به اعتقاد رشید و همکاران^[۸] (۲۰۱۲: ۵۰) یکی از بحث‌برانگیزترین ناسازگاری‌ها در حیطه مالی رفتاری، اطمینان بیش‌ از حد موجود در سطوح مدیران اجرایی است و توجه زیادی به اطمینان بیش‌ از حد در حیطه مالی شرکت‌ها جلب شده است و پژوهش‌های اخیر، نظیر لین و همکاران^[۹] (۲۰۰۵)، بن‌دیوید و همکاران^[۱۰] (۲۰۰۷)، چن و همکاران^[۱۱] (۲۰۱۱)، وو^[۱۲] و لیو^[۱۳] (۲۰۱۱) و دشماخ و همکاران (۲۰۱۳) اثرات اطمینان بیش‌ از حد و اختیار عمل^[۱۴] مدیریتی را در تصمیم‌گیری‌های مالی کلیدی شرکت، مورد بررسی قرار داده‌اند. به‌کارگیری اختیار عمل مدیریت، همواره در اتخاذ تصمیم‌های سیاست تقسیم سود به وسیله مدیریت نمود می‌یابد. پژوهش‌هایی در بازارهای مالی توسعه‌یافته انجام شده است، ولی بازارهای توسعه‌نیافته و در حال ظهور، هنوز در حال بررسی است (رشید و همکاران، ۲۰۱۲: ۵۰).

دنیل و همکاران^[۱۵] (۱۹۹۸) بیان کردند که تأثیر اطمینان بیش از حد بر اطلاعات شخصی و خصوصی قوی‌تر است و بر اطلاعاتی که به طور گسترده نگه‌داری و پذیرفته می‌شوند، ضعیف‌تر است. باورهای مدیریت درباره برخی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری ممکن است بر اساس اطلاعات شخصی باشد، در حالی که برای دیگران، باورهای مدیر ممکن است به اطلاعات عمومی‌ای که به طور گسترده‌ای در دسترس است، وابسته باشد. اطمینان بیش از حد مدیریت ‌در مورد اول نسبت به دومی تأثیر بیشتری دارد. برای ترکیب این ویژگی اطمینان بیش از حد، باید بین پروژه های ابتکاری (پروژه هایی که بر اساس اطلاعات شخصی مدیریت ارزیابی می‌شوند) و پروژه های رشدی که ‌منعکس کننده فرصت‌های رشد^[۱۶] شرکت است و به طور عمومی مشاهده می‌شوند و مدیریت درباره آن‌ ها هیچ اطلاعات خصوصی ندارد، تفاوت قائل شد (دشماخ و همکاران، ۲۰۱۳: ۴۴۶). از این رو در این پژوهش، تأثیر اطمینان بیش از حد مدیریت بر فرصت‌های رشد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی می‌شود.

آلن^[۱۷] و مایکلی^[۱۸] (۲۰۰۳) بیان کردند که بازار به طور متوسط نسبت به خبر افزایش در سود تقسیمی واکنش مثبت و نسبت به خبر کاهش در سود تقسیمی واکنش منفی نشان می‌دهد. رایج‌ترین توضیح برای این واکنش فرضیه‌های علامت‌دهی است که بر مبنای آن افزایش سود اعلامی به وسیله مدیریت، خبر از جریان‌های نقد بالاتری می‌دهد. بومن^[۱۹] (۲۰۰۹) و دشماخ و همکاران (۲۰۱۳) بیان کرده‌اند که اطمینان بیش از حد مدیریت بر این واکنش بازار تأثیر دارد. از این رو، در این پژوهش سعی شده است تا این تأثیر در بورس اوراق بهادار تهران تبیین شود.

این مطالعه به ادبیات نوپای تأثیر غیرمنطقی بودن مدیریت بر سیاست‌های مالی شرکت می‌افزاید و در شناسایی یکی از دلایلی که ممکن است توضیح دهد چرا شرکت‌ها سود پرداخت می‌کنند، سهم بسزایی دارد. همان طور که اندازه و سودآوری مهم است، توضیح انحراف‌های مقطعی سود و دلیل تصمیم به تقسیم سود به وسیله مدیران و به‌تبع آن شرکت‌ها نیز مهم است. مدیران نسبت به یک وضعیت خاص (مثلاً تغییر تقاضای سرمایه‌گذاران برای سود سهام) واکنش نشان می‌دهند. در این مطالعه تأثیر ویژگی‌های شخصیتی مدیران بر عکس‌العمل آن‌ ها نشان داده می‌شود و ممکن است سیاست‌های شرکت را نیز توضیح دهد.

سؤال اصلی پژوهش این هست که آیا اطمینان بیش‌ از حد مدیریت می‌تواند به بیان برخی از جنبه‌های سیاست تقسیم سود کمک کند؟ ‌بنابرین‏، تأثیر اطمینان بیش‌ از حد مدیریت بر سیاست تقسیم سود شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

۱-۳- اهمیت و ضرورت پژوهش

سیاست تقسیم سود، مورد توجه نظریه‌پردازان مالی قرار گرفته است. این موضوع، یکی از بحث‌برانگیزترین موضوع‌های ادبیات مالی است و هنوز هم جایگاه برجسته‌اش را حفظ ‌کرده‌است. بسیاری از پژوهشگران، نظریه هایی را ابداع و شواهد تجربی ‌در مورد عوامل تعیین‌کننده سیاست سود سهام یک شرکت ارائه داده‌اند. با این حال، موضوع سود سهام هنوز حل نشده است (بن‌ناکور و همکاران، ۲۰۰۶: ۱). سیاست تقسیم سود مهم است؛ نه ‌فقط به‌دلیل مبلغ پولی که در آن درگیر است و ماهیت تکراری تصمیم، بلکه به‌خاطر اینکه سیاست تقسیم سود با اکثر تصمیم‌های مالی و سرمایه‌گذاری که شرکت اتخاذ می‌کند، دارای ارتباط نزدیکی است و درک سیاست پرداخت سود ممکن است به ما برای درک بهتر جنبه‌های دیگر این سیاست کمک کند (آلن و مایکلی، ۲۰۰۳: ۳).

تقسیم سود، عاملی اثرگذار بر سرمایه‌گذاری‌های پیش روی شرکت‌ها است؛ هرچقدر که سود بیشتری تقسیم شود، منابع داخلی شرکت به منظور اجرای پروژه های سرمایه‌گذاری، کمتر خواهد شد و نیاز به منابع مالی خارج از شرکت، بیشتر می‌شود که می‌تواند بر قیمت سهام شرکت‌ها در آینده تأثیر داشته باشد؛ لذا، مدیران (با هدف حداکثر کردن ثروت سهام‌داران) همواره باید بین علایق مختلف سهام‌داران، تعادلی را برقرار نمایند تا هم فرصت‌های سودآور سرمایه‌گذاری را از دست نداده باشند و هم سود نقدی موردنیاز بعضی از سهام‌داران را بپردازند؛ ‌بنابرین‏، تصمیم‌های تقسیم سود که از سوی مدیران شرکت‌ها گرفته می‌شود، بسیار حساس و دارای اهمیت است (مهرانی و تالانه، ۱۳۷۷: ۲۹).

در ایران پژوهش‌هایی که بر روی سیاست تقسیم سود صورت گرفته است، هیچ‌کدام ویژگی‌های رفتاری مدیریت را در این بررسی‌ها دخالت نداده‌اند. از آنجا که مسأله سود سهام به طور کامل حل نشده است، در این پژوهش با بررسی تأثیر اطمینان بیش از حد مدیریت بر سیاست تقسیم سود شرکت‌ها سعی شده است که یکی از این ویژگی‌های رفتاری مدیریت در بررسی سیاست تقسیم سود شرکت‌ها دخالت داده شود، تا به درک بهتر جنبه‌های دیگر سیاست تقسیم سود کمک کند.