فصل اول: مقدمات و کلیات

۱-۱- مقدمه

طلاق یکی از معضلات زندگی زناشویی است افزایش روز افزون آمار طلاق در جهان، پژوهشگران حوزه­ خانواده و ازدواج را بر آن داشته، تا درمورد عوامل تأثیر­گذار بر آن به بررسی و تحقیق بپردازند. طلاق پدیده­ پیچیده­ای است و عوامل مختلف فردی و اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی بر آن تأثیر­گذار است. در بین عوامل تأثیرگذار بر طلاق، عوامل فردی شامل عوامل ارثی و فیزیولوژیکی، ویژگی­های شخصیتی و روانی بیشتر مورد توجه متخصصان حوزه­ خانواده و روانشناسان قرار گرفته است (یوسفی، ۱۳۸۹). از سوی دیگر عوامل جمعیت شناسی مانند سن، جنسیت، تحصیلات، طبقه اقتصادی- اجتماعی، مدت ازدواج، تعداد فرزندان، وضعیت اشتغال و عواملی مانند آن تاثیری گسترده بر روابط زناشویی دارند و تاثیرات چند جانبه این عوامل به پیچیدگی بیشتر پدیده طلاق منجر می­ شود (فاتحی زاده، بهجتی اردکانی و نصراصفهانی، ۱۳۸۴).

همچنین در ایران هم میزان طلاق در حال افزایش است در سال ۹۲ میزان طلاق نسبت به ۵سال گذشته %۳۷ افزایش یافته است همچنین در سال ۹۲ ایران رتبه چهارم آمار طلاق در دنیا را داشت (به­نقل از پایگاه اطلاعات سلامت ایران، سازمان ثبت و احوال کشور، ۱۳۹۲). والر ^[۱] اولین محققی است که پیشنهاد داد طلاق ممکن است ریشه در سرخوردگی زوجین داشته باشد فرسودگی زناشویی کاهش عشق و علاقه و افزایش رفتارهای خصمانه را به دنبال دارد می ­تواند به نارضایتی زناشویی منجر شده و بنیان خانواده را متزلزل سازد (هاستون^[۲]، به نقل از گراوند، ۱۳۸۹). سرخوردگی^[۳] و فرسودگی زناشویی^[۴]، کاهش تدریجی دلبستگی عاطفی به همسر است که با احساس بیگانگی، بی­علاقگی و بی ­تفاوتی زوجین به یکدیگر و جایگزینی عواطف منفی به­جای عواطف مثبت همراه است. در یک ازدواج سرخورده یکی یا هر دو زوج ضمن تجربه­ احساس گسستگی از همسر وکاهش علایق و ارتباطات متقابل، نگرانی­های قابل توجهی در خصوص تخریب فزاینده رابطه و پیشروی به سمت جدایی و طلاق دارند(شریفی، کارسولی، بشلیده، ۱۳۹۰).

فصل اول: مقدمات و کلیات

با تحلیل ارتباط زناشویی یک زوج ‌می‌توان احتمال به بن بست رسیدن ازدواج و رسیدن به طلاق را پیش‌بینی کرد گاتمن ^[۵]و همکاران (۲۰۰۰). ‌بنابرین‏ با توجه ‌به این که رویکرد ارتباطی ستیر یک رویکرد آموزشی است که ضمن آموزش الگو­های ارتباطی همخوان بر هیجانات و عواطف، ادراکات، انتظارات، آرزوها و نیازها تأثیر گذاشته و خانواده­ی پایه را مورد توجه قرار می­دهد (بانمن^[۶]، ۲۰۱۳). سال های اول ازدواج از مقاطع مهم چرخه­ی زندگی است که در آن سطح اختلافات افزایش می­یابد. (چانگ^[۷]، ۲۰۰۸) طرفداران نظریه­ های رشدی و ساخت نگر معتقدند افزایش بروز اختلافات زناشویی در این مقطع از زندگی از آن روست که زوجین جوان مهارت تغییر الگوهای ارتباطی، رفتاری و قواعد و انتظارات بر گرفته از روابط قبلی خصوصاً خانواده­ی هسته­ای و تشکیل یک واحد زناشویی مستقل را ندارند(کار^[۸]،۲۰۰۰). به همین دلیل در پژوهش حاضر به دنبال آن بودیم تا اثربخشی مشاوره­ی گروهی رویکرد ارتباطی ستیر را بر فرسودگی زناشویی و میل به طلاق زوجین را بررسی کنیم.

۱-۲- بیان مسأله

ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روﻧﺪ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻼق در ﺟﻬﺎن دردﻫـﺔ اﺧﻴﺮ انجام ﮔﺮﻓﺖ. آمار طلاق در ایران در سال­های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۱ به طور پیوسته در حال افزایش بوده و از ۹۴هزار طلاق در سال ۱۳۸۵به ۱۱۰ هزار در سال۸۷، ۱۳۷هزار در سال ۸۹ و۱۵۰هزار در سال ۹۱ رسیده است ﻃﺒﻖ آﻣﺎر رﺳﻤﻲ در اﻳـﺮان در سال۱۳۹۲ در مقابل هر ۵ ازدواج ثبت شده یک طلاق ثبت شده است و اﻳﺮان ﭼﻬـﺎرﻣﻴﻦﻛﺸـﻮرﺟﻬـﺎن از ﻧﻈـﺮ ﻣﻴﺰان ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻃﻼق ﺑﻪ ازدواج ﺷﺪه اﺳﺖ(پایگاه سلامت ایران، سازمان ثبت واحوال کشور، ۱۳۹۲). ﻃﺒـﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻃﻼق ﻓﺮاﻳﻨﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑه ﺑﺤﺮان ﻋﺎﻃﻔﻲ ﻫﺮ دو زوج ﺷﺮوع ﻣﻲ­ﺷﻮد و ﺑـﺎ ﺗـﻼش ﺑـﺮای ﺣـﻞ ﺗﻌـﺎرض از ﻃﺮﻳﻖ ورود ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﻧﻘـﺶ­ﻫـﺎ و ﺳـﺒﻚ زﻧـﺪﮔﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲ­ﻳﺎﺑﺪ. ﻣﻘﺼﻮد از ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﻃﻼق^[۹] ﻣﻴـﺰان ﺗﻤﺎﻳﻞ و ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪی زوﺟﻴﻦ ﺑﻪ ﺟﺪاﺷﺪن و ﮔﺴﺴﺘﻦ رواﺑﻂ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ، اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم دارای ﺳﻪ ﺑﻌﺪ ﺷــﻨﺎﺧﺘﻲ، ﻋــﺎﻃﻔﻲ و رﻓﺘــﺎری اﺳــﺖ، ﻛــﻪ در ﺑﻌــﺪ ﺷــﻨﺎﺧﺘﻲ ﺗﺼﻮرات ﻓﺮد در ﻣﻮرد ﻃـﻼق را در ﺑـﺮ ﻣـﻲ­ﮔﻴـﺮد و در ﺑﻌـﺪ ﻋﺎﻃﻔﻲ ﺷﺎﻣﻞ اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻮاﻃﻒ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﻓﺮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﻼق اﺳﺖ، ﺳﺮاﻧﺠﺎم

فصل اول: مقدمات و کلیات

ﺑﻌﺪ رﻓﺘﺎری ﻣﻴﺰان آﻣﺎدﮔﻲ رﻓﺘـﺎری ﻓﺮد را ﺟﻬﺖ ﻳﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﻃﻼق در ﺑﺮ ﻣـﻲﮔﻴـﺮد. در ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻠﺖ ﻃﻼق ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﻋﻮاﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، اﻗﺘﺼﺎدی و ﺣﻘﻮﻗﻲ، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﻓﺮدی و روان ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻋﺎﻃﻔﻲ، از اﻫﻤﻴﺖ وﻳـﮋه­ای ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳـﺖ .همچنین یکی از مراحل طلاق سرخوردگی و فرسودگی زناشویی است(براون ^[۱۰] ۲۰۰۰، به نقل از داوودی). یکی از مشکلات زناشویی که از عدم تناسب انتظارات با وافعیات ناشی می شود، فرسودگی زناشویی است زوجینی که انتظار دارند ازدواج و رابطه­ عاشقانه­ی آن ها تمام انتظارات و ایده­آل­هاشان را برآورده کند و حل مشکلات کوچک و بزرگ زندگی آنان باشد و به­شخصیت و زندگی شان معنا بخشد بیش از دیگران دچار فرسودگی می‌شوند(گراوند، ۱۳۸۹). انباشته شدن سرخوردگی­ها وتنش­های زندگی روزمره، سبب فرسایش می­ شود و سرانجام به فرسودگی می­انجامد(عطاری و همکاران، ۱۳۸۸). فرسودگی زناشویی ^[۱۱]واژه­ای است که به تازگی به حوزه­ خانواده راه یافته و از خستگی جسمی، روانی و عاطفی بین روابط زوجین حکایت می­ کند. هنگامی که زوجین با انتظارات بالا وارد یک رابطه می­شوند نمی ­توانند این انتظارات را برآورده کنند و دچار نوعی خستگی می­شوند که اصطلاحاً فرسودگی نامیده می­ شود. فرسودگی زناشویی حالت دردناک فرسودگی جسمی، عاطفی و روانی است که از عدم تناسب بین انتظارات و واقعیات ناشی می­ شود(پاینز^[۱۲]، ۱۳۸۱).

متغیر میل به طلاق ممکن است ازطریق برآورده نشدن نیازها و اهداف، شیوه ­های ضعیف مقابله، ناتوانی در مدیریت حوادث زندگی وانتقال احساسات به همسرایجاد شود(یانگ ولانگ^[۱۳]، به نقل از یوسفی، ۱۳۸۹).

همچنان که یکی از عوامل متغیر فرسودگی زناشویی نگفتن احساسات زوجین به همدیگر ‌می‌باشد اگر همسران نیازهای خود را مطرح نکنند یا در رابطه با همدیگر پی به

نیازهای یکدیگر نبرند و به راه ­حل مثبتی برای برآورده کردن نیازهایشان نرسند، خطر فرسودگی دو چندان می­ شود(بوون، به نقل از خواصی، ۱۳۸۹).

فصل اول: مقدمات و کلیات

‌بنابرین‏ رویکرد درمانی ارتباطی ستیر با توجه به متن بالا حا‌ئز اهمیت است. در حال حا ضر، خانواده درمانی با طیف وسیعی از شیوه ­های درمان، در درمان مشکلات متنوع زیستی، روانی و اجتماعی مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد. یکی از آن روش­ها، خانواده درمانی تجربه­گرا^[۱۴]

است که مدل ویرجینیا ستیر^[۱۵]زیر شاخه­ای از آن است. این مدل بر تعاملات شخصی بلافصل تأکید دارد(گلادینگ، ۱۳۸۶). روش ستیر به گونه ­ای است که به اعضاء کمک می­ کند تا الگوهای ناکارآمد خود را کشف کرده و احساسات خودشان از طریق شیوه ­های باز و همتراز درک و بیان کنند. ستیر به اعضاء کمک می­ کند تا به جای تکرار ناراحتی گذشته و بازگویی آن ها، تعاملاتشان را در زمان حال مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند( تامپسون^[۱۶] ۲۰۰۱ ، به نقل از بای، ۱۳۸۴ ).