شود.

هیکس^[۹]؛ سود مبلغی است که شخص می‌تواند در طی یک دوره معین خرج کند و درپایان دوره وضعیت او به همان خوبی باشد که در اول دوره بوده است (علی نیا، اسماعیل، ۱۳۸۸).

۲-۱۵- ثبات نسبی سودآوری

استناد به سود هر سهم در یک سال، به لزوم مبنای صحیحی برای ارزیابی سهام نیست چرا که ممکن است سود سال بعد بسیار کمتر از آن باشد. معیار مهم دیگری که به هنگام استفاده از نسبت بازده جاری سهام باید مورد نظر قرارداد، ثبات نسبی سودآوری هر سهم است. لازم به یادآوری هر جه میزان انحراف سودآوری سال‌های گذشته و یا سودهای احتمالی آینده نسبت به میانگین سود یا سود مورد انتظار بیش تر باشد ریسک سهم بالاتر و ارزش آن کم تر خواهد بود، بر عکس هر چه روند سود دهی سال‌های گذشته و آتی از ثبات بیشتری بر خوردار باشد ریسک کمتر و ارزش سهم بالاتر خواهد بود (تحلیل بنیادی بورس، ۱۳۹۰).

۲-۱۶- سود هر سهم

همان سودی است که شرکت برای یک سهم در نظر می‌گیرد که در ابتدای سال مالی توسط مدیران شرکت مذبور تخمین زده می‌شود، این معیار یکی از فاکتورهای مهم جهت انتخاب شرکت برای سرمایه گذاری و همچنین ارزشیابی آن سهام می‌باشد. تمام شرکت های بورسی موظف‌اند در ابتدای سال مالی، (EPS) خود را به صورت تخمینی ‌بر اساس نظرات مدیران خود تعیین و به سهام‌داران اعلام کنند. مدیران شرکت ممکن است تا پایان سال مالی به دفعات (EPS) شرکت خود را تعدیل کنند. منظور از تعدیل، در اینجا تغییرات (EPS) طی دوره است، این تعدیل ممکن است به دلایلی مثبت یا منفی باشد که هر کدام تاثیرات مخصوص خود را بر ارزش شرکت و نوع تصمیمات آتی سهام‌داران بالقوه می‌گذارد (محتشم و همکار، ۱۳۹۰).

۲-۱۷- نسبت های سود دهی

این نسبت ها توانایی شرکت را در به دست آوردن سود نشان می‌دهد، در واقع عملکرد کلی شرکت و مدیریت آن ارزیابی می‌شود.

۲-۱۷-۱- نسبت سود هر سهم (EPS)

با محاسبه این رقم، سودی که شرکت در یک دوره مشخص به ازای یک سهم عادی به دست آورده است معین می‌شود.این عدد از متداول‌ترین نسبت‌های مالی است که محاسبه و تجزیه و تحلیل می‌شود (‌آهن‌چیان و همکار،۱۳۹۰).

۲-۱۷-۲- نسبت قیمت به سود هر سهم (P/E)

نسبت P/E یکی از ابزارهای رایج و متداول جهت تحلیل وضعیت شرکت ها، صنعت و بازار است. این نسبت که از آن به عنوان ضریب سود آوری نیز یاد می‌شود، حاصل تقسیم قیمت هر سهم بر درآمد هر سهم شرکت است. در واقع رابطه ی بین قیمت سهم شرکت با سود آن را نشان می‌دهد.

درآمد هر شرکت معیاری است که می‌توان با آن شرکت را در طی چند سال متوالی به لحاظ افزایش سرمایه ی شرکت مقایسه کرد، ولی این متغییر، معیار مناسبی برای مقایسه چند شرکت نیست.

این نقیضه در معیار PE رفع می‌شود و با این معیار می‌توان شرکت‌های یک صنعت را مورد مقایسه قرار دارد و یا هر شرکت را با متوسط صنعت مرتبط تطبیق داد.

نسبتPE بیانگر تعداد دفعاتی است که طول می‌کشد تا قیمت یک سهم از طریق سود آن، در صورت پرداخت تمام سود‌های واقعی آن بازیافت شود.

نکات مهم ‌در مورد PE:

۱- این نسبت نباید خیلی بالا و خیلی پایین باشد.

۲- این روش برای شرکت هایی که PE آن ها منفی است، کاربردی ندارد.

پایین یا بالا بودن PE بعضی اوقات به خاطر شرایط خاص شرکت است.

شرکتی قصد دارد خط تولید جدیدی را ایجاد نماید به همین دلیل سود را کم اعلام می‌کند و در این صورت (PE) بالا می‌رود اما در آینده‌ای معیین سود آوری خود را نشان می‌دهد این بدین معنی است که (PE) بالا چشم انداز سود آوری شرکت را نشان می‌دهد.(‌آهن‌چیان، احتشامی،۱۳۹۰)

۲-۱۷-۲-۱- کاربرد نسبت (PE)

به لحاظ نظری، (PE)یک سهم به ما می‌گوید که سرمایه گذاران چند ریال حاظرند به ازای یک ریال سود یک شرکت پرداخت نمایند. به همین جهت به آن ضریب سهام نیز می‌گویند. به عبارت دیگر اگر (PE) یک سهم ۲۰ باشد بدین معنی است که سرمایه گذاران حاضرند ۲۰ ریال برای هر ریال از سود سهم این شرکت بپردازند ( تحلیل بنیادی بورس، ۱۳۹۰).

۲-۱۷-۲-۲- رشد سود

قیمت سهام بازتاب انتظارات سرمایه گذاران از ارزش و رشد آینده شرکت است. میزان سود (EPS) معمولا مبتنی بر (EPS) گذشته است. اگر شرکتی در مرحله رشد قرار دارد سودش باید رشد کند. در نتیجه تفسیر بهتری از (EPS) آن است که خوشبینی بازار از آینده رشد یک شرکت را باز تاب می‌دهد (تحلیل بنیادی بورس، ۱۳۹۰).

۲-۱۷-۲-۳- نسبت سود تقسیمی هر سهم