وسایل ارتباط جمعی

قبل از تعریف وسایل ارتباط جمعی باید به رسانه اشاره کنیم. رسانه به هر وسیله ای که فرستنده به کمک آن مفهوم مورد نظر خود را به گیرنده منتقل نماید، رسانه گفته می شود. رسانه موجود زنده ای است که پیامی را از یک پیام ساز به یک پیام گیر منتقل می‌کند. یک رسانه تمام ویژگی های یک موجود زنده را دارا است و پیام یک سازنده پیام را منتقل می‌کند. طبق گفته “مارشال مک لوهان”، پیام و پیام ساز هر دو به صورت یک چریان پیوسته به همدیگر تیدیل می‌شوند و دایره ای را تشکیل می‌دهند که در هر نقطه که یکی به پایان برسد، از همان نقطه دیگری شروع می شود. بر این اساس باید گفت که مفهوم medium یا وسیله ارتباطی (که جمع آن media می‌باشد) کلمه‌ای لاتینی است که به نحو عجیبی در مجموعه لغات “انگلوساکسون” وارد شده است، و معنی آن به طور کلی جریان انتقال از طریق وسایل ارتباطی است. media‌ عبارت از وسایل ارتباطی است و حامل‌های زیادی را در بر می‌گیرد. mass media عبارت از آن وسیله ارتباطی است که مورد توجه جماعت کثیری می‌باشد. به طور کلی منظور آن دسته از وسایل ارتباطی است که در تمدن‌های جدید به وجود آمده و مورد استفاده‌اند و ویژگی اصلی آنان قدرت و توانایی زیاد و شعاع عمل وسیع است(کازنو، ۱۳۸۷: ۷۱).

وسایل ارتباطی، خود بر گردونه ارتباطی، تأثیری شگرف بر جای می‌گذارند. این مسائل برخلاف انتظار، پدیده‌هایی خنثی و صرفاً کاتالیزور نیستند(تافلر، ۱۳۷۳: ۸۷). آن ها خود عصری نو پدید می‌آورند و به تمامی ارکان جامعه مؤثرند. از بین دیگر وسایل ارتباطی، امروز بیشتر سخن از وسایل ارتباط جمعی به میان آورده می‌شود. وسایلی شگرف که مظهر ارتقای فناوری انسان ها می‌باشند و دارای بیشترین تأثیر فرهنگی از میان تمامی ابزار و متون جدیدند. بالاخره، با شروع قرن جدید، وسایل ارتباطی جمعی پرتاب جوامع به سوی آینده را موجب گردیده‌اند. این وسایل در پیدایی عادات تازه، تکوین فرهنگی جهانی، تغییر در رفتار و خلق و خوی انسان‌ها و بالاخره، کوچک شدن کره زمین و همسایگی ملل در دست، سهمی شگرف بر عهده دارند. آن چنان که برخی عصر نو را عصر ارتباطات می‌خوانند(ساروخانی، ۱۳۷۵: ۸۴).

بخش اول : نقش وسایل ارتباط جمعی

برای وسایل ارتباط جمعی وظایف و کارکردهای متفاوتی را اندیشمندان مختلف در طول سالیان گذشته ارائه کردند. “هارولد لاسول”وظایفی چند همانند مراقبت از محیط و ایجاد همبستگی بین اجزای گوناگون جامعه به منظور رفع نیازهای آن، را به عنوان وظایف اصلی وسایل ارتباط جمعی در نظر گرفته است(آدرنگ، ۱۳۸۵: ۵۶). ‌بنابرین‏ می توان گفت که “هارولد لاسول” سه وظیفه اصلی وسایل ارتباط جمعی را بدین گونه مطرح ‌کرده‌است:

۱- حراست از محیط،

۲- همبستگی بین اجزای جامعه در پاسخ به نیازهای محیطی،

۳-انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر.

بر این اساس اندیشمندان دیگری وظایف وسایل ارتباطی را بدین گونه ارائه کرده‌اند(ساروخانی، ۱۳۷۵: ۴۵) :

الف) نقش تفریحی

وسایل ارتباط جمعی به طور معمول با زمان فراغت انسان ها برخورد می‌کنند. از این رو درمواردی چند، باید موجب جدایی موقت از واقعیت، فراموشی لحظه های دشوار زندگی، تمدد اعصاب و سرگرمی انسان ها شوند. ‌بنابرین‏، جزئی از کارکرد وسایل ارتباطی؛ صرفاً تفریح و تفنن انسان ها است. تا از آنان موجوداتی توانا و خلاق برای کار به بار آورد. البته این نحوه گذراندن اوقات فراغت هم، جنبه اخلاقی دارد، زیرا وسیله ارتباطی نمی تواند به هر ترتیب موجب خندیدن و تفریح را فراهم سازد و هم جنبه فرهنگی داشته باشد. فراغتی که به کمک این وسایل صورت می پذیرد، گذران زمان با بهره گرفتن از مقوله ای فرهنگی است. اگر وسایل ارتباط جمعی به درستی به کار آیند، همچون مدرسه ای بزرگ بر تمامی حیات انسان پرتو می افکنند(ساروخانی، ۱۳۷۵: ۱۰۹).

ب) نقش خبری

وسایل ارتباطی پخش خبر و اطلاع رسانی را به عهده دارند. رسالت آنان در انتقال سریع، بی طرفانه و آگاهی بخش اخبار در وقایع دنیا است. از همین رو، این وسایل کوچک شدن کره زمین و همسایگی ساکنان آن را موجب شده اند. تعدد این گونه وسایل و رقابت هدایت شده و درست آنان نه تنها می‌تواند به پخش سریع خبر در جامعه بیانجامد ، بلکه از برخورد اخبار آن ها حقیقت روشن و واقعیت آشکارتر می شود. (ساروخانی، ۱۳۷۵: ۹۹).

ج) نقش آگاه سازی

وسایل ارتباط جمعی به تحلیل اخبار و تشریع آن نیز می پردازند. وقایع متمایز و پراکنده ای که درجهان رخ می‌دهند به ظاهر متفاوتند و چنین به نظر می‌رسد که هیچ وجه تشابهی ندارند، اما در واقع و با نگاهی ژرف می توان علل بنیادی مشابهی برای آنان یافت. (ساروخانی، ۱۳۷۵: ۸۳).

د) نقشهای همگن سازی

وسایل ارتباط جمعی نزدیکی سلیقه ها، خواستها و انتظارات تمامی ساکنان یک جامعه را موجب می‌شوند. با ورود وسایل ارتباط جمعی به جامعه به خرده فرهنگ‌ها، فرهنگ‌های خاص و مجزا، ناپدید می‌شوند و به نوعی تمامی ساکنان یک جامعه تشابه می‌پذیرند و در سبک زندگی، علایق و خواستها از الگوی مشابهی که وسایل ارتباط جمعی به آنان می‌دهند، برخوردار می‌شوند(ساروخانی، ۱۳۷۵: ۸۷).

هـ)احساس تعلق اجتماعی

وسایل ارتباطی، مخصوصاً در جوامع جدید که در آن با امحای نسبی مسلک ها و جماعت ها روبرو هستیم، با افرادی برخورد می‌کنیم که در انبوه وسیع شهر و با کاستی روابط سنتی در تنهایی بی سابقه ای به سر می‌برند. حال صدای رادیو، یا تصویر تلویزیون و یا نوشته روزنامه ابزاری است در راه احساس تعلق اجتماعی. بر این اساس باید گفت که وسایل ارتباطی هم عامل و هم نشان دهنده تعلق اجتماعی انسان‌ها می‌باشند(ساروخانی، ۱۳۷۵: ۶۷).

پزشک خانواده

پزشک خانواده فردی است که دارای مهارت های لازم برای درمان بیماران بوده و بیماران قادرند در محل زندگی خود و در هر زمان او را برای دریافت خدمات بهداشتی و درمانی ملاقات کنند. پزشک خانواده آمادگی درمان و برخورد با بسیاری از بیماری های شایع در منطقه را دارا می‌باشد. (سازمان بهداشت جهانی ۱۹۹۲ ص۱۰) بعلاوه وی باید آگاهی و شناخت از کلیه مشکلات و زمینه هایی که موجب بروز بیماری در منطقه جغرافیایی محل خدمت اش می شود راداشته باشد. او بررسی کننده نیازهای اولیه پزشکی بیماران و غربال کننده آن ها برای ارجاع به مراکز تخصصی تر است. وی با شناخت و آگاهی کامل از خصوصیات جامعه ای که در آن کار می‌کند، قادر است مراقبت های پیشگیری و آموزش بهداشت را در هر مشاوره با افراد داشته باشد. پزشک خانواده همچنین زمینه تداوم مراقبت و پیشگیری درمان را تا حصول نتیجه نهایی فراهم می‌کند. (ایروان مسعودی، ۱۳۸۰، ص۱۱)

دیدگاه سازمان بهداشت جهانی

از نظر سازمان بهداشت جهانی پزشک خانواده مرکز تلاش های جهانی برای بهبود کیفیت خدمات، کاهش هزینه ها، اثربخشی و برقراری برابری در سیستم های مراقبت های سلامتی به شمارمی رود و تا سال ۱۹۹۷ برنامه پزشک خانواده در ۵۶ کشور جهان اجرا شد. (مزیدآبادی فراهانی، ۱۳۸۸، ص۹)