ـ خاک های کوهپایه ای
در اراضی کوهپایه ای پست و بلند و کم و بیش شیب دار تشکیل شده ­اند، فراوانی گیاه و شدت اثر شیمیایی آب­و­هوایی بر روی سنگ های آهکی، کنگلومراها و ماسه سنگ­های متعلق به دوره­ های ژوراسیک، کرتاسه و دوران سوم موجب تشکیل خاک هایی گردیده اند که به خاک­های قهوه ای جنگلی و قرمز و زرد پودزولیک معروف هستند.
خاک های قرمز و زرد پودزولیک از جمله خاک­های اسیدی هستند که در مناطق با رطوبت زیاد تشکیل می گردند. این خاک ها معمولاً روی شیب های متوسط تا زیاد و تپه ­ماهورهای ساحلی خزر واقع شده اند. و دارای زهکشی متوسط تا خوبی هستند که معمولاً پوشیده از جنگل هایی از گونه ممرز، نارون، و راش هستند. بهترین نحوه استفاده از این اراضی درصورتیکه دارای شیب متوسط تا زیاد باشند ایجاد جنگل مصنوعی و در بعضی موارد کشت چای در دامنه های نسبتاً کم شیب نیز مناسب است.
از دیگر خاک های این گروه خاک قهوه­ای جنگلی است . این خاک­ها معمولاً بر روی شیب­های تند همراه با پستی و بلندی یافت می شوند. زهکشی خارجی این خاک­ها متوسط تا خوب و زهکشی داخلی انها متوسط تا ضعیف است. گیاهان بومی این نواحی بصورت جنگل های برگ­ریز است که عمدتاً از راش، ممرز و بلوط تشکیل شده اند.
ـ خاک­های تپه ماهوری و کوهستانی
منشاء خاک­های کوهپایه­ای و کوهستانی عموماً سنگ­های آهکی و رسوبی خروجی هستند. این خاک­ها به تناسب شرایط اقلیمی و ارتفاعی خصوصیات متفاوتی دارند. گروهی از آنها که از سنگ مادر آهک دار به وجود آمده­اند، در ناحیه خاک­های قهوه­ای جنگلی و رنزینا واقع شده اند و گروه دیگری که از سنگ و ماسه سنگ منشاء گرفته اند، در ناحیه پودزولیک و سرانجام دسته­ای که منشاء سنگ های خروجی دارند در خاک های قهوه­ای جنگلی و پودزولیک قرار دارند.
منشاء این خاک ها مستقیماً با سنگ مادر زیرین خود مربوط است. تضد شدید شرایط آب و­هوای در شب و روز و زمستان و تابستان و عریان بودن سنگ ها در مقابل عوامل بیرونی و عناصر اقلیمی موجب تخریب سریع آنها شده و به تشکیل خاک کمک می کند. از عمده­ترین خاک­های این گروه در منطقه مورد مطالعه می توان به خاک های لیتوسل در ناحیه خاک­های برون جنگلی و رنزینا که از سنگ آهک، سنگ جوش و سنگ رس تا شیست و گنیس و سنگ­های آتشفشانی بوجود آمده­اند، خاک­های لیتوسل خروجی در ناحیه قهوه­ای و سیزوم و خاک های لیتوسل آهکی در ناحیه خاک های براون و چست نات اشاره نمود.
۴-۲-۳-۲ رژیم رطوبتی خاک ها
رژیم رطوبتی خاک در تشکیل و تحویل خاک نقش مهمی را ایفا می کند. بطور کلی آب موجود در خاک در یکی از سه حالت ذیل خواهد بود :
الف: مرطوب تا حالت اشباع
ب: نیروی ثقل بیش از نیروی جاذبه آب توسط خاک بوده و در این حالت آب به طبقات پایین منتقل می شود.
ج: نیروی مکش بین آب و ذرات خاک بیش از نیروی ثقل است که این امر باعث جذب آب توسط خاک می شود.
منظور از رژیم رطوبتی خاک که در این مبحث مطرح گردیده، وجود یا عدم وجود آب زیرزمینی یا آبی است که با فشار کمتر از ۱۵ اتمسفر و یا بیشتر از آن باشد باعث متوقف شدن یا انهدام اکثر گیاهان می گردد
که در این حالت خاک را اصطلاحاً خشک و در حالتی که فشار بین صفر و ۱۵اتمسفر باشد خاک را مرطوب می نامند.
رژیم رطوبتی خاک، براساس وجود یا عدم وجود آب زیرزمینی، قدرت نگهداری آب توسط خاک مرطوب یا خشک بودن مقطع رطوبتی و گاهی با توجه به میانگین درجه حرارت سالیانه، رژیم رطوبتی خاک به انواع پوستیک، زریک، آریدیک، آکویک و یودیک تقسیم می شود.
۴-۲-۳-۳ رژیم حرارتی خاک ها
رژیم حرارتی خاک به میزان متوسط درجه حرارت خاک در ۵۰ سانتی متر اول خاک و یا به میزان درجه حرارت خاک در منطقه ای که خاک به یک طبقه سنگی یا شبه سنگی محدود می شود، اطلاق می گردد.
درجه حرارت خاک از عوامل بسیار مهم است و تاثیر زیادی در رشد گیاهان و تشکیل خاک دارد. در دمای کمتر از صفر درجه فعالیت حیاتی در خاک متوقفذ می شود.
درجه حرارت از افقی به افق دیگر خاک فرق می کند. تغییرات روزانه­ی دمای هوا، تأثیر مستقیمی در میزان دمای خاک تا اعماق ۵۰ سانتی متری دارد و نوسان آن بویژه در خاک اقلیم خشک که تغییرات درجه حرارت در ۵/۲ سانتی متری خاک سطحی تا ۵۵ درجه سانتی ­گراد بالغ می شود.
درجه حرارت خاک را می توان از ارقام هواشناسی تخمین زد. به عنوان مثال: میانگین درجه حرارت سالانه ی خاک را می توان با افزودن یک واحد به میانگین درجه حرارت سالانه­ی هوا، بدست آورد (کردوانی، ۱۳۷۸؛ ۲۸۸ و ۲۸۹).
۴-۲-۳-۴-رژیم حرارتی خاک منطقه مورد مطالعه
با توجه به مطلب ذکر شده و براساس نقشه رژیم رطوبتی و حرارتی خاک ها و براساس آمار هواشناسی گروه مطالعات اقلیم، یک نوع رژیم حرارتی خاک در این منطقه وجود دارد و با توجه به مطالعات هواشناسی و همچنین با در نظر گرفتن این اختلاف درجه حرارت زمستان و تابستان بیش از ۵ درجه سانتی ­گراد و دمای خاک بیش از ۱۵ درجه سانتی گراد می باشد، بنابراین رژیم حرارتی خاک­های منطقه مورد مطالعه در این پژوهش ترمیک می باشد (منابع طبیعی لاهیجان، ۱۳۸۵).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۲-۳-۵ گروه های هیدرولوژکی خاک ها
پس از بررسی­شرایط فیزیکی واحدهای مختلف اراضی از لحاظ بیرون­زدگی سنگی، عمق خاک سطحی، درز و شکاف­های موجود، گروه ­های هیدرولوژیکی خاک­ها طبق روش حفاظت خاک امیرکا موسوم به SCS تهیه گردید.
گروه ­های هیدرولوژیکی خاک عنصر مهمی بر روی ارتفاع هرز آب دارد. گروه های اصلی هیدرولوژیکی خاک توسط روش SCS عبارتند از :
۱٫گروه A : خاک­هایی هستند که آبدوی کمی تولید می­ کنند. این خاک­ها حتی هنگامی که کاملاً خیس باشند قابلیت نفوذ زیادی دارند، مانند خاک های ماسه­ای یا شنی با عمق زیاد. نفوذپذیری این خاک­ها بین ۵/۷ تا ۶/۱۱ سانتی متر در ساعت متغیر است. (رفاهی، ۱۳۷۹؛ ۲۲۲).

2. 2. گروه B : خاک­هایی هستند که روان آب متوسطی تولید می کنند. این خاک­ها حتی هنگامی که کاملاً خیس باشند قابلیت نفوذ متوسطی دارند. در این گروه خاک ها می توان خاک های با بافت نسبتاً ریز مانند خاک های شنی لومی، خاک های شنی همراه با مقدار کمی رس را نام برد. نفوذپذیری آنها بین ۸/۳ تا ۵/۷ سانتی متر در ساعت است (رفاهی، ۱۳۷۹؛ ۲۲۲ و ۲۲۴).

2. 2. گروه C: خاک­هایی هستند که آبدهی نسبتاً زیادی تولید می­ کنند قابلیت نفوذ این خاک ها هنگامی که کاملاً خیس باشند نسببتاً کم است. اغلب دارای بافت سنگین تا خیلی سنگین می باشد. مانند خاک های مخلوط رس و سیلت و همچنین خاک های لوم رسی. در پروفیل برخی از این خاک ها یک لایه غیرقابل نفوذ وجود دارد. نفوذپذیری این خام ها بین ۳/۱ تا ۸/۳سانتی متر در ساعت است (رفاهی، ۱۳۷۹؛ ۲۲۴).

۴٫گروه D: خاک­هایی هستند که روانآب زیادی تولید می کنند و قابلیت نفوذ آنها هنگامی که مرطوب باشد کم است. نفوذ پذیری آنها کم تر از ۳/۱ سانی متر در ساعت می باشد. این گروه عمدتاً شامل : خاک های رسی با ظرفیت آماس­پذیری زیاد، خاک­هایی که سفره­ی آب زیرزمینی به طور دائم در آنها بالاست، خاک هایی که در آنها لایه­ی رسی سخت نزدیک سطح خاک است و همچنین خاک­های کم عمق بر روی مواد غیرقابل نفوذ (رفاهی، ۱۳۷۶؛ ۲۲۴).
گروه ­های هیدرولوژیکی خاک­های منطقه با توجه به بافت، عمق، ساختار زمین شناسی و سایر موارد از نوع گروه C می باشند.
۴-۲-۳-۶ واحدهای اراضی خاکهای محدوده مورد مطالعه
واحد اراضی ۱٫۱
متشکل از کوههای بسیار مرتفع با قلل تیز و کشیده و متشکل از سنگهای آهکی دولومیت، شیل و ماسه سنگ با شیب ۵٠ تا ١٠٠ درصد که در ارتفاع بین ٢٠٠٠ الی ۴۰۰۰ متر از سطح دریا قرار دارند اکثراً بدون پوشش خاکی و یا دارای خاکهای کم عمق همراه با برون زدگی سنگهای بسیار زیاد است از عوامل محدود کننده اراضی فوق شیب بسیار تند و عدم پوشش خاکی همراه با فرسایش بسیار زیاد است که جهت بهرهبرداری از استعداد فوق، بعد از انجام عملیات آبخیزداری و جلوگیری از فرسایش و کنترل چرا میتواند برای چرای دام در قسمتهای محدود از استعداد متوسط برخوردار باشد.
واحد اراضی ۱٫۳
کوههای جنگلی کم ارتفاع از سلسله جبال البرز با قلل مدور متشکل از ماسه سنگ و شیل آهکی بعضاً توف و سنگهای آذرین و دگرگونی با شیب بین ٢۵ تا ۶٠ درصد و در ارتفاع ٨٠٠ متر از سطح دریا قرار گرفته و از خاکهای اسیدی نیمه عمیق تا عمیق با بافت سنگین شکل گرفته بعد از عملیات عمرانی، نظیر جلوگیری از فرسایش و قطع بیرویه جنگل و کنترل چرا از استعداد زیادی برای جنگل و چرای کنترل شده دام برخوردار خواهد شد.
واحد اراضی ۱٫۵
کوههای جنگلی مرتفع در سلسله جبال البرز، با قلل تیز، متشکل از سنگهای آهکی و شیل و توف سنگهای آذرین و دگرگونی با شیب ۵٠ تا بیش از ١٠٠ درصد و در ارتفاع ٣٠٠ تا ٢۵٠٠ متر از سطح دریا قرار دارد که از خاکهای کم عمق تا نیمه عمیق یکنواخت با بافت سنگین تشکیل شده است. از عوامل محدود کننده این واحد، شیب بسیار تند و آبروی کم که بعد از عملیات جلوگیری از قطع بیرویه درختان و جلوگیری از چرای بیرویه از استعداد زیادی برای بهرهبرداری از جنگل صنعتی و چراگاه مناسب دام در بعضی از مناطق برخوردار خواهد بود.
واحد اراضی ۱٫۷
کوه های مرتفع با قلل مدور متشکل از توف ها و خاکسترها و گدازه های اسیدی آتشفشانی و یا سنگ های دگرگونی با شیب ۵۰ تا ۱۰۰ درصد و ارتفاع ۲۰۰۰ تا ۲۳۰۰ متر از سطح دریا. خاک این منطقه بسیار کم عمق تا نیمه عمق سنگلاشی با بیرون زدگی های سنگی زیاد.
واحد اراضی ۴٫۱
دشت­های دامنه ای با شیب ملایم و کمی پستی و بلندی (با خاک نیمه عمیق تا عمیق) بر روی تشکیلات شست و گرانیت و گنیس با شیب ۲ تا ۵ درصد. و خاک های اسیدی نیمه عمیق تا عمیق با بافت سنگین همراه با لکه های اکسید آهن .
واحد اراضی۴٫۲
قسمت های پایین دشت های دامنه ای نسبتاً مسطح با شیب ۵/۰ تا ۱ درصد با خاک های اسیدی عمیق با بافت بسیار سنگین همراه با منقوطه های رنگی .
واحد اراضی ۷٫۲
دشت های سیلابی همراه با بقایای سطوح مرتفع قدیمی، با شیب ۵/۰ تا ۲ درصدی. در اراضی طشتکی خاک های عمیق رسی که تحت تاثیر آب های زیرزمینی قرار گرفته و در حاشیه بستر مسیل ها و آبرفت های بادبزنی خاک های اسیدی عمیق، با بافت متوسط تا سنگین می باشد.
مطابق با نقشه تیپ اراضی محدوده مورد مطالعه روستای پیلدره در تیپ اراضی ۱٫۳ واقع گردیده است.
شکل ۴-۱۶-نقشه تیپ اراضی در محدوده مورد مطالعه
۴-۲-۴-توپوگرافی
آنجائیکه پارامترهای اقلیمی نسبت به ارتفاع تغییر می­ کند بنابراین ارتفاع یک حوضه می ­تواند بیانگر موقعیت آن باشد مثلاً دما همیشه به ازای افزایش ارتفاع کاهش نشان می دهد. بارش نیز نوسانات زیادی نسبت به ارتفاع دارد. به هرحال ارتفاع نقش مهمی در میزان ونوع بارندگی، میزان تبخیر وتعرق وپوشش گیاهی حوضه داشته و در نتیجه روی ضریب رواناب اثر می گذارد و این امر نیز در میزان فرسایش حوضه موثرتر است بطور مثال در حوضه­های مرتفع که نوع بارش عمدتاً بصورت برف است هیدرولوژی آن متفاوت از حوضه های پست که دارای رگبار است می باشد ودر چنین حوضه هایی  مقدار حداکثر دبی سیلاب با یک تأخیر زمانی نسبت به بارش به وقوع می پیوندد. در حالی که در حوضه های دارای رگبار حداکثر دبی سیلاب همراه با حداکثر بارندگی است.
پستی و بلندی های سطح زمین و به طور کلی توپوگرافی این محدوده، از عوامل مؤثر در حرکات توده ای می باشد. در این زمینه از عوامل توپوگرافی که در حرکت توده ای و به خصوص لغزش مؤثرند عبارتند از :