دوره یا سن شروع اختلال اضطراب اجتماعی

اختلال اضطراب معمولاً در دوران نوجوانی شروع می­ شود. شروع اختلال اضطرابی به طور معمول در اواخر کودکی یا اواسط نوجوانی ‌می‌باشد (اسکینر^[۴۹] و همکاران،۱۹۹۲). راپی و همکاران،۲۰۰۴) صورت پذیرفت سن شروع اکثر افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی را ۱۸ سالگی و به طور متوسط بین ۱۰-۱۳ سالگی گزارش کرده ­اند.

طبق نظر انجمن روان­پزشکی آمریکا (۲۰۰۰) شروع فوبی اجتماعی بعد از سن شروع خیلی کم است شروع ممکن است به طور ناگهانی و به دنبال یک تجربه تنش­زا یا تحقیر کننده بروز یا ‌به‌تدریج‌ یا پیوسته و مداوم باشد. ولی اغلب سیری پیوسته و مداوم دارند و ممکن است در بزرگسالی کاهش یابد.

تعدادی از پژوهش­ها نشان داده است که زنان بیشتر از مردان دارای ملاک­های فوبی اجتماعی هستند(راپی و اسپنس،۲۰۰۴). زنان با شیوع ۵/۳۰ و مردان با شیوع ۲/۱۹ درصد بیشتر دچار اختلال می‌شوند و برای با افزایش طبقه اجتماعی و اقتصادی از شیوع این اختلال کاسته می­ شود و بررسی نشان می‌دهد که اضطراب اجتماعی در طبقات کم درآمد و بزرگسالی بیشتر است (گودرزی،۱۳۸۸). میزان شیوع این اختلال در ایران در زنان ۳/۱ درصد و در مردان ۴ درصد است (محمدی و همکاران،۲۰۰۶).

نشانگان روانشناختی اختلال اضطراب اجتماعی

معمولا” سه سیستم پاسخدهی مجزا شناختی- کلامی، سیستم رفتاری- بیانی و سیستم فیزیولوژیکی _ بیانی، برای تحلیل رفتار هیجانی استفاده می شود (خیر، استوار، ۱۳۸۵). تمایز بین جنبه­ های شناختی، رفتاری و فیزیولوژیکی اضطراب اجتماعی ممکن است برای درک این اختلال حائز اهمیت فراوانی باشد. نشانگان ویژه این اختلال ممکن است در موقعیت ترس­آور، قبل از موقعیت و پس از ترک موقعیت آشکار شوند (کلارک، ولز،۱۹۷۷). در ذیل به شرح نشانگان اختلال اضطراب اجتماعی پرداخته می­ شود:

۱- نشانگان شناختی

بطورکلی همه مدل های شناختی اضطراب اجتماعی (بک، امری، گرینبرگ^[۵۰]، ۱۹۸۵، کلارک و ولز، ۱۹۹۵، راپی و هیمبرگ^[۵۱]، ۱۹۹۷) تأکید می‌کنند که افراد مضطرب اجتماعی نگران این موضوع هستند که چگونه آن ها به وسیله دیگران ادراک و ارزیابی می‌شوند. در دیدگاه شناختی، اضطراب اجتماعی ممکن است از طریق افکار منفی، تعیین استانداردهای افراطی برای عملکرد شخصی و یا باورهای غیرواقعی درباره استانداردهایی که افراد برای ارزیابی دیگران استفاده می‌کنند پدید آید (به نقل از استوار، ۱۳۸۶).

۲- نشانگان رفتاری

مطابق با اصول شرطی سازی عاملی ( اسکینر^[۵۲]، ۱۹۷۲) اضطراب اجتماعی از طریق رفتارهای اجتنابی و ایمنی تداوم می‌یابد. اجتناب ممکن است به شیوه ­های مختلفی بروز نماید.

برای مثال زمانی که یک دانش آموز سرآمد از ورود به دانشگاه به دلیل ترس از صحبت کردن در کلاس و یا ارائه کنفرانس های کلاسی اجتناب نماید.

همچنین کلارک و ولز (۱۹۹۵) معتقدند که اضطراب اجتماعی از طریق رفتارهای ایمنی تداوم می‌یابد. اجتناب از تماس های چشمی موقع صحبت کردن در کلاس، تلاش برای مورد توجه قرار نگرفتن و تلاش برای خوب به نظر رسیدن مثال هایی از رفتارهای ایمنی و اجتنابی هستند. این رفتارها به عنوان راهبرد هایی برای کاهش خطر اجتماعی به کار می‌روند، اما در واقع آن ها به تأیید شدن باورهای منفی کمک ‌می‌کنند ( به نقل از استوار و خیر، ۱۳۸۶).

۳- نشانگان فیزیولوژیکی

راپی^[۵۳](۱۹۹۵) بیان ‌کرده‌است که نشانگان فیزیولوژیکی اضطراب اجتماعی که افراد مضطرب اجتماعی در موقعیت های تهدید کننده تجربه می‌کنند، دقیقا” همانند علایمی است که در دیگر اختلالات اضطرابی مشاهده می شود. برای مثال ، سرخ شدن، لرزش، تپش قلب، و غیره است ( به نقل از استوار و خیر، ۱۳۸۶).

اضطراب اجتماعی در نوجوانان

اختلال اضطراب اجتماعی یکی از شایع ترین اختلال های کودکی و نوجوانی است. این اختلال در ۱/۱% تا ۷/۳% از جمعیت کلی کودکان و نوجوانان دیده می شود. اضطراب اجتماعی ، یکی از عواملی است که در روند رشد و تکامل اجتماعی نوجوانان خلل ایجاد می‌کند و مانع شکوفایی استعدادها و اثبات وجود افراد می شود این پدیده اثرات بازدارنده ای درکارایی و پویایی نوجوانان برجای می‌گذارد و باعث تخریب عملکرد شخصی و اجتماعی آنان در زمینه‌های گوناگون می‌گردد. انسان ها دوست ندارند که بخشی از رفتار یا جنبه‌های مختلف شخصیتشان توسط دیگران مورد ارزیابی قرار گیرند، اما آن دسته از نوجوانانی که به طور عادی دچار ترس یا اضطراب اجتماعی هستند کمترین تمایلی برای حضور در موقعیتهای اجتماعی و ارتباط با دیگران ندارند، چرا که همه موقعیتهای اجتماعی و تعامل بین فردی را صحنه های ارزیابی و انتقاد تلقی می‌کنند. (نیسی، شهنی ییلاق، فراشبندی، ۱۳۸۴).

به طورکلی این اختلال در نوجوانان به عملکرد تحصیلی ضعیف، مشکلات روان شناختی مانند افسردگی و در مواردی سوء مصرف مواد منجر می شود. افزون براین نوجوانان مبتلا به اضطراب اجتماعی در خطر ناپختگی اجتماعی قرار دارند؛ اختلالی که درماندگی و اجتناب از روابط اجتماعی را در پی دارد و می‌تواند به نارساکنش وری اجتماعی^[۵۴] و روان شناختی و حتی بروز شخصیت اجتنابی^[۵۵] در بزرگسالی منتهی شود. انجمن روانپزشکی امریکا APA)) اختلال اضطراب اجتماعی را یک الگوی پایدار ترس‌های اجتماعی می‌داند (اناری، دادستان، صالح صدق پور، ۱۳۸۶).

برخی محققان اعتقاد دارند که ترس از ارزیابی منفی علت اصلی اضطراب اجتماعی است. ترس از ارزیابی منفی، افراد مضطرب را وادار می‌کند که از برخورد با دیگران پرهیز کنند و بدین طریق ترس خود را کاهش دهند. به طور خلاصه، سبک تعامل افراد مضطرب نوعی استراتژی حفاظت از خود می‌باشد (مهرابی زاده، هنرمند، ۱۳۷۸). نوجوانان مضطراب اجتماعی ویژگیهایی دارند که آنان را از دیگران متمایز می‌سازند. این افراد اغلب درباره اشتباه کردن، نادانی و حرف های احمقانه فکر می‌کنند. ترس دارند که دیگران آن ها را ضعیف پندارند و به آن ها بازخورد منفی بدهند.

آن ها انتظار دارند که در تعاملات اجتماعی به صورت ضعیف عمل کنند، لذا در پی راهی هستند که نشان دهند دیگران آنان را قبول ندارند و این امر را به خود تلقین می‌کنند. این افراد ممکن است احساس عدم اعتماد به نفس کنند.

زیرا تصور ‌می‌کنند که دیگران آنان را دوست ندارند. علاوه بر آن، این افراد ترس از انتقاد، اجتناب از تماس چشمی و ترس از ابراز وجود دارند (هرمزی نژاد، ۱۳۸۰).

اضطراب اجتماعی ممکن است تحت تاثیر متغیرهای مختلفی قرار گیرد که عده ای از آن ها از قبیل اضطراب عمومی زمینه را برای اضطراب اجتماعی مساعد و عده­ای دیگر از قبیل مهارت‌های اجتماعی نقش بازدارنده بر این پدیده داشته باشند. (مهرابی زاده، نجاریان، ۱۳۷۸).