« هر کس بر کشتن (یا علیه) مؤمنی با نوشتن کلمه ای کمک کند، روز قیامت محشور می شود، در حالی که بین دیدگاه او نوشته شده: مایوس از رحمت خداوند.» ^[۲۶۵]
روایاتی که کمک به ساختن شراب مانند اجاره ساختمان،کاشت درخت انگور، با این نیت و فروش آن را کمک به اثم و حرام دانسته نیز فراوان است، که همه موارد، به دلیل کمک به اثم و عدوان حرام شده اند.
سیره: سیره معصومین(ع)، نیز حاکی از ممنوعیت یاری به ظالمان است. از این حیث به برخورد امام موسی بن جعفر علیه السلام با صفوان جمال، که شتران خود را به هارون،خلیفه عباسی،برای سفر حج کرایه داده بود، اشاره کرد، که فرمود: همین که دوست داری آنان زنده بر گردند تا بقیه اجرت تو را بدهند ازآنان هستی^[۲۶۶].

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

سیره عقلا: عقلا کمک به گناه و تجاوز را که موجب مخالفت پروردگار و تجاوز به حقوق مردم شود قبیح می دانند. به گفته برخی از مفسرین،مفهوم این قاعده از مرتکزات ذهن و جزء فطرت انسان است و آیات تنها ارشاد به این امر فطری دارند^[۲۶۷].
شروط تحقق اعانه بر اثم:
در تحقق مفهوم اعانت،قیودی را دارای اعتبار دانسته اند، که با ملاحظه آن ممکن است انطباق این مفهوم بر موضوع محل بحث نیازمند به توضیح بیش تری باشد:
یکم: معتبر بودن علم و اطلاع معین به وقوع حرام از معان:
بدیهی است بدون این علم،اعانت یا اساسا صادق نیست و یا حرمتش منجز نیست،زیرا فرض این است، که معین جاهل به موضوع می باشد.
دوم: قصد و داشتن انگیزه ممنوع: بسیاری معتقدند، که اعانت در صورتی تحقق می پذیرد، که شخص معین مقدمات فعل غیر را به انگیزه ارتکاب حرام توسط شخص دیگر،انجام دهد. بر اساس این شرط نیز تمسک به مفهوم اعانت در مورد محل بحث صحیح خواهد بود،زیرا نشر اخبار محرمانه در سطح عمومی که دشمنان نظام و اسلام هم در زمره مخاطبان آن قرار دارند. اگر با اختیار و اراده صورت گیرد خود به خود متضمن انگیزه است،به بیان دیگر کسی که اسرار محرمانه را در سطح عمومی با اراده و عمد منتشر می سازد و می داند که بخشی از مخاطبان وی دشمنان وکسانی اند که به فعالیت علیه نظام و اسلام اشتغال دارند به خودی خود انگیزه سوء استفاده دشمنان را دارد و شاید با توجه به چنین نکته ای است که برخی از فقهای بزرگ مثل شیخ انصاری در مقام داوری درباره این شرط که آیا داشتن انگیزه، شرط تحقق امانت هست یا نه؟ می گویند:
برای این داوری باید خصوصیت فعل را در نظر گرفت،زیرا گاه کاری که معین انجام می دهد، به گونه ای است، که اگر بدون قصد و انگیزه حرام صورت گیرد نیز عرفا مشمول اعانت است.
مثلا فرض کنید کاری است که فایده اش منحصر در کار حرام می باشد-مثل آنکه به شخص ظالم و عصبانی که مصمم به زدن و مجروح ساختن فرد مظلومی است، عصا و سلاح بدهیم- در چنبن مواردی داشتن انگیزه شرط نیست. در محل بحث چنین امری صادق است و عرف ،سوء استفاده دشمنان را محرز می بیند^[۲۶۸].
از این رو با توجه به کیفیت اجرای کار (نشر خبر) اعانت را منطبق می یابد. نتیجه آنچه گفته شد این است که استدلال به مفهوم اعانت،بر پایه نظر کسانی که انگیزه را شرط می دانند،با اشکال مواجه نیست،چه رسد به نظر کسانی که انگیره را شرط نمی دانند و یا کسانی که مثل شیخ انصاری این موارد را تفصیل می دهد.
سوم: تحقق فعل حرام از معان: گفته اند علاوه بر داشتن انگیزه، وقوع کار حرام مورد نظر از شخص معان نیز برای تحقق مفهوم اعانت، ضرورت دارد، لذا اگر معین مقدمه کار حرام دیگری را محقق سازد و انگیره نامشروع نیز محقق باشد، ولی شخص معان موفق به کار حرام نگردد، عنوان « اعانت براثم» منطبق نخواهد شد، هر چند ممکن است،از جهات دیگر مثلا باب تجری، ممنوع و قابل مجازات باشد. بر پایه اعتبار شرط فوق نیز، صدق مفهوم اعانت در مورد محل بحث،با هیچ اشکالی مواجه نیست،زیرا در گناهان عادی و به خصوص دارای جنبه شخصی و فردی،این امکان وجود دارد،که با در نظر گرفتن شرط یاد شده (تحقق گناه از معان) قائل به تفصیل شویم و در مواردی اعانت را انکار کنیم.
اما در مورد محل بحث، یعنی نشر اخبار محرمانه دولتی که متضمن اسرار ملی است، چنین تفصیلی امکان پذیر نیست، چرا که در وضعیت واقعی وعینی جهان امروز،سوء استفاده دشمنان از اخبار مذکور قطعی و محرز است،و هر چند دشمنان به پشتوانه این اخبار هیچ اقدام عملی علیه نظام اسلامی صورت ندهند.
به بیان دیگر کاری که معین انجام می دهد، همیشه تحقق حرام از سوی معان را به دنبال دارد و این دو از یکدیگر تفکیک نمی شوند.
نفس اطلاع یافتن از این اسرار، در بردارنده تقویت جبهه کفار، برتری ایشان، برخورداری آنان از قدرت و ظرفیت مانور بیش تر در تعاملات سیاسی وغیره، و باعث تضعیف جبهه اسلام و محدود ساختن ظرفیت مانور سیاسی نظام اسلامی است^[۲۶۹].
اعانه بر اثم و رفتار تقلیدی ناهنجار مخاطبان:
اگر مخاطبان رسانه‌های جمعی و مطبوعات، رفتاری را در رادیو وتلویزیون ببینند و بشنوند ومطلبی را در روز نامه ها بخوانند، که احتمال تقلید از رفتار‌های ناهنجار و مجرمانه باشد، در این صورت رسانه خبری معین بر اثم بوده و مرتکب حرام شده است. به طور مثال، در گزارش‌های مسابقات فوتبال در برخی مواقع، از گزارشگران شنیده یا خوانده می شود، که خطا کردن برخی از بازیکنان را حرکت حرفه ای معرفی می کنند، که این موجب تشویق بازیکنان به خطا کردن شده و رسانه خبری معین بر اثم و گناه می باشد.
در کتاب دستور العمل برنامه سازی در رادیو و تلوزیون انگلستان در فصل رفتار تقلیدی و ضد اجتماعی آمده است:
در مورد نمایش روش‌های تبهکاری،تخریب اموال عمومی و یا کاربرد سلاح ها باید دقت خاصی اعمال شود.
نکته مهم، پرهیز از نشان دادن جزئیات زیاد یا شیوه‌های انجام دادن چنین فعالیتهایی به شکل مؤثرتر است.^[۲۷۰]
در جای دیگر آمده است:
خطرات تقلید، مخصوصا در میان کودکان ، بسیار واقعی هستند، مثلا در مورد استفاده از ضربه‌های کاراته یا کاربرد سلاح‌های سهل الوصول مانند طناب یا چاقو یا بطری،باید دقت فوق العاده ای اعمال شود، اعمال مجرمانه،در صورت نمایش، نباید تبدیل به درس هایی برای «چگونه انجام دادن» شوند.
پنهان نکردن عواقب خشونت در زندگی واقعی هم اهمیت دارد^[۲۷۱].
تا کنون حرمت اعانه براثم و شروط تحقق آن را بررسی کردیم و بیان شد که دردستورالعمل برنامه سازیBBC رفتار تقلیدی ضد اجتماعی ممنوع است، حال می خواهیم به بحث هنجار و ناهنجار در نهاد‌های خبری بپردازیم، آنچه از تعاریف متعدد و متنوعی از هنجار استفاده می شود، این است که هنجار در هر شکل و وضعیت، عبارت از یک استاندارد عمل یا معیار یا ضابطه است. ضابطه ای که باید مرجع عمل همه اعضای یک جامعه خاص باشد، از این رو مانند سایر ضوابط و استانداردها، هنجار نیز علی الاصول باید مورد تبعیت و پیروی افراد قرار گیرد.
نکته بسیار مهم دیگر این است، که هنجار در درون افراد نیست، بلکه در اجتماع و در فرایند تعامل و کنش متقابل اعضای آن است. هیچ هنجاری در خلا متصور نیست، اگر زندگی اجتماعی انسان غیر قابل اجتناب است. توجه داشتن به هنجار ها و رعایت آن ها نیز غیر قابل اجتناب می باشد.
برخی تبعیت از هنجارها را اساسا مهم ترین جزء اجتماعی شدن می دانند، از این رو عدم رعایت هنجارها و ارتکاب رفتار ناهنجار از سوی افراد به منزله نابودی آن هاست^[۲۷۲].
هنجارها در جمهوری اسلامی ایران مطابق شریعت اسلام است. حال اگر رسانه‌های خبری به ارائه رفتار تقلیدی ناهنجار بپردازند، پذیرش عواقب و خطرات این اخبار متوجه خود آن هاست و در حقیقت رسانه خبری معین در اثم بوده و مرتکب حرام شده است،که باید از کمک کردن در گناه ممانعت کند تا رسانه ای قابل اطمینان برای مخاطبان باشد. یکی از راه‌های کنترل و ممانعت از کمک بر گناه این است، که نهاد خبررسانی سعی در تعاون در بر و تقوی داشته باشد و با بر جسته کردن آن ناخود آگاه از معاونت بر گناه کاسته شده و رسانه خبری در جهت تحقق رسانه اسلامی نزدیک شود.
اعانه به ظالم (کمک کردن به ستمگر):
مفهوم اعانه به ظالم:
((اعانه)) از ماده عون بوده، که در لغت به معنای کمک کردن است،^[۲۷۳].
بنا بر تعریف لغوی معنای معاونت در ظلم همان کمک کردن ظالم در عمل مجرمانه اوست.
قاعده کمک به ستمگر و به اصطلاح فقها ((اعانه برظالم)) از آیه شریفه ((یا ایها الذین آمنوا…..وتعاونوا علی البر والتقوی ولا تعاونوا علی الاثم و العدوان واتقوا الله ان الله شدید العقاب)) گرفته شده است.
ادله حرمت اعانه به ظالم:
قرآن:
در قرآن کریم آمده است:
((…و لا تعاونوا علی الاثم والعدوان…))^[۲۷۴].
و( هرگز) در راه گناه و تعدی همکاری ننمایید.
فعل تعاونوا دارای صیغه نهی بوده و نهی دلالت بر حرمت می کند. بنابراین اعانه بر اثم محکوم به حرمت می باشد. از اجلی مصادیق اثم، ظلم است که به طریق اولی اعانه بر ظالم محکوم به حرمت می باشد.
خداوند در قرآن کریم می فرماید:
((و لا ترکنوا الی الذین ظلموا فتمسکتم النار))^[۲۷۵].
بر ظالمان تکیه ننمایید، که موجب می شود آتش شما را فرا گیرد.
وجه استدلال به آیه شریفه:
منظور از رکون که در آیه شریفه از آن نهی شده و حرام دانسته شده است. یکی از این دو معنا ممکن است باشد:
۱- میل به ستمگران و ظالمین پس به طریق اولی، دلالت بر حرمت اعانت و کمک به ظالمین دارد، زیرا رکون و میل مرحله ای نازل تر و ضعیف تر از اعانت است، وقتی رکون حرام باشد به طریق اولی اعانت و کمک نیز حرام می باشد.
۲- یا این که منظور از رکون محرم همان داخل شدن در ظلم ظالمین است، یعنی رکون و اعانت هم معنی و مترادف باشند، که در این صورت دلالت برحرمت اعانت دارد^[۲۷۶].
روایات:
روایات متعددی در خصوص حرمت یاری ظالمان وارد شده است. در این جا به برخی از آن ها اشاره می کنیم، در روایت سکونی از رسول اکرم(ص) نقل شده است:
((در روز قیامت منادی فریاد می زند، که کجا هستند یاوران ظالمان و ستمگران………..
ندایی که منادی در روز قیامت سر می دهد برای عذابی است که به ظالمان و یاورانشان وعده داده شده است که این عذاب دلالت بر حرمت یاری دادن ستمگر می کند.)) ^[۲۷۷]
و در روایت دیگری از امام سجاد(ع) نقل شده است:
((از صحبت با متجاوزان و یاری ستمگران بپرهیزید.)) ^[۲۷۸]
این روایت صراحتا با ادات حذر (ایاکم) کمک کردن به ستمگران را محکوم به حرمت کرده است.