صفات عامل وظیفه شناسی

۱- کفایت: یعنی شایستگی و قابلیت افراد نسبت به مسائل زندگی

۲- وظیفه شناسی: یعنی احساس مسئولیت داشتن

۳- نظم و ترتیب: به هماهنگی و برنامه ریزی درست در زندگی اشاره می‌کند.

۴- خویشتن داری: توانایی کنترل رفتارهای تکانشی

۵- تلاش برای موفقیت: به انگیزه پیشرفت بالا برای موفق شدن و پیروز شدن اشاره می‌کند.

عامل توافق (A)

این عامل میزان اعتماد، همکاری، هم حسی و توافق با دیگران را می سنجد. افرادی که در این عامل نمره بالایی کسب می‌کنند به دیگران اعتماد دارند و حس همکاری در آن ها زیاد است. و افرادی که نمره پایینی در این عامل به دست می آورند نسبت به دیگران بدبین و بی اعتماد هستند و با دیگران هیچگونه توافق و همکاری ندارند.

صفات عامل توافق

۱- اعتماد: به تکیه کردن و واگذاری کارها به دیگران اشاره می‌کند.

۲- رک گویی: صداقت و بی ریایی را شامل می شود.

۳- نوع دوستی: یعنی توجه زیادی به دیگران داشتن و میل مساعدت به آن ها

۴- همنوایی: فرد با دیگران همنوایی می‌کند و به دیگران احترام می‌گذارد.

۵- تواضع: فروتن و بدون غرور بودن.

۶- دلرحمی: افراد نسبت به دیگران گرایش داشته و تصمیم آن ها از روی احساسات می‌باشد.

مک کری و کاستا (۱۹۹۶)، اساساً پنج عامل را به عنوان تمایلاتی مبنایی که زمینه زیستی دارد، معرفی کرده‌اند، یعنی تفاوت های رفتاری مربوط به پنج عامل به ژن ها، ساختار مغز و مانند آن برمی گردد. این تمایلات اساسی، آمادگی های عمل و احساس به نحوی خاص است و به طور مستقیم تحت تاثیر محیط قرار ندارد. با توجه به شواهد مربوط به ارثی بودن تمایلات اساسی، و مطالعاتی که در سایر فرهنگ ها و انواع موجودات شده است، مک کری و کاستا معتقدند که شخصیت از یک رسش درونی منشاء می‌گیرد. این تمایلات در طول زندگی فرد، بر ویژگی های مربوط به سازگاری که شامل نگرش ها، اهداف شخصی، باورهای خودکارآمدی، صفت سازگاری و انطباق و هم عوامل محیطی بیرون از فرد (مثل فرصت ها، هنجارها و محرومیت ها)، انتخاب ها و تصمیم هایی را که فرد در زندگی اتخاذ می‌کند، تحت تأثیر قرار می‌دهند، و در زندگی نامه واقعی وی منعکس می‌شوند، که رفتار فرد را شکل می‌دهند. این عوامل همچنین در خود پنداره فرد، یعنی جایی که وی به ساختن داستان زندگی و باورهای خود می پردازد نیز اثر گذارند (جان و همکاران، ۲۰۰۸).

جدول ۱-۱- با ذکر چند مثال از ارتباط بین تمایلات اساسی با ویژگی های سازگاری و زندگی نامه واقعی درک مطالب ذکر شده را روشن تر می کند. جدول شامل سه ستون می‌باشد، که ستون اول مربوط به تمایلات اساسی است (پنج عامل بزرگ شخصیت)، در ابتدای هر عامل نمره ایی قرار دارد که نشان دهنده نمره فرد در آن عامل می‌باشد. مثلاً A4 یعنی فرد در عامل توافق نمره ۴ گرفته است. بعد از آن توضیحی ‌در مورد صفت مربوطه در همان ستون ارائه می‌گردد. در ستون دوم که مربوط به ویژگی های سازگاری است، تلاش ها و نگرش های فرد در ارتباط با آن صفت مورد توجه قرار می‌گیرد. در ستون آخر، زندگی نامه واقعی فرد، با ذکر نام مراجعه کننده (آزمودنی) و در داخل پرانتز بالا یا پایین بودن نمره فرد در آن عامل ذکر می‌گردد. و متعاقب آن واکنش‌های عاطفی و رفتاری آزمودنی بیان می‌گردد (جان و همکاران، ۲۰۰۸).

جدول ۱-۲ مثال هایی از الگوی نظری پنج عامل بزرگ (جان و همکاران، ۲۰۰۸)

تمایلات اساسی

ویژگی های سازگاری

زندگی نامه واقعی

روان رنجورخویی:

N3: افسردگی (تمایل برای احساس غمگینی، ناامیدی و احساس گناه)

عزت نفس پایین، غیرمنطقی، باورهای کمال گرایانه و نگرش های بدبینانه

بتی (خیلی زیاد N3) احساس گناه ‌در مورد پایین بودن اعتبار شغلی خودش (بروهل، ۲۰۰۲)

برون گرایی:

E2: اجتماعی بودن (یک میل برای شرکت در فعالیت‌های اجتماعی)

مهارت‌های اجتماعی، دوستان فراوان شرکت در تیم های ورزشی، عضو باشگاه، علاقمند به سفر

روزیو (خیلی کم E2) پاریس را فقط برای حومه شهر ترک می‌کند (مک کری، ۱۹۹۶)

گشودگی:

O4: فعال (نیاز مبرم برای تنوع، تازگی و تغییرات)

علاقمند به سفر، داشتن علائق متفاوت

اکرمن (زیاد O4) گشت های دریایی به قطب جنوب (مک کری، ۱۹۹۴)

توافق:

A4: فروتن (رضایت فروتنانه به دیگران در پی تعارضات بین فردی)

نگرش های بخشندگی، اعتماد به همکاری و تشریک مساعی

آزمودنی ۳ (خیلی کم A4) در هنگام دعوا با شوهرش چیزهایی به سمتش پرتاب می کرد (مک کری، ۱۹۹۲)

وظیفه شناسی:

C4: انجام دادن کارها با کوشش (احساسی قوی برای انجام دادن هدف و داشتن سطوح آرزوهای بالا)

مهارت های رهبری، برنامه های دراز مدت، شبکه حمایتی سازمانی

نیکسون (خیلی زیاد C4) تلاش برای ریاست (کاستا و مک کری، ۲۰۰۵)

ثبات و تغییر در شخصیت

آیا سطوح کلی پنج عامل شخصیت در خلال بزرگسالی ثابت است یا این که تغییراتی کلی با توجه به سن در آن ها به وجود می‌آید؟ بعضی از تحقیقات اولیه در آمریکا نشان می‌دهد که تاثیرات سن اگرچه کم، ولی معنی دار است. به خصوص، نمرات بزرگسالان مسن تر به طور معنی داری در روان رنجورخویی، برون گرایی، و گشودگی پایین تر و در توافق و وظیفه شناسی بالاتر از بزرگسالان و جوانان بزرگسال اوایل سنین بیست سالگی است (کاستا و مک کری، ۱۹۹۴؛ به نقل از گوهری، ۱۳۹۳). معمولا نوجوانان ظاهراً در معرض اضطراب بیشتری قرار دارند و نگران مورد قبول قرار گرفتن و عزت نفس خود هستند (یعنی نمره بالا در عامل روان رنجورخویی)، وقت بیشتری را صرف مکالمات تلفنی و فعالیت های اجتماعی با دوستان می‌کنند (نمره بالا در عامل برون گرایی)، نسبت به انواع تجارب و تجربه گری پذیراتر هستند (نمره بالا در عامل توافق)، و در عین حال، نسبت به بعضی از افراد به طور خاص و جامعه به طور اعم متوقع و منتقدند (نمره پایین در عامل توافق) و در مقایسه با آنچه از آن ها انتظار می رود، کمتر مسئولیت پذیر و جدی هستند (نمره پایین در عامل وظیفه شناسی). لذا طبیعی است که از جوانان خشمگین صحبت شود تا از میانسالان خشمگین و یا پدربزرگ های خشمگین (جان و پروین، ۲۰۰۱، ترجمه جوادی و کدیور، ۱۳۸۱).