برنج محصولی اساسی در کشور ما به شمار می رود زیرا این محصول در سبد کالایی خانوار و الگوی تغذیه ای نقش مهمی دارد (بر اساس شاخص قیمت خرده فروشی، ضریب اهمیت انواع برنج ۳۲/۳ است) در حال حاضر ایران یکی از مهم ترین وارد کنندگان این محصول است.

پیش ­بینی یکی از مهمترین اهداف ساخت مدل های اقتصادی است که برخلاف بسیاری از بازارهای مهم، بازار محصولات کشاورزی از عرصه تحقیقات نوین پیش‌بینی به دور مانده، به گونه ­ای که مطالعات انجام شده نیز غالباً بر پایه رو ش­های اقتصادسنجی استوار است. همچنین، پیش‌بینی صحیح واردات بازار محصولات کشاورزی و به­خصوص برنج، آثار مهمی در سیاست‌گذاری و برنامه ریزی های اقتصادی این بخش دارد که این مهم با به کارگیری روش­های مختلف، می‌تواند علاوه بر ایجاد زمینه توسعه روش­های نوین پیش‌بینی، سیاستگذاران این بخش را در تصمیم گیری­های آتی، یاری رساند. علاوه بر این، متأسفانه قیمت برنج که جزومهمترین کالاهای سبد مصرفی خانوارها هستند، نوسان های فراوانی دارد. این نوسان ها به معنای فقدان پیش‌بینی مناسب از واردات آتی بازار است که موجب شده دولت نتواند برای کنترل این نوسان ها سیاست منسجمی اتخاذ کند. بر این اساس، پیش‌بینی قیمت کالاها در تنظیم بازار، اهمیت ویژه ای دارد(نوفرستی، ۱۳۸۶: ۱۸۲).

از سوی دیگر، در بخش تولید محصولات کشاورزی نیز به دلیل ریسک­های فراوان، نوسان های بالایی در درآمد کشاورزان مشاهده می­ شود. بر این اساس، پیش‌بینی دقیق قیمت از طریق کاهش نوسان­های قیمتی، می‌تواند موجب انتخاب نوع محصول و سطح زیرکشت مناسب آن، تخصیص بهینه منابع، افزایش کارایی، افزایش مطلوبیت کشاورزان و در نهایت افزایش درآمد آن ها شود. اهمیت پیش‌بینی قیمت محصولات کشاورزی علاوه بر کمک به کشاورزان و دولت، کمک فراوانی به عوامل بازاریابی می‌کند. (همان منبع: ۶۲)

امروزه دخالت دولت­ها در بخش کشاورزی و بخش­های دیگر اقتصادی از ویژگی­های اساسی اقتصادهای مختلط است. این دخالت در کشورهای توسعه ­یافته به حداقل ممکن رسیده است، ولی در کشورهای درحال توسعه به دلیل ضرورت برنامه ریزی برای توسعه اقتصادی و نیز ضعف هایی که در نظام اقتصادی و بازار این کشورها وجود دارد، بیشتر به چشم می­خورد.

دولت از راه های مختلف و به­ طور مستقیم و غیرمستقیم در امور مختلف اقتصادی و بازارها دخالت می­ کند تا کمبودهای نظام اقتصادی مبتنی بر بازار را تا حدودی برطرف سازد. بخش کشاورزی از جمله بخش­هایی است که شاهد بیشترین دخالت ها بوده است. (پریزن و اسماعیلی، ۱۳۸۷: ۱۱)

با توجه به نقشی که کشاورزی در انتقال نیروی کار، تأمین مواد غذایی، ایجاد اشتغال، تأمین مواد اولیه و تأمین رفاه مصر ف کنندگان تمام اقشار جامعه دارد، نیازمند توجه و برنامه­ ریزی دقیق از سوی سیاستگذاران است. ‌بنابرین‏ به منظور برنامه­ریزیهای مناسب کوتاه و بلند­مدت در زمینه واردات، اطلاع دقیق از آینده لازم و ضروری به نظر می‌رسد زیر ا اتخاذ سیاست‌های مناسب در زمینه کاهش واردات، برای شکل گیری بخش کشاورزی به عنوان یک بخش تجاری و مؤثر در توسعه اقتصادی لازم است. بر این اساس در مطالعه حاضر میزان واردات این محصول مهم وارداتی که نقش مهمی در ترازتجاری کشور دارد پیش ­بینی شده است. (همان منبع: ۱۱)

۲-۳ مدل‌سازی اقتصادسنجی

اقتصاد­سنجی^[۵] یکی از شاخه‌های نوین و مهم علم اقتصاد است که آشنایی و استفاده از آن می ­تواند کمک شایانی برای شناخت هر چه بهتر روابط بین پدیده‌های اقتصادی و اجتماعی باشد. مدل­های اقتصادسنجی یک نظام اقتصادی را به کمک مجموعه‌ای از معادلات هم­زمان که ‌بیان کننده‌ روابط متقابل بین متغیرهای قابل اندازه‌گیری است، توصیف می‌کنند. معادله‌ها مبتنی بر نظریه یا مشاهدات تجربی رفتار و یا روابط فنی میان متغیرها است و چنانچه مدل مورد تحلیل دربرگیرنده‌ی یک یا چند عنصر با وقفه از متغیر وابسته به­عنوان متغیر توضیحی باشد، در آن صورت آن مدل را پویا یا دینامیک می‌نامند. (گجراتی، ۱۳۸۸: ۵۶)

۲-۴ خصوصیات یک مدل خوب

سی. هاروی (A.C. Harvey) ملاک‌های زیر را برای قضاوت راجع به کیفیت یک مدل ارائه می‌دهد (گجراتی و دامودار، ۱۳۸۶: ۶۰)

1. قلت منطقی متغیرهای توضیحی^[۶]

یک مدل هیچگاه قادر به توصیف دقیق واقعیت آن­طور که هست نیست، یعنی برای توصیف دقیق واقعیت مجبور خواهیم بود چنان مدل پیچیده‌ای را ارائه کنیم که فاقد کوچک‌ترین ارزش علمی است. ساده‌سازی و تجرید در هر برنامه مدل‌سازی اجتناب‌ناپذیر است. در این رابطه اصل قلت منطقی متغیرهای توضیحی حکم می‌کند که یک مدل، تا آن­جا که ممکن است ساده در نظر گرفته شود به­ طوری­که تنها متغیرهای کلیدی را باید در تحلیل وارد نمود و بدین وسیله تمام اثرات تصادفی و جزئی را به جزء اخلال یا خطا^[۷] محو کرد. ( همان منبع: ۶۱)

1. قابلیت تشخیص^[۸]

این اصل حکم می‌کند که برای مجموعه داده های معین، پارامترهای تخمین‌زده شده بایستی مقادیر منحصر به فردی را به دست دهند. به­عبارت دیگر تنها یک تخمین برای هر پارامتر مشخص به دست آید. ( همان منبع: ۶۱)

1. خوبی بر ارزش^[۹]

نظر ‌به این­که هدف اساسی تحلیل رگرسیون، توضیح‌دهندگی تغییرات در متغیر وابسته به­وسیله متغیرهای توضیحی ملحوظ در مدل است، ‌بنابرین‏ یک مدل زمانی به­عنوان یک مدل خوب مد نظر قرار می‌گیرد که این توضیح که به­وسیله اندازه‌گیری می‌شود، حتی‌الامکان بالا باشد. البته ملاک را به­تنهایی نبایستی مورد توجه قرار­داد، بلکه این ملاک را به موازات سایر معیارها می‌توان به کار برد.

سازگاری با تئوری: ممکن است یک مدل علی‌رغم داشتن بالا، به علت اشتباه بودن علائم یک یا چند ضریب آن، مدل خوبی نباشد. آنگاه بایستی نتایج را با تردید تعبیر کرد.

1. قدرت تعمیم‌دهی و پیش­گیری

به نقل از فریدمن، ((… تنها آزمون مناسب برای اعتبار یک فرضیه (مدل) مقایسه پیش‌بینی آن با تجارب است)). بالا دلالت بر قدرت تعمیم‌دهی مدل دارد و باید گفت که این قدرت بیان شده توسط ، فقط در رابطه با یک نمونه و برای آن نمونه معین است و آن­چه که در این­جا مدنظر است قدرت پیش‌بینی و تعمیم‌دهی برای دوره‌ای خارج از دوره‌ نمونه است.

۲-۵ اشکال تبعی مدل‌های رگرسیونی

این اشکال شامل مدل­های ‌با کشش ثابت (لگاریتم دو­سویه) و مدل­های نیمه لگاریتمی است. حال به توضیح هرکدام از این مدل­ها می­پردازیم. (نوفرستی، ۱۳۷۶: ۱۲۸)

1. مدل‌های با کشش ثابت (لگاریتم – خطی^[۱۰]) یا لگاریتم – لگاریتمی^[۱۱] (لگاریتم از دو سو^[۱۲])

این مدل­ها مکرراً در مطالعات مربوط به تقاضا جهت تخمین کشش‌های قیمتی و درآمدی تقاضا استفاده می­ شود. این دسته از مدل‌ها هم از نظر لگاریتم متغیرها (X،Y) و هم از نظر پارامترها (β , α) خطی هستند ‌بنابرین‏ می‌توان به­وسیله روش OLS آن را تخمین زد. به خاطر این خطی بودن است که این چنین مدل‌هایی، مدل‌های لگاریتم – خطی، لگاریتم از دو سو یا لگاریتم – لگاریتمی نام گرفته‌اند.

باضافه اختلاف نظر فقها در این تصریه عیب مبیع است یا نه اشکالی پی بردن به لزوم یا عدم لزوم خدعه یعنی عامل روانی را بیشتر می‌کند معمولا فقها از تصریه ذیل مبحث عیب مبیع سخن می‌گوید ولی صاحب ریاض تصریح می‌کند که علی رغم علامه که در قواعد تصریه راعیب می شمارد تصریه عیب تلقی نمی شود اگر تصریه عیب مبیع باشد , چون درعیب ضابطه عینی اوبژکیتو یعنی وجود خارجی عیب کافی برای ایجاد حق مشتری (در فسخ عقد یا خواستن ارش) است وجود قصد خدعه و فریب برای حق فسخ مشتری در صورت تصریه لازم نیست اگر بالعکس تصریه عیب مبیع نباشد بلکه اخفای عیب مبیع باشد حسب الفرض برای اخفا چنان که متبادر بذهن وجود خدعه لازم بنظر می‌آید باضافه دشواری دیگر از اینجا بر می‌آید که گاه عیب را علاوه بر انحراف از خلقت اصلی تباعد از مراد طرفین نیز تعریف می‌کنند.

پس نتیجه این می شود که بعلت اختلاف نظر فقها در ماهیت تصریه و عدم تصریح به لزوم خدعه نمی توان با قاطعیت گفت که برای تصریه عامل روانی لازم است اگر این عامل لازم باشد, تصریه به مفهوم فراسوی تدلیس نزدیک می شود اگر این عامل لازم باشد و وجود آن فرض شود تصریه با مفهوم تدلیس حکمی انگلیس, صرفاً از حیث بنیادی شباهتی می‌یابد زرا در تدلیس حکمی نیز وجود تدلیس فرض می شود. اگر این عامل اصلاً لازم نباشد, تصریه وضعی جدا از تدلیس خواه بمفهوم فرانسوی یا انگلیسی آن دارد. ^[۳۵]

در تدلیس ماشطه عامل روانی وجود دارد یعنی قصد تدلیس شرط تحقق آن است بعبارت دیگر آرایش زن مانند سرخگون کردن چهره یا به کار بردن موی اضافی هنگامی حرام است که برای تدلیس باشد و بدون آن مانند آرایش زن شوهردار حرام نیست.

در غش معمولا فقها پنهان بودن آمیختگی را شرط حرمت می دانند و باضافه چنین بر می‌آید که مطلق غش الخفی را حرام می شمارند چه بائع قصد فریب مشتری را داشته با نداشته باشد ولی شیخ انصاری با تفسیری که یکی از روایات وارده در این زمینه می‌کند قصد فریب را شرط حرمت می‌داند معهذا شهیدی تبریزی در شرح خود بر متن مکاسب این تفسیر را درست نمی شمارند و ضابطه را عدم بیان وقوع غش می‌داند و تصریح می‌کند وجود قصد فریب برای حرمت غش لازم نیست بنا بر این در مجموع می توان گفت که بنظر اکثر فقها غش الخفی حرام است اگرچه قصد فریب وجود نداشته باشد.

با توجه به آنچه گذشت, دشوار بتوان عامل روانی را شرط تحقق تدلیس در فقه شیعه شمرد و حتی در تدلیس الماشطه که برای تحقق حرمت تدلیس یعنی گول زدن را لازم می‌داند باز دشواریهایی برای بیان حکم کلی قطعی وجود دارد. در نتیجه مفهوم تدلیس در نظام حقوق اسلامی از مفهوم تدلیس در حقوق فرانسه و انگلیس و حتی ایران جدا است.

در حقوق ایران بنا به ماده ۴۳۸ قانون مدنی عملیات باید (موجب فریب طرف معامله شود ) تا تدلیس تحقق یابد در بررسی حکم کلی مذبور این سوال مطرح می شود که آیا عامل باید قصد فریب طرف معامله را داشته باشد یا صرف فریب خوردن طرف معامله در اثر عملیات طرف دیگر کافی برای تحقق تدلیس است اگرچه عامل خود قصد فریب دادن او را نداشته باشد؟ در ضمن بحث از حقوق اسلامی ذکرکردیم که باید بین فریب دادن و فریب خوردن تفاوت گذاشت چون ممکن است عمل کسی موجب فریب خودن دیگری شود بدون آنکه عامل خود قصد فریب دادن او را داشته باشد. با توجه به سیاق ماده مذکور ظاهراً فریب خوردن یک طرف معامله در اثر عملیات طرف دیگر کافی است چون در ماده اشاره ای به قصد عامل برای فریب دادن طرف دیگر نشده بلکه فریب ناشی از عملیات تصریح شده است اگر این تفسیر درست باشد ضابطه فریب درحقوق ایران تا آنجا که مربوط به عامل می شود, بیشتر جنبه موضوعی می‌یابد تا شخصی و از ضابطه روانی تدلیس در حقوق فرانسه که بنا به تعریف حقوق ‌دانان اراده سوق دادن کسی به اشتباه است تفاوت می‌یابد و به مفهوم فقدان اعتماد صادقانه حقوق انگلیس نزدیک می‌گردد تفاوت می‌یابد و به مفهوم فقدان اعتماد صادقانه حقوق انگلیس نزدیک می‌گردد. ^[۳۶]

در این صورت ضابطه فریب اگر فریب خوردن یک طرف معامله باشد اگر چه طرف دیگر قصد فریب او را نداشته باشد بفهوم تدلیس در حقوق ایران وسعتی بیش از مفهوم آن در حقوق فرانسه می بخشد تفسیر آقای دکتر امامی, هنگامی ازتدلیس ناشی از عمل شخص ثالث سخن می‌گویند نیز این نظر را چنان که خواهیم دید تأیید می‌کند حال آنکه ظاهر شرح آقای بروجردی (عبده ) د وهله اول لزوم وجود قصد فریب از طرف عامل را بذهن متبادر می‌کند نتیجه ای که تاکنون از مقایسه نظامهای حقوقی می توان گرفت این است که اولا مفهوم ‌به ظاهر ساده قصد در واقع مفهومی پیچیده است و جلوه های مختلف دارد ثانیاً تدلیس درحقوق انگلیس با توجه به مفهوم آن هم در کامن لاو و هم در اکوئیتی و نقش عامل روانی در تحقق آن وسیعتر از سایر نظامهای حقوقی است و سپس حقوق ایران مصادیق بیشتری از حقوق فرانسه را در بر می‌گیرد و حقوق اسلامی از حیث وسعت و شمول در آخر می‌آید.

تفاوت تدلیس ممنوع و ترغیب مجاز (نقش عرف)

در همه نظامهای حقوقی بین عملیات مدلسانه وعملیاتی که عرفاً برای ترغیب دیگران به معامله مجاز است تفاوت می‌گذارند در همه جای دنیا چنین می کند که هر معامله گری برای جلب دیگران به عقد ستایشهایی از کالای خود می‌کند که گاه شیرین و لطیف و گاه خشک و گزافه اما در همه حال برای کشاندن دیگران به معامله است قند و عسله خربوزه باغت آباد شه باغبون خواب راحت و سنگین تنها با بستر پوشهای مخملین , قرصهای بائر برای درمان هر گونه درد دائر یک عمر پیاده روی با ‌کفش‌های ساخت محلی و نظائر آن یا عملیاتی مانند آراستن فروشگاه و جلوه بخشیدن به کالا و گاه اکنون به کار گرفتن زییا رویان خوش برو یالا و گرم بیان که بهمین قصد یافتن خریداران یا بر انگیختن آنان به خرید فراوان یا گران است.

تشخیص مرز ستایی گوئی یا گزافه کاری برای ترغیب مشتری در برابر آنچه تدلیس حقوقی است در همه نظامهای مورد بررسی با عرف است و شاید گفتگو از این موضوع به آسانی در زیر بخش مربوط به عامل روانی نیاید اما در عین حال با مفهوم عامل روانی با توجه به آن نقش در تحقق تدلیس بیگانه نیست. ^[۳۷]

مدل‌های تعالی سازمانی یا سرآمدی کسب و کار به ‌عنوان ابزار قوی برای سنجش میزان استقرار درسازمانهای مختلف به کار گرفته می‌شوند . با به کارگیری این مدل‌ها سازمان‌ها می‌تواند از یک سو میزان موفقیت خود را دراجرای برنامه های بهبود در مقاطع مختلف زمانی ارزیابی قراردهند و از سوی دیگر عملکرد خود را با سایر سازمان‌ها به ویژه بهترین آن ها مقایسه کنند. مدل‌های سرآمدی کسب و کار پاسخی است ‌به این سوال که سازمان برتر چگونه سازمانی است ؟ چه اهدافی و مفاهیمی را دنبال می‌کند و چه معیارهایی بر رقبای آن ها حاکم هستند؟

امروز اکثر کشورهای دنیا با تکیه براین مدل‌ها جوایزی را درسطح ملی و منطقه ای ایجاد کرده‌اند که محرک سازمان‌ها و کسب و کار در تعالی ، رشد ‌و ثروت آفرینی است . مدل‌های تعالی با محور قراردادن کیفیت تولید ( کالا یا خدمات ) و مشارکت همه اعضا سازمان می‌تواند رضایت مشتری را جلب و منافع ذینفعان را فراهم نموده و در عین حال یادگیری فردی و سازمانی را با تکیه بر خلاقیت و نوآوری تشویق و ترویج کنند.

لذا در این پژوهش قصد داریم ، عملکرد شرکت ملی پخش فراورده های نفتی استان قم را با بهره گرفتن از مدل EFQM مورد ارزیابی قرار دهیم ، و همچنین از میزان موفقیت این سازمان در اجرای برنامه ها و رسیدن به اهداف خود، در معیارهای مختلف مدل، آگاهی یابیم .

۱-۲٫بیان مسئله

در عصر کنونی تحولات شگرف دانش مدیریت وجود نظام ارزیابی را اجتناب‌ناپذیر نموده است ؛ به گونه‌ای که فقدان نظام ارزیابی در ابعاد مختلف سازمان را، اعم از ارزیابی در استفاده از منابع و امکانات، کارکنان، اهداف و استراتژی ها؛ به عنوان یکی از علائم بیماری‌های سازمان قلمداد می‌نمایند .

هر سازمان به منظور آگاهی از میزان مطلوبیت و مرغوبیت فعالیت های خود بالاخص در محیط های پیچیده و پویا نیاز مبرم به نظام ارزیابی دارد. از سوی دیگر فقدان وجود نظام ارزیابی و کنترل در یک سیستم به معنای عدم برقراری ارتباط با محیط درون و برون سازمان تلقی می‌گردد که پیامدهای آن کهولت و نهایتاًً مرگ سازمان است. ممکن است بروز پدیده مرگ سازمانی به علت عدم وقوع یکباره آن، از سوی مدیران عالی سازمان ها احساس نشود. لکن مطالعات نشان می‌دهد فقدان نظام کسب بازخورد امکان انجام اصلاحات لازم برای رشد، توسعه و بهبود فعالیت های سازمان را غیر ممکن می‌کند، سرانجام این پدیده مرگ سازمانی است(امین و اصغری، ۱۳۹۰).

امروزه بنگاه های اقتصادی کشور در فرایند جهانی شدن و پیوستن به منظومه تجارت جهانی با چالش‌های بیشماری مواجه هستند. حضور در بازارهای جهانی وحتی باقی ماندن دربازارهای داخلی مستلزم رقابت با رقبای قدرتمند است و با توجه به گسترش و پیچیدگی اهداف ، فرایندها وساختار سازمانی درصحنه رقابت ، سازمان‌هایی می‌توانند به بقای خود ادامه دهند که نسبت به خواسته ها وانتظارات مشتریان و ذینفعان پاسخگو باشند، همچنین به سود آوری و ثروت آفرینی به ‌عنوان شاخص‌های کلیدی و برتر سازمانی توجه کنند(بالوئی، ۱۳۸۵).

مدل‌های تعالی سازمانی^[۱] یا سرآمدی کسب و کار به ‌عنوان ابزار قوی برای سنجش میزان استقرار درسازمانهای مختلف به کار گرفته می‌شوند . با به کارگیری این مدل‌ها سازمان‌ها می‌تواند از یک سو میزان موفقیت خود را دراجرای برنامه های بهبود در مقاطع مختلف زمانی ارزیابی قراردهند و از سوی دیگر عملکرد خود را با سایر سازمان‌ها به ویژه بهترین آن ها مقایسه کنند. مدل‌های سرآمدی کسب و کار پاسخی است ‌به این سوال که سازمان برتر چگونه سازمانی است ؟ چه اهدافی و مفاهیمی را دنبال می‌کند و چه معیارهایی بر رقبای آن ها حاکم هستند؟

امروز اکثر کشورهای دنیا با تکیه براین مدل‌ها جوایزی را درسطح ملی و منطقه ای ایجاد کرده‌اند که محرک سازمان‌ها و کسب و کار در تعالی ، رشد ‌و ثروت آفرینی است . مدل‌های تعالی با محور قراردادن کیفیت تولید ( کالا یا خدمات ) و مشارکت همه اعضا سازمان می‌تواند رضایت مشتری را جلب و منافع ذینفعان را فراهم نموده و در عین حال یادگیری فردی و سازمانی را با تکیه بر خلاقیت و نوآوری تشویق و ترویج کنند(نیکخواه، ۱۳۹۲).

مدل تعالی ؛ ابزاری جهت سنجش میزان استقرار سیستم‌ها در سازمان و خودارزیابی و راهنمایی است که مسیر فعالیت مدیران را برای بهبود عملکرد شناسایی و تعیین می‌کند . ‌بنابرین‏ پیام کلیدی مدل تعالی متکی بر پاسخ دادن به دو سوال است که چگونه این مدل به ‌عنوان یک ساختار مدیریتی مناسب و منطقی شناسایی می شود و چه کسانی می‌توانند در این زنجیره ارتباط و تعاملات نقش اساسی را ایفا کند. سطح اول این مدل اهداف کلی و در سطح بعدی اهداف کلی به درجات و مقیاس های کمی و قابل انداره گیری تجزیه و تبدیل می شود(شیرزاد کبریا و همکاران،۱۳۹۱) .

سازمان‌ها جهت خودارزیابی و سنجش خود با دیگر سازمان‌ها نیازمند ابزاری ویژه و مناسب و دارای ساختار مدیریتی می‌باشند که مدل‌های تعالی دارای این ویژگی است .

این مدل دارای نه معیار است پنج معیار توانمندسازها: رهبری ، خط مشی و استراتژی ، کارکنان، مشارکتها و منابع ، فرآیندها و چهار معیار نتایج : نتایج مشتریان ، نتایج کارکنان ، نتایج جامعه و نتایج کلیدی عملکرد

معیارهای توانمندساز ، آنچه را که یک سازمان انجام می‌دهد پوشش می‌دهند و عواملی هستند که سازمان را برای رسیدن به نتایج عالی توانمند می‌سازد و معیارهای نتایج ، نتایجی هستند که یک سازمان به دست می آورد و بیان کننده دستاوردهای حاصل از اجرای مناسب توانمندسازها هستند(نیکخواه، ۱۳۹۲).

۲-۵-۵-۱ شبه قاره هند و آسیای جنوب شرقی

الف ) اندونزی :

تائجونگ پروک – جاکارتا – دومایی – بلاوان – بلیک پاپان – تابوئنو – موآراجاوا – ساماریندا – آب های لنگرگاهی نیپا مناطق در معرض دزدی دریایی هستند.(ICC IMB ,2013,21)

ب ) تنگه مالاکا وتنگه سنگاپور :

حملات دزدان دریایی به دلیل تهاجم گشت ساحلی بر اساس اختیارات قانون ناحیه ساحلی از جولای ۲۰۰۵ به شدت کاهش یافته است.

ج) دریای چین جنوبی :

د) بنگلادش :اکثر حملات در چیتاگنگ گزارش شده است .

ه ) هند : کاندالا

۲-۵-۵-۲ آفریقا و دریای سرخ :(ICC IMB ,2013,21-23)

۲-۵-۵-۲-۱ آفریقا :

الف – جایگاه استراتژیکی منطقه شاخ آفریقا

منطقه شاخ آفریقا متشکل ازکشورهای سودان، اتیوپی، اریتره، جیبوتی و سومالی می‌باشد که به لحاظ موقعیت خاص جغرافیائی یکی از مهمترین مناطق ژئواستراتژیکی در جهان محسوب می شود. این اهمیت ناشی از برخورداری منطقه از پارامترهای مهمی نظیر: احاطه بر دریای سرخ و تنگه باب المندب (به عنوان گلوگاه ارتباطی اقیانوس هند به دریای مدیترانه و قاره اروپا)، دروازه ورود آسیا و خاورمیانه به آفریقا، و محل تلاقی تمدن های خاورمیانه و آفریقا و خاستگاه رشد و گسترش فرهنگ اسلامی_آفریقائی درآفریقای زیر صحرا است.( حسینی،۱۳۸۸،۱۱۷)

ب- موقعیت استراتژیک دریایی منطقه شاخ آفریقا

بخش اعظمی از منطقه شاخ آفریقا با احاطه بر دریای سرخ و تنگه باب المندب ، گلوگاه ارتباطی اقیانوس هند به دریای مدیترانه و قاره اروپا و همچنین دروازه ورود آسیا و خاورمیانه به آفریقا محسوب می شود. دریای سرخ از ۳۸۰ جزیره تشکیل شده است که ۶۶ درصد آن متعلق به کشورهای عربی ( یمن، مصر، سودان، عربستان سعودی) و مابقی آن متشکل از ۱۲۶ جزیره متعلق به کشور اریتره و ۶ جزیره نیز به کشور جیبوتی تعلق دارد. مساحت کل منطقه ۴۳۸ هزار کیلومتر مربع و طول دریای سرخ از باب المندب تا کانال سوئز ۱۹۰۰ کیلومتر است. ( حسینی،۱۳۸۸،۱۱۸)

پهنای این دریا در شمال ۱۸۰ کیلومتر و در جنوب به ۳۷۰ کیلومتر می‌رسد. طول سواحل آن ۴۹۳۸ کیلومتر است که ۴۲۴۴ کیلومتر آن در دست شش کشور عربی (اردن، مصر، عربستان سعودی ، یمن، سودان و جیبوتی) قرار دارد و کشور اریتره ساحلی در حدود ۶۸۳ کیلومتر و رژیم اشغالگر صهیونیستی نیز ۲۶/۱۱ کیلومتر ساحل دارد.

عرض تنگه باب المندب ۳۲ تا ۳۸ کیلومتر می‌باشد و حدود ۱۷ نیز بندر مهم در سواحل دریای سرخ فعال هستند. موقعیت جغرافیایی کشورهای سودان، اریتره، جیبوتی در منطقه شاخ آفریقا سبب شده است تا دریای سرخ به تنها منفذ دریایی آن ها تبدیل شود. در دوران جنگ سرد، این منطقه بخشی از کمربند امنیتی شوروی سابق بود و اهداف راهبردی آمریکا و متحدان آن در این منطقه، محاصره شوروی، جلوگیری از پیشرفت نفوذ آن حمایت از امنیت اسرائیل و تامین راه های انتقال سوخت از این حوزه به اروپا بوده است.( حسینی،۱۳۸۸،۱۱۸)

۲-۵-۵-۲-۱-۱ نیجریه (لاگوس) : تمام آب های نیجریه (لاگوس) پرخطر هستند .
(ICC IMB ,2013,21-23) دزدان دریایی در این منطقه معمولاً کاملاً مجهز هستند و با خشونت کامل اقدام به دزدی کشتی ها یا گروگان گیری خدمه کشتی ها در خلیج یا رودخانه ها یا لنگرگاه ها یا بنادر و آب های محدود می نمایند . دزدان دریایی تا حدود ۱۷۰ مایلی ساحل پیش رفته اند در موارد بسیاری دزدان دریایی کشتی های حامل کالاها را دزدیده و سپس به غارت بخشی از کالاهای کشتی های ربوده شده ، عمدتاًً حامل کالای گاز یا نفت ، می پردازند . ICCIMB ,2013,21))

تعداد زیادی از خدمه در حملات گذشته مجروح و یا گروگان گرفته شده اند به طور کلی تمام آب های نیجریه (لاگوس) پرخطر هستند . کشتی ها توصیه می شود و در حال آماده باش از آبهای این منطقه عبور نمایند .(Lbid,21)

۲-۵-۵-۲-۱-۲ بنین (کوتونوو) :منطقه پرخطر است ، (ICC IMB ,2013,21-23) منطقه پرخطر است ، حملات گذشته نشان داده است که دزدان در این منطقه به خوبی به تجهیزات نظامی مجهز و بسیار خشن و بی رحم هستند و در بعضی از مواقع حتی روی کشتی ها ربوده شده ، نیز آتش
می گشایند . (Lbid,21)

دزدان دریایی فرماندهان کشتی را وادار می‌کنند تا به مکان های نا معلوم و نا مشخص مسیر سفر خود را تغییر دهند ، جایی که همه اموال و کالا های کشتی و گاهی اوقات بخشی از کالای کشتی مانند (نفت و گاز) ربوده می شود . در گذشته خدمه های کشتی مجروح می شدند . گشت زنی های (پلیس های دریایی) توسط مقامات بنین و نیجریه سبب کاهش تعداد حملات شده است . (Lbid,21)

۲-۵-۵-۲-۱-۳ توگو (لوم) : حملات در این منطقه نگران کننده است . دزدان دریایی در این منطقه به دارای بهترین تجهیزات نظامی و بسیار خشن و خطرناک هستند . حملات می‌تواند در لنگرگاه و یا خارج خلیج و معمولاً در شب اتفاق افتد . بعضی از حملات دزدان دریایی منجر به دزدی کشتی برای چندین روز و غارت بخشی از محموله کشتی مانند (نفت و گاز) می شود .(Lbid,21)

۲-۵-۵-۲-۲ خلیج عدن و دریای سرخ :

خلیج عدن واقع در شمال کشور سومالی که دریای مدیترانه و دریای سرخ را به اقیانوس هند متصل می‌کند، یکی از خطرناک ترین راه های آبی جهان و عمده ترین مسیر قاچاق انسان از سومالی به یمن و دیگر نقاط جهان است. (حسینی،۱۳۸۸،۱۱۹)

از لحاظ ژئواکونومیک این معبر راهبردی نقش مؤثری در تجارت جهانی دارد. سالانه ۱۶ تا۲۰ هزار کشتی سوخت و تجاری از تنگه باب المندب عبور می‌کنند و حدود ۴۰ درصد صادرات گاز مایع قاره آسیا از این دریا می گذرد و عبور ۶۵ درصد کل نفت صادراتی منطقه خلیج فارس به اروپا و ۳۰ درصد صادرات نفتی به جهان از طریق این معبر است. (حسینی،۱۳۸۸،۱۲۱)

همچنین سالانه انتقال ۳۲۵ میلیون تنکالاو نفت با کشتی از طریق خلیج عدن و باب المندب به مقصد اروپا و آمریکا انجام می پذیرد. (حسینی،۱۳۸۸،۱۳۹)

از لحاظ ژئوپولیتیک حساس ترین نقاط این منطقه کانال سوئز و تنگه باب المندب است. حساس ترین جزیره منطقه جزیره “بریم” متعلق به کشور یمن است که در وسط تنگه قرار دارد و دریای سرخ را به دو قسمت تقسیم کرده و معبری به وجود آورده است که یک سوی آن قابل کشتیرانی و سوی دیگر آن پر از جزایر و غیر قابل دریانوردی است.(حسینی،۱۳۸۸،۱۲۱)

دریای سرخ و تنگه باب المندب به عنوان یکی از مهمترین آب راه های بین‌المللی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و عبور کشتی های حامل نفت از این منطقه که وارد اقیانوس هند می‌شوند بر اهمیت آن افزوده است. به همین نسبت، کشورهای پیرامونی این آب راه، به ویژه در منطقه شاخ آفریقا حائز اهمیت بوده که در مناسبات منطقه ای و بین‌المللی نقش مهمی را نیز ایفاء می‌کنند. (همان منبع،۱۲۲)

سواحل شمالی سومالی در خلیج عدن و جنوب دریای سرخ در باب المندب بسیار پر خطر هستند . (ICC IMB ,2013,21-23)

۲-۵-۵-۲-۲-۱ سومالی :

۳٫۲٫ چابکی سازمانی

سازمان‌های تولیدی معاصر از دو جهت دچار چالش‌های عمده شده‌اند. از سویی فلسفه‌ها و تکنولوژی‌های جدید تولید در حال شکل‌گیری هستند و این امر باعث از رواج افتادن شیوه های پیشین خواهد شد. از سوی دیگر مشتریان در درخواست و مطالبه محصولات و خدمات جدید در زمان کوتاه جسورتر شده‌اند (Maskell, 2001; Tersine & Wacker, 2000; Gunasekaran A. , 1999; Lau, Jiang, Chan, & Ralph, 2002; Helo, 2004; Ho, Lau, Lee, & Ip, 2005) در آغاز سده‌ بیست‌ویک، جهان با تغییرات مهمی‌ در تمام جنبه‌ها روبرو شده است و رقابت بازاریابی، نوآوری‌های فناورانه، تقاضای مشتریان و بازارهای انبوه در اثر افزایش تقاضا و انتظارات مشتریان در حال قطعه قطعه شدن هستند (Sharif & Zhang, 1999).

این تغییرات سریع و چشمگیر، خصوصاًً در صنایع الکترونیکی، منجربه توسعه جنبه‌های مختلف اقتصاد کسب و کار شده است. این جنبه‌ها شامل بازار، رقابت، نیازهای مشتری، عوامل اجتماعی و غیره می‌باشند (Sharif & Zhang, 1999). ‌بنابرین‏، شرکت‌ها یا ‌سازمان‌های تولیدی معاصر، از دو جهت با چالش دست و پنجه نرم می‌کنند. از یک‌سو، فلسفه‌ها و تکنولوژی‌های جدیدتری از تولید به وجود می‌آیند که تکنولوژی‌های قدیمی را از دور خاج می‌سازند. از سوی دیگر، مشتریان لب مرزی حساسیت بیشتری در تقاضای محصولات و خدمات جدید در یک دوره زمانی کوتاه دارند.

به منظور مقابله با چالش­هایی که از این دو جهت هجوم می ­آورند، ‌سازمان‌های تولیدی کنونی باید سریعاً در رابطه با وضعیت‌های رقابتی بازار خود اقداماتی را انجام دهند. در راستای تشخیص این روند، طی سال‌های گذشته عرصه تولید به سمت پارادایم نوینی تحت عنوان “تولید چابک” روانه شده است. بسیاری از صاحب‌نظران علمی و اجرایی، تولید چابک را رویکرد جدیدی می­پندارند. در حالی که برخی معتقدند چابکی طی دو دهه گذشته شکل گرفته است و علت نیاز به آن در سال­های گذشته را بایستی در ضرورت واکنش همزمان به رقابت فزاینده و شدید در محیط جستجو کرد. مثلاَ، شرکت­های سازنده گوشی موبایل، با توجه به تقاضای فراوان گوشی از سوی مصرف کنندگان (متقاضایان)، مدل‌های متنوعی را با سرعت هر چه تمام‌تر به بازار عرضه نموده‌اند. روش کار تولیدکنندگان خودرو نیز این چنین است و انان با معرفی مدل‌های متنوع و با کیفیت، قادر به فتح بازارهای جهانی ‌شده‌اند.

مطالعه ادبیات تولید چابک حاکی از آن است که، اصول بنیادینِ تولید چابک، مختص و منتسب به تأسیس انجمن چابکی توسط گروهی از محققان مؤسسه یاکوکا از دانشگاه لی‌های در سال ۱۹۹۱ ‌می‌باشد. از آن پس، بسیاری از محققان به تعریف و تبیین معنای آن پرداخته و درصدد برآمدند تا با نگاهی روشن و دقیق، ‌ضرورت آن را برای همگان معرفی نمایند. مثلاَ برخی از محققان تولید چابک را ترکیبی از تولید ناب و سیستم­های تولید انعطاف­پذیر می­دانند (رامش و دیویدسون، ۲۰۰۷). در این راستا،‌ در این بخش به توضیح مختصر تکامل رویکردهای تولیدی، تعریف تولید چابک و توانمندسازهای ان، ‌مدل مرجع چرخه تولید چابک، ضرورت و اهمیت تولید چابک و مؤلفه‌های شکل‌گیری آن پرداخته می‌شود.

۱٫۳٫۲٫ مفهوم چابکی و تولید چابک

واژه چابکی در فرهنگ لغات، به معنای حرکت سریع، چالاک، فعال، و توانایی حرکت به صورت سریع و آسان، و قادر بودن به تفکر به صورت سریع و با یک روش هوشمندانه به کار گرفته شده است (Hornby, 2000). ریشه و زادگاه چابکی ناشی از تولید چابک^[۲۴] است و تولید چابک مفهومی است که طی سال‌های اخیر عمومیت یافته و به عنوان استراتژی موفق توسط تولیدکنندگانی که خودشان را برای افزایش عملکرد قابل ملاحظه‌ای آماده می‌کنند، پذیرفته شده است. در چنین محیطی، هر سازمانی باید توان تولید همزمان محصولات متفاوت و با طول عمر کوتاه، طراحی مجدد محصولات، تغییر روش‌های تولید، و واکنش پذیری کارآ به تغییرات را داشته باشد. در صورت داشتن چنین توانمندیهایی، به آن بنگاه تولیدی، سازمان چابک اطلاق خواهد شد.

تعاریف زیادی برای چابکی ارائه شده است اما هیچ یک، مخالف و متضاد با یکدیگر نبوده و ناقض هم نیستند. عموماً این تعاریف، ایده ” سرعت و تغییر در محیط کسب و کار” را نشان می‌دهند. با توجه به جدید بودن بحث چابکی، تعریفی که مورد تأیید همگان باشد وجود ندارد. به زعم شریفی و ژانگ (۱۹۹۹) چابکی به معنای توانایی هر سازمانی برای حسگری، ادراک و پیش‌بینی تغییرات موجود در محیط کاری می‌باشد. چنین سازمانی باید بتواند تغییرات محیطی را تشخیص داده و به آن ها به عنوان عوامل رشد و شکوفایی بنگرد. آن ها در جایی دیگر چابکی را توانایی فائق آمدن بر چالش‌های غیرمنتظره برای مقابله با تهدیدات بی‌سابقه محیط کاری و کسب مزیت و سود از تغییرات به عنوان فرصت‌های رشد و پیشرفت تعریف می‌کنند (Sharif & Zhang, 1999). برایان ماسکل(۲۰۰۱) چابکی را توانایی رونق و شکوفایی در محیط دارای تغییر مداوم و غیرقابل پیش‌بینی تعریف می‌کند. از این بابت، ‌سازمان‌ها نباید از تغییرات محیط کاری خود هراس داشته و از آن ها اجتناب کنند؛ بلکه باید تغییر را فرصتی برای کسب مزیت رقابتی در محیط بازار تصور کنند (Maskell, 2001). ورنادات (۱۹۹۹) معتقد است چابکی را می توان به صورت همراستایی نزدیک سازمان با نیازهای متغیرکاری در جهت کسب مزیت رقابتی تعریف کرد. در چنین سازمانی، ‌اهداف کارکنان با اهداف سازمان در یک راستا قرار داشته و این دو توام با یکدیگر درصدد هستند تا به نیازهای متغیر مشتریان پاسخ مناسبی نشان دهند (Vernadat, 1999).

پترو هیلو (۲۰۰۴) می‌گوید چابکی یک شرکت عبارت است از توانایی و قابلیت انجام عملیات سودآور در محیط رقابتی سرشار از فرصت‌های مستمر، غیرقابل پیش‌بینی، و متغیر (Helo, 2004). امیر هرمزی^[۲۵] (۲۰۰۱) نیز معتقد است ‌سازمان‌های چابک برای واکنش نسبت به شرایط متغیر بازار انعطاف‌پذیر بوده و از سرعت بالایی برخوردارند (Hormozi, 2001). به زعم براون و بسانت^[۲۶] (۲۰۰۳) چابکی مستلزم واکنش سریع و اثربخش به نیازهای بازار می‌باشد (Brown & Eisenhard, 1998).