لازم است شاغلین حرفه پزشکی حرفه پزشکی به خاطر داشته باشند که منظور از اعمال استقلال، رفتار مرویانه داشتن است. برای بیماری که در اختیار کادر پزشکی و پرستاری است، ادعای استقلال همیشه درست نیست، به ویژه اگر این عمل بیمار را به مقابله با کادر پزشکی بکشاند. برای پرستاران نیز مدعی بودن با وجود تربیت‌های اخلاقی که در گذشته ‌داشته‌اند. همیشه آسان نبوده است. این موضوع به لحاظ فرهنگی یک مفهوم غربی است . برخی فرهنگ‌های دیگر از جنبه استقلال و فردگرایی فکر نمی‌کنند بلکه از جنبه وابستگی‌ متقابل فرد و جامعه می‌اندیشند. با این وجود قوانین در استرالیا معمولاً از اصل استقلال حمایت می‌کنند.

۲-۱۰-۲) اصل زیان نرساندن

این اصل، اصلی‌ بسیار قوی در مراقبت‌های بهداشتی است و مبنای تکلیف پر ستاران را برای مراقبت از بیماران تشکیل می‌دهد. همچنین می‌توان آن را در تکلیف مراقبت که یکی از عناصر خطای مدنی است، تشخیص داد. چنین به نظر می‌رسد که این اصل برتر از اصل خیرخواهی است. بیشامپ و چیلدرس استدلال می‌کنند که تکلیف ما برای صدمه نزدن بزرگ‌تر از تکلیف ما برای انجام کار خوب، به ویژه در جایی است که ممکن است خود ما یا دیگران در معرض خطر قرار گیریم.

۲-۱۰-۳) اصل خیرخواهی

خیرخواهی غالباً به عنوان این اصل که «مهم‌تر از همه، کار خوب انجام بده» توصیف می‌‌گردد. تمایل به کار خوب بی‌تردید به اکثر شاغلان مراقبت‌های بهداشتی انگیزه می‌دهد. اما، شاید توجه است که مواردی هم وجود دارد که ممکن است تصور مردم از کار خوب مخالف خواسته‌های یک فرد باشد. برای مثال، هنگامی که یک بیمار علاج ناپذیر بوده و احتمال مرگ او زیاد است. پرستاران و پزشکان نمی‌توانند درمان را متوقف نمایند. از پرسش‌های مهمی که در وضعیت‌های مربوط به خیرخواهی پرسیده می‌شود این است که ما برای خیرخواهی نسبت به چه کسی تلاش می‌کنیم؟ جانستون با مثال مفیدی نشان می‌دهد که چگونه خیرخواهی می‌تواند بر خلاف تمایلات معمولی گروه مراقبت‌ خیرخواهی نادیده گرفته شود، پدر سالاری تلقی می‌شود. اصل خیرخواهی و زیان نرساندن اغلب دوروی یک سکه هستند. اما غالباً در عمل این مشکل وجود دارد که بدانیم یکی در کجا پایان یافته و دیگری از کجا آغاز می‌شود. برای مثال، وقتی پرستاری محل زخم‌ها را تمیز کرده یا پانسمان دردناکی برای بیمار انجام می‌دهد. ممکن است قدری ناراحتی برای بیمار ایجاد کند. و لذا عنوان صدمه زننده را به او بدهند. با این وجود، انگیزه های پرستار برای پانسمان یا عفونت زدایی از زخم کار خوب و در واقع خبررسانی به بیمار است. در چنین وضعیتی روشن است که پرستار از زخمم عفونت زدایی می‌کند، اما اصول می‌توانند این‌گونه تفسیر شوند که مغایر با یکدیگر هستند.

۲-۱۰-۴) اصل عدالت

عدالت در اخلاق دو معنا دارد: انصاف و یا توزیع برابر مسئولیت‌ها و منافع عدالت به عنوان انصاف نیز دو تفسیر دارد: رفتار یکسان با مردم یا برخورداری عادلانه شخص از امکانات اصل عدالت به عنوان انصاف، سطحی از بی‌طرفی بودن در برخورد با دیگران را انتظار داشته و به آن اشاره دارد. اما رفتار برابر با مردم، لزوماًً مساوی با رفتار به یک شیوه با مردم نیست. بیماران از نظر سوابق اجتماعی، آموزشی و فرهنگی خود یکی نیستند و پرستاران ممکن است به پذیرش گسترده استراتژی های مهارتی جهت نیل به رفتار برابر برای دو بیمار نیاز پیدا کنند. برای مثال تهیه اطلاعات کافی درباره برداشتن کیسه صفرا به طریق لاپاراسکوپی برای یک زن مسن می‌تواند به استراتژی‌های بسیار متفاوتی نسبت به تهیه همان اطلاعات همان اطلاعات برای یک مرد ۴۵ ساله تحصیل کرده دانشگاهی نیاز داشته باشد. با این ملاحظات، عدالت به عنوان انصاف، یک اصل مهم است. چون مبنای نیاز به اجتناب از تبعیض علیه مردمی است که به هر دلیلی متفاوت هستند.

از دومین معنای عدالت به عنوان توزیع برابر مسئولیت‌ها و منافع، گاهی اوقات به عنوان عدالت توزیعی یاد می‌شود و غالباً برای پاسخ دادن به پرسش‌های مربوط به تخصیص باید بین تمام افراد جامعه یکسان تقسیم شود. اما در عمل، شاهدیم هنگامی که از شاغلان مراقبت‌های بهداشتی خواسته می‌شود، اصل عدالت و تخصیص عادلانه منابع را در عمل اعمال کنند، مشکلات اخلاقی فراوانی برای آن ها ایجاد می‌شود و این پرسش مطرح می‌شود که به کدام بیماران باید ارائه درمان نمود. چنین پرسش‌هایی شاغلان مراقبت بهداشتی را که به کار خود و ارتباط با بیماران عادت کرده‌اند، یا معضلات واقعی روبرو می‌سازد.

۲-۱۱) تعارض قواعد اخلاقی

کانت عقیده دارد که حساس‌ترین تعارضات اخلاقی بین تکلیف و میل روی می‌دهد، و ‌به این جهت، خاطر او عمدتاًً ‌به این تعارضات مشغول است. ولی تعارضات جدی دیگری نیز ممکن است در دو چارچوب اخلاق واقع شود هنگامی که به نظر برسد دو تکلیف منافی یکدیگر بر عهده داریم. مثلاً رد جریان جنگ ویتنام، بعضی از دانشجویان دوره های کارشناسی ارشد و بالاتر، از دیگران انتقاد می‌کردند که چرا به جای درس خواندن، به راه‌پیمایی در اعتراض به جنگ نمی‌روند.سؤال این است که بر طبق نظریه کانت، از تکلیف‌های به ظاهر متعارض کدام را باید برگزینیم؟ یک راه حل فوراً به ذهن می‌رسد. تکالیف موسّع را می‌توان به بسیاری راه‌ها ادا کرد. ‌بنابرین‏، در صورت وقوع تعارض میان دو تکلیف مثبت، ممکن است هر یک را به راه ها و در اوقات مختلف ادا کرد. اگر تعارض بین وظیفه‌ای مضیّق و وظیفه‌ای موضع باشد، شاید ممکن باشد اول به ادای وظیفه مضیّق بپردازیم، و انجام وظیفه موسّع را به وقت دیگر و به را‌ه دیگری موکول کنیم. (بزودی خواهیم دید که این پیشنهاد همیشه درست نیست).

اما بعضی اوقات، ‌به ظاهر باید از میان دو وظیفه مضیق، یکی را برگزینم. مثلاً ممکن است فقط ‌به این وسیله از آزار تا حق ناحق کسی بپرهیزیم که به او دروغ بگوییم. هر کس مدعی شود که اینگونه تعارضات وجود ندارد، منکر تجربه های اخلاقی عادی شده است. چنین تاکتیکی نیز مانند سقراط که واقعیت ضعف اخلاقی را انکار می‌کرد، از تبیین واقعیات حیات اخلاقی ما قاصر می‌ماند.

کانت تنها یک بار آن هم به اجمال، با این مشکل دست و پنجه نرم ‌کرده‌است. می‌گوید پایه اخلاق عقل است، و عقل ممکن نیست تناقض‌ها عملی (یعنی در آن واحد، تکالیف متناقض) ب ما تحمیل کند. ‌بنابرین‏، حتی در صورت وقوع تعارض میان قواعد اخلاقی، در هر زمانی تنها یک تکلیف بر عهده ماست. ممکن نیست واقعاً بین تکالیف تعارض روی دهد، به نحوی که عهده ماست. ممکن نیست واقعا بین تکالیف تعارض روی دهد به نحوی که مکلف باشیم در آن واحد مطابق قواعد منافی یکدیگر عمل کنیم. به نوشته او: «دو قاعد متعارض ممکن نیست هر دو در آن واحد ضرورت داشته باشند؛ اگر مکلف باشیم مطابق یکی از ان دو عمل کنیم، عمل کردن بر طبق قاعده مقابل نه تنها تکلیف ما نیست، بلکه حتی در تضاد با تکلیف ماست، «‌بنابرین‏، ب عقیده او، درست نیست که بگوییم تکالیف ما استثناپذیرند، یا یک تکلیف ممکن است فوری‌تر یا الزام‌آورتر از تکلیف دیگر باشد؛ همه وظایف اخلاقی مطلقند. (چنان که اندکی پیش دیدیم، حتی وظایف موسّع استثنا نمی‌پذیرند و فقط پذیرای راه های بسیار متعدد برای ادای تکلیفند) (راجر سالیوان،۱۳۸۰: ۱۴۷).

۲-۱۱-۱-۱- نظریات مربوط به ترس و اضطراب از مرگ

بررسی مرگ و پدیده‌های مربوط به آن همیشه توجه محققین را به خود جلب کرده و موجب شکوفایی و علاقمندی علمی در زمینه هراس و اضطراب از مرگ گردیده است. در تلاش برای توجیه اضطراب مرگ و پدیده‌های مربوط به آن محققین مختلف، تئوری های زیادی را مطرح نموده اند که در اینجا به تعدادی از آن ها اشاره می شود.

۱- دیدگاه اصالت وجودی

روانشناسان وجودی معتقدند که ترس اصلی انسان و ترسی که اغلب آسیب شناسی روانی از آن به وجود می‌آید، ترس از مردن است. در کودکی، اضطراب درباره ی مرگ بسیار بارز است و بیشتر از همه از این دوران به یاد می‌آید. شاید ‌به این علت که کودکان آسیب پذیر هستند و ‌به این خاطر که بدترین تصورات آن ها چندان به واقعیت نزدیک نیست، ترس آن ها عریان، واضح و به یاد ماندنی است. مرگ یعنی فراموش شدن، تنها ماندن. مرگ یعنی درماندگی، تنهایی، متناهی بودن. خلاصه این که مرگ به قدری مخوف است که کودکان و بزرگسالان تقریبا به طور همگانی برای برخورد آن، راهبرد های کنار آمدن را به کار می گیرند(نادری و همکاران، ۱۳۸۹).

در نگاه پل تیلیش اضطراب مرگ و سرنوشت، بنیادی ترین نوع اضطراب است. که از آن چاره نبوده و هر کوششی برای رفع آن از طریق استدلال بی فایده است. ‌بنابرین‏ هرگاه این نوع اضطراب بر جامعه حاکم باشد، فرد گرایی افزونی می‌یابد و مردمان در فرهنگ جمعی گرا کمتر در معرض این نوع اضطراب خواهند بود(تیلیش، ترجمه ی فرهاد پور، ۱۳۸۴، ص۸۱). راه رهایی از این اضطراب در حالت افراطی، در دیگاه برخی از متفکران چون رواقیون، خودکشی است (همان،ص۹۲).

۲- تئوری مدیریت وحشت^[۲۳]

تئوری مدیریت وحشت تئوری است که مبتنی بر مکتب اگزیستانسیالیسم( اصالت وجودی)، که توضیح می‌دهد چگونه ترس از مرگ، زیر بنای اکثر کارهایی است که انجام می‌دهیم، این تئوری به آن دسته از مکانیسم های روانی که ما آن ها را به عنوان عامل حفاظتی در برابر اضطراب ناشی از آگاهی از مرگ، به کار می بریم، توجه دارد. این نظریه به وسیله ی گرین برگ^[۲۴] و همکاران(۱۹۸۶) و سولومن^[۲۵] و همکاران،۱۹۹۱) ارائه شده است. طبق این تئوری، اضطراب مرگ، اساسی ترین منشا اضطراب در انسان است. مانند دیگر موجودات زنده انسان ها تمایل دارند که از خود محافظت کنند و ترکیب این تمایل با شناخت این واقعیت که هرکسی خواهد مرد، نوعی ترس فلج کننده از مرگ را در ما به وجود می آورد(همان).

نظریه ی مدیریت وحشت، با الهام از نظریه های افرادی مانند، کی یرکگارد^[۲۶]، نیچه^[۲۷]، فروید، یالوم^[۲۸]، می و به ویژه بکر^[۲۹]، توانسته است روی آورد هستی نگر به مسائل روانشناسی و به ویژه موضوع مرگ باشد.

بر اساس این نظریه، دفاع در برابر افکار هشیار و ناهشیار مرگ، از طریق دو سبک دفاعی مجزا با نام “مجاور^[۳۰]” و “دوربرد^[۳۱]” صورت می‌گیرد. هرکدام از این دو سبک دفاعی دارای اصول و مکانیزم خاص اند. هنگامی که افراد به صورت هشیار با افکار مرتبط با مرگ خویشتن مواجه می‌شوند، از طریق سبک دفاعی مجاور در قالب انکار^[۳۲] و طرد^[۳۳]، به تأخیر انداختن^[۳۴] و یا انحراف توجه^[۳۵]، به سرعت آن افکار را از سطح هشیار و توجه کانونی خویش خارج می‌کنند. اما این نظریه نشان می‌دهد که این افکار در سطح غیرهشیار، همچنان پویا و قابل دسترس هستند و در نتیجه به عنوان تهدیدی برای ساختار روانی فرد باقی می مانند. به همین جهت افراد به سمت ایمان به یک نظام ارزشی معنادار و کسب و حفظ حرمت خود- به منظور مدیریت عمیق تر و بادوام تر این تهدید- بر انگیخته می‌شوند. این برانگیختگی و تلاش در جهت دفاع در برابر افکار مرگ، دفاع دوربرد نامیده می شود( پیزینسکی و دیگران،۱۹۹۹؛ آرنت و گرینبرگ، ۱۹۹۹).

۳- نظریه ی روانکاوی^[۳۶]

فروید در سال های (۱۹۳۹-۱۸۵۶)، برای اولین بار به موضوع مرگ و هراس از مرگ پرداخت. او دریافت که گاهی ترس مردم ترس از مرگ را بین می‌کنند. با وجود این ” مرگ هراسی” آن گونه که فروید آن را مطرح کرد، صرفا وارونه کردن و تعدیل منبع نگرانی عمیق تر بود. از نظر فروید، این مرگ نیست که اکثر مردم از آن می ترسند؛ زیرا مرگ، در واقع غیر قابل تصور است و هنگامی که تلاش می‌کنیم آن را به تصویر بکشیم، به عنوان تماشاچیان زنده ایم و ادامه حیات می‌دهیم. نهایتاً هیچ کس مرگ خود را باور ندارد و یا این مطلب را به گونه ای دیگر بیان می کند. در حالت ناخودآگاه، هرکدام از ما معتقد به جاودانه بودن بدن خود می‌باشد. قسمت ناخودآگاه ذهن ما به گذر زمان و مراحل طی شده نمی پردازد و اینکه زندگی ما خاتمه خواهد یافت، در ذهن نمی گنجد، علاوه بر این آنچه که فرد از آن می ترسد، مرگ نیست، زیرا فرد هرگز نمرده و آن را تجربه نکرده است. از نظر فروید افرادی که ترس های مربوط به مرگ را بیان می‌کنند، در واقع از این طریق سعی می‌کنند به تعارضات درون کودکی خود بپردازند به طور صریح نمی توانند درباره ی آن ها بحث نمایند(فروید، ۱۹۵۳، به نقل از نادری و همکاران،۱۳۸۹).

۴- تئوری تاسف^[۳۷]

این تئوری توسط تومر و گرافتون^[۳۸] (۱۹۹۶) پیشنهاد گردید. این تئوری به روشی توجه دارد که با بهره گرفتن از آن، مردم کیفیت زندگی خود را ارزشیابی کرده و برای زندگی خود ارزش قائل هستند. طبق این تئوری اگر مردم احساس کنند که نمی توانند عمل نیکی انجام دهند و تا کنون هم انجام نداده اند، احتمالا دیدگاه مرگ آن ها را نگران خواهد کرد. در این صورت ممکن است افراد با نگرانی ‌در مورد غفلتهای گذشته و فرصت های از دست رفته و یا انکار موفقیت های احتمالی آینده ‌و تجاربی که امکان پذیر نخواهد بود، خود را آزار دهند. این تئوری حاکی از این است که اضطراب را می توان تقلیل داد. مردم می‌توانند خاطرات ناخوشایند خود و نیز انتظاراتی که امکان پذیر نمی باشند را بازنگری نموده و چگونه زندگی کردن برای ایجاد زندگی مثمر ثمر تر را در رابطه با وضعیت کنونی کشف نمایند و ‌به این ترتیب، نگرانی خود ‌در مورد مرگ را تقلیل دهند(نادری و همکاران،۱۳۸۹).

۵- نظریه ی گودمن^[۳۹]

گودمن(۱۹۸۱) بیان می‌کند که ترس از مرگ، ترس از فنا و نیستی، مشکل ترین ترس غیرقابل کنترل می‌باشد. اغلب ساختارهای دفاعی، از قبیل انکار واقعیت، اصول گرایی، موضع گیری در جهت انزوگری مذهبی و جداشدن از ترس ها به صورت مشروط، موانع محافظتی مؤثر را ‌در مورد ترس از مرگ، ارائه نمی دهند. ‌بنابرین‏، مردم برای هماهنگ شدن و کنار آمدن با ترس و اضطراب ناشی از مرگ، به حالات مختلفی از جاودانگی سمبولیک پناه می‌برند. تصور فرد به اینکه از طریق اعقاب خود زندگی جاودانه ای داشته باشد، یا با این باور که روح هرگز نمی میرد(از نظر مذهبی)، زندگی کردن از طریق آثار به جامانده و کارهای انجام نشده، انتساب خود به طبیعت که همیشه جاری است(طبیعت گرایی) و آشنایی با سنت و فرهنگ و افکاری از این قبیل(گودمن،۱۹۸۱؛ به نقل از نادری و همکاران،۱۳۸۹).

۲-۱۱-۲- اضطراب پوچی و بی معنایی

۳- مجددا نظرات اعضاء بدون اینکه شناخته شود به تمامی افراد منعکس می‌گردد.

۴- هریک از دانش آموزان در باره نظرات ‌همکلاسی‌ها اظهار نظرکرده وهمچنین در باره ایده های جدیدی که احتمالاپس از اطلاع از نظر دیگران به وجود آمده اظهار نظر می‌کنند.

۵- مراحل ۳ و ۴ آنقدر تکرار می‌گردد تا اتفاق آرای حاصل و نهایتاً نظرات موجود پالایش و دیدگاه های مقبول به دست آید.

• • اجازه ابراز شوخ طبعی^[۱۷۲] : دوبونو می‌گوید ” من دقیقا و به طور بی پروا اعتقاد دارم که شوخی از کارکردهای بسیار مهم ذهن آدمی بوده و بیش از عامل دیگر ، موجب سازمان ذهنی خود سامان ده و ادراک می شود “( قاسمی ، ۱۳۸۶، ص ۲۸). شوخی و شوخ طبعی اساسا خلاق بوده وخود تسهیل کننده خلاقیت بیشتر است . ریشه این اثر در توانایی فرد شوخ طبع در دید متفاوتی است که از خود ودیگران دارد . پژوهش‌های اولیه ویلیام جی – جی – گوردن و همکارانش در روش سینکتیکز موید این حقیقت است که راه حلها ی بدیع و سدشکنانه همواره با نوعی بازی و شوخ طبعی همراه بوده است . به نظر می‌رسد پرورش شوخ طبعی قبل از آنکه ماهیت آموزشی و کلاسی داشته باشد صبغه پرورشی و فرهنگی دارد لکن در کلاس درس و محیط خانواده روش معلمان و والدین می‌تواند آن را تأیید یا نفی کند . جهت تقویت این توانایی در کودکان فقط کافی است والدین ومعلمان خندیدن وشادبودن را طبیعی و مقبول بشمارند. درصورت مثبت بودن نتیجه ، نه تنها آثار درمانی بلکه ایجاد جو سالم در بین گروه ها بر آن مترتب است ( تورنس ، ۱۹۷۹، ص ۲۴۵). گتزلز و جکسون( ۱۹۶۲) طی تحقیات مفصل خود ‌در مورد تفاوت شخصیتی دانش آموزان باهوش ‌و خلاق ‌به این نتیجه مهم دست یافتند که بزرگترین تفاوت دو گروه در اولویت دادن به صفت شوخ طبعی در یک لیست صفات بوده است به طوری که افراد خلاق شوخ طبعی را جزو رتبه سوم صفاتی که می خواهند داشته باشند ذکر می‌کنند در حالی که افراد دارای هوشبهرعالی آن را در رتبه نهم صفات مورد علاقه جای داده بودند( میناکاری ، ۱۳۶۸، ص ۷۴). شوخ طبعی به ‌عنوان نماد نشاط روانی درجهت تقویت خلاقیت عمل می‌کند و با داشتن روحیه غمگین نمی توانیم انتظار خلاقیت داشته باشیم . در هر حال حزن و اندوه که از علائم افسردگی هستند مانع بروز خلاقیت است . بقول معروف ” کی شعر تر انگیزد خاطر که حزین باشد ” .

• • استفاده از روش تفکر جانبی^[۱۷۳] و تکنیک ۶ کلاه تفکر^[۱۷۴] : واضع روش تفکر جانبی ادوارد دوبونو ( ۱۹۹۲) است و مفهوم آن عبارت است از مجموعه ای از تکنیک های سیستماتیک برای تغییر مفاهیم واداراکات . اهمیت و مزیت روش تفکر جانبی در آموزش پذیری و سادگی آن است وی نظریه خود را اولین بار در سال ۱۹۶۷ بیان و معتقد است اساس خلاقیت را تفکر جانبی تشکیل می‌دهد که در واقع یک سیستم تفکر خود سامان یابنده ، غیرخطی ، زنجیره ای و غیر منطقی است که در کل راه و شیوه متفاوت را القاء می‌کند و شامل جستجوی راه حل مسئله و مشکلات از طریق روش های نامتعارف و غیر منطقی است . در روش معمولی ، ما با تفکر عمودی^[۱۷۵] سر و کار داریم . این روش به مثابه کندن یک گودال و عمیقتر کردن آن است بدون اینکه امکان کندن گودالهای دیگری داشته باشیم با تفکر جانبی می‌توانیم از ” کناره ها ” حرکت کنیم و اداراکات متفاوت ، مفاهیم متفاوت و نقاط ورودی متفاوتی را بیازمائیم … تا خود را از طرز فکر معمولی خود به درآوریم . در روش تفکر جانبی تمامی نظرات واجد ارزش بوده و می‌توانند سازگار هم باشند در عین حال تغییر مفاهیم و ادراکات اساس آن را تشکیل می‌دهند. دوبونو تکنیک های آموزش ساده و عملی رسیدن به تفکر جانبی را با مفهوم ۶ کلاه تفکر توضیح می‌دهد که افراد در یک جلسه تحت عنوان “جلسات آموزش تفکر خلاق ” و به منظور حل مشکل یا مشکلات شرکت و فرض می شود به تناسب وضع هریک از کلاه ها را بر سر بگذارد البته این روش ، بیشتر در واحدهای تولیدی و سازمان‌های اداری کاربرد دارد تا مؤسسات آموزشی . این ۶ کلاه عبارتند از :

1. 1. کلاه سفید(واقعیات و اطلاعات )^[۱۷۶] : مثل این است که ما به یک کاغذ سفید خنثی که حاوی داده ها و اطلاعاتی است فکر کنیم . شرکت کنندگان در جلسه ، تمام افکار، پیشنهادات و دیدگاه های خود را کنار گذاشته و صرفا به اطلاعات موجود به ‌عنوان پایگاه اطلاعاتی توجه می‌کنند تا از کم و کیف و نحوه وصول به آن ها اطلاع حاصل کنند.

1. 1. کلاه قرمز (احساسات و هیجانات)^[۱۷۷] : مثل این است که ما به شعله های آتش برافروخته فکر کنیم. کلاه قرمز با بیان آزادانه و کنترل نشده احساسات ، دریافت ها ی ناگهانی و الهامات ، حدس و گمانها و عواطف سروکار دارد . به عبارتی کلاه قرمز سمبل مکاشفه ، اشراق و ادراک در باره ایده هاست . برخلاف جلسات جدی ، در اینجا افراد در بیان احساسات ، عواطف و همچنین حدس و گمان خود آزاد بوده و محدودیت ندارند . فرض بر این است که در بطن احساسات ممکن است تجارب و ایده های ارزنده ای نهفته باشد .

1. 1. کلاه سیاه ) قضاوت‌های انتقادی )^{[۱۷۸] :} مثل این است که ما به لباس سیاه یک قاضی سخت گیر فکر کنیم که در مسند قضاوت نشسته و در حال صدور حکم برای شخص مجرم است . کلاه سیاه نشانه احتیاط ، عقلانیت ، ملاحظات ، واقع بینی ، مشکلات ‌و خطرات بوده و عاملی است که ما را از ارتکاب به خطا ، کارهای نابخردانه و غیرقانونی باز می‌دارد . این کلاه در واقع منطق و سلاح مخالفت ، در عین حال بسیار ارزشمند و سودمند است اما ممکن است افراط در آن منجر به محافظه کاری شدید و بدبینی گردد .

1. 1. کلاه زرد ( قضاوت‌های مثبت )^[۱۷۹] : مثل این است که ما به درخشش آفتاب فکر کنیم . کلاه زرد نشانه خوش بینی ، تفکر منطقی و نیل به سود است . یعنی شامل منطق موافقت و تأیید ایده هاست که موجب شکل گیری نظرات مثبت و سازنده در باره ایده در حال پیدایش می‌گردد. این کلاه نسبت به کلاه سیاه نیازمند کوشش های سنجیده تر و آگاهانه تر است مثلا فرض می شود منافع کار ، همیشه فورا آشکار نمی شود چه بسا ما ناگزیر باشیم برای رسیدن به منافع واقعی دست به تحقیق بزنیم . کلاه زرد دستیابی به امکانات ، منافع و ارزش هر ایده را ممکن می‌سازد هرایده خلاقی نیازمند بهره مندی از این شیوه است.

1. 1. کلاه سبز ( خلاقیت و جایگزین ها ) ^[۱۸۰] : مثل این است که ما به سبزه زارها و رویش پرپشت آن ها فکر کنیم . کلاه سبز مهمترین مرحله و نماد تفکر خلاق است که می‌تواند شامل ایده های نوین و متعدد بوده و متوجه امکانات و فرضیه‌ها باشد . در این حالت امکان دستیابی به راهکارها ، پیشنهادات و ایده ها فراهم می‌گردد . کلاه سبز ، جست وجوی بی درنگ برای کوشش خلاقه ای را ممکن می‌سازد . کلاه سبز، زمان و مکان تفکر خلاق را در اختیار ما می نهد.

1. کلاه آبی ( تصویر بزرگ )^[۱۸۱] : مثل این است که ما به آسمان آبی فکر کنیم . کلاه آبی ، نماد فرایند کنترل کیفیت کار، نتیجه گیری و ناظر به اندیشه ای است که هم اکنون در جریان می‌باشد. به عبارتی تفکر در باره ی خود تفکر بوده و به دنبال جمع بندی ها ، نتیجه گیریها و تصمیم گیریهاست که توسط مسئول جلسه و به منظور سر و سامان دادن و کنترل کردن روند تفکر به کار گرفته می شود تا سازنده باشد دیگر اعضاء فقط پیشنهاد می‌دهند ( قاسمی ، ۱۳۸۶، ص ۱۱۲ تا ص ۱۱۸).

خلاقیت و مقاومت سازمان‌های آموزشی^[۱۸۲]

۱۳۹۱

ﺷـﺮﻛﺖ ﻫـﺎی ﺑـﺎﻻ ارزش ﮔﺬاری ﺷﺪه در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎی ﺑﺎ ارزش ﮔﺬاری ﭘﺎﻳﻴﻦ، اﻗـﻼم ﺗﻌﻬـﺪی اﺧﺘﻴـﺎری ﺟﺎری ﺑﻴﺶ ﺗﺮی را ﮔﺰارش میﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و راﺑﻄﻪ ی ﻣﻌﻜﻮس ﺑﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎن وﺟﻮه ﻧﻘـﺪ ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ و اﻗﻼم ﺗﻌﻬﺪی اﺧﺘﻴﺎری در ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎی ﺑﺎﻻ ارزش ﮔـﺬاری ﺷـﺪه ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺷـﺮﻛﺖ ﻫـﺎی با ارزش ﮔﺬاری ﭘﺎﻳﻴﻦ از ﺷﺪت ﺑﻴﺶﺗﺮی ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ؛ اﻣﺎ اﻳﻦ ﺷﺪت اﺧـﺘﻼف درﺳـﻄﺢ ۵% ﻣﻌنی دار ﻧﻴﺴﺖ.

۱۱

بررسی تاثیر ویژگی‌های کیفی حسابرسی بر هزینه حقوق صاحبان سهام

خدامی پور و همکاران

۱۳۹۲

بین اندازه مؤسسه‌ حسابرسی و هزینه حقوق صاحبان سهام رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد. همچنین بین دوره تصدی حسابرس و هزینه حقوق صاحبان سهام یک ارتباط منفی وجود دارد. ولی این رابطه از لحاظ آماری معنادار نمی باشد.

فصل سوم: روش تحقیق

۳-۱- مقدمه

ثبات و استمرار وقوع پدیده ­ها امری منطقی است که علم بر پایه آن بنا شده است. به عبارت دیگر در استفاده از روش علمی برای پیش ­بینی وقوع پدیده ­ها در جهان، پیش فرض آن است که این پدیده ­ها اتفاقی؛ دمدمی و بی­نظم نبوده و قابل پیش ­بینی است. زیرا در غیر این­صورت انجام پژوهش علمی غیر ممکن می­بود. شکی نیست که پی بردن به قواعد و نظم میان پدیده ­ها در علوم انسانی به سهولت سایر علوم نیست زیرا بازیگر نقش اصلی در علوم انسانی، انسان است؛ موجودی که صاحب اختیار است. اما این بدان معنی نیست که رفتار انسان در چارچوب هیچ قاعده­ای قرار نمی­گیرد. باید توجه داشت که رفتار آدمی پیچیده است و عواملی بسیاری در ایجاد آن دخالت دارد که به ظاهر آن را سازمان نیافته و حتی متناقض جلوه می­ کند؛ اما ‌می‌توان با روش مناسب به شناخت آن پرداخت (خاکی، ۱۳۸۶). شاید بتوان گفت دلیل این­که تاکنون امکان دست­یابی به قوانین دقیق برای تبیین رفتار انسان فراهم نشده است؛ استفاده از روش­های نامناسب بوده است. انتخاب روش پژوهش بستگی به اهداف، ماهیت موضوع و امکانات اجرایی آن دارد و تشریح روش انتخاب شده در هر پژوهش علمی از اهمیت خاصی برخوردار است.

تحقیق عبارت است از بررسی نظام یافته، کنترل شده، تجربی و انتقادی ‌در مورد پدیده ها که روابط احتمالی بین این پدیده ها به وسیله نظریه و فرضیه هدایت می شود. در طی فرایند تحقیق با به کار گیری ابزارهای جمع‌ آوری، داده ها به طور عینی و معتبر، مشاهده، بررسی و استخراج می شود و سپس با بهره گرفتن از فنون تجزیه و تحلیل توصیفی و استنباطی به طور کمی و غیرکمی سعی می شود که ادعاها و حدس های علمی اولیه آزمون شده و در نهایت فرضیه‌ها «رد» یا «پذیرفته» می شود و نتیجه گیری نهایی صورت پذیرد (خاکی، ۱۳۸۶).

این پژوهش در نظر دارد تاثیر کیفیت حسابرسی را ‌بر اقلام تعهدی اختیاری در شرکت های بیش ارزش گذاری شده را مورد بررسی قرار دهد. در این فصل روش شناسی تحقیق شامل طرح مسئله پژوهش، روش تحقیق، معرفی جامعه و نمونه آماری، روش جمع‌ آوری اطلاعات، متغیرهای تحقیق و نحوه محاسبه آن ها و روش تجزیه و تحلیل داده ها و چگونگی آزمون فرضیه‌ها، ارائه گردیده است. همچنین در بخش روش های آماری، توصیفاتی ‌در مورد آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده جهت تحلیل داده ها بیان شده است.

۳-۲- طرح مسئله پژوهش

بنا به دلایلی نظیر ابقاء در شرکت، دریافت پاداش و …، مدیریت واحد انتفاعی خواسته یا ناخواسته ممکن است با دستکاری سود، وضعیت شرکت را مطلوب جلوه دهد. تحت چنین شرایطی سود واقعی با سود گزارش شده در صورت های مالی مغایرت داشته و رویدادی تحت عنوان مدیریت سود رخ داده است. همچنین هدف حسابرسان حفاظت از منافع سهام‌داران در مقابل تحریفات و اشتباهات با اهمیت موجود در صورت های مالی است. وقتی مؤسسات سودها را دستکاری می‌کنند، ممکن است نتیجه مطلوبی را برای سرمایه گذاران نشان دهند، چنین ارائه نادرستی می‌تواند بر تصمیم گیری داخلی تاثیر گذاشته و منجر به تصمیمات سرمایه گذاری غیر بهینه و ناکارا شود. حسابرس شرکت نیز ممکن است بر محتوای سود تاثیر گذار باشد.

به طور کلی این پژوهش با بررسی تاثیر کیفیت حسابرسی بر میزان اقلام تعهدی اختیاری در شرکت های بیش ارزش گذاری وسایر شرکت ها می پردازد. محقق به دنبال پاسخ ‌به این سوال می‌باشد که آیا کیفیت حسابرسی شرکت که با سه معیار اندازه حسابرس، تخصص حسابرس و دوره تصدی حسابرس سنجیده می شود، می‌تواند در شرکت های بیش ارزش گذاری شده منجر به جلوگیری از دستکاری در اقلام تعهدی اختیاری به منظور مدیریت سود شود یا خیر؟

۳-۳- روش تحقیق

یک محقق بعد از انتخاب و تعیین موضوع باید به دنبال تعیین روش تحقیق باشد. انتخاب روش تحقیق بستگی به هدف ها و ماهیت موضوع پژوهش و امکانات اجرایی آن دارد. ‌بنابرین‏ هنگامی ‌می‌توان ‌در مورد روش بررسی و انجام یک تحقیق تصمیم گرفت که ماهیت، موضوع تحقیق و هدف های آن مشخص باشد. بعبارتی، روش تحقیق به محقق کمک می­ نماید تا شیوه و روشی را انتخاب نماید که هر چه سریعتر به پاسخ هایی که برای پرسش‌های تحقیق خود در نظر گرفته است، دست یابد. ‌بنابرین‏ متدولوژی تحقیق برگرفته از موضوع تحقیق و فرضیات تحقیق است (احمدپورو همکاران، ۱۳۹۱).

تحقیق حاضر چون از اطلاعات واقعی استفاده ‌کرده‌است و می ­تواند در فرایند استفاده از اطلاعات کاربرد داشته باشد، ازنظر هدف، کاربردی و از نظر اجرا، توصیفی است و می ­تواند از نتایج آن برای ارتقاء بینش اعضای جامعۀ بورس اوراق بهادار تهران استفاده شود. این تحقیق از نظر کنترل محقق بر متغیرها از نوع همبستگی ‌می‌باشد و از نظر مکانیزم اجرا درزمرۀ تحقیقات پس رویدادی و اثباتی محسوب می­ شود. روش پس رویدادی روشی است که درآن، تحقیق با بهره گرفتن از اطلاعات گذشته و مطالعۀ روابط گذشته متغیر وابسته و متغیرهای مستقل به بررسی روابط بین آن ها بپردازد. بعبارت دیگر، روش پس رویدادی روشی است که ازروی اطلاعات گذشته و از روی معلول، به یافتن علت احتمالی می ­پردازد.

در این پژوهش در ابتدا برای اندازه گیری اقلام تعهدی اختیاری از مدل تعدیل شده جونز استفاده گردیده است. این مدل در سال ۱۹۹۵ توسط دچو، سلوان و سویینی استفاده شده است و از منظر آن ها روش جونز تعدیل شده، آزمون مناسب تر و قویتری برای بررسی مدیریت سود می‌باشد.

برای تعیین کیفیت حسابرسی از سه متغیر اندازه حسابرس، تخصص حسابرس و دوره تصدی حسابرس استفاده شده است. به منظور اندازه گیری اندازه حسابرس، مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی در زمره مؤسسات حسابرسی کوچک وسازمان حسابرسی به دلیل کارکنان زیاد و قدمدت بیشتر به عنوان مؤسسه حسابرسی بزرگ در نظر گرفته می شود. به منظور اندازه گیری دوره تصدی، باید سالی در دسترس باشد که در آن حسابرس به استخدام واحد تجاری درآمده است. تعیین این تاریخ برای شرکت هایی که طی دوره زمانی تحقیق، حسابرس خود را تغییر داده‌اند مشکل نیست. به منظور بررسی این که تا چه اندازه معیار دوره تصدی برروی اقلام تعهدی اختیاری در شرکت هایی که بیش ارزش گذاری خواهند داشت کمک می‌کند، از مدل رگرسیون لجستیکی توسعه داده شده که در آن علاوه بر متغیر های دخیل در مدل لجستیکی قبل، از یک متغیر ساختگی به همین منظور استفاده گردیده است.

به نظر می‌رسد هر چند که فرد از باب معاونت قابل تعقیب می‌باشد لیکن با عنایت به منصوص بودن مجازات مذکور در باب قتل و لزوم تفسیر مضیق جزایی مجازات دیده بان، مشمول مورد اخیر نخواهد شد.

البته، وجود تفاوت فاحش در مجازات قابل اعمال برای مصادیق مختلف معاونت در قتل عمدی قابل توجیه نیست به ویژه آن که برخی از مصادیق معاونت در قتل عمدی (مثلاً دادن سلاح گرم به فرد و تشویق وی به کشتن دیگری) قابل سرزنش تر از اقدام ممسک در قادر ساختن دیگری به ارتکاب قتل می‌باشد. ^[۱۰۲]۱

۲-۳-۳ چنانچه در شرع مجازات خاصی برای معاونت در جرم معین نشده لیکن در قانون ، مجازات خاصی تعیین شده باشد.

چنانچه برای معاون در شرع مجازاتی مشخص نشده باشد

نوبت به بررسی این موضوع در قوانین می‌رسد.

قانون‌گذار در برخورد با مصادیق معاونت دو شیوه مختلف را در پیش گرفته است.

الف) برخی از مصادیق معاونت را به عنوان جرم مستقل در نظر گرفته و مجازات خاص و جداگانه ای بر آن پیش‌بینی نموده است.

ب) بیشترین مصادیق معاونت تحت عنوان عمومات جرم قرار گرفته و مشمول یکی از بندهای چهارگانه یا تبصره های ماده ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی قرار می‌گیرد.

حال ابتدا به ذکر مصادیق معاونت به عنوان جرم مستقل پرداخته و ضمن درج ماده مربوطه مجازات آن بیان می‌گردد. و سپس به توضیح مصادیق معاونت تحت عنوان عمومات (ماده ۱۲۶) می پردازیم.

۲-۲-۲-۳ مواردی که معاونت به عنوان جرم مستقل قابل مجازات می‌باشد

همان گونه که قبلا توضیح داده شد گاه مقنن دسته ای در مصادیق معاونت را که در مفهوم عام و کلی راجع به معاونت در جرم پیش‌بینی شده به دلایلی از جمله خطرناکی آن ها برای نظم ، امنیت و آسایش عمومی جامعه ، در قالب جرمی مستقل عنوان نموده است و فاعل چنین عملی را به عنوان « در حکم مباشر در جرم » می‌داند .

در این دسته از جرائم ( معاونت به عنوان جرم مستقل ) بر خلاف آن چه در معاونت به مفهوم عام ماده ۱۲۷ قانون مجازات اساسی مطرح است که مجازات معاون اصولا خفیف تر از مجازات مباشر است ، مجازات معاون در اکثر اوقات شدید تر یا حداقل مساوی آن است زیرا در این موارد ملاک تعیین مجازات خطرناکی فعل صورت گرفته از سوی معاون و میزان باز دارندگی مجازات نسبت به وی می‌باشد و ممکن است در این موارد اصولا مباشر یا مرتکب جرمی وجود نداشته باشد .

ماده ۵۰۴ قانون تعزیرات؛ (تحریک نیروهای رزمنده در خدمت نیروهای مسلح به عصیان فرار، تسلیم، یا عدم اجرای وظایف نظامی)؛ هرکس نیروهای رزمنده یا اشخاصی را که به نحوی در خدمت نیروهای مسلح هستند تحریک مؤثر به عصیان، فرار، تسلیم یا عدم اجرای وظایف نظامی کند در صورتی که قصد براندازی حکومت یا شکست نیروهای خودی در مقابل دشمن را داشته باشد محارب محسوب می شود و الا چنانچه اقدامات وی مؤثر واقع شود به حبس از دو تا ده سال و در غیر این صورت به شش ماه تا سه سال حبس محکوم می شود.

همان طور که در ماده فوق ملاحظه می شود تحریک که یکی از مصادیق معاونت می‌باشد. به عنوان جرم مستقل شناخته شده و مجازات معاون با توجه به نتیجه واقعه عبارت از مجازات محاربه یا حبس از دو تا ده سال یا شش ماه تا سه سال می‌باشد.

ماده ۵۱۲ قانون تعزیرات ؛(تحریک یا اغوا مردم به جنگ و کشتار با یکدیگر به قصد بر هم زدن امنیت)

هر کس مردم را به قصد بر هم زدن امنیت کشور به جنگ و کشتار با یکدیگر اغوا یا تحریک کند صرف نظر از اینکه موجب قتل و غارت بشود یا نشود به یک تا پنج سال حبس محکوم می‌گردد.

در ماده فوق نیز تحریک که یکی از مصادیق معاونت می‌باشد به عنوان جرم مستقل شناخته شده و مرتکب به مجازات یک تا ۵ سال حبس محکوم خواهد شد.

1. 1. ۱- فرهنگ دهخدا- ذیل معاون. ↑

1. 1. ۲- فرهنگ معین- ذیل معاون. ↑

1. 1. ۳- فحرالدین الطریحی، مجمع البحرین، المکتبه المرتضویه، چاپ سوم، تهران، ۱۳۷۵، ج۶، ص ۲۸۵٫ ↑

1. 1. ۴- جمال الدین محمد بن ابن منظور، لسان العرب، دار مادر، چاپ اول، بیروت، ج۴، ص ۴۷۱٫ ↑

1. 1. ۵- احمد سیاح، فرهنگ بزرگ جامع نوین، انتشارات اسلام، چاپ هیجدهم، تهران ۱۳۷۵، ج۲، ص ۱۱۲۸٫ ↑

1. 1. محمد جعفر جعفری لنگرودی،وسیط در ترمینولوژی حقوق ،چاپ دوم،تهران؛گنج دانش،۱۳۸۸،ص۶۶۱و۶۶۲ ↑

1. 1. شیخ مرتضی انصاری،کتاب المکاسب ،چاپ اول، قم ؛مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۷ هجری قمری ،جلد اول، ص ۱۳۲ ↑

1. 1. محقق اردبیلی ، آیات احکام ، به نقل از سایت قوانین (معاونت آموزش دادگستری استان تهران) تقریرات درس آیت الله محمدحسن مرعشی در مدرسه عالی شهید مطهری تاریخ انتشار فروردین ۱۳۸۵ www. Ghavanin.ir ↑

1. 1. میرزا حسن بجنوردی ، قواعد الفقیه ، تهران ، مجد ۱۳۸۵ جلد اول صفحه ۳۰۵ ↑

1. 1. میرزا محمد حسین نایینی،منیه الطالب فی شرح المکاسب،قم؛مؤسسه‌ النشر الاسلامی،چاپ اول،۱۴۱۲هجری قمری،جلد اول ،ص۳۷ ↑

1. 1. محمدجعفر جعفری لنگرودی ، ، ترمینولوژی حقوق ، چاپ ۲۷، تهران ؛گنج دانش ، ۱۳۹۴ ، صفحه ۶۶۹ ↑

1. 1. محمد باهری ، میرزا علی اکبر خان داور ، نگرشی بر حقوق جزای عمومی ، چاپ دوم ، تهران : مجد ، ۱۳۸۴ ، ص ۲۳۷ ↑

1. 1. محمد صالح ولیدی ، مختصر النافع حقوق جزای عمومی ، چاپ اول ، تهران : خط سوم ، ۱۳۷۸ ، ص ۳۴۱ ↑

1. 1. ایرج گلدوزیان ، حقوق جزای عمومی ، چاپ یازدهم، تهران : میزان ۱۳۸۴، ص ۲۱۱ ↑

1. 1. عبدالقادر عوده التشریع الجنانی الاسلامی، داراکتاب العربی بیروت، ج۱، ص ۳۶۹٫ ↑

1. 1. معاونت و مشارکت در جرم، حسن مرادی، تهران، نشر میزان، آذر ۱۳۷۳، چاپ اول، ص ۱۲۰٫ ↑

1. 1. حسین میر محمد صادقی، جرایم علیه اشخاص، تهران نشر میزان، بهار ۱۳۹۳، چاپ چهاردهم، ص ۴۲۵٫ ↑

1. 1. – مرتضی محسنی، مسئولیت کیفری،دوره حقوق جزای عمومی،چاپ اول،تهران؛گنج دانش،جلد سوم،ص ۸۶ ↑

1. 1. سایت معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری خراسان رضوی ،عنوان مقاله،شرایط و مجازات معاونت در جرمir..www.pjorm.mashhad ↑

1. 1. ریاست جمهوری، مجموعه جرایم ومجازاتها،جلد اول ،تهران؛معاونت پژوهش،تدوین و قوانین ومقررات ،چاپ سوم ۱۳۸۵،ص۱۵۷ ↑

1. 1. رأی‌ شماره ۲۴۱۸، ۲۸/۱۰/۱۳۱۷ از شعبه دوم دیوان عالی کشور. ↑

1. 1. – منصور اباذری فومشی ،مبسوط در ترمونولوژی اصطلاحات کیفری ،چاپ اول ،تهران ، اندیشه عصر ،۱۳۸۷ ، ص ۶۸۰ ↑

1. 1. حجت سبزواری نژاد،حقوق جزای عمومی(جرم،مجرم،مسئولیت کیفری و موانع آن)چاپ اول،تهران؛جنگل جاودانه ،۱۳۹۲ ،ص۳۵۷ ↑

1. 1. امین گلریز،شرح کامل قانون مجازات اسلامی در نظام عدالت کیفری ایران ،چاپ اول،تهران ؛مجد،۱۳۹۴،ص۲۰۸ ↑

1. 1. رضا شکری:قادر سیروس،قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی ،چاپ هفتم ،تهران؛مهاجر ،۱۳۸۴ ،ص۱۱۳ ↑

1. 1. معاونت آموزش قوه ی قضاییه، گنجینه آرای فقهی، قضایی، ، دفتر آموزش روحانیون و تدوین متون فقهی، سوال ۱۹۱٫ ↑

1. 1. فاضل لنکرانی محمد،جامع المسائل، قم،مطبوعاتی امیر، چاپ اول، ۱۳۷۷، جلد دوم ، مسئله ۱۰۹۰، ص ۴۱۵٫ ↑