فصل دوم:

ادبیات تحقیق

۲-۱-مبانی نظری

۲-۱-۱- ناتوانی­ های تحولی

ناتوانی­ های تحولی، ناتوانی­هایی هستند که در طول دوره ­های نوزادی، کودکی و یا نوجوانی اتفاق می ­افتد که معمولاً همراه با عقب­ماندگی ذهنی و فیزیکی هستند. آن ها شامل اختلال­های فیزیکی و یا ذهنی هستند. اختلال­هایی هستند که در آن ها رشد و تحول صحیح مغز یا دستگاه عصبی مرکزی در دوران رشد (کودکی) مختل می­ شود. این اصطلاح به مشکلاتی در عملکرد مغز اشاره دارد که همزمان با رشد فرد، بر هیجان، توانایی یادگیری و حافظۀ فرد تأثیر منفی می­ گذارد. در پنجمین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی ^[۳]، این اختلال­ها اینگونه آمده­اند: ۱-کم­توانی­ذهنی ۲-ناتوانی یادگیری ۳-اختلال در مهارت­ های حرکتی ۴-اختلال­های ارتباطی ۵-اختلال­های طیف اتیسم ۶-اختلال کمبود توجه و بیش فعالی در رفتار۷-اختلال خوردن و تغذیه در نوزادی و کودکی ۸-اختلال حرکات غیرعادی(انقباض غیرعادی عضلات) ۹-اختلال دفع ۱۰-و دیگر اختلال­های نوزادی، کودکی و نوجوانی (انجمن روان‌پزشکی آمریکا، ۲۰۱۳).

اگرچه اختلال­های روانشناختی علائم و علت­های متفاوتی دارند اما زمینه یکسانی دارند. آن ها نشان دهنده ناکامی در سازگاری در حوزه ­های مختلف رشد می­باشند. به عبارت دیگر افرادی که دارای ناتوانی هستند از جنبه­ های مختلفی در مراحل مختلف رشد از همسالان خود متفاوتند. رشد کودکان سازماندهی شده است. یعنی اینکه الگوهای اولیه سازگاری در طول زمان ­تکامل می­یابند و به کارکردهای بالاتر در یک شیوه ساخت یافته و قابل پیش‌بینی است (ماش و ولف^[۴] ۲۰۱۲).

ناتوانی­ های تحولی شامل گروهی از شرایط و موقعیت­های است که در نتیجه نقص فیزیکی، اختلال در یادگیری و اختلال در عملکرد زبانی یا رفتاری است. این شرایط که در دوره رشد رخ می­ دهند، ممکن است عملکرد هر روزه فرد را تحت تأثیر قرار دهند و معمولا در تمام طول زندگی فرد همراه او هستند (روبین^[۵]، ۱۹۸۹)

اخیراًً تحلیل­های ملوکولی این اختلال­ها پیشرفت­هایی در تکثیر ژن­های سببی به دست آورده­اند. برای مثال پروتئین متیل سی­پی­جی مسئول اختلال رت ‌می‌باشد. در برخی موارد این اختلال­ها با دیگر اختلال­ها همپوشی دارند و تنها یک جهش ژنتیکی ممکن است در بعضی افراد فنوتیپ بالینی متفاوتی را ظاهر کند. بعضی بیماری‌های روانی مثل اسکیزوفرنی، که در نوجوانی یا بزرگسالی اتفاق می­افتند، بعضی مواقع درناتوانی­های تحولی طبقه ­بندی می­شوند. اگرچه نشانه­ها و علل آن ها می ­تواند در کودکی و در گذشته فرد باشند (انجمن روان‌پزشکی آمریکا ، ۲۰۱۳).

علت‌ها و علائم خطر

ناتوانی­ های تحولی در هر زمان در طول دوره یادگیری شروع شده و معمولاً در طول دوره زندگی فرد ادامه پیدا ‌می‌کنند. بیشتر ناتوانی­ های ذهنی قبل از اینکه کودک متولد شود شروع شده و به وجود می‌آیند اما بعضی هم بعد از تولد کودک به دلیل آسیب، عفونت و سایر عوامل رخ می­ دهند. بیشتر ناتوانی­ های تحولی به نظر می­رسد به دلیل عوامل مختلف ایجاد می­شوند. این عوامل شامل عوامل ژنتیکی، وضعیت سلامتی مادران و رفتار آن ها (مثل سیگار کشیدن و مصرف مشروبات الکلی) در طول دوران بارداری، مشکلات در زمان تولد، عفونتی که مادران ممکن است در طول حاملگی داشته باشد، عفونت نوزاد در اوایل تولد و یا در معرض عوامل مسمویت­زا بودن مادر یا نوزاد می­باشند. علت بعضی از ناتوانی­ های تحولی مثل سندرم کشنده الکل، که به وسیله مصرف الکل توسط مادر در طول دوران بارداری ایجاد می شود، مشخص است اما علت بیشتر آن ها مشخص نیست (روبین، ۱۹۸۹).

ناتوانی­ های تحولی در میان همه نژادها و گروه ­های اقتصادی اجتماعی رخ می­دهد. محاسبات اخیر در ایالات متحده نشان می­دهد که یک کودک از هر ۶ کودک ، یا حدود ۱۵ درصد کودکان بین ۳ تا۱۷سال یک یا تعداد بیشتری از ناتوانی­ های تحولی را دارند. این ناتوانی­ها شامل اختلالات طیف اوتیسم، اختلالات ذهنی، اختلالات یادگیری و موارد دیگری می شود (بویل، بولت، شیو و رابین^[۶]، ۲۰۱۱).

۲-۱-۲- اختلال­های طیف اتیسم

اختلال­های طیف اتیسم، اختلال­های رشدی فراگیر هستند که عمدتاًً تعاملات اجتماعی، زبان و رفتار را تحت تأثیر قرار می­ دهند. اختلال­های طیف اتیسم، اختلال­های عصب­ زیست­شناختی پایداری هستند که علت آن ها ناشناخته است و موجب نارسایی در ارتباط، فهم زبان، بازی، مهارت­ های اجتماعی و تعامل با دیگران می­شوند (همتی علمدارلو و شجاعی، ۱۳۹۳).

اتیسم نوعی اختلال رشدی است که با رفتارهای ارتباطی و کلامی غیر طبیعی مشخص می­ شود. علت اصلی اختلال ناشناخته است و وضعیت اقتصادی، اجتماعی، سبک زندگی و تحصیلات والدین نقشی در بروز اتیسم ندارد. این اختلال بر رشد طبیعی مغز در حیطه تعاملات اجتماعی و مهارت­ های ارتباطی تأثیر می­ گذارد. این کودکان در فعالیت­های مربوط به بازی نیز مشکل دارند. این اختلال ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای آنان دشوار می­سازد. هسته­ی مرکزی مشکل در اتیسم، اختلال در ارتباط است ( قهرمانی، ۱۳۸۵).

۲-۱-۲-۱- ویژگی­های دانش ­آموزان با اختلال­های طیف اتیسم

دانش آموزان دارای اختلال­های طیف اتیسم ویژگی­های متعددی دارند که از جمله آن ها اینکه در رفتارهای غیرکلامی مانند ارتباط چشمی، بیان چهره­ای، اطوار و حرکات بدنی اختلال دارند. همچنین این افراد در تنظیم تعامل اجتماعی مشکل دارند و علاوه بر آن در برقراری روابط با همسالان متناسب با سطح رشد ناتوان هستند. فاقد تلاش خودانگیخته برای سهیم شدن در شادی­ها، علایق یا پیشرفت­های دیگران (برای مثال، چیزهای مورد علاقه خود را نشان نمی­دهند، آن ها را نزد دیگران نمی­آورند و به آن ها اشاره نمی­کنند) هستند ( همتی علمدارلو و شجاعی، ۱۳۹۳).

تشخیص اختلال طیف اتیسم از آنجایی که هیچ آزمایش پزشکی، مانند آزمایش خون، وجود ندارد می‌تواند مشکل باشد. پزشکان به رفتار کودک نگاه می‌کنند و یک تشخیص را ارائه می‌دهند. اتیسم گاهی در ۱۸ ماهگی یا زودتر تشخیص داده می­ شود. در سن ۲ سالگی، تشخیص توسط یک متخصص کاملاً قابل اعتماد است. هر چند، بسیاری از کودکان ممکن است تشخیص نهایی را تا سنین بالاتر دریافت نکنند. این ‌به این معنی است که بسیاری از کودکان ممکن است کمک را در زمانی که به آن نیاز دارند دریافت نکنند (لورد، ریسی، دیلاور، شولمان، تارم^[۷]، ۲۰۰۶).

۲-۱-۲-۲-میزان شیوع

اطلاعات متفاوت و به طور کلی رو به افزایش ‌در مورد میزان شیوع اختلال طیف اتیسم وجود دارد. سن شروع این بیماری از تولد تا حدود سه سالگی و میزان شیوع آن تقریباً ۵/۴ مورد در ۱۰۰۰۰ تولد است. اگرچه با بهره­ گیری از ملاک­های تشخیصی اخیر، میزان این اختلال به ۷ تا ۱۳ نفر در هر ۱۰۰۰۰ تولد رسیده است. در بین کودکان با اختلال طیف اتیسم، پسرها به ۳ یا ۴ به ۱بیشتر از دختران مبتلا می­شوند. مطالعات نشان می­دهد که دختران اتیسم نمره های پایین­تری در هوش کلامی و غیرکلامی نسبت به پسران کسب ‌می‌کنند. میزان شیوع اختلال­­های طیف اتیسم در کل ۱ در ۱۶۶ است (کمیجانی، ۱۳۸۸).

۲-۱-۲-۳-سبب شناسی