به عبارت دیگراگر جنین قبل ازپایان دوره حمل ‌و کامل شدن به صورت مرده ازرحم خارج شود بدان سقط گویند مانند آن که جنین در۶ ماهگی به صورت زنده ازرحم خارج شود.

گفتار سوم: انواع سقط جنین

درمورد سقط جنین سه نوع تقسیم بندی وجود دارد:

۱-تقسیم بندی مبتنی برعنصر قانونی ومجازات های مترتب برآن که به سقط جنین مستوجب قصاص ودیه وتعزیرات تقسیم می شود.

۲-تقسیم بندی مبتنی برعنصر محتوی جرم که به سقط جنین عمدی وغیر عمدی ‌و خطای محض تقسیم می شود.

۳-سومین وشایع ترین تقسیم بندی مبتنی ‌بر نظر پزشکی قانونی می‌باشد وشامل دودسته سقط جنین ارادی وغیر ارادی می‌باشد که به توضیح درمورد آن می پردازیم.

بند اول: سقط جنین غیر ارادی

سقط جنین طبیعی یا غیر ارادی که درصد زیادی از سقط جنین ها را به خود اختصاص می‌دهد براثر عوامل ژنتیکی ومحیطی وتاثیر آن ها برارگان ها صورت می‌گیرد .در این صورتبین عمل زن وبروز سقط جنین هیچ رابطه ای وجود ندارد وعمل سقط بدون اراده وعمل مادی، اعم از عمدی وغیر عمدی صورتا می‌گیرد .بدیهی است که برای این نوع سقط جنین مجازاتی پیش‌بینی نشده است زیرا این عمل غیر ارادی وفاقد عناصر عمومی تشکیل دهنده ی جرم می‌باشد .


درپاره ای موارد وجود عوامل محیطی وتاثیر آن ها برارگانهایی که به نحوی دربدن زن پرورش ونگهداری جنین رابرعهده دارند، باعث سقط جنین ازنوع غیر ارادی می‌گردند. منشأ ایجاد چنین حالتی ازسقط معمولا زمینه‌های ضعف جسمانی یا عملکرد غیر صحیح اعضایی دربدن زن است .باید درنظر داشت که عواملی از قبیل بیماری‌های عفونی، آلبومینوری، وجود ضایعات رحمی ومسمومیتهای دارویی، مسمومیت های حاصله ازسرب، جیوه، فسفر، گازکربنیک، مرفین، مسهل ها ازطریق تاثیر ‌در مکان‌های مختلف چون محیط‌های کارگری ونامنظم کردن قاعدگی ودرنتیجه مختل کردن عملکرد دستگاه تولید مثل آنان، اهدافی ازقبیل سیفلیس ‌در زنان وناراحتی های عصبی وهیجانات روحی می‌توانند موجب بروز سقط جنین ازاین نوع شوند.^[۲۵]

درمواردی که تاثیر این عوامل به قدری نباشد که منجر به بروز سقط گردد، تاثیرات سویی درجنین خواهد داشت که گاه دراواخر عمر با او خواهد بود این عوامل طبعاً جامعه را نیز دستخوش پیامدهای آن خواهد ساخت. همچنین عوامل روانی ازجمله غم و شادی، هیجان واضطراب زن باردار وعوامل فیزیکی چون اشعه ایکس، کمبود کلسیم، فسفر، ویتامین ب، ث ود، تغذیه نامناسب دردوران حاملگی، اعتیاد مادر وسایر عوامل نیز درشکل گیری جنین وشخصیت وی مؤثر است .

تذکر این نکته نیز لازم است که: دربسیاری ‌از بانوان علل ارثی وتشریحی مرضی وعلل ناشناخته ودیگر زمینه خاصی برای سقط جنین دارند وبا پیشامد کوچکی درزندگی مانند هیجانات غم آور ویا شادی بخش ومشاهده یک صحنه تصادف یا نزاع، بدون آنکه ربطی به آنان داشته باشد، ویا درصورتی که مورد ایراد ضرب یا حمله مستقیم قرار گیرند، سقط جنین می کند، … اغلب این افراد هول وتکان ‌را موجب سقط جنین می دانند که از نظر پزشکی، مسموع وقابل طرح نیست، زیرا این افراد اگر زمینه آماده برای سقط نداشته باشند تا جنین آنان مورد صدمه قرار نگیرد، سقط صورت نمی گیرد .

آنچه این نوع ازسقط جنین را ازانواع دیگر متمایز می‌کند فقدان عنصر ارائه وفعل مادی، اعم از عمد یا غیر عمد ‌در بروز سقط است درحقیقت نمی توان مرتکبی برای آن فرض کرد. حتی درموردی که زنی علی‌رغم اطلاع ازلزوم رعایت احتیاطات لازم وبدون وجود قصدی صرفاً به منظور مسافرت سوار اتوبوس شود ودراثر ‌تکانه‌ای شدید اتوبوس جنین خودرا سقط کند، رابطه علیت بین عمل زن وبروز سقط وجود ندارد، پس چنین سقطی نیز غیر ارادی شناخته می شود.^[۲۶]

بند دوم: سقط جنین ارادی:

سقط جنین ارادی یکی ازپیامدهای روابط جنسی بدون برنامه ریزی است که معمولا زنان اولین قربانیان آن هستند.ارقام مرگ زنان دراثر سقط غیر بهداشتی بسیار بالا است. شیوع سقط جنین های ارادی میان زنان ایران حاکی ازآن است که می توان ‌به این پدیده به عنوان مسئله ای اجتماعی نگریست که علی رغم منع قانونی وعرفی زنان دربرابر حاملگی های ناخواسته وبدون برنامه ریزی بدان مبادرت می ورزند. پیامدهای آن نیز شامل حال زنان می شود.

سقط ارادی فرایند طبیعی است که دربارداری ناموفق پیش می‌آید. اماسقط القا شده ممکن است به علت استفاده ازدارو یا دیگر مواد یا عمل جراحی که باقی مانده محتویات رحمی را پاک سازی می‌کند اتفاق می افتد. برای دوسوم ‌از زنان جهان سقط جنین قانونی میسر است . بااین حال برخی کشورها همچنان ‌از قوانین محدود کننده سقط استفاده می‌کنند.

الف) سقط جنین درمانی

سقط جنین درمانی نوعی ازختم بارداری است که جنبه درمانی دارد ومعمولا با مشاوره ی پزشکی ونظر کارشناسی پزشکی قانونی واجازه رسمی مقامات قضایی انجام می‌گیرد. به عبارت دیگر، خاتم دادن عمدی به حاملگی بنابه لزوم پزشکی ، سقط طبیعی یا سقط درمانی نامیده می شود.،^[۲۷]

سقط درمانی معمولا درمواردی انجام می شود که ازنظر پزشکی ادامه ی بارداری برای مادر خطرناک باشد یا موجب تشدید عوارض بیماری یا وخامت حال اوگردد ونیز درمواردی که ‌بر اساس آزمایش وتشخیص پزشکان ،جنین ناهنجار وناقص الخلقه به وجود می‌آید. ‌بنابرین‏ سه علت برای سقط جنین درمانی قابل تصور است :

۱-حفظ حیات مادر، هنگامی که خارج نکردن جنین ازرحم وی یا وضع حمل، آن را به خطر بیندازد.

۲-حفظ سلامتی مادر، هنگامی که بقای جنین موجب آسیب ‌و صدمه به سلامت جسمی وروانی مادر شود؛

۳-وضعیت جنین وجلوگیری از تولد نوزاد ناقص الخلقه و معلول که دارای صدمات بدنی قابل تشخیص دررحم مادر می‌باشند.

‌بر اساس مبانی فقهی ، سقط جنین جز درموارد خاص، کارحرامی است .فقها دلایل خاص وعامی برای حرکت سقط جنین مطرح می‌کنند ‌و دلائل عام شامل آیه ۱۲ سوره ممتحنه ،آیه ۳۲ سوره مائده وآیات ۸و۹ سوره تکریم است .دلایل خاص را شامل اولویت (حرمت سقط نطفه) تأخیر رحم، اجماع و… می دانند .

بااین حال ،فقها سقط جنین را درصورت مرگ جنین دررحم مادر وبه خطر افتادن حیات مادر جایز می دانند .ازنظر پیش ترفقهای شیعه، چون ترجیحی بین جان مادر وجنین وجود ندارد، پایان دادن به حاملگی وبه خطر انداختن جان جنین جایز نیست؛ در این صورت باید منتظر ماند تا مادر یا جنین یکی بمیرد ودیگری زنده بماند.در این زمینه، دیدگاه های متفاوتی ازسوی فقها مطرح است، برهمین مبنا مقنن ‌در سال‌ ۱۳۸۴، راه حل مناسبی برای بخش عمده ای ‌از مشکلات سقط جنین با تصویب ماده واحده سقط درمانی برداشت.

بااین حال مواردی وجود دارد که مقنن باید با استناد برفقه پویا، برای آن راه حلی بیابد:موارد مثل جنین ناشی از زنای با محارم، جنین ناشی از تجاوز به عنف یا بیماری‌های تهدید کننده جان مادر بعدازچهارماهگی جنین وامثال این موارد.