علاوه بر موارد عنوان شده در اهمیت تعهد سازمانی می توان گفت کارکنانی که به سازمان متعهد می‌باشند همواره و در تمامی مراحل زندگی ، حتی پس از بازنشستگی نیز این انگیزه را در خود حفظ کرده و همیشه سعی در ایجاد چهره مناسبی از سازمان خود در جامعه دارند و در مقابل مشکلات سازمان احساس مسئولیت داشته و به موفقیت‌های آن نیز افتخار می‌کنند .

۲-۲-۳-شرایط ایجاد تعهد سازمانی

برای ایجاد تعهد سه مرحله مطرح است :

1. 1. پذیرش^[۷۴] : در این مرحله شخص نفوذ دیگران را برای به دست آوردن چیزی مانند حقوق می پذیرد .

1. 1. تعیین هویت کردن یا همانند سازی : در این مرحله شخص نفوذ خود را به منظور ادامه روابط ارضاکننده و خود مطرحی می پذیرد .افراد به خاطر پیوستن به سازمان احساس غرور می‌کنند.

1. درونی شدن ^[۷۵]: در این مرحله فرد متوجه می شود که ارزش های سازمان ماهیتاً و ذاتاً پاداش دهنده هستند و با ارزش های شخصی فرد منطبق می‌باشند .

چنانچه ایجاد تعهد را به شیوه بالا قرار دهیم به ما کمک خواهد کرد که بدانیم سازمان‌های مختلف چگونه در بین نیروی انسانی خود تعهد ایجاد می‌کنند . در واقع می توان این سازمان‌ها را بر اساس نوع تعهدی که از طریق آن ها نشان داده شده است طبقه بندی کرد .به طور مثال سازمان‌های مذهبی از اعضایی تشکیل یافته که ارزش های سازمان در آن درونی شده است .

سازمان های ژاپنی و سازمان‌هایی که دارای فرهنگ قوی سازمانی هستند ، به وسیله اعضایی که خودشان را با سازمان تعیین هویت می‌کنند شناخته می‌شوند .این افراد خودشان را با سازمان تعیین هویت می‌کنند و شناخته می‌شوند چرا که این سازمان‌ها خواهان چیزهایی هستند که برای اعضای آن ها ارزشمند است . نهایتاًٌ زمانی که در بعضی از سازمان‌ها (یا بهتر است گفته شود در اکثر سازمان‌ها ) اعضا دستورات را می‌پذیرند اما ممکن است تعهد کمی نسبت به سازمان داشته باشند ، بدین معنا است که فرد بیش از تبادل کار برای پول و مقام متعهد به سازمان نیست .(خلج ، ۱۳۸۸ ،۱۳۷ )

برای تبیین بهتر موضوع نمودار نمودار هرم سطوح تعهد را در شکل زیر می بینید :

شکل شماره ۲-۱۴ –هرم سطوح تعهد (برگرفته از خلج ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، ۱۳۸۸، ۱۳۸)

سازمان مذهبی

سازمان اداری دارای فرهنگ قوی

سایر سازمان‌های متوسط با فرهنگ متوسط و ضعیف

سطح عالی تعهد

تعیین هویت با سازمان

درونی شدن ارزش های سازمان

تعهد خاص پول و مقام

سطح خوب تعهد سازمانی

سطح متوسط و پایین تعهد

۲-۲-۳-۱-پیش شرطهای تعهد سازمانی

1. پیش شرطهای تعهد عاطفی عبارتند از :

• • چالش شغلی

• • وضوح نقش

• • وضوح اهداف

• • مشکل بودن هدف

• • پذیرش مدیریت : میزانی که مدیریت پیشنهادات کارکنان را می پذیرد .

• • انسجام کارکنان

• • تبعیت پذیری سازمان

• • بازخور

• مشارکت

این متغیرها تحت عنوان متغیرهای تجربه کار می­باشند که به دو گروه تقسیم می­شوند:

1. 1. متغیرهایی که نیاز کارمند را به احساس آرامش و راحتی از نظر فییکی و روانی تأمین می­ کند.

1. متغیرهایی که به احساس شایستگی کارمند در نقشی که به او سرده شده کمک می­ کند.

متغیرهایی که در گروه اول قرار ‌گرفته‌اند و با تعهد همبستگی دارند عبارتند از:

• • تحقیق انتظارات پیش از ورود به سازمان

• • برابری و رعایت عدالت در توزیع پاداش­ها

• • وابستگی و قابلیت اعتماد به سازمان

• • حمایت سازمانی

• • وضوح نقش

• • رهایی از تعارض

• سبک رهبری

همچنین متغیرهایی که در گروه دوم قرار ‌گرفته‌اند شامل:

• • تحقق اهداف

• • استقلال در کار

• • منصفانه بودن پاداش مبتنی بر عملکرد

• • چالش شغلی

• • قلمرو شغل

• • فرصت پیشرفت و ارتقای شغلی

• • فراهم بودن فرصت کافی جهت ابراز عقاید و نظرات شخصی

• • مشارکت در تصمیم گیری

• اهمیت شخصی برای سازمان (حسن پور ، ۱۳۸۷ ،۹۷-۹۵)

۲-۲-۳-۲-پیش شرط­های تعهد مستمر

• • حجم سرمایه گذاری­های (اندوخته­های) فرد در سازمان که شامل مهارت ­ها، آموزش، تغیر محل زندگی و سرمایه گذاری­های فرد می­باشند.

• • درک قابلیت دستیابی به جایگزین­های شغلی

• در نهایت مطرح می­ شود که بعد تکلیفی تعهد سازمانی به وسیله تجربیات فرد قبل از ورود به سازمان (اجتماعی شدن خانوادگی ـ فرهنگی) و هم بعد از ورود فرد به سازمان (اجتماعی شدن سازمانی) تحت تأثیر قرار ‌می‌گیرد. ‌در مورد اجتماعی شدن خانوادگی ـ فرهنگی یک کارمند اگر افراد مهم برای او (مثل والدین) مدت طولانی در یک سازمان مشغول بوده باشند و یا بر وفاداری به یک سازمان تأکید کرده باشند تعهد تکلیفی قوی به سازمان دارد. با توجه به اجتماعی شدن سازمانی، مطرح می­ شود که کارکنانی که راهنمایی می­شوند که باور کنند (به وسیله شیوه ­های مختلف سازمانی) که سازمان وفاداری آن­ها را انتظار دارد، احتمالاً تعهد تکلیفی قویتر نسبت به آن سازمان دارند. مدل سه بخشی تعهد سازمانی به صورت شکل صفحه بعد نمایش داده می­ شود. (حسن پور ، ۱۳۸۷ ،۹۷-۹۶)

شکل شماره ۲-۱۵- مدل سه بخشی سازمانی می یر و آلن (برگرفته ‌از حسن پور ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، ۱۳۸۷، ۹۸)

تعهد رفتاری

تعهد عاطفی

ویژگی­های شغلی

تجربیات کاری

ـ احساس آرامش

ـ شایستگی

ویژگی­های ساختاری

ویژگی­های فردی

سرمایه گذاری­ها

فرصت­های شغلی جایگزین

اثر پذیری (اجتماعی شدن)

سرمایه گذاری سازمان

جبران متقابل

تعهد مستمر

تعهد تکلیفی

ترک خدمت

رفتارهای شغلی

ـ عملکرد

ـ غیبت

رفتارهای مبتنی بر تبعیت سازمانی

۲-۲-۴-مراحل توسعه تعهد سازمانی

تعهد شامل ۵ مرحله توسعه می‌باشد (بریکمن ، سورنتینو ، ورتمن)^[۷۶] این مراحل که تعامل پویای شخص با محیط را مشخص می‌کنند شامل : شناسایی ، آزمایش ، اشتیاق ، رفع خستگی و یکپارچگی می‌باشند که ضمن اینکه هر مرحله شرایطی را برای ورود به مرحله بعدی فراهم می آورد ، یک آگاهی کلی در خصوص اینکه اشخاص چگونه متعهد شوند را نیز ارائه می‌دهند .

1. 1. مرحله اول : اکتشاف در این مرحله اشخاص از نتایج برقراری ارتباط مثبت با سازمان مطلع می‌شوند .

1. 1. مرحله دوم آزمایش در این مرحله اشخاص عناصر منفی تعهد سازمانی را کشف کرده و میزان اشتیاق و توانایی شان را برای بیان این عناصر می سنجند .

1. 1. مرحله سوم : اشتیاق در این مرحله عناصر مثبت و منفی در مراحل اول و دوم ترکیب شده و افراد با نگرشی مثبت نسبت به سازمان و یا تعهدی مشتاقانه و از روی میل برای رسیدن به اهداف و ارزش‌های سازمانشان مشارکت می‌کنند .