گفتار دوم : نظام پدیدآورندگان در موافقت نامه (TRIPS)

جهت بررسی نظام حقوقی پدید آورندگان در موافقت نامه جنبه‌های تجاری حقوق مالکیت فکری (TRIPS) موارد زیر را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

بند اول : اصول و مبانی حمایت

ماده ۹ موافقت نامه در بند ۱ مقرر می‌دارد که اعضای می باید مقررات مندرج در مواد ۱-۲۲ کنوانسیون برن را به استثنای مقررات راجع به «حقوق معنوی»^[۲۰۴] مندرج در ماده ۶ مکرر، مراعات نمایند.^[۲۰۵] این مواد «مقررات اساسی»^[۲۰۶] کنوانسیون برن می‌باشند که به موجب آن ها حقوق خاصی برای پدید آورندگان تضمین شده و قواعد حمایتی و محدودیت هایی نیز مطرح گردیده است. ‌بنابرین‏ همه اعضای سازمان تجارت جهانی چه به کنوانسیون برن ملحق شده باشند یا نه می بایست این مقررات و نیز مقررات ضمیمه کنوانسیون را در خصوص اعطای تسهیلاتی به کشور های در حال توسعه مراعات نمایند. به علاوه موافقت نامه تعهداتی را بر اعضا تحمیل می‌کند که به موجب آن ها می باید حقوق خاصی بیشتر از کنوانسیون برن برای پدید آورندگان در نظر گرفته شود. ماده ۹ موافقت نامه بند ۲ به صراحت یک اصل عمومی را در زمینه حمایت از حقوق کپی برداری شامل مطالبی است که نمود عینی یافته و ابراز و اظهار شده باشند و اموری مانند ایده ها،^[۲۰۷] رویه ها،^[۲۰۸] روش های اجرایی^[۲۰۹] یا مفاهیم ریاضی^[۲۱۰] را در بر نمی گیرد یعنی آنچه مورد حمایت قرار می‌گیرد بیان و نمود عینی عقاید پدید آورنده است نه خود عقاید اطلاعات که در اثر مطرح شده است^[۲۱۱]. در واقع کپی رایت از کلمات، نت های موسیقی، نقاشی و سایر نمود هایی که فکر و عقیده در قالب آن ابراز شده، حمایت می- کند.

بند دوم : ذی نفع حمایت

منتفعین از حمایت در موافقت نامه تعریف نشده اما چون کنوانسیون برن به عنوان مرجع مقررات اساسی

کپی رایت در نظر گرفته شده، برای تعریف اشخاص ذی نفع در حمایت کپی رایت باید به کنوانسیون مراجعه نمود. در کنوانسیون برن ماده ای را ‌به این عنوان در نظر نگرفته اند اما چند ماده اشاراتی داشته که از مجموع آن ها می توان بهره برداران از حمایت را مشخص نمود. بند ۶ ماده ۲ کنوانسیون چنین مقرر می‌دارد:«این حمایت باید به نفع پدید آورنده و جانشینان قانونی از او اعمال شود»^[۲۱۲] منتفعین از حمایت مقرر در کنوانسیون برن علاوه بر خود پدید آورنده، جانشینان قانونی وی نیز می‌باشند که عبارتند از: وارثان پدید- آورنده به عنوان جانشینان قهری او و نمایندگان پدید آورنده، در مواردی که قانون ملی امکان این انتقال را پیش‌بینی کرده باشند.^[۲۱۳] ‌در مورد امکان قانونی ا ‌انتقال حقوق کپی رایت، به طور خلاصه متذکر می‌شویم که قوانین برخی کشور ها، قابلیت واگذاری حقوق، البته به استثنای حقوق معنوی را که همواره متعلق به خود پدید آورنده اثر می‌باشد، پذیرفته اند بدین ترتیب پدید آورنده می‌تواند حقوق خود را به شخص حقیقی یا حقوقی دیگری انتقال دهد و از آن پس انتقال گیرنده، دارنده کپی رایت تلقی می شود. تعدادی دیگر از کشور ها، هر چند خود حقوق کپی رایت را قابل واگذاری به غیر نمی دانند اما اعطای مجوز و پروانه به غیر را مجاز دانسته و از این طریق به همان آثار عملی انتقال دست می‌یابند. با اعطای مجوز به غیر، پدید آورنده همچنان دارنده کپی رایت باقی می ماند اما به شخص دیگر اجازه می‌دهد که تمام یا قسمتی از حقوق وی را احتمالاً با محدودیت هایی اعمال نماید. در مواردی که چنین مجوزی شامل تمامی حقوق راجع به کپی رایت (البته به جز حقوق معنوی) در طول مدت حمایت از آن باشد، دارنده مجوز در برابر اشخاص ثالث نسبت به تمامی اهداف کاربردی و مقاصد علمی کپی رایت، همان جایگاه دارنده کپی رایت را خواهد داشت. کنوانسیون برن تعریفی از پدید آورنده ارائه نمی کند ولی روشن است که در کنوانسیون پدید آورنده به فرد انسانی اطلاق می شود که به عنوان شخص حقیقی، اثری را به وجود آورده است. خلق اثر فکری، ملازمه با هوش و احساس دارد که از خصوصیات انحصاری اشخاص حقیقی است. لذا دارنده کپی رایت نیز نوعاً، لااقل در ابتدای امر کسی است که خالق اثر می‌باشد.

برای شناسایی پدید آورنده اثر ادبی و هنری و کسی که حق اجرای حقوق کپی رایت را دارد ماده ۱۵ کنوانسیون برن اماره زیر را پیش‌بینی نموده است: فردی که نامش به طور معمول بر روی اثر انعکاس یافته، مؤلف و پدید آورنده اثر تلقی می شود حتی اگر این نام به صورت مستعار بوده اما در هویت مؤلف تردید نباشد، مگر آن که خلاف این امر ثابت شود. لذا در صورت فقدان اثبات این فرض، فردی که نامش بر روی اثر است حق دارد در دادگاه های کشور های عضو اتحادیه در فرض نقض کپی رایت، اقامه دعوی نماید.^[۲۱۴]

بند سوم : موضوع حمایت