تشکیل ماتریس تصمیم بر حسب درجه عضویت:
در این مرحله هر کدام از گزینه های مورد بررسی به صورت دو به دو نسبت به تک تک معیارها مقایسه شده و وزن نهایی بر حسب درجه ی عضویت هر کدام از گزینه ها نسبت به شاخص ها به دست آید.
تشکیل ماتریس تصمیم وزن دار :
در این بخش تک تک درایه های ماتریس تصمیم بر حسب درجه ی عضویت به توان وزن های هر شاخص (وزن های حاصل از گام نخست ) رسیده و ماتریس وزن دار ایجاد می‌شود
تعیین کوچکترین مقدار هر سطر ماتریس تصمیم وزن دار:
در این مرحله از هر یک از سطر های ماتریس تصمیم وزن دار، کوچکترین مقدار استخراج می‌شود.
تعیین گزینه برتر :
به منظور بهترین گزینه و در حقیقت اولویت بندی گزینه های مورد بررسی، بیشترین مقدار در بردار ستونی مربوط به گام چهارم و گزینه مربوط به آن به عنوان بهترین گزینه شناخته می‌شود. با مرتب کردن اعداد ستون مربوطه از بیشتر به کمتر، رتبه بندی گزینه های مورد بررسی بدست خواهد آمد (تقوایی و کیومرثی ،۱۴۶:۱۳۹۱).
۳-۲۴روش تحقیق:
۳-۲۴-۱-روش و ابزار گردآوری اطلاعات :
پژوهش حاضر از نوع توصیفی –تحلیلی، علی و کمی است که اطلاعات مورد نیاز ابتدا در قالب شناسایی شاخص‌های توسعه در منابع مختلف از قبیل مطالعات کتابخانه ای و اسنادی (مرکز آمار ایران ) گردآوری می‌شود. مطالعات کتابخانه ای، پژوهش ها و فعالیت‌های انجام شده را نشان می‌دهد و مبانی نظری از آن استخراج می‌شود و داده های مربوط به هر نوع شاخص در هر شهرستان از سالنامه آماری مرکز آمار ایران سال ۱۳۹۱استخراج و مورد استفاده قرار می گیرد.
۳-۴-۲-روش تجزیه و تحلیل داده ها
برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل های مختلف کمی و آماری از قبیل AHP،TOPSIS،تحلیل عاملی و خوشه ای و… به تناسب نوع داده های موجود استفاده می‌شود و در نهایت نتایج بدست آمده در محیط GIS به صورت نقشه های سطوح برخورداری و توسعه یافتگی شهرستان‌های استان فارس نشـــان داده می‌شود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فصل چهارم
تجزیه و تحلیل
۴-۱-مقدمه:
شاخص ها و مؤلفه ها یکی از اجزای ضروری برای ارزیابی پیشرفته سوی توسعه هستند(مولدن و بیلهاز،۱۷:۱۳۸). چرا که تنها ارزیابی سطوح برخورداری سکونتگاه ها ،بلکه پرداختن به هر تحقیق علمی، نیازمند یک سری گسترده از شاخص ها است ،اما لحاظ نمودن تمام شاخص ها در هر تحقیق علمی نه مقدور است و نه مطلوب. بنابراین با گزینش تعداد محدودی شاخص مناسب در بسیاری از مواقع می‌توان به نتایج واقعی تر دست یافت(تقوایی و نوروزی آورگانی،۶۳:۱۳۸۶). در این پژوهش از ۱۲۲شاخص توسعه در ۹بخش، جهت سنجش و ارزیابی شهرستان‌های استان فارس انتخاب گردیده است.
۴-۲-انتخاب شاخص ها :
تعیین شاخص ­ها مهم­ترین قدم در مطالعات توسعه ناحیه­ای است و در واقع بیان آماری پدیده ­های موجود در ناحیه است.(کلانتری، ۱۳۸۰: ۱۱۱). برای بیان اهمیت شاخص­ های توسعه و نقش آن در بیان آماری پدیده ­ها ضروری است تا مفاهیم مربوط به متغیر و شاخص به­ طور عمیق­تر روشن شود. متغیرها ارقام خامی هستند که نمی ­توانند سطح توسعه مکان جغرافیایی را در معیارهای انتخاب شده نشان دهند، مثل تعداد پزشکان، تعداد شاغلان بخش صنعت و غیره، زیرا که بالا بودن پزشکان و شاغلان و غیره دلیل بر توسعه مکان­های مورد نظر نمی­تواند باشد؛ چون امکان دارد مکانی جمعیت بیشتری داشته باشد و طبیعی است که تعداد پزشکان و یا متغیرهای دیگر نیز بالا خواهد بود. در حالی که، شاخص ­ها ارقامی هستند که برای اندازه ­گیری و سنجش نوسان­های عوامل متغیر در طول زمان به کار می­روند (آسایش، ۱۳۷۹: ۲۹). در این پژوهش تعداد ۱۲۲شاخص توسعه در ۹بخش توسعه (فرهنگی-اجتماعی، ارتباطی، اقتصاد بازرگانی، اقتصاد کشاورزی، بهداشتی –درمانی، زیربنایی، مسکن و کالبدی، صنعتی و معدنی و آموزشی) جهت سنجش و ارزیابی و توسعه شهرستان‌های استان فارس انتخاب گردیده که با مدل های مختلف به بررسی آن پرداخته شده است و در ابتدا به توضیح کوتاهی در مورد هر کدام از این شاخص ها می پردازیم.
۴-۳-شاخص اجتماعی و فرهنگی:
تأثیر عوامل فرهنگی و اجتماعی در شهر سازی و برنامه‌ریزی‌های شهری آن چنان گسترده است که که هیچ یک از عناصر مختلف شهری را نمی‌توان بدون تأتیر چنین عواملی دانست. هر فرم و مجموعه شهری، همان طور که متأثر از عوامل اقلیمی و طبیعی است، نتیجه علائق و خصوصیات اجتماعی و فرهنگی مردم است. بنابراین در طرح و تدوین هر برنامه برای توسعه شهر یا نوسازی و بهسازی شهری و بالاخره طراحی هر ساختمان شهری، ارتباط چنین برنامه‌های از نظر فرم و سیمای شهری و محله ای و فرم و شیب ساختمآن‌ها با مسائل اجتماعی و جامعه شناسی شهری، بایستی در نظر قرار داشت .
در مسائل شهری، تکنیک بایستی در ارتباط ویژه خود با مسائل اجتماعی قرار گیرد. به وجود آوردن فرم های مجموعه های شهری و زیبا سازی محیط، روابط بین مردم و سلیقه های آن‌ها نسبت به شهری که در آن زندگی می کنند از اهمیت ویژه ای برخوردار است(شیعه،۱۹۲:۱۳۸۳-۱۹۳).
ضرورتهای اجتماعی ،یعنی تنسیق روابط اجتماعی در درون شهرها از طریق نظامند کردن آن‌ها و ضرورتهای فرهنگی ،یعنی هدایت فعالیت‌های فرهنگی در مسیر بالندگی و ارتقای فرهنگ شهرنشینی ،جامعه شهری در طبیعت خود ماهیت شکننده و آسیب پذیری دارد. چرا که شهر محل تجمع گروه ­های متفاوت قومی، فرهنگی، زبانی، دینی و …..است و هر گروه ممکن است توقعات خاصی داشته باشد که الزاماً با ضوابط و تمهیدات زندگی جمعی سازگار نیست. این واگرایها و تنوع در ترکیب اجتماعی شهروندان مکن است موجب بروز ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی در جامعه شهری شود(رهنمایی و شاه حسینی ،۲۵:۱۳۹۰).
۴-۴-بهداشتی –درمانی:
یکی از ارکان اصلی توسعه محسوب می‌شود. منظور از خدمت بهداشتی بهبود وضعیت سلامت جامعه است. شناخت نیازهای بهداشتی –درمانی جامعه ،اولین گامی است که باید در راه رفع این گونه نیازها برداشته شود و در حقیقت بدون شناسایی این نیازها نمی‌توان خدمات بهداشتی –درمانی کاملی ارائه نمود. یکی از مشکلات مهم در ارائه خدمات بهداشتی –درمانی کشورهای جهان سوم؛ کمبود امکانات و نیروی انسانی بهداشتی و توزیع نادرست آن‌ها در مناطق شهری و روستایی است . عدم توازون در عرضه و تقاضای نیروی انسانی، بهداشتی و درمانی، سبب عدم کارایی در ارائه خدمات شده و سازمان دهی نادرست نیروها نیز به این عدم کارایی دامن زده است(ضرابی و دیگران،۲۱۵:۱۳۸۷).
۴-۵-آموزشی:
انسآن‌ها نیاز به تحصیلات و آموزش و پرورش دارند تا بتوانند به یک فرد مفید در جامعه تبدیل شوند. چنان چه جامعه ای بخواهد از حالت یک اجتماع محلی فراتر برود و مشارکت دموکراتیک در جامعه پدید آید، سواد و آموزش در این فرایند امری حیاتی است. (کهن ،۹۴:۱۳۷۶). از آنجا که آموزش و پرورش استعداد ها را شکوفا می‌سازد، توانایی های فرد را افزون می‌سازد و قابلیت و تعهد وی را در تولید اجتماعی ارتقا می‌دهد، بنابراین آموزش و پرورش جزء آن دسته از خدماتی است که یابد هر چه بیشتر و بیشتر به جامعه ارائه گردد(عباسی نژاد و رفیعی امام، ۳۶:۱۳۸۵).
۴-۶-صنعت و معدن :
صنعت مجموعه تغییراتی است که انسان در مواد طبیعی به عمل آورده و آن‌ها را طبق احتیاج خود تغییر شکل می‌دهد و هر قدر احتیاج بیشتر شود تغییر در مواد طبیعی نیز بیشتر می گردد. چون تغییر در مواد طبیعی مستلزم داشتن اطلاعات دقیق علمی و فنی است پس همیشه توسعه صنایع در کشور نشانه پیشرفت علوم و فنون در آن کشور است(امینی نژاد،۱۴۴:۱۳۷۸).
۴-۷-مسکن:
اگر نیازهای اساسی مادی انسان را در مجموع نیازهای بیولوژیک، اقتصادی و اجتماعی بدانیم مسکن در برآورده شدن هر ۳ دسته از این نیازها نقش بسزایی دارد. برای مثال مسکن به عنوان سر پناه مناسب با محافظت در برابر شرایط جوی در تأمین نیازهای بیولوژیک مؤثر است و همچنین مأمنی برای پرورش استعدادها جهت فعالیت‌های اقتصادی و تربیت فرزندان از نیازهای اقتصادی و اجتماعی است(پور محمدی،۲۴:۱۳۹۱). در جوامع اولیه مسکن در نزدیکی منابع تأمین غذا و پوشاک قرار داشت. در میان نیازهای اولیه بشر مکان سکونت بلافاصله بعد از غذا و پوشاک مطرح است .چه برای حفاظت انسان در برابر باد، باران و غیره سرپناه امری ضروری است اما نه سر پناهی که از مواد و مصالح نامطمئن ساخته شده باشد ،بلکه مسکنی که راحتی، ایمنی، حداکثر آسایش را برای انسان فراهم کند. انسان اساساً موجودی اجتماعی و علاقمند به زندگی در جامعه است. بنابراین ،مسکن صرفاًبه معنای سرپناهی برای خانواده نیست، بلکه واحدی اجتماعی است که بر اساس واحدهای همسایگی و یا اصول اجتماعی، بنا شده است. خانه سازی در معنای عام، طراحی کلی و توسعه واحدهای مسکونی است .به نحوی که مردم بتوانند در محیطی شاد، آرام، ایمن و با برخورداری از امکانات اجتماعی، فرهنگی و تفریحی زندگی کنند(هیراسکار،۸۶:۱۳۸۷).
۴-۸-زیر بنای:
منظور از تأسیسات زیر بنایی عبارت است از تأسیساتی که به منظور رفع نیازها و مشکلات ساکنین شهر از نظر تأمین آب، برق، تلفن، فاضلاب، جمع آوری و دفع آبهای سطحی و گاز به وجود می آیند و لزوماً ایجاد آن‌ها و ضابطه های که در مورد چنین تأسیساتی بایستی رعایت گردند از اهمیت و الویت ویژه ای برخوردار است .تأسیسات زیر بنای عبارت است از امکاناتی که شهر بایستی به آن‌ها مجهز باشد، تا بتواند روال زندگی و احتیاجات بخش­های مختلف شهری مانند بخش­های مسکونی، تجاری، اداری، صنعتی و عمومی و مانند آن‌ها را از تسهیلات بیشتری برخوردار سازد. چنین تجهیزاتی علاوه بر آنکه از احتیاجات اساسی یک جامعه شهری است ،می‌تواند معیار سنجش و توسعه شهر ها از جهات مختلفی که معمولاًیک جامعه شهری واجد آن است به حساب آید. در شهرهای بزرگ که تأسیسات زیر بنای آن در ادوارهای مختلف ایجاد شده اند ،توسعه تأسیسات شهری که ناشی از افزایش جمعیت شهر است، مشکلات جدیدی را در شهر به وجود می آورد. این امور در زمانی که شهر ها هنوز توسعه چندانی نیافته اند، مسائل عمده ای را باعث نمی گردند ،ولی با افزایش جمعیت شهر نشین و نیاز به تأسیسات شهری، اعم از توسعه تأسیسات موجود و یا ایجاد تأسیسات جدید، گاهی مشکلات تقریباً غیر قابل حل باقی می مانند و یا حداقل هزینه تأسیات را به نحو فاحشی افزایش می دهند.
هماهنگی برنامه‌های تأسیسات شهری، چه از لحاظ زمانی و چه مکانی، نه تنها از مشکلات شهری می کاهد، بلکه در مجوع باعث تقلیل هزینه ها و در نتیجه، کاهش فشار روی شهروندان و تقلیل بار مالی شهرداری و دستگاه های دولتی می گردد. ایجاد هماهنگی در این باره آسان به نظر می رسد ولی عملاً با ایجاد مشکلات مکانی، زمانی، سازمانی، مالی و فنی روبرو می گردد.
۴-۹-اقتصادی:
هدف عمده انجام مطالعات اقتصادی، آگاهی از ترکیب اقتصاد، ارزیابی حیات اقتصادی و پیش بینی وضعیت آینده اقتصاد محل است تا از این طریق بتوان رشد و توسعه منطقه را پیش بینی کرده تبلور فضایی –کالبدی آن را در شکل مناسب به تجسم در آورد. سرنوشت هر شهری با نوع ،میزان و چگونگی فعالیت‌های تولیدی و درآمد زایی آن معلوم می‌شود. این مطالعات وضع اقتصادی شهر را در گذشته مطالعه کرده و امکانات آتی آن را بررسی می کند. اصولاًعلل پیدایش، توسعه و رونق شهر ها قبل از هر چیز دیگر اقتصادی است. شهر های که در سر راه­های اصلی ارتباطی قرار گرفته اند، شهرهای بندری و شهرهای که در کنار مراکز کشاورزی و صنعتی به وجود آمده اند، پیدایش و رونق خود را صرفنظر از نوع فعالیت‌های اقتصادی (خدماتی، کشاورزی و یا صنعتی ) مدیون عامل یا عواملی هستند که موجب ایجاد درآمد برای محل می‌شود. زیرا تولید و یا توزیع کالاها و خدمات، اشتغال به وجود می آورد و وجود زمینه‌های اشتغال موجب جذب افراد به محل خواهد گردید . پس طبیعی است رشد اقتصادی را مترادف با نیازهای بیشتر به زمین برای صنعت، تجارت، مسکن، تفریح آمد و رفت و غیره دانست و یا برعکس کاهش و افول پایه های اقتصادی یک محل را مترادف با کاهش نیاز به چنین فضاهای تصور کرد که در ادامه آن نهایتاً به رکود و از بین رفتن یک مجتمع زیستی خواهد انجامید(بحرینی ،۱۴۷:۱۳۹۱).
فعالیت‌های اقتصادی موجد اشتغال بوده و به مقدار زیادی موجب جذب جمعیت به این گونه مراکز می شوند . بنابراین می‌توان گفت که اقتصاد یک شهر، عامل مؤثری برای توسعه اراضی میباشد . مطالعه در مورد اقتصاد شهری، استفاده های عملی بسیار اساسی و مهمی را در زمینه تجزیه و تحلیل و بررسی برنامه‌ریزی وطرح استفاده از زمین در شهر خواهد داشت. با آگاهی از روند رشد، تعادل، افزایش و یا کاهش در فعالیت‌های اقتصادی ،طراحان شهر خواهند توانست معیارهای بیابند که راهنمایی آن‌ها در تعیین مقدار وضع زمین های مورد نیاز باشند. (شیعه،۱۹۵۱۳۸۳)
۴-۱۰-سنجش و ارزیابی:
توسعه شهرستان‌های استان فارس با بهره گرفتن از تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی:
در روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی انتخاب هدف مورد بررسی است و در این مرحله پژوهشگر با توجه به نوع مسئله و اطلاعات خود هدفی را انتخاب می کند و در این پژوهش به منظور تعیین و ارزیابی توسعه شهرستان‌های استان فارس با بهره گرفتن از تکنیک AHP از ۱۲۰معیار و زیر معیار استفاده شده است و با توجه به هدف پژوهش، معیارهای را در نظر می گیرد که تأثیر بسیار زیادی در هدف پژوهش دارد، انتخاب سنجه های مناسب به خصوص در امر مکان یابی بهینه برای انواع فعالیت‌ها در پهنه سرزمین به منظور سازمان دهی به ساختار فضایی جغرافیایی، به مااین امکان را می‌دهد که مقایسه و انتخاب صحیحی بین گزینه ها یا آلترناتیوها بدست آوریم (سرور،۲۰:۱۳۸۳).
جدول شماره(۴-۱):زیرمعیارهای شاخص‌های توسعه