ب) متغیرهای مستقل: در این تحقیق متغیرهای مستقل شامل نسبت های مالی است به طوری که در چهار گروه زیر طبقه بندی شده است

۱ـ نسبت های نقدینگی: توانایی و قدرت پرداخت شرکت را ‌در مورد واریز بدهی های کوتاه مدت اندازه گیری می‌کند. این نسبت ها از مقایسه دارایی جاری یا اقلام تشکیل دهنده آن با بدهی جاری به دست می‌آید. مهمترین نسبت های نقدینگی عبارتند از نسبت جاری، نسبت آنی و سرمایه در گردش.

بدهی های جاری / دارایی های جاری = نسبت جاری

این نسبت متداول‌ترین وسیله برای اندازه گیری قدرت پرداخت بدهی های کوتاه مدت است. به طور کلی می توان گفت هر قدر نسبت جاری بزرگتر باشد بستانکاران تامین بیشتری خواهند داشت زیرا چنانچه بر دارایی جاری صدمه و لطمه ای نیز وارد شود باز شرکت می‌تواند ‌پاسخ‌گویی‌ طلبکاران باشد. البته باید توجه داشت بزرگ بودن بیش از حد این نسبت نشانه این است که از دارایی های جاری بخوبی استفاده نمی شود و یا از منابع اعتباری کوتاه مدت استفاده می شود (اسماعیل پور، ۱۳۸۰).

بدهی های آنی / دارایی های آنی = نسبت آنی

برای تعیین این که دارایی آنی تا چه اندازه بدهی جاری را فرا می‌گیرد از نسبت آنی استفاده می شود. دارایی های آنی آن دسته از دارایی های جاری است که به سرعت قابل تبدیل به نقد است. در این تحقیق برای محاسبه دارایی های آنی، موجودی مواد و کالا از دارایی های جاری کسر شده است (اسماعیل پور، ۱۳۸۰).

بدهی های جاری – دارایی های جاری = سرمایه در گردش خالص

میزان سرمایه در گردش شاخصی است برای تشخیص درجه نقدینگی یک شرکت به ویژه اگر در مقایسه با دیگر شاخص ها و نسبت های مالی به کار گرفته شود. سرمایه در گردش حاشیه ایمنی اعتبار دهندگان است، در شرکت هایی که در کوتاه مدت با مشکل استقراض مواجه هستند می بایست سرمایه در گردش بالایی داشته باشند (اسماعیل پور، ۱۳۸۰).

۲ـ نسبت های اهرمی: تامین نیازهای مالی از طریق ایجاد بدهی را نشان می‌دهد. در واقع این نسبت ها تعیین می‌کنند که شرکت تا چه حد نیازهای مالی خود را از منابع دیگران تامین نموده است. مهمترین نسبت های مالی عبارتند از نسبت بدهی و نسبت کل بدهی ها به حقوق صاحبان سهام

جمع دارایی ها / جمع بدهی ها = نسبت بدهی

به طور کلی وام و اعتبار دهندگان نسبت بدهی نسبتاً کم را ترجیح می‌دهند. نسبت بدهی زیاد معمولا به معنای این است که شرکت برای تامین منابع مورد نیاز ناگزیر از استفاده تسهیلات بیشتری شده است (اسماعیل پور، ۱۳۸۰).

حقوق صاحبان سهام / جمع بدهی = نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام

نسبت فوق نشان می‌دهد جمع بدهی ها اعم از جاری و بلند مدت چه نسبتی با حقوق صاحبان سهام دارد و یا به عبارت دیگر از لحاظ مالکیت چه رابطه ای بین طلبکاران و سهام‌داران وجود دارد. طبعاً هر چه این نسبت بزرگتر باشد طلبکاران کمتری خواهند داشت (اسماعیل پور، ۱۳۸۰).

۳ـ نسبت های فعالیت: درجه کارایی شرکت را در کاربرد منابعش اندازه گیری می‌کند. مهمترین این نسبت ها عبارتند از نسبت گردش مجموع دارایی ها، نسبت گردش دارایی ثابت و نسبت گردش سرمایه جاری.

مجموع دارایی ها / خالص فروش = نسبت گردش مجموع دارایی ها

نسبت فوق نشان می‌دهد که چگونه دارایی های یک شرکت به منظور ایجاد درآمد فروش به کار گرفته شده است.

دارایی های ثابت / فروش خالص = نسبت گردش دارایی ثابت

سرمایه گذاری بیش از حد در دارایی های ثابت و پایین بودن درآمد حاصل از فروش باعث کم شدن این نسبت می شود.

سرمایه در گردش / فروش خالص= نسبت گردش سرمایه جاری

این نسبت حاکی است که سرمایه در گردش تا چه اندازه در فروش مؤثر بوده است. افزایش نسبت دلیل بر کمبود سرمایه در گردش تلقی می شود مگر قرائن دیگری مثل افزایش فروش آن را نفی می‌کند.

۴ـ نسبت های سود آوری: میزان موفقیت شرکت را در کسب سود و طریق تامین آن از محل درآمد، فروش و سرمایه گذاری را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. مهمترین این نسبت ها عبارتند از بازده دارایی ها، بازده حقوق صاحبان سهام ، بازده فروش، سود خالص به فروش خالص و سود ناخالص به فروش خالص

۱۰۰* (جمع دارایی ها/ سود خالص) = بازده دارایی ها (بر حسب درصد)

۱۰۰* (حقوق صاحبان سهام/ سود خالص) = بازده حقوق صاحبان سهام (برحسب درصد)

* (سود خالص/ فروش خالص) = بازده فروش (برحسب درصد) ۱۰۰

فروش خالص / سود خالص پس از کسر مالیات= سود خالص به فروش خالص

فروش / سود ناخالص = سود ناخالص به فروش خالص

۳ـ۸ـ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات (آزمون فرضیه‌ها)

به منظور بررسی صحت تفکیک دو نمونه شرکت ورشکسته و غیر ورشکسته بر اساس ماده ۱۴۱ قانون تجارت، از آزمون F برای مقایسه میانگین متغیرهای مستقل الگوها در دو نمونه ورشکسته و غیرورشکسته استفاده می‌کنیم. فرضیات مطرح شده برای آزمون یاد شده به صورت زیر است:

H₀ : M₁ = M₂

H₁ : M₁ ≠ M₂

در این آزمون ادعا شده است که میانگین متغیرهای مستقل الگوها در دو نمونه ورشکسته و غیر ورشکسته تفکیک شده به وسیله ماده ۱۴۱ با هم برابر نیستند.

برای بررسی صحت تفکیک دو نمونه ورشکسته و غیر ورشکسته که به وسیله پیش فرض انجام شده، ابتدا به بررسی دو گروه از نظر متغیرهای مستقل الگوی تحقیق می پردازیم. در این آزمون، این موضوع بررسی می‌گردد که آیا میانگین مقادیر متغیرهای مستقل الگو((X₁-X₂-X₃-… در سال های ۸۶ تا ۸۹ در دو نمونه ورشکسته و غیر ورشکسته با یکدیگر برابرند؟ این بررسی به جهت آزمون دونمونه متفاوت بر اساس معیار پیش فرض انجام خواهد شد. به عبارت دیگر بررسی می شود که آیا تفکیک دو نمونه به وسیله پیش فرض از لحاظ آماری هم تأیید می شود؟

۳ـ۸ـ۱ـ برازش الگو با بهره گرفتن از روش رگرسیون لجستیک

در بررسی الگوها با بهره گرفتن از رگرسیون لجستیک، ورشکستگی به عنوان متغیر وابسته تعریف می شود که دو گروه شرکت ورشکسته و غیر ورشکسته به ترتیب با ۰ و ۱ در نظر گرفته می‌شوند. روش انجام رگرسیون لجستیک به سه روش اینتر، پیش رونده و پس رونده و بک وارد است. در روش اینتر تمامی متغیرهای مستقل به طور همزمان وارد رگرسیون می‌شوند. در روش پیش رونده گزینش متغیرها به صورت مرحله ای با افزایش متغیرها در هر مرحله است و در ابتدا متغیری که بیشترین مقدار آماره F را دارد، وارد رگرسیون می شود. در روش پس رونده گزینش متغیرها به صورت مرحله ای با کاهش متغیرها در هر مرحله است و ضرایب رگرسیونی برآورد می شود.

• آزمون معنی دار بودن همبستگی برای گزینش الگوی مناسب

یکی از شرط های لازم برای دقت نتایج به دست آمده با روش رگرسیون لجستیک، فقدان همبستگی میان متغیرهای مستقل الگوهاست. ‌بنابرین‏ برای گزینش روش صحیح، نیاز به آزمون همبستگی میان متغیرهای مستقل الگوهاست.