ج) تعاملات اجتماعی: متخصصان مالی، روانشناسی اجتماعی را کمتر مورد توجه قرار داده‌اند. نظریه پردازان مالی تاثیر اطلاعات بر روی قیمت سهام و حجم معاملات را بررسی کرده‌اند، اما تحقیقات کمتری راجع به تعاملات اجتماعی بین افراد در بازار سهام انجام داده‌اند. اشخاص گرایش دارند تا در تصمیم گیری ها و قضاوت هایشان با دیگران هم نوا شوند .اکثر سرمایه گذاران دچار عکس العمل های احساسی در جو بازار می‌شوند. به عبارت دیگر حتی زمانی که سیگنال های اطلاعاتی به فرد می‌گویند خرید وفروش کدام یک مناسب است، سرمایه گذاران باز هم نسبت به تصمیم گیری صحیح مردد هستند. باید توجه کرد که برخی از الگوهای اشاره شده در بالا، با هم در تعارض هستند. در اینجا ممکن است این سئوال پیش بیاید که کدام الگو صحیح است؟ در پاسخ ‌به این سئوال باید گفت این که کدام الگوی رفتاری در بازار غالب می شود به شرایط و زمینه ای که اطلاعات در آن پخش می شود بستگی دارد (همان منبع).

رفتار توده وار عبارت است از الگوی رفتاری همبسته بین افراد (دونو^[۱۰]، ۱۹۹۶).

در تعریفی دیگر، توده واری عبارت است از پذیرش ریسک فراوان بدون اطلاعات کافی، به عبارتی می توان آن را قصد و نیت آشکار سرمایه گذاران جهت تکرار کردن رفتار سایر سرمایه گذاران تعریف نمود (بیخچاندانی^[۱۱]، ۲۰۰۱).

سرمایه گذاران و مدیران صندوق های سرمایه گذاری رفتار توده ای یا رفتار رمه ای را به صورت پذیرش ریسک فراوان بدون اطلاعات کافی، افزایش نرخ معاوضه ریسک و بازده و اولین نشانه اغتشاش و فرار به پناهگاه مناسب تر توصیف می‌کنند. بعضی از مشاهدات توسط شرکت کنندگان در بازار نشان می هد که رفتار رمه ای، نوسانات و بی ثباتی بازار را افزایش و شکنندگی سیستم مالی را شدیدتر و وخیم تر می‌کند (بیخچاندنای و شارما^[۱۲]، ۲۰۰۱).

چنانچه اکثر سهام‌داران اقدام به خرید سهام پرطرفدار نمایند این امر می‌تواند تنها ناشی از ورود اطلاعات مرتبطی باشد که به طور مستقل منجر به واکنش سهام‌داران شده است. در عوض منطق رفتار توده وار که مورد بررسی قرار می‌گیرد عبارت است از آنکه فردی قادر است تصمیم گیری اشتباهی را به طور سیستماتیک به کلیه افراد منتقل نماید (دونو^[۱۳]، ۱۹۹۶).

در حرکات توده واری در بازار اوراق بهادار، گروه سرمایه گذاران و مدیران صندوق های سرمایه گذاری، نیز می‌توانند به عنوان توده ای به تصویر کشیده شوند که بدون داشتن اطلاعات کافی، مبادرت به انجام اقدامات مخاطره آمیز و مشابه آن ها جهت کسب منفعت می نمایند و با اولین نشانه های بحران به سرعت به سمت پناهگاه های امن هجوم می‌برند. این امر عمدتاً ناشی از نبود تقارن اطلاعاتی و تحلیل های کارشناسانه مناسب، نبود یا کمبود شفافیت اطلاعاتی و معاملاتی، نبود الزامات افشای اطلاعات و جلب اطمینان سرمایه گذاران از این رهگذر، و نهایتاًً عدم کارایی بازار سرمایه می‌باشد. اگر بازار دقیقاً کارا باشد رفتار توده وار وجود ندارد، اما واقعیت این است که رفتار توده وار وجود داشته و به ناکارآمدی بازار منجر می شود و ناکارآمدی بازار به بروز رفتار توده وار دامن می زند (سعیدی و فرهانیان، ۱۳۹۰، ص ۵۰۱).

بر این اساس این پژوهش سعی دارد به بررسی تأثیر تبادل اطلاعات و تورش های رفتاری در توضیح رفتار توده ای سهام‌داران استان زنجان بپردازد. این پژوهش قصد دارد پاسخ سوال زیر را مشخص نماید که:

آیا تبادل اطلاعات بر تورش های رفتاری در توضیح رفتار توده ای تاثیر دارد؟

۱-۳- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

شواهد تجربی در روانشناسی اجتماعی در خصوص رفتار افراد در گروه ها، بیان داشته اند که افراد از تصمیمات گروه پیروی می نمایند، حتی زمانی که درمیابند گروه اشتباه می‌کنند. توده واری در بازارهای مالی توسط افرادی که عقاید شخصی خود را سرکوب می نمایند و تصمیمات سرمایه گذاری خود را حتی زمانی که با پیش گویی های گروه موافق نیستند، تنها بر اساس اقدامات جمعی بازار اتخاذ می نمایند، مشخص می شود (چرستی^[۱۴]، ۱۹۹۵).

اکثر نظریه های اقتصادی و مالی بر اساس این فرض قرار دارند که افراد به صورت کاملا عقلایی عمل می‌کنند و تمامی اطلاعات موجود را در زمان تصمیم گیری اقتصادی ارزیابی می‌کنند. با این حال مالی رفتاری، با رویکرد بررسی نقش عوامل روانشناسی در محیط های مالی و در رفتار فعالان اقتصادی نشان داده است که افراد در دنیای واقعی از هیجانات و خطاهای شناختی متاثر می‌گردند و رفتاری کمتر از حد بهینه خواهند داشت که مغایر با فرضیه انسان اقتصادی عقلایی در نظریه های کلاسیک اقتصادی و مالی است. مطالعات رفتاری و آنچه در روانشناسی شناختی بحث می شود، رفتار انسان را بهتر معرفی می‌کند و می‌گوید انسان هر قدر هم عقلایی، در برخی موارد دچار تورش های رفتاری می شود. این تورش ها باعث شناخت محدود یا با انحراف از واقعیت می شود و در نتیجه باعث عکس العمل های گاه غیر منطقی یا به دور از عقل می شود (سعیدی و فرهانیان، ۱۳۹۰).

در این پژوهش سعی بر این است که عواملی که منجر به ایجاد رفتار توده وار و تورش های رفتاری بین سهام‌داران در بازار اوراق بهادار می شود توسط پژوهشگر شناسایی شود تا با کاربردی کردن نتایج این پژوهش از ضررهای متناوب سهام‌داران بورس اوراق بهادار کاسته شود.

بر این اساس و با توجه به مطالب ذکر شده در قسمت بیان مسئله و با توجه به اینکه طبق مشاهدات و مطالعات موجود تا کنون چنین تحقیقی در سطح کشور انجام نشده اجرای این پژوهش ضروری بنظر رسید.

۱-۴- اهداف پژوهش

۱-۴-۱- اهداف علمی

1. 1. بررسی تاثیرعدم اطمینان محیطی بر تبادل اطلاعات میان سهام‌داران.

1. 1. بررسی تاثیر مشخصات شناختی سهام‌داران بر تبادل اطلاعات میان آن ها.

1. 1. بررسی تاثیر تبادل اطلاعات میان سهام‌داران بر تورش رفتاری.

1. بررسی تاثیر تورش های رفتاری سهام‌داران بر رفتار توده ای آن ها.

۱-۴-۲- اهداف کاربردی

با توجه به اینکه هدف اصلی این تحقیق بررسی تاثیر تبادل اطلاعات و تورش های رفتاری در توضیح رفتار توده ای می‌باشد. لذا نتایج پژوهش حاضر می‌تواند مورد استفاده تمامی سهام‌داران، سرمایه گذاران، دولت، اعتباردهندگان و صندوق های سرمایه گذاری، مؤسسات مالی و اعتباری واقع بشود. همچنین جامعه علمی و پژوهشی کشور می‌تواند از نتایج این تحقیق بهره مند شود .

۱-۵- پرسش های پژوهش

پرسش های اصلی:

1. 1. آیا عدم اطمینان محیطی بر تبادل اطلاعات میان سهام‌داران تاثیر دارد؟

1. 1. آیا مشخصات شناختی سهام‌داران بر تبادل اطلاعات تاثیر دارد؟

1. 1. آیا تبادل اطلاعات بر تورش های رفتاری تاثیر دارد؟

1. آیا تورش های رفتاری سهام‌داران بر رفتار توده ای تاثیر دارد؟

پرسش های فرعی:

• 1. 1. آیا تعصب توهم کنترل بر تبادل اطلاعات تاثیر دارد؟
  1. 1. آیا تعصب اعتماد بر تبادل اطلاعات تاثیر دارد؟
  1. 1. آیا تعصب اسناد به خود بر تبادل اطلاعات تاثیر دارد؟
  1. آیا مغالطه سرمایه گذاران بر تبادل اطلاعات تاثیر دارد؟

۱-۶- فرضیه های پژوهش