۱٫۲٫۲٫۳٫دیدگاه حقوق بین‌‌الملل

هنوز هیچ معاهده بین‌‌المللی در‌‌خصوص استفاده و تجارت بمب‌‌های خوشه‌‌ای به صورت خاص ایجاد نشده است. با این‌‌حال حقوق عرفی و اصول حقوق بشردوستانه بین‌‌المللی حاکم بر مین‌‌های زمینی بر بمب‌‌های خوشه‌‌ای نیز قابل اعمال است. در‌‌خصوص اینکه استفاده از بمب‌‌های خوشه‌‌ای چگونه حقوق بشردوستانه بین‌‌المللی را مخدوش می‌‌کند دیدبان حقوق بشر مباحثی را مطرح ‌کرده‌است.^۲۴۱ بر‌‌طبق پروتکل الحاقی اول (‌‌۱۹۷۷) همیشه می‌‌بایست تفکیک میان غیرنظامیان و اهداف نظامی رعایت شود.^۲۴۲ حمله‌‌ای که این ویژگی (اصل تفکیک) را رعایت نکند ممنوع می‌‌باشد. حملات تفکیک‌‌نشده به صورت خاص دارای ویژگی‌‌های ذیل است.

· ‌‌علیه یک موضوع خاص نظامی هدف‌‌گیری نشده است.

· روش و ابزار به کار‌‌ گرفته شده در حمله قابلیت هدایت علیه یک موضوع خاص نظامی نداشته یا آثار آن محدود نمی‌‌باشد.

· حمله مذبور موضوع خاص نظامی را هدف گرفته در حالی که آن سوژه در منطقه مسکونی پُرجمعیت قرار گرفته است.

· امکان از بین‌‌رفتن تصادفی زندگی غیرنظامیان بیش از دستاورد نظامی مورد‌‌انتظار است^۲۴۳ (رعایت اصل تناسب).

درحالی‌‌که بمب‌‌های خوشه‌‌ای در اصل قابل‌‌کنترل جهت رعایت تفکیک می‌‌باشند، نحوه استفاده از آن در حملات موجب غیرقابل تفکیک‌‌شدن آن می‌‌گردد. بمب‌‌های خوشه‌‌ای قادر به هدف‌‌گیری دقیق‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ نمی‌‌باشند. در‌‌حقیقت مزیت نظامی آن در این است که قادر به حمله به اهداف سیار و با وسعت بسیار‌‌‌‌‌‌ می‌‌باشد در‌‌حالی‌‌که این سلاح نسبت به حیات جمعیت غیرنظامی در مناطق خالی از سکنه تهدیدی به حساب نمی‌‌آید اما ‌در مورد نواحی نزدیک محل سکونت غیرنظامیان تهدیدی جدی تلقی می‌‌شود.

در‌‌نتیجه استفاده از بمب‌‌های خوشه‌‌ای در مناطق مسکونی پر‌‌جمعیت به عنوان مثال شهرها و شهرک‌‌ها و روستاها بر‌‌خلاف اصل تناسب می‌‌باشد که همیشه نیروهای نظامی می‌‌بایست نسبت به آن توجه داشته باشند و در به‌‌کارگیری روش‌‌ها و ابزارهای حمله در‌‌نظر داشته باشند.

به‌‌علاوه به‌‌خاطر ضریب بالای اشتباه بمب‌‌های خوشه‌‌ای که در‌‌صورت عدم انفجار موقع حمله تبدیل به مین‌‌های زمینی می‌‌شود اینگونه برداشت می‌‌گردد که از استفاده از بمب‌‌های خوشه‌‌ای محدود نبوده زیرا در‌‌حالی‌‌که میزان تلفات غیرنظامی می‌‌بایست به حداقل برسد، ریسک تلفات غیرنظامی به مدت زمان طولانی همچنان در‌‌حد بالایی باقی می‌‌ماند. همچنین اعلام شده است که تهدید مداوم جمعیت غیرنظامی می‌‌بایستی بخشی از موضوع رعایت قاعده‌‌ی تناسب باشد.

پروتکل دوم الحاقی به کنوانسیون‌‌های ژنو (۱۹۷۷) ‌در مورد استفاده از بمب‌‌های خوشه‌‌ای به مانند مین‌‌های زمینی در مخاصمات مسلحانه داخلی حمایت خاصی را صورت نمی‌‌دهد.

روند منع مین‌‌های زمینی قابل‌‌تطابق با میزان تخریب بمب‌‌های خوشه‌‌ای نمی‌‌باشد. اقدام مهم که صورت گرفته است توافق دولت‌‌ها برای مذاکره جهت یافتن راه‌‌حل ‌در مورد ادوات منفجره باقی مانده بعد از جنگ مانند مسئولیت پاکسازی و اطلاع‌‌رسانی ‌در مورد آن ها می‌‌باشد.

اقدامات ممکن است شامل قواعدی راجع به اقدامات بازدارنده جهت اعتماد‌‌سازی باشد، هر دو نوع مخاصمات بین‌‌المللی و داخلی در این حیطه قرار می‌‌گیرد.

۲٫۲٫۲٫۳٫ حقوق بین‌‌الملل عرفی

بر‌‌طبق حقوق بین‌‌الملل عرفی استفاده از سلاح‌های ذیل ممنوع اعلام شده است؛

· منجر به جراحات سنگین و غیرضروری می‌‌گردد.

· قادر به تفکیک میان نظامیان و غیرنظامیان نباشد.

۳٫۲٫۲٫۳٫ حقوق بین‌‌الملل بشردوستانه

*پروتکل الحاقی اول ۱۹۷۷ – مخاصمات مسلحانه بین‌‌المللی

· ماده‌‌۳۵- روش‌ها و ابزار‌‌جنگی

۱- حقوق طرف‌‌های مخاصمه در انتخاب شیوه‌‌ها و وسایل جنگی در هیچ مخاصمه‌‌ای محدود نیست.

۲- به کار بردن سلاح‌‌ها، پرتاب شونده‌‌ها و مواد و شیوه‌‌های جنگی از نوعی که منجر به صدمات بیش از حد و رنج غیرضروری شود ممنوع است.

· ماده ۴۸

به‌‌منظور تضمین اقدام و حمایت نسبت به سکنه غیرنظامی و اموال غیرنظامی طرفهای مخاصمه، باید همواره میان سکنه غیرنظامی و جنگجویان و نیز بین اموال شهروندان و اهداف نظامی تمایز قائل شوند.

· ماده (۴) ۵۱- حملات تفکیک نشده (کورکورانه)

حملات تفکیک نشده ممنوع می‌‌باشد .این حملات شامل موارد ذیل است.

A)‌ حملاتی که علیه اهداف نظامی هدف‌‌گیری نشده باشند.

B)‌ حملاتی که ابزار به کار‌‌رفته و روش های آن قادر به هدایت به سوی هدف نظامی خاصی نباشد.

c) حملاتی که آثار به کار رفته و روش های آن قادر به محدود شدن به مواد خاصی بر‌‌طبق این پروتکل نبوده و به غیرنظامیان سرایت می‌‌کند.

و در‌‌نتیجه در هر‌‌یک از این قبیل موارد‌‌. این حملات از نوعی است که اهداف نظامی و افراد یا اموال غیرنظامی را بدون تفکیک مورد اصابت قرار می‌‌دهد.

· ماده (۵)‌‌۵۱ – حملات تفکیک نشده (کورکورانه)

در کنار سایر موارد انواع حملات ذیل به ‌عنوان حملات کورکورانه و تفکیک‌‌نشده تلقی می‌‌شود.

A) حمله از طریق بمباران با هر روش و وسیله‌‌ای که یک یا چند هدف نظامی که در میان مناطق مسکونی قرار گرفته‌‌اند، هدف قرار دهد و آن ها را یک هدف نظامی واحد قلمداد می‌‌کند.

B) حمله‌‌ای که احتمال می‌‌رود به صورت اتفاقی موجب صدمه جانی و مالی به غیرنظامیان می‌‌گردد که از نظر نظامی هیچ تناسبی میان مزیت‌‌های نظامی و خسارات وارده نتوان قائل شد.

دیدگاه پروتکل الحاقی دوم ۱۹۷۷ – مخاصمات مسلحانه غیربین‌‌المللی

پس از بررسی و واکاوی می توان گفت این پروتکل قاعده‌‌ای علیه مین‌‌های زمینی و بمب‌‌های خوشه‌‌ای به دست نمی‌‌دهد.

· مین‌‌های زمینی

– دیدگاه پروتکل اصلاحی در‌‌خصوص ممنوعیت و محدودیت استفاه از مین‌‌های و تله‌‌های انفجاری و مشتقات آن ها (‌‌پروتکل اصلاحی دوم ۱۹۹۶) الحاقی به کنوانسیون ممنوعیت و محدودیت استفاده از برخی سلاح‌های متعارف که آثار زیانباری و بیش از حد و غیر‌‌قابل‌‌تفکیک دارند‌‌(۱۹۸۰).

· ماده‌‌۲ بند‌‌۳ تعریف مین‌‌های ضد‌‌نفر

مین به معنای هر‌‌گونه مهماتی است که به گونه‌‌ای طراحی شده تا در صورت حضور، مجاورت و یا تماس شخص منفجر شده و علاوه بر شخص مذبور موجب کشته یا مجروح شدن اشخاص دیگری نیز می‌‌شود.

این کنوانسیون: