• • ت) چگونه اعضای ‌گروه‌های درس پژوهی با هم همکاری می‌کردند؛

• • • ث) چگونه از شواهد مشاهده برای تحلیل یادگیری شاگردان استفاده کرده‌اند؛

    

  

• • ج) چگونه این تحلیل را به ایده هائی برای تغییر تبدیل کرده‌اند و رویکردهای تدریس به منظور یادگیری شاگردان را بازبینی کرده‌اند؛

• • چ) مأموریت‌ شاگردان در این فرایندها،

• • ه) چگونه دانشی که بر درس پژوهی آن ها تاثیر می‌گذارد بعدا به صورت تصمیم های گروهی درس پژوهی که تحت تاثیر عموم و رفتارهای آن ها قرار گرفته، در می‌آید.

• هم­چنین در این جلسات، نقش هر معلم در فرایند تدریس در کلاس مشخص می­ شود و مسئولیت هر معلم تعیین می­گردد. ‌در مورد این که چگونه در کلاس درس شرکت داشته باشند تا کمترین مزاحمت را برای دانش ­آموزان ایجاد کنند، صحبت می­ شود. از کل فرایند درس­پژوهی گزارشی تهیه می­شودکه شامل اهداف، روش­ها و ارزیابی فرایند درس­پژوهی است. این گزارش برای مستند کردن مباحث تدوین می­ شود و باید چنان باشد که هر کس آن را بخواند، هدف و منطقی را که گروه با آن درگیر بوده بشناسد. (خاکباز ،۱۳۸۶)

۲-۴-۱۱ – درس­های پژوهشی در فرایند درس­پژوهی

شاید به جرئت بتوان گفت مهم­ترین قسمت درس پژوهی، درس­های پژوهشی می‌باشد، به گفته ساکی (۱۳۹۲) طرح درس پژوهشی ستون فقرات در یک فعالیت درس پژوهی و به مثابه نقشه گروه برای رفع موانع و مسائل فراروی تحقق اهداف یادگیری تلقی می شود.این طرح پیگیری تغییرات مطلوب در آموزش و یادگیری را هدف خود قرار می‌دهد. ژاپنی ها علت اصلی موفقیت خود را درس­های پژوهشی می­دانند. درس­های پژوهشی به دو صورت درس­های پژوهشی درون مدرسه ای^[۴۸] که اغلب در مدارس اجرا می شود و درس­های پژوهشی عمومی^[۴۹] که در جلسات بازدید عمومی ارائه می‌گردد، تدوین می­شوند(لوئیس و توچیدا^[۵۰]، ۱۹۹۸، لوئیس، ۲۰۰۲a، ائتلاف منطقه­ای شمال غربی آیزنهاور در ریاضی و علوم^[۵۱]،۲۰۰۱:۶).

تفاوت این درس­ها با درس­های کلاسی سنتی این است که در واقع درس­های پژوهشی، گزارشی از مشاهدات و بحث های مشارکتی معلمان است که روی یک درس خاص صورت گرفته و ثبت شده است(لوئیس و توچیدا،۱۹۹۸). قسمت­ های اصلی یک درس­پژوهشی شامل انتخاب اهداف، برنامه­ ریزی، طرح درس، اجرا و بازاندیشی، برنامه­ ریزی و طرح درس مجدد است. هم­چنین طرح درس که قسمتی از درس­های پژوهشی است، شامل نام درس، اهداف درس، ابزار وپیش­نیازهای لازم، ساختار درس و ارزیابی از درس ‌می‌باشد. در حقیقت یک درس­پژوهشی گزارشی از روند پژوهش است و طرح درس قسمتی از آن می‌باشد؛ به عبارت دیگر درس پژوهشی ممکن است شامل چندین طرح درس و بحث و بررسی هر کدام از آن­ها باشد.

برای انتخاب اهداف درس­های پژوهشی ابتدا اهداف کلی برای درس­پژوهی مشخص و سپس اهداف جزئی برای موضوع درس انتخاب می­ شود و بین هر دو ارتباط برقرار شده، زمینه ای برای تمرکز روی آن­ها تعیین می‌گردد. به­ طور مثال در یک درس پژوهشی، هدف کلی این است که دانش ­آموزان به عنوان مسئله حل­کن­های مستقل بار بیایند و هدف جزئی این است که دانش ­آموزان قادر به محاسبه­ مساحت مثلث­ها شوند. ارتباط بین آن­ها در این است که دانش­آموزانی بار بیاوریم که مساحت مثلث­ها را به طور مستقل کشف کنند، لذا زمینه­ بررسی درس پژوهشی این است که چگونه به دانش ­آموزان کمک کنیم تا مساحت مثلث ها را مستقلاً کشف کنند؟ (فرناندز، یوشیدا، چاکشی و کنون،۲۰۰۱).درس­های پژوهشی ابزاری برای تبدیل دانش غیررسمی معلمان به دانش حرفه­ای محسوب می­شوند(هیبرت، استیگلر، ۲۰۰۲). البته باید اشاره کرد که درس­های پژوهشی پایان راه نیست، بلکه پنجره ای است به سوی پژوهش بیشتر(لوئیس، پری و موراتا،۲۰۰۶).

۲ -۴-۱۲- ناظران بیرونی در فرایند درس پژوهی

مشاوران خارجی که با اصطلاحاتی از قبیل:

• • مشاور بیرونی^[۵۲]؛

• • ممتحن بیرونی^[۵۳]؛

• • واکنش­گر^[۵۴]؛

• • مشاور مدعو^[۵۵]؛

• دیگران آگاه^[۵۶]؛

نامیده می‌شوند، با سه هدف زیر وارد جریان درس پژوهی می‌شوند:

۱- مشاور: دیدگاه متفاوتی را به گروه درس پژوهی وارد کنند.

۲- متخصص موضوع: اطلاعاتی در زمینه ی موضوع درس پژوهشی وارد کنند.

۳- مشوق: به گروه درس پژوهی روحیه دهند(فرناندز، یوشیدا، چاکشی و کنون، ۲۰۰۱).

موراتا^[۵۷] (نقل از ائتلاف منطقه­ای شمال غربی آیزنهاور در ریاضی و علوم، ۲۰۰۳:۱۵)معتقد است: ” وقتی درس پژوهی یک روند عادی شد، باید دیدگاه جدیدی به گروه آورده شود.” واتانابه(نقل از ائتلاف منطقه­ای شمال غربی آیزنهاور در ریاضی و علوم،۲۰۰۳:۱۵)نیز از تجربه­ شخصی خود به عنوان یک ناظر بیرونی چنین می­گوید: “در ابتدا سعی می­کردم فقط به حرف­ها گوش دهم و تشویق کنم و بعد که با اعضای گروه صمیمی­تر شدم، نظر خود را هم می­گفتم؛ اما به هر حال باید از هر ده بار تشویق، یک بار انتقاد کرد.”

تیمپون^[۵۸] (نقل از ائتلاف منطقه­ای شمال غربی آیزنهاور در ریاضی و علوم،۲۰۰۳:۱۵)تعدادی از توانایی‌های ناظر بیرونی به شرح زیر بر می­شمرد:

• • قادر به شناسایی اهداف درس پژوهی هنگام تدریس درس باشد.

• • در زمینه­ موضوع درس اطلاعاتی داشته باشد.

• • مشوق باشد و کمتر انتقاد کند.

• • با معلمان احساس صمیمیت کند.

• • به معلمان و شاگردان احترام بگذارد.

• • این موضوع را درک کند که او آموزش دهنده نیست، بلکه یک یادگیرنده است.

• قدرت جمع بندی، تصمیم ­گیری و انتقال دانش داشته باشد.

مشاوران خارجی در ژاپن، اغلب عبارتند از: اساتید دانشگاه، مدیران مدارس، مشاوران ماهر، معلمان مدارس دیگر و اعضای گروه ­های دیگر درس پژوهی(واتانابه و ونگ ایورسون،۲۰۰۲).

باید توجه کرد که ورود ناظر بیرونی به گروه باعث نشود که اعضای گروه تصور کنند که ارزیابی می­شوند، لذا ناظر بیرونی باید از اصول و شرایط نظارت معلم محور اطلاع کافی داشته باشد و اگر مقدور است تجربه­ای از درس­پژوهی را حس کرده باشد. با ورود ناظر بیرونی باید جریان توسعه حرفه­ای آسان­تر و سریع­تر رخ دهد، به خصوص اگر ناظر بیرونی از دانشگاه باشد، باید پلی بین تحقیقات دانشگاهی و جریان درس پژوهی ایجاد شود.

۲-۴-۱۳- نقش فناوری در فرایند درس پژوهی

فرایند گردآوری دانش درباره آموزش با بهره گرفتن از فناوری به سرعت گسترش می‌یابد. مفیدترین اطلاعاتی که در زمینه­ آموزش به طور مشترک مورد استفاده قرار می‌گیرد، شامل کلاس­های درس است که با فهم تئوریکی از آموزش ارتباط دارد.