۱-۳- اهمیت و ضرورت پژوهش

دانش آموزان بزرگ‌ترین سرمایه های انسانی هر جامعه‌ای به‌حساب می‌آیند، زیرا می‌توانند با در هم آمیختن نیروی جوانی، علم و مهارت آموخته‌شده، چرخ‌های پیشرفت و توسعه را به حرکت درآورند. در تمام کشورها سالیانه سهم بالایی از درآمد ملی صرف آموزش‌وپرورش می‌شود، اما بخش زیادی از هزینه ها هدر می‌رود. در این زمینه یکی از مواردی که همواره موردتوجه معلمان و اولیای دانش آموزان بوده است، انگیزش تحصیلی یادگیرندگان است. انگیزش، مهم‌ترین شرط یادگیری است. علاقه به یادگیری محصول عواملی است که به شخصیت و توانایی دانش‌آموز، ویژگی‌های تکلیف، مشوق‌ها و سایر عوامل محیطی مربوط است (Blumont, 1993، نقل از عابدی و مظفری، ۱۳۸۸). انگیزش به صورت آمادگی روانی یک پیش‌نیاز یادگیری به‌حساب می‌آید و تأثیر آن بر یادگیری کاملاً آشکار است. اگر دانش آموزان نسبت به درس بی‌علاقه باشند (دارای انگیزش سطح پایینی باشند)، به توضیحات معلم توجه نخواهند کرد و بالاخره پیشرفت چندانی نصیب آن‌ ها نخواهد شد؛ اما اگر نسبت به درس علاقه‌مند باشند (دارای انگیزش بالایی باشند)، هم به توضیحات معلم به‌دقت گوش خواهند داد هم به دنبال کسب اطلاعات بیشتری در زمینه مطلب درسی خواهند رفت و هم پیشرفت زیادی نصیب آن‌ ها خواهد شد (سیف، ۱۳۸۸). به تجربه ثابت‌شده است که یکی از شایع‌ترین و بارزترین مشکلات تحصیلی دانش آموزان پایین بودن انگیزش تحصیلی است. هرچند ممکن است دانش آموزان به طور یکسان، برای انجام یک تکلیف برانگیخته باشند اما منبع انگیزشی می‌تواند متفاوت باشد. دانش آموزان که از درون برانگیخته‌شده و فعالیتی را قبول می‌کند برای خود آن فعالیت و یا برای لذت ناشی از آن، یادگیری ناشی از آن و یا احساس کمال‌گرایی حاصل از آن. دانش‌آموزی که از بیرون برانگیخته‌شده برای این کار می‌کند که پاداشی کسب کند یا از تنبیهات خارج از خود فعالیت دوری گزیند مانند نمرات، برچسب‌ها و تأیید معلم (,Lepper 1988؛ به نقل از اسپالدینگ، ترجمه یعقوبی و خوش‌خلق، ۱۳۷۷). به‌کارگیری نادرست روش‌های مختلف ایجاد انگیزش از سوی والدین و معلمان برای ایجاد انگیزش و روحیه مطالعه در دانش آموزان نه تنها مؤثر واقع نمی‌شود بلکه تأثیرات منفی در انگیزش تحصیلی آنان می‌گذارد. وعده پاداش جایزه، تهدید و حتی تنبیه ازجمله روش‌هایی است که والدین و معلمان معمولاً به آن‌ ها متوسل می‌شوند ولی هیچ یک از آن‌ ها قادر نبوده است که افراد را به مطالعه و انجام تکالیف دلگرم سازد (Pintrich & Schunk, 1996). بررسی‌ها نشان می‌دهد که انگیزش یکی از عوامل اصلی بروز رفتار است و در تمام رفتارها ازجمله یادگیری، عملکرد، ادراک، دقت، یادآوری، فراموشی، تفکر، خلاقیت و هیجان اثر دارد (موری، ۱۹۶۴، ترجمه براهنی، ۱۳۶۳). یافته های پژوهشی و بررسی‌های تجربی نشان داده است که ۸۵ درصد از مواردی که دانش آموزان را به شکست تحصیلی و ناهنجاری‌های رفتاری می‌کشاند، قبل از آنکه جنبه شناختی و هوشی داشته باشد، مربوط به عوامل عاطفی و انگیزشی است؛ یعنی شدت اضطراب امتحان و فراوانی مشکلات عاطفی موجب کاهش پیشرفت و انگیزه تحصیلی می‌شود و دانش آموزان بخش عمده‌ای از انرژی روانی خود را صرف چگونگی پاسخ‌دهی ‌به این نیازها و مواجه با این مشکلات می‌کنند (سلطانی، ۱۳۸۱).

علی‌رغم پیشینه و سابقه طولانی تحقیقات در زمینه انگیزش تحصیلی در غرب، در کشور ما در این زمینه و راه های افزایش آن به صورت کاربردی مطالعات محدودی صورت گرفته است ‌بنابرین‏ جا دارد که محققان با پرداختن ‌به این موضوعات، دانش و راهبردهای عملی را برای نهادهای آموزشی و پژوهشی فراهم ساخته و اطلاعات مفیدی را در اختیار کسانی که به نحوی با موضوع مرتبط می‌باشند قرار دهند تا با ارائه راهکارهای عملی و افزایش انگیزه تحصیلی زمینه پیشرفت کشور فراهم گردد؛ و همچنین با توجه ‌به این‌که پژوهشگر خود در محیط آموزشی به عنوان مشاور مشغول است و اکثر مراجعینی که به دلیل افت تحصیلی به وی مراجعه نموده‌اند، با بررسی‌های صورت گرفته یکی از مهم‌ترین دلایل افت تحصیلی و عدم پیشرفت تحصیلی آنان را کاهش انگیزش تحصیلی می‌داند، لذا بر آن شد که در این زمینه پژوهشی را انجام دهد. آگاهی از منابع انگیزش، اینکه عوامل تأثیرگذار بر انگیزش کدم‌اند شاید نیاز به زمان و پژوهش‌های مختلفی دارد. در مجموع می توان اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر را به شرح زیر عنوان نمود:

1. 1. کاهش انگیزش تحصیلی دانش آموزان

1. 1. جلوگیری از هدر رفتن منابع مالی

1. 1. به کارگیری نادرست روش های مختلف ایجاد انگیزه در دانش آموزان

1. 1. آگاهی از منابع و عوامل تأثیرگذار بر انگیزش

1. 1. پر کردن خلأ اطلاعاتی موجود

1. پایین بودن انگیزش تحصیلی یکی از دلایل اصلی افت تحصیلی در دانش آموزان

‌بنابرین‏ با توجه به اهمیت موضوع، مطالعه حاضر جهت تعیین انگیزش تحصیلی بر پایه تاب‌آوری، سبک‌های والد گری و نگرش دانش‌آموز نسبت به مدرسه است.

۱-۴- اهداف پژوهش

۱-۴-۱- هدف کلی

تعیین انگیزش تحصیلی بر پایه تاب‌آوری، سبک‌های والد گری و نگرش دانش‌آموز نسبت به مدرسه.

۱-۴-۲- اهداف جزئی

• • پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه تاب‌آوری

• • پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه سبک والدگری مقتدر

• • پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه سبک والدگری سلطه‌جو

• • پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه سبک والدگری سهل‌انگار

• • پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه نگرش نسبت به معلم و کلاس

• • پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه انگیزش / خود نظم دهی

• • پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه نگرش نسبت به مدرسه

• • پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه ادراک خود تحصیلی

• پیش‌بینی انگیزش تحصیلی بر پایه ارزش‌گذاری هدف‌ها

۱-۵- فرضیه‌های پژوهش

۱-۵-۱- فرضیه اصلی

تاب‌آوری، سبک‌های والدگری و نگرش دانش‌آموز نسبت به مدرسه انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.

۱-۵-۲- فرضیه‌های فرعی

• • تاب‌آوری انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.

• • سبک والدگری مقتدر انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.

• • سبک والدگری سلطه‌جو انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.

• • سبک والدگری سهل‌انگار انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.

• • نگرش نسبت به معلم و کلاس انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.

• • انگیزش / خود نظم دهی انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.

• • نگرش نسبت به مدرسه انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.

• • ادراک خود تحصیلی انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.

• ارزش‌گذاری هدف‌ها انگیزش تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند.

۱-۶- معرفی متغیرهای پژوهش و تعریف مفهومی و عملیاتی آن‌ ها

متغیر ملاک: انگیزش تحصیلی.

متغیرهای پیش‌بین: تاب‌آوری، سبک‌های والدگری، نگرش دانش‌آموز نسبت به مدرسه.

متغیرهای کنترل: جنسیت، پایه تحصیلی، شهر محل سکونت.

۱-۶-۱- تعریف مفهومی انگیزش تحصیلی