ولید ناخالص ملی۹

حمل و نقل کالا با حداقل دو شیوه حمل و با یک سند حملMTSسیستم حمل و نقل چند وجهی۱۰شخصی که مسئولیت تمامی جریان حمل‌ونقل را از مبدأ تا مقصد بر اساس کنوانسیون حمل و نقل بر عهده می‌گیردMTOاپراتور حمل و نقل چند۱۱کنفرانس تجارت و توسعه سازمان مللUNTADآنکتاد۱۲

وسیله‌ای برای چینش و برداشتن کانتینر

کانتینر در محوطه چینش

Rich

Stacker

ریچ استاکر۱۳این شرکت‌ها نمایندگان خطوط کشتیرانی هستند

Shipping

agent

آژانس کشتیرانی۱۴

وسیله‌ای چرخ دار که کانتینرها را درون اسکلت

فلزی خود بلند کرده و حمل می‌کند

Straddle

carrier

استرادل

کریر

۱۵بیرون کشیدن کالا از کانتینرStripاستریپ۱۶گذاشتن کالا در کانتینرstuffاستاف۱۷

حداکثر وزن مجاز تعیین شده برای تجهیزات بالابر

و غیره

SWLوزن ایمن۱۸واحد شمارش کانتینر بر یک کانتینر۲۰ فوتیTEUواحد کانتینر۱۹

فصل اول:کلیات تحقیق

مقدمه

به منظور کاهش هزینه حمل‌ونقل، به‌ویژه هزینه های جابه‌جایی کالا در بنادر و همچنین با توجه به اقتصاد مقیاس، یکپارچه کردن جریان حمل کالا بخصوص از طرق کانتینریزه کردن اهمیت ویژه‌ای یافته است. به همین جهت یکپارچه‌سازی فعالیت‌های حمل‌ونقل و استفاده از لجستیک حمل کالا از مبدأ تا مقصد ضرورت حمل‌ونقل چندوجهی مطرح می‌شود. بنا به تعریف اجلاس توسعه تجارت سازمان ملل (آنکتاد) حمل‌ونقل چندوجهی^[۱] عبارت است از: حمل‌ونقل کالا با بهره گرفتن از حداقل دو شیوه مختلف حمل‌ونقل از یک مبدأ تا یک مقصد و از طریق یک یا چند مسیر بینابینی تحت شرایط یک بارنامه که مسئولیت کل جریان تحت اختیار یک نفر یا یک شرکت حمل‌ونقل می‌باشد. در بحث ورود ‌به این سیستم اپراتورهای حمل‌ونقل جهت ادغام با یکدیگر وارد فعالیت می‌شوند که بر اساس تعریف آنکتاد اپراتورهای حمل‌ونقل چندوجهی کسی است که از طرف خود و یا به عنوان نماینده دیگری قرارداد حمل‌ونقل چندوجهی را به عنوان یک کارفرما امضا می‌کند و از طریق افرادی که در حمل‌ونقل فعالیت دارند اقدام به حمل کالا می‌کند و تمام مسئولیت این قرارداد از مبدأ تا مقصد را بر عهده دارد.

شکل اولیه ترکیب حالت‌های مختلف حمل‌ونقل به دوران رم باستان باز می‌گردد جایی که در آن اسب‌ها و حمل‌کننده های بار، شکلی اولیه از حالت‌های تغییر پذیر حمل‌ونقل محسوب می شدند. تلاش برای معرفی یک چهارچوب قانونی مناسب جهت عملیات حمل‌ونقل چندوجهی در سال ۱۹۱۰ با اصطلاح بین‌المللی حمل کننده های کالا آغاز شد، در طول این مدت، حمل‌ونقل به عنوان یک صنعت که بر اساس عملیات تک وجهی و قراردادی اداره می‌شد، در نظر گرفته شده است؛ اما معرفی این نوع سیستم تا به وجود آمدن مقیاسی بزرگ‌تر همچون کانتینرازسیون در سال ۱۹۷۰ پابرجا ماند که در آن موقع حمل‌ونقل چندوجهی جایگاه مهمی را در صنعت حمل‌ونقل به دست آورد. با توجه به اهمیت موضوع مورد بحث و اهمیت یافتن سیستم حمل‌ونقل چندوجهی در جهان، کشورهای توسعه یافته و بنادر بزرگ جهان جهت بقا در بازار رقابتی عرضه و تقاضا پذیرای این سیستم بوده‌اند در نتیجه این بنادر همراه با رشد تجارت کانتینری خود را منطبق با این سیستم کرده‌اند.

یکی از اهداف مهم بنادر و سیستم حمل‌ونقل، حرکت آن‌ ها به سمت کاهش هزینه های بندری، ورود به بازار رقابتی بین‌المللی و بهبود در عملکردهای بندری می‌باشند که در این صورت ضرورت سیستم‌های نوین لجستیکی مانند حمل‌ونقل چندوجهی اهمیت می‌یابد. با توجه به فواید ذاتی این سیستم، به‌وضوح می‌توان دانست که سیستم حمل‌ونقل چندوجهی این پتانسیل را دارا می‌باشد که بتواند فواید تجاری بسیاری را برای کشتیرانی‌ها و متصدیان حمل‌ونقل فراهم کند. این سیستم یکپارچه حمل‌ونقل باعث به وجود آمدن رقابت، انعطاف پذیری، کنترل هزینه و خدمات یک مرحله‌ای می‌شود.

عملکرد بنادر را می‌توان در دو بعد مالی و عملیاتی مورد سنجش قرار داد. در مجموعه شاخص‌های عملکرد بندری دو موضوع همیشه مورد توجه بنادر کشتیرانی می‌باشد: در اول داده هایی که برای تعیین وضعیت بندر استفاده می‌کنند و دوم داده های که برای برنامه ریزی و استراتژی‌های خود در آینده مورد استفاده خود قرار می‌دهند. پس می‌بایست انتظار رود بنادر جهت ارتقا عملکرد خود پذیرای این نوع سیستم حمل‌ونقل لجستیکی باشد.

در حال حاضر اصلی‌ترین بندر ترانزیتی جمهوری اسلامی ایران، بندر شهید رجایی از این نوع سیستم بی‌بهره مانده است و باعث می‌شود سالیانه از ترانزیت میلیون‌ها کانتینر بی‌بهره بماند. این بندر با قرار گیری در موقعیت جغرافیایی ممتاز و قرار گیری در مسیر تردد کشتی‌های قاره پیما و با دارا بودن تجهیزات تخلیه و بارگیری کانتینری، وجود راه آهن در آن می‌تواند بهترین گزینه جهت ورود حمل‌ونقل چندوجهی به آن باشد. در حال حاضر می‌توان گفت تمامی حمل‌ونقل کالا در این بندر به وسیله حمل‌ونقل سنتی صورت می‌گیرد و پایانه‌های ریلی در آن جهت حمل کالا توسعه نیافتند و بیشترین حمل کالا به وسیله جاده صورت می‌گیرد در حالی که در سیستم حمل‌ونقل چندوجهی اصلی‌ترین شیوه بعد از دریا بر اساس حمل‌ونقل ریلی می‌باشد. در نتیجه یکی از فواید ورود این سیستم در این بندر باعث ارتقا زیر ساختارهای بندری می‌شود.

بیان مسئله

سیستم حمل‌ونقل چندوجهی در اکثر کشورهای پیشرفته در حال توسعه و تجهیز می‌باشند تا با بالا بردن انعطاف‌پذیری سیستم حمل‌ونقل پاسخگوی نیازهای حمل‌ونقل زمینی و دریایی باشد بدین منظور بنادر مستلزم ساخت زیربناها و سرمایه گذاری‌های عظیم و پذیرای سیستم‌های نوین حمل‌ونقل جهانی باشد. کشورهای در حال توسعه، در حال حاضر عمدتاًً از سیستم حمل‌ونقل سنتی پیروی می‌کنند و این خود باعث عدم هماهنگی در برنامه های حمل‌ونقل کالا و باعث افزایش هزینه می‌شود.

عوامل متعددی باعث شده که حمل‌ونقل چندوجهی در کشور آن طور که شایسته است، شکل نگیرد. در این خصوص کافی است به رتبه بندی کشورها بر اساس عملکرد شاخص‌های لجستیکی^[۲] نگاهی انداخته شود، این شاخص نشان دهنده میزان سهولت مبادلات کالا در میان کشور می‌باشد. ایران در سال ۲۰۱۰ دارای رتبه ۱۰۳ بوده است و این رتبه در سال ۲۰۱۲ تغییر یافته است (The World Bank, 2014) و حکایت از وضعیتی نامطلوب در بین کشورهای جهان دارد. در چنین شرایطی حمل‌ونقل چندوجهی نتوانسته جایگاه خود را به دست آورد. زیر ساخت‌های ریلی کشور در وضعیت نامساعدی قرار دارد منجر شده است نظم اقتصاد در بین شیوه های مختلف حمل‌ونقل برهم زده شود، به گونه‌ای که در مسافت‌های طولانی که بایستی ریل حرف اول را بزند، همچنان جاده در اولویت اول است.