۱۲۰۵۱۸۹۷۹۸/۱۷۰۱۴۱۴/۲۵۱۴۸۰۱۲/۹۹۲۰۵۱

۴-۳- آزمون نرمال بودن داده ها (آزمون جارکو-برا)

برای آزمون فرضیات تحقیق از آمار استنباطی استفاده می­ شود. جهت انتخاب روش آماری مناسب،ابتدا باید مشخص شود که داده ­های جمع ­آوری­شده از توزیع نرمال برخوردار­است یا غیر­نرمال.چون درصورت نرمال بودن توزیع داده ­های­جمع ­آوری شده برای آزمون فرضیه ­ها ‌می‌توان از آزمون­های پارامتریک،و در صورت غیر­نرمال بودن می­بایست از آزمون­های ناپارامتریک استفاده نمود. ابتدا آزمون جارکو-برا جهت بررسی نرمال بودن داده ­ها انجام شده­است.چنانچه سطح معناداری آزمون جارکو-برا از ۰۵/۰ بیشتر باشد دلالت بر نرمال بودن داده ­ها دارد:

داده ­ها­ی متغیر i دارای توزیع نرمال است.

داده ­ها­ی متغیر i دارای توزیع نرمال نیست.

همان‌ طور که در جدول ۴-۳ نشان داده شده است، نتایج آزمون جارکو-برا دلالت بر نرمال بودن داده ­ها دارد زیرا P-valueیا سطح معناداری آزمون برای متغیرهای تحقیق بیشتر از ۰۵/۰ می‌باشد:

جدول۴-۳: نتایج آزمون جارکو-برا

ردیف
متغیر
تعداد
جارکو-برا
P-value
نتیجه گیری

۱

محافظه ­کاری در گزارشگری مالی

۱۲۸۱

۶۸۶/۰

۷۳۵/۰

نرمال

۲

کیفیت اقلام تعهدی سرمایه­درگردش

۱۲۸۱

۱۷۴/۰

۲۰۰/۰

نرمال

۴-۴- آزمون فرضیات پژوهش

در این بخش به منظور تأیید یا رد فرضیات پژوهش به آزمون آن ها پرداخته می­ شود. فرضیه اول به بررسی رابطه استراتژی­ های سرمایه­درگردش و کیفیت اقلام تعهدی مرتبط با سرمایه­درگردش می ­پردازد. استراتژی­ های سرمایه در­گردش شامل ۳ بخش استراتژی جسورانه، میانه­رو و محافظه­کار ‌می‌باشد. در جدول زیر تعداد شرکت­ها به تفکیک استراتژی­ها بیان ‌شده‌اند. همان‌ طور که در جدول (۴-۴) مشاهده می­ شود ۹/۳۷ درصد شرکت­ها دارای استراتژی جسورانه، ۸/۱۹ درصد دارای استراتژی میانه­رو و ۵/۳۹ درصد از شرکت­ها استراتژی محافظه­کار دارند و در حدود ۸/۲ درصد شرکت­ها استراتژی نامشخصی در خصوص سرمایه­درگردش دارند:

جدول ۴-۴: استراتژی های سرمایه درگردش

استراتژی­ های سرمایه درگردش
تعداد شرکت
%فراوانی

جسورانه

۴۸۶

۹/۳۷

میانه­رو

۲۵۴

۸/۱۹

محافظه­کار

۵۰۵

۵/۳۹

نامشخص

۳۶

۸/۲

کل

۱۲۸۱

۱۰۰

در فرضیه دوم رابطه بین محافظه ­کاری در گزارشگری مالی و کیفیت اقلام تعهدی مرتبط با سرمایه­درگردش آزمون می­ شود. محافظه ­کاری در گزارشگری مالی شامل ۳ بخش محافظه ­کاری بالا ، میانه­رو و پایین ‌می‌باشد. در جدول زیر نحوه تعداد شرکت­ها به تفکیک محافظه ­کاری در گزارشگری مالی بیان ‌شده‌اند. همان‌ طور که در جدول (۴-۵) مشاهده می­ شود از میان کل شرکت ها ۶/۳۸درصد دارای محافظه ­کاری بالا در گزارشگری مالی، ۷/۴درصد دارای محافظه ­کاری متوسط و ۷/۵۶ درصد محافظه ­کاری پایین دارند.

جدول ۴-۵:محافظه ­کاری ‌در گزارشگری مالی

محافظه ­کاری در گزارشگری مالی
تعداد شرکت
%فراوانی

تندرو

۴۹۴

۶/۳۸

میانه­رو

۶۱

۷/۴

محافظه­کار

۷۲۶

۷/۵۶

کل

۱۲۸۱

۱۰۰

فرضیه فرعی اول: استراتژی­ های جسورانه بر کیفیت اقلام تعهدی مرتبط با سرمایه درگردش، تأثیر معناداری دارند.

بدین منظور فرضیه صفر و فرضیه مقابل آن به صورت زیر تعریف می­شوند:

فرض : استراتژی­ های جسورانه بر کیفیت اقلام تعهدی مرتبط با سرمایه درگردش، تأثیر معناداری ندارند.

فرض : استراتژی­ های جسورانه بر کیفیت اقلام تعهدی مرتبط ‌با سرمایه درگردش، تأثیر معناداری دارند.

برای آزمون این فرضیه ضریب همبستگی میان متغیر مستقل استراتژی جسورانه و متغیر وابسته کیفیت اقلام تعهدی را محاسبه شده است:

جدول۴-۶: نتیجه آزمون همبستگی فرضیه فرعی اول

متغیر
کیفیت اقلام تعهدی

ضریب همبستگی®

ضریب تعیین(r²)

r² تعدیل شده

خطای معیار تخمین

آماره دوربین-واتسن

رگرسیون

۰۵۸/۰-

۰۰۳/۰

۰۰۳/۰

۷/۵۴۲۵۴۱E50

۸۵۵/۱

همان‌ طور که در جدول ۴-۶ نشان داده شده­است، ضریب همبستگی بین دو متغیر ۵۸/۰- ‌می‌باشد که مبین وجود همبستگی بین دو متغیر استراتژی جسورانه سرمایه درگردش و کیفیت اقلام تعهدی ‌می‌باشد. ضریب تعیین و ضریب تعیین تعدیل شده برابر با ۰۰۳/۰ است.

به منظور معنادار بودن ضریب همبستگی بین دو متغیر استراتژی جسورانه سرمایه درگردش و کیفیت اقلام تعهدی از آزمون t استفاده شده است. چنانچه سطح معناداری آزمون t (P-Value) کمتر از ۰۵/۰ باشد، ‌می‌توان نتیجه گرفت که ضریب همبستگی بین دو متغیر معنادار است. برای انجام آزمون t از رگرسیون خطی استفاده شده است. برای انجام رگرسیون باید همواره خطاها مستقل باشند، به منظور بررسی استقلال خطاها از آماره دوربین واتسون استفاده شده است، و فرضیات زیر مورد آزمون قرار گرفت:

فرض : خطاها مستقل نیستند.

فرض : خطاها مستقل هستند.

اگر مقدار آماره دوربین واتسون بین ۵/۱تا ۵/۲ باشد فرض پذیرفته می­ شود و نتیجه می­گیریم خطاها مستقل هستند.

در فرضیه فرعی اول مقدار آماره دوربین واتسون ۸۵۵/۱ است، چون مقدار این آماره بین ۵/۱ تا ۵/۲ ‌می‌باشد نتیجه ­گیری می­ شود که میان خطاها استقلال وجود دارد و ‌می‌توان از رگرسیون استفاده کرد.

مدل رگرسیونی به صورت زیر ‌می‌باشد:

اگر متغیر مستقل استراتژی جسورانه را با و متغیر وابسته کیفیت اقلام تعهدی را با نمایش داده شود، مدل رگرسیونی به صورت زیر است:

به طوری که نشان دهنده عرض از مبدأ و نشان دهنده ضریب رگرسیونی میان متغیر مستقل استراتژی جسورانه و متغیر وابسته کیفیت اقلام تعهدی است. اگر سطح معنی داری از ۰۵/۰ کمتر باشد، فرض رد می­ شود و پذیرفته می­ شود.

در جدول (۴-۷) مشاهده می­ شود که مقدار ضریب رگرسیونی میان متغیر استراتژی­ های جسورانه و کیفیت اقلام تعهدی ۱۸۳/۸۹۷۰۸ – و سطح معنی داری ۰۳۷/۰ است که از ۰۵/۰ کمتر است، ‌بنابرین‏ با توجه به سطح معنی داری، با اطمینان ۹۵ درصد فرض از نظر آماری تأیید شده و فرضیه فرعی اول پذیرفته شد.

در این جدول مقدار عرض از مبدأ نیز آزمون شده­ است، چون سطح معنی داری از ۰۵/۰ کمتر است نتیجه می­گیریم که عرض از مبدأ از نظر آماری مخالف صفر است و در نوشتن معادله رگرسیونی از آن استفاده می­ شود.

جدول ۴-۷: جدول ضرایب رگرسیونی فرضیه فرعی اول

ضرایب
مقدار آماره آزمون T
سطح معنی داری
فرض مورد بررسی
نتیجه آزمون فرض

عرض از مبدأ ( )

۹۴۰/۱۶۸۵۵۶

۲۰۹/۶

۰۰۰/۰

پذیرش فرض

استراتژی جسورانه­( )

۱۸۳/۸۹۷۰۸-

۰۹۲/۲

۰۳۷/۰

پذیرش فرض

با بهره گرفتن از جدول ضرایب فوق، مدل رگرسیون خطی ساده میان متغیر مستقل استراتژی جسورانه و متغیر وابسته کیفیت اقلام تعهدی عبارت است از:

(محمد بن علی بن الحسین ‌به اسنادِ عن منصور بن حازمان ابالحسن موسی بن جعفر علیه السلام قال : – اذا شهد الطالب الحق امراتان و یمینه فهو جائز^[۱۲۷]۱ ) و در سند این خبر بدین گونه اشکال نموده‌اند که در طریق شیخ صدوق علیه الرحمه به منصور بن حازم محمد بن علی ماجیلویه وجود دارد و توثیق نشده و شیخ کلینی به طور مرسل آن را نقل فرموده و طریق شیخ طوسی ره به محمد بن عبدالحمید به واسطه ابی مفضل و ابن به طه ضعیف است فلذا این خبر نمی‌تواند دلیلی بر ثبوت مطلق اموال به شهادت دو زن و قسم مدعی باشد . در این جا می‌بایست متذکر شد اگر چه به علل فوق الذکر حصول وثوق مخبری ممکن نیست ولی وثوق خبری بعید نمی‌باشد چرا که در جمع آن با اخبار باب تعارضی پیش نخواهد آمد ، اعم از این که قائل به قول مشهور شده و یا قائل به قول اخیر باشیم ( در صورت اول خبر منصور در مقام بیان مطلق حقوق است که با ادله دیگر قید خواهد خورد و منصرف به حقوق الناس مالی می‌شود و در صورت دوم با توجه به معتبره سکونی و ادله ای که به عموم خود دلالت بر عدم قبول شهادت زنان مطلقا می‌کند مگر آن جا که توسط دلیلی ثابت شود دو صحیحه اخیرالذکر دامنه حقوق را محدود به دیون می‌نمایند .

و همچنین خبر مذکور در تمامی کتب اربعه ذکر شده است ( و مرحوم شیخ حر عاملی قرینه اخیر را از جمله قرائن وثوق به خبر ذکر نموده‌اند )

با بیانی که گذشت بر فرض صحت خبر منصور بن حازم با هم مدعا(تسری حکم به مطلق اموال) ثابت نشده و آنچه قطعی است امکان اثبات این ترکیب نسبت به دیون است و اگر چه محقق حلی با این که در کتاب شرایع قائل به اعتبار شهادت دو زن و قسم مدعی در دیون و اموال شده است ، اما در کتاب مختصر النافع ، حتی در اعتبار این ترکیب حتی نسبت به دیون نیز تردید نموده‌اند .

چهارم : آنچه که توسط شهادت مردان و زنان به صورت منفرد و منضم ثابت می‌شود

عذره ، نفسا ، عیوب باطنی زنان و آنچه که نظر نمودن به آن برای مردان غیر مجاز است ولادت و استهلال و رضاع از این موارد است .

در این مبحث ابتدا به ذکر ادله ای که به طور کلی بیان کننده قبول شهادت زنان به تنهایی در عده ای از امور می‌باشند پرداخته شده و پس از آن به بیان دلیل قبول شهادت مردان در همین امور پرداخته خواهد شد در انتها نیز ، ارزش شهادت زنان مورد بررسی قرار خواهد گرفت .

۱٫ادله قبول شهادت زنان به صورت منفرد

عذره و نفسا : دلیل بر قبول شهادت زنان در این موارد عده ای از روایات است مانند صحیحه العلا (عن احدهماع قال لاتجوز شهادت النسا فی الهلال وسالته هل تجوز شهادتهم وحدهن ؟ قال : نهم فی العذره و النفسا )^[۱۲۸]۱ و صحیحه محمد بن مسلم (قال : سالته تجوز شهاده النسا وحدهن ؟ قال : نعم فی العذره و النفسا ) و خبر سکونی (…. عن ابی عبدالله علیه السلام قال : اتی امیرالمومنین علیه السلام بامراه بکرز عموا انهازنت ، فامرالنسا فنظرت الی‌ها فقلن : هی عذرا ، فقال : ما کنت لا ضرب من علیها خاتم من الله و کان یجز شهاده النسا فی مثل هذا ) این ادله اجمالا جواز شهادت زنان را روشن نمود اما ‌در مورد مقدار ارزش شهادت هر زن و مقدار معتبر در باب در قسمت سوم بررسی به عمل خواهد آمد علاوه بر این اخبار در بعضی از کتب ‌در مورد این مسئله ادعای عدم خلاف نیز شده است .

عیوب باطنی زنان و آنچه که نظریه آن برای مردان مجاز نیست :

ادله این عنوان روایاتی است همچون : صحیحه عبدالله بن سنان (قال سمعت ابا عبدالله علیه السلام یقول : لاتجوز شهاده النسا فی رویه الهلال و لا یجوز فی الرجم الیان قال تجوز شهاده النسا وحد من بلا رجل فی کل ما لا یجوز للرجال النظر الیه و تجوز شهاده القابله وحدها فی المنفوس ) و معتبره عبدالله بن به کیر ( عن ابی عبدالله علیه السلام قال : تجوز شهاده النسا فی العذره و کل عیب لا یراه الرجل) و معتبره سکونی ( عن علی علیه السلام انه کان یقول : شهادت النسا لا تجوز فی طلاق … الا فی الدیون و ما لا یستطیع الرجال النظر الیه )

ولادت و استهلال ^[۱۲۹]۱

روایات مبین این عنوان عبارتند از : صحیحه عمر بن یزید ( قال : سالت ابا عبدالله علیه السلام عن رجل مات و وتک امراته و هی حامل ، فوضعت بعد موته غلاماثم مات الغلام بعد ما وقع الی الارض ، فشهدت المراه التی قبلتها انه استهل و صاح حین وقع الی الارض ثم مات ، قال : علی الامام ان به جیز شهادت‌ها فی ربع میراث الغلام ) و معتبره سماعه ( قال : القابله تجوز شهادت‌ها فی الولد علی قدر شهادت امراه واحده ) این روایات به روشنی موید قبول شهادت زنان در امر ولادت می‌باشند .

رضاع

اما دلیل بر حجیت شهادت زنان عموم قول امام علیه السلام است که می‌فرمایند ( کل ما لا یجوز للرجال النظرالیه . ما لا یستطیع الرجال النظرالیه ) در صحیحه عبدالله بن سنان و معتبره سکونی سابق الذکر ، چرا که اطلاع مردان بر این امر خصوصاً با توجه به تحریم نظر مردان به بدن زن نامحرم مشکل است همچنان که صاحب جواهر (ره) به اطلاق قول امام باقر علیه السلام قال : تقبل شهاده المراه و النسوه اذا کن مستورات من اهل البیوتات ، معروفات بالستروالعفاف الحدیث^[۱۳۰]۱ ) و مفهوم مرسله ابن به کیر ( عن الصادق (ع) فی امراه ارضعت غلامت و جاریه قال : یعلم ذلک غیرها ؟ قال : فقال لا تصدق ان لم یکن غیرها ) تمسک نموده‌اند ^[۱۳۱]۲٫ دیگران نیز بر این فتوا صحه گذارده‌اند .

۲٫ادله حجیت شهادت مردان در اموری که شهادت زنان منفردا قبول است

در ادله ای که شهادت زنان به تنهایی مورد قبول واقع شده بودند بیانی از عدم اعتبار شهادت مردان در امور مذکور وجود نداشت مفهومی نیز در دست نیست تا دلالت بر عدم قبول شهادت مردان بنماید بلکه این ادله تنها بیانگر موارد جواز شهادت زنان به صورت جدا و مستقل از مردان می‌باشد و عباراتی که با عنوان ( ما لا یستطیع الرجال النظر الیه ، ما لا یجوز للرجال النظر الیه ) ذکر شده‌اند و حکم را معلق بر این امور می‌نمایند گویایی این حقیقتند که ضرورت عرفی موجب تعلیق حکم بر این شروط شده والا برای قبول شهادت مردان مانعی وجود ندارد ‌بنابرین‏ با توجه ‌به این که شهادت مردان در تمامی امور مورد قبول است اگر مردی به طریق صحیح و مجاز بر اموری که مربوط به زنان است مطلع شود و یا به طریق غیر مجاز مطلع شده و سپس توبه نماید به گونه ای که اطلاع او قبل از زمان عدالتش باشد و یا به صورت غیر عمدی بر آن امر مطلع شود اشکالی در قبول شهادت او نخواهد بود ‌بنابرین‏ در این امور ( اموری که شهادت زنان منفردا و بدون انضمام مردان مورد قبول است ) ، شهادت مردان نیز مانند زنان پذیرفته می‌شود که لازمه این قبول ، پذیرش بالانضمام شهادت مردان و زنان است .

۳٫ارزش شهادت زنان در اموری که منفردا شهادت می‌دهند .

1. 1. بین توانمندسازی رهبری و رفتار تسهیم دانش کارکنان ‌گروه‌های آموزشی آموزش و پرورش ناحیه ۲رشت رابطه معناداری وجود دارد.

1. 1. بین نگرش و رفتار تسهیم دانش کارکنان ‌گروه‌های آموزشی آموزش و پرورش ناحیه ۲رشت رابطه معناداری وجود دارد.

1. 1. بین گروه سنی و رفتار تسهیم دانش کارکنان ‌گروه‌های آموزشی آموزش و پرورش ناحیه ۲رشت تفاوت معناداری وجود دارد.

1. بین جنسیت و رفتار تسهیم دانش کارکنان ‌گروه‌های آموزشی آموزش و پرورش ناحیه ۲رشت تفاوت معناداری وجود دارد.

۱-۷ تعاریف نظری و عملیاتی پژوهش

۱-۷-۱ تعاریف نظری

جو تیمی: جو تیمی جوی است که بین دو یا چند نفر که به طور مستقیم با یکدیگر تعامل کرده و دارای مهارت‌های مکمل هستند به وجود می‌آید و از شرایط آن این است که آن افراد مقصد واحدی دارند، به اهداف عملکردی مشترک متعهدند، رهیافت واحدی نسبت به مسائل دارند و نسبت به آن همگی پاسخگو هستند (مومنی، ۱۳۸۴: ۲۳).

اشتراک دانش: اشتراک دانش یک فرایند سازمانی است که، نقش پایه­ای در ایجاد ایده­های جدید و فرصت­های تجاری خلاق بازی می­ کند. همه مزایای دانش به اشتراک گذاشته شده مؤثر، از کارکنان درگیر به وسیله عملکردشان و همین بهبود مالی، بازاریابی و سایر خروجی­های سازمان به طور مؤثری باعث برقراری ارتباط می­ شود (لیانگ ،۲۰۱۰).

رفتار تسهیم دانش: به عنوان یک رفتار اجتماعی به ناچار در معرض افزایش تاثیرات اجتماعی افراد دیگر است. به نقل از لیانگ (۲۰۱۰) محیط اجتماعی یک منبع مهمی از اطلاعات است که افراد جهت ساختار واقعی و تصورات فرموله شده، نگرش­ها و رفتار استفاده ‌می‌کنند.

توانمندسازی رهبری: توانمندسازی، فرایند مداومی است که به وسیله عواملی مثل فرهنگ سازمانی و تمرین‌های مدیریتی که خودکارایی کارمندان را افزایش می‌دهد، تعریف می‌شود (یه و لین^[۱۰]، ۲۰۱۲). شلتون^[۱۱] (۲۰۱۲)، توانمندسازی رهبری را حرکت از نظام تصمیم‌گیری سلسله مراتبی توسط مدیران به نظام کاهش سلسله مراتب کنترل و تصمیم‌گیری توسط رده‌های پایین تعریف می‌کند.

۱-۷-۲ تعاریف عملیاتی

جو تیمی: میانگین نمره­ای است که هر یک از آزمودنی‌ها از پرسشنامه­ که در این زمینه توسط لیانگ و ایکسیو، برادلی^[۱۲] (۲۰۱۰) تهیه شده به دست آورده‌اند این پرسشنامه شامل ۸ سؤال ‌می‌باشد، گزینه‌های سؤالات مدرج و از طیف ۵ درجه لیکرت ‌می‌باشد که گزینه ها از کاملا مخالفم تا کاملا موافقم نمره گذاری شده است.

رفتار تسهیم دانش : میانگین نمره­ای است که هر یک از آزمودنی‌ها از پرسشنامه­ که در این زمینه توسط لیانگ و همکاران ،۲۰۱۰تهیه شده به دست آورده‌اند این پرسشنامه شامل ۳ سؤال ‌می‌باشد، گزینه‌های سؤالات مدرج و از طیف ۵ درجه لیکرت ‌می‌باشد که گزینه ها از کاملا مخالفم تا کاملا موافقم نمره گذاری شده است.

نگرش به اشتراک دانش: میانگین نمره­ای است که هر یک از آزمودنی‌ها از پرسشنامه­ که در این زمینه توسط لیانگ و ایکسیو، برادلی (۲۰۱۰) تهیه شده به دست آورده‌اند این پرسشنامه شامل ۳ سؤال ‌می‌باشد، گزینه‌های سؤالات مدرج و از طیف ۵ درجه لیکرت ‌می‌باشد که گزینه ها از کاملا مخالفم تا کاملا موافقم نمره گذاری شده است.

توانمندسازی رهبری: میانگین نمره­ای است که هر یک از آزمودنی‌ها از پرسشنامه­ که در این زمینه توسط لیانگ و همکاران ،۲۰۱۰تهیه شده به دست آورده‌اند این پرسشنامه شامل ۱۸ سؤال ‌می‌باشد، گزینه‌های سؤالات مدرج و از طیف ۵ درجه لیکرت ‌می‌باشد که گزینه ها از کاملا مخالفم تا کاملا موافقم نمره گذاری شده است.

۱-۸ قلمرو تحقیق

۱-۸-۱ قلمرو موضوعی

قلمرو موضوعی این پژوهش بررسی تاثیر جو تیمی و توانمندسازی رهبری بر رفتار تسهیم دانش بین کارکنان ‌گروه‌های آموزشی آموزش و پرورش ناحیه دو رشت ‌می‌باشد که در حوزه رفتار سازمانی و مدیریت دولتی است.

۱-۸-۲ قلمرو مکانی

این پژوهش در ‌گروه‌های آموزشی آموزش و پرورش ناحیه ۲ رشت انجام شده است.

۱-۸-۳ قلمرو زمانی

قلمرو زمانی این پژوهش از بهمن ۱۳۹۲ تا بهمن سال ۱۳۹۳ بود.

پرسش نامه ها در فروردین ۱۳۹۳ به کارکنان ‌گروه‌های آموزشی آموزش و پرورش ناحیه ۲ داده شد و پس از آن مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.

فصل دوم : ادبیات تحقیق

فصل دوم

ادبیات تحقیق

۲-۱ مقدمه

هر تحقیق و پژوهش علمی که صورت ‌می‌گیرد بر پایه ها، ارکان و نتایج مطالعات و تحقیقات پیشین استوار است؛ که هر پژوهشگر باید سعی کند مرتبط‌ترین دستاوردهای تحققیات پژوهشگران قبلی را مورد شناسایی قرار دهد و دریابد که دیگران تا چه درجه­ای مسئله تحقیق مورد نظر او را بررسی کرده ­اند؛ و به آن نزدیک ‌شده‌اند، به عبارت دیگر چه ابعادی از مسئله تحقیق، مورد پژوهش قرارگرفته و چه ابعادی بررسی نشده است. مطالب این فصل حاوی چکیده‌ای از کند و کاوی عمیق و وسیع در آنچه که پیرامون موضوع پایان نامه و موضوع­های مشابه در کتاب‌ها، مقالات و تحقیقات وجود دارد، ‌می‌باشد.

۲-۲ توانمندسازی

امروزه فاصله میان جوامع و سازمان‌ها از حیث دانایی و نادانی و چالش اصلی میان سازمان‌ها، چالش نیروی انسانی توانا و داناست. نیروی انسانی به عنوان مهمترین، گران‌ترین و باارزش‌ترین سرمایه و منبع سازمانی محسوب می‌شود و تنها عنصر ذی‌شعوری است که به عنوان هماهنگ کننده سایر عوامل سازمانی، نقش اصلی را در میان کلیه عوامل دارد. با مقایسه کارکنان در دو قرن اخیر ما می‌گوید: قرن بیستم عصر بهره‌وری نیروی انسانی کاربر بود ولی این قرن‌ها، عصر کارهای دانش است. به طوری که در قرن گذشته باارزش‌ترین دارایی یک سازمان ابزار تولید بود ولی اکنون سرمایه اصلی سازمان‌ها زیر بار تغییرات موج‌آسا، ناگزیر به بازاندیشی و بازبینی روش‌ها، الگوها و افکار خود ‌در مورد نیروی انسانی شاغل خود هستند (دراکر،۱۹۹۸؛ به نقل ازامیرخانی، ۱۳۹۰: ۴۳).

از آنجا که انسان ها به عنوان ارزشمندترین سرمایه سازمان هستند ‌و کسانی که مسئولیت رویکردها ‌و کارکردهای سازمان را بر عهده دارند، ‌بنابرین‏ بایسته است با توانمندسازی منابع انسانی از راه دموکراتیک، ضمن آماده کردن کارکنان برای رویارویی با تغییرات، در سازمان نیز محیطی را بوجودآورد که درآن، هم انسانیت انسان ها وهم استعدادآن ها شکوفا شود و نیز دستیابی به بالندگی سازمانی و توسعه هدف ها و در نهایت، ارتقای سازمان تا سطح فرابالندگی امکان پذیر شود.

امروزه توانمندسازی به یکی از مهمترین موضوعات روز مدیریت مبدل شده ‌و تعاریف زیادی توسط کارشناسان برای آن بیان گردیده است که در ذیل به تعدادی از این تعاریف اشاره شده است:

” تواناسازی، یعنی آزاد کردن نیروهای درونی افراد، برای کسب دستاوردها، شگفت‌انگیز و تکنیکی است برای افزایش بهره‌وری از راه بالا تعهد کارکنان نسبت به سازمان و به عکس” (پورکیانی و پورمرادی، ۱۳۸۹: ۲۱).

“توانمندسازی، فرایند مداومی است که به وسیله عواملی مثل فرهنگ سازمانی و تمرین‌های مدیریتی که خودکارایی کارمندان را افزایش می‌دهد، تعریف می‌شود” (یه و لین^[۱۳]، ۲۰۱۲).

مدل سه ‌بعدی رفتار شهروندی سازمانی در پژوهش‌های بورمن و همکاران (۲۰۰۱)، بورمن و کلمن^[۹۰](۲۰۰۰) پدیدار شده است. در این مدل، رفتار شهروندی سازمانی از سه بعد؛ رفتار شهروندی میان فردی، رفتار شهروندی سازمانی و رفتار شهروندی شغلی تشکیل شده است (بیکتون^[۹۱] و همکاران،۲۰۰۸: ۴۹۹).

رفتار شهروندی میان فردی به رفتارهایی اطلاق می‌شود که از اعضای سازمان حمایت و به آن‌ ها کمک می‌کند تا از طریق تلاش‌های همکارانه و تسهیل‌گرانه فراتر از انتظار خود را توسعه دهند. رفتار شهروندی سازمانی نیز به عنوان رفتاری که نشان‌دهنده تعهد به سازمان از طریق؛ تابعیت، وفاداری، پیروی از قوانین سازمانی و غیره می‌باشد، تعریف شده است و نهایتاًً رفتار شهروندی شغلی نیز تلاش‌های اضافی فراتر از ملزومات شغلی را شامل می‌شود (دی‌گروت و براونلی، ۲۰۰۵: ۱۱۱۹).

پودساکف و همکاران در پژوهش خود، راجع به ادبیات رفتار شهروندی سازمانی تقریباً سی نوع رفتار شهروندی را شناسایی و انواع مختلف آن را در هفت دسته؛ رفتارهای کمک‌کننده، جوانمردی، وفاداری سازمانی، اطاعت سازمانی، ابتکارات فردی، فضیلت مدنی و توسعه شخصی طبقه‌بندی نموده‌اند(پودساکف و دیگران،۲۰۰۰: ۵۱۶).

اسپکتور و فوکس^[۹۲]رفتار شهروندی سازمانی را به دو طبقه؛ تسهیل بین فردی و ازخودگذشتگی شغلی تقسیم کرده‌اند. تسهیل بین فردی شامل؛ رفتارهای بین فردی هدفمندی است که به موفقیت کلی سازمان کمک می‌کند و دربرگیرنده مجموعه‌ای از فعالیت‌های سنجیده و منطقی است که به بهبود روحیه، تشویق همکاران، برداشتن موانع برای اجرای وظایف و کمک به همکاران در انجام وظایف شغلی، کمک می‌دهد. تسهیل بین فردی شامل مواردی چون؛ تحسین همکاران هنگام کسب موفقیت، حمایت و روحیه دادن به همکاران دارای مشکلات شخصی، گفتگو با همکاران، بیان جملات مثبت ‌در مورد کارمندان به منظور رشد احساس مثبت نسبت به خود و گروه و بروز رفتار عادلانه می‌باشد. ازخودگذشتگی شغلی نیز شامل رفتارهای منضبط ازجمله؛ دنبال کردن قوانین، سخت کار کردن و خلاقیت برای حل مشکلات کاری می‌باشد. ازخودگذشتگی مبنای انگیزش شغلی است و کارمندان را تشویق می‌کند تا اعمالی را انجام دهند که به نفع سازمان باشد. نمونه هایی از رفتارهای فوق شامل؛ توجه به جزئیات مهم، تمرین نظم، خویشتن‌داری شخصی و خلاقیت برای حل مشکلات کاری است(اسپکتور و فکس،۲۰۰۲: ۲۷۵).

نت­میر رفتار شهروندی سازمانی را در چهار بعد؛ جوانمردی، آداب اجتماعی، وجدان کاری و نوع‌دوستی تقسیم‌بندی نموده است (نت­میر، ۱۹۹۷: ۸۸).

به‌زعم فارح^[۹۳]عمده‌ترین ابعاد رفتار شهروندی سازمانی شامل؛ نوع‌دوستی، روحیه جوانمردی، وظیفه‌شناسی، ادب و مهربانی، فضیلت مدنی، مشارکت وظیفه‌ای، مشارکت دفاعی و وفاداری سازمانی می‌باشد(فارح و دیگران،۲۰۰۴: ۲۴۵).

در تقسیم‌بندی دیگر، مارکوزی رفتار شهروندی سازمانی را در دو بعد؛ یاری و کمک مثبت و فعال و نیز اجتناب از رفتارهایی که به همکاران و سازمان لطمه وارد می‌کند، تقسیم‌بندی نموده است(ویگودا و کوهن،۲۰۰۲: ۳۱۵).

بر این‌ اساس و درمجموع می‌توان اذعان داشت؛ عمده‌ترین ابعاد رفتار شهروندی سازمانی شامل؛ جوانمردی، نوع‌دوستی، وجدان کاری، ابتکار فردی، آداب اجتماعی، وفاداری سازمانی، توسعه خود و نزاکت سازمانی می‌باشند.

پیشینه تحقیق

با بررسی­ های صورت گرفته درمنابع علمی واقعی و مجازی مانند: دانشگاه­ها و مرکز اطلاعات و مدارک علمی، پژوهش یا پایان نامه­ای که دقیقاً مطابق با پژوهش حاضر باشد یافت نشد، ولی تعدادی پایان نامه و مقاله که در رابطه با انواع استخدام و یا رفتار شهروندی سازمانی در سال­های گذشته انجام گرفته است آورده شده است.

تحقیقات صورت گرفته در رفتار شهروندی سازمانی بر سه دسته می‌باشند. یک سری از تحقیقات بر پیش‌بینی عوامل ایجادکننده رفتار شهروندی سازمانی متمرکز بوده‌اند. ازسوی دیگر، یک سری از تحقیقات بر اثرات و پیامدهای رفتار شهروندی سازمانی متمرکز بوده‌اند گروه معدودی از تحقیقات نیز بر روی مفاهیم متمرکز بوده‌اند به گونه‌ای که به دنبال تعاریف جدید و یا مشخص نمودن ابعاد آن و یا تدوین ابزارها و مقیاس‌هایی با روایی و پایایی بیشتری بوده‌اند.(پادساکف و دیگران،۲۰۰۰: ۵۲۱).

پیشینه تحقیقات خارجی:

سریم و دیگران به پژوهشی با عنوان «اثر درک کارکنان از مدل‌های شایستگی در نتایج استخدام و رفتار شهروندی سازمانی و نقش تعدیل­گری تبادل اجتماعی در این تأثیر» در سال ۲۰۱۴ پرداختند که یافته ­های این پژوهش ننشان داد: ادراک از عدالت اجتماعی بیشتر از ادراک ازعدالت اقتصادی در افزایش رفتار شهروندی سازمانی تقش دارد و صلاحیت منابع انسانی، که به عنوان عوامل ایجاد نوآوری و ارزش برای سازمان در نظر گرفته شده است، برای سازمان بسیار مهم است. درک درستی از توسعه مبتنی بر شایستگی به بهبود عملکرد کارکنان و در نتیجه به بهبود عملکرد سازمان کمک خواهد کرد. تحقیقات در استانبول در بین ۱۷۵ نفر از شرکت کنندگان مشغول به کار در بانکداری، مخابرات، بهداشت و درمان، حمل و نقل هوایی و صنایع غذایی انجام شد.

چانگ هوآ^[۹۴] در تحقیقی با عنوان «اثر تمرکز در رفتار شهروندی سازمانی» در سال ۲۰۱۳ ‌به این نتیجه دست یافت که رابطه مثبت بین تمرکز و رفتار شهروندی سازمانی وجود دارد. داده های پژوهش از ۳۱۸ نفر از کارکنان در صنعت هتل تایوان نشان می‌دهد که علاوه بر این، عدالت رویه‌ای تا حدی نقش میانجی در رابطه بین تمرکز و رفتار شهروندی سازمانی ایفا می‌کند.

موهانتی^[۹۵] و دیگران پژوهشی با عنوان «تأثیر فرهنگ سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی» در سال ۲۰۱۲ انجام دادند. این تحقیق به ایجاد یک رابطه مؤثر بین ویژگی‌های فرهنگ سازمانی غالب در رفتار شهروندی یک سازمان کمک می‌کند و یک جمع‌ آوری از همه بررسی‌های انجام‌شده ‌در مورد تأثیر فرهنگ سازمانی بر رفتار شهروندان سازمانی در مجموعه کارکنان یک اداره است. در سال‌های اخیر، توقعات کارفرما در پیش‌بینی رفتارهای مورد مشاهده از کارمندان روبه رشد بوده است، که این باعث رکود میدان کاری دستگاه‌های مربوطه شده است. همه این‌ها باعث اطمینان خاطر از یک دوره بلندمدت خدمات بود که موجب به وجود آمدن شهروند سازمانی در بین کارمندان یک مجموعه شده است. این تحقیق انتخابی بین متغیرهای فرهنگی مؤثر بر رفتار شهروندان سازمانی در قالب سه بخش تولید، فناوری اطلاعات و حسابداری می‌باشد.

‌کی‌جین^[۹۶] و ‌کوپر^[۹۷] نیز تحقیقی با عنوان «استرس و رفتار شهروندی سازمانی در سازمان‌های برون‌سپار تجاری هند» در سال ۲۰۱۲ انجام دادند که این مطالعه به بررسی اثر مستقیم استرس سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی می‌پردازد. نمونه‌ای ۴۰۲ نفره از اپراتورهای شرکت‌های تجاری برون‌سپار از شمال هند گرفته شده است. فرضیه محققان وجود رابطه منفی بین رفتار شهروندی سازمانی و استرس بوده است. نتایج تجزیه‌و تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که استرس تأثیر منفی قابل توجهی بر رفتار شهروندی سازمانی دارد. این امر برای مدیران بحث شده است.

اگر فضل و کرم خدا نباشد شما به توفیق توبه و یا تعیین حدی که کفاره گناه است و بخشایشی که در اثر توبه یا اجرای حد حاصل می شود و تا آخر عمر از دنس و افک و سایر گناهان پاک نمی شدید و خداوند هرکه را که بخواهد پاک می‌کند.(کاشانی پیشین ، ۲۸۵ ) لذا این امر منوط به مشیت خداوند است و مشیت او تنها به تزکیه کسی تعلق می‌گیرد که استعداد آن را داشته باشد و به زبان استعداد آن را درخواست کند و با اخلاص توبه نماید . و عملاً نشان دهد که واجد اوصاف یک عضو صالح و مفید جامعه شده و برای قبول توبه و نیل به اعاده حیثیت و شئون اجتماعی شایسته و سزاوار است .^[۱۴]

ب) سنت

یکی از ادله استنباط احکام اسلامی سنت است که عبارت است از قول یا فعل ویا تقریر معصوم (ع)نقل وحکایت سنت را روایت حدیث و خبر گویند.(قمی بی‌تا ، ۴۰۹ و۴۹۵)و منظور از قول وفعل گفتار ‌و کردار و منظور از تقریر سکوت و رفتار تأیید آمیز معصوم نسبت به فعل یا عقیده ای که در حضور ایشان انجام یا مطرح شده است و آن را رد نکرده باشند .با بهره گرفتن از روایات و اخبار وارده از معصومین (ع)می توان به دیدگاه ها وچگونگی و روش های تربیتی و شیوه های بر خورد با مجرمان به طوری که موجب اصلاح و نو سازی شخصیت آنان شود به گونه ای که مجددا اعمال و رفتار مجرمانه و ناپسند انجام ندهند آگاه شد وازآن در تدوین قوانین ومقررات استفاده کرد آنچه که در این مبحث مورد توجه قرار خواهد گرفت این است که چگونه پیشوایان ما با مجرمان برخورد داشته اند و و چه آموزه هایی در این رابطه به ما عرضه کرده‌اند .

۱- روایات

یکی ا ز منابع تفکر شیعی که برای ما در یافتن مبانی اعاده حیثیت کمک می‌کند روایات ائمه اطهار است که در خصوص موضوعات مختلف به دست ما رسیده است که می‌تواند در این زمینه راه گشا باشد .

*پاک شدن بعد از اقامه حد

در راستای تأیید این موضوع حدیثی در باب قذف بدین شرح است :

« … اسماعیل الهاشمی قال : سالت ابا عبدالله و ابا الحسن علیه السلام عن امره زنت فاتت بولد و اقرت عند امام المسلمین بانها زنت و ان ولدها تلک من الزنا فاقم علیها الحدو ان تلک الولد نشا حتی صارت رجلا فافتری علیه رجل هل یجلد من افتری علیه ؛ فقال : یجلد و لا یجلد فقلت کیف یجلد و لا یجلد ؛ فقال من قال له یا ولدالزنا لم یجلد و یعزر و هو دون الحد و من قال یا ابن الزانیه جلد الحد کاملا فقلت له : کیف صار جلد هکنا ؛ فقال انه اذا قال له : یا ولدالزنا کان قد صدق فیه و عزز علی تغیره له و قد اقیم علیها الحد . فان قال له یا من الزانیه : جلد تاما لفریته علیها بعد اظهار التوبه و اقامه الامام علیها الحد»(حر عاملی ۱۳۷۶، ۴۴۱ )

در این حدیث آمده است کسی سوال می‌کند راجع به زنی که زنا کرده بود و از زنا هم بچه دار شده بود و اقرار نیز نموده و حد ‌در مورد او جاری شده بود سپس کسی به فرزند آن زن افترا می بندد آیا باید شلاق بخورد ؟ امام می فرمایند : هم شلاق می‌خورد هم نمی خورد زیرا اگر کسی پسر او را ولد زنا بخواند به دلیل صدق گفتارش نمی خورد ولی به دلیل سرزنش دوباره مادر پسر تعزیر خواهد شد«کل من خالف الشرع فعلیه حد او تعزیر » اگر پسر را یا ابن الزانیه بخواند حد قذف را خواهد خورد به طور کامل زیرا که این افترا است چون زن توبه کرده و امام نیز حد را بر او جاری نموده است و زن پاک شده است و بر اساس اصل بیان شده التائب من الذنب کمن لا ذنب له این سخن مرد افترا و کذب محسوب شده و به طور کامل حد قذف بر او جاری خواهد شد . این حدیث هم خود تصدیقی بر این است که حیثیت مجرم با توبه و اجرای حد اعاده شده و اسلام در صورت حصول شرایط اعاده حیثیت عمل مجرم را بلااثر تلقی می‌کند . این حدیث بیان کننده حمایت اسلام از مجرم و بازگرداندن او به جامعه است .

*پذیرش شهادت پس از توبه

از دیگر روایاتی که در این باب موجود است می توان به احادیث ذیل اشاره نمود :

« ابن سنان قال : سالت عن ابا عبدالله عن المحدود انا تاب اتقبل شهادته ؛فقال اذا تاب توبته ان یرجع مما قال و یکذب نفسه عند الامام و عند المسلمین فانا فعل فان علی الامام ان یقبل شهاده تلک»( پیشین، ۳۸۳)

« الکنانی قال : سالت ابا عبدالله عن القاذف انا اکذب نفسه و تاب اتقبل شهاده ؛ قال : نعم »

« من سماعه قال : شهود الزور یجدون حدا لیس له وقت و تلک الهی ؛ قلت له : فان تابوا و صلحوا تقبل شهادتهم بعد ؛ قال : انا تابوا تاب له علیهم و قبلت شهادتهم »^[۱۵]

درهر دو روایت ذکر شده به یکی از مهمترین آثار نیل به اعاده حیثیت یعنی قبول شهادت این افراد پس از توبه اشاره شده است .

در باب شهادت یکی از شروط شاهد عدالت اوست که عدالت با ارتکاب گناه کبیره و اصرار بر گناه صغیره زایل می‌گردد ولی توبه کردن درباره مجرمی که مجازات جرمش حد است چه حد زنا چه حد قذف چه حد شهادت دروغ باعث می شود که پیشینه سوء مجرم زایل شود و دوباره او متلبس به لباس عدالت گردد و بتواند شهادت را تحمل و ادا کند .

روایتی دیگر در باب حد سحر است :« قال علی علیه السلام : من یعلم شیئا من السحر کان آخر عهده بربه وحده القتل الا ان یتوب»( همان ، ۵۷۷ ) که حد یادگیرنده سحر و انجام دهنده آن قتل است مگر توبه کند و باز گردد . یادگیری و تعلیم و تعلم سحر هم از نوع جرایمی که امنیت مردم را به مخاطره می اندازد و در گستره اجتماع ایجاد خطر می کند.^[۱۶]

احادیثی هم موجود است که حمایت و پشتیبانی اسلام از شخص بزه دیده بی گناهی که مورد تهمت و افترا قرار گرفته است را می رساند :

« … عمار الساباطی عن ابی عبدالله فی رجل قال الرجل : یا ابن الفاعله یعنی الزنا فقال ان کانت امه حیه شاهده ثم جاعت تطلب حقها ضرب ثمانین جلده و ان کانت غائبه انتظر بها حتی تقدم ثم تطلب کانت قد ماتت و لم یعلم منها الاخیر ضرب المفتری علیه الحد ثمانین جلده»( حر عاملی پیشین، ۴۴۰ )

در این حدیث بر حمایت از بزه دیده بی گناه که حیثیت و آبرویش در معرض خطر قرار گرفته تأکید شده است و اجرای حد قذف و درخواست آن را به عنوان حقی برای بزه دیده بیان کرده مثل حضور زن مورد اتهام قذف در صحنه شنیدن اتهام و رجوع برای مطالبه اجرای حد قذف بر قاذف و یا عدم حضور زن مقذوف و انتظار که برای حاضر شدن زن و مطالبه اجرای حد قذف و یا به طریق اولی اجرا کردن حد قذف در صورت مرگ زن و با آگاهی از درستکاری زن ، در تمامی صورت‌های ذکر شده امام بر این تأکید دارند که بزه دیده بی گناه بتواند به اعاده حیثیت از دست رفته خود به عنوان حق نایل شود .

شقوق ذکر شده تماماً در صورتی است که قاذف و مقذوف هر دو مسلمان باشند .

همان‌ طور که ‌در روایات های ذکر شده مشخص شد اسلام برای موضوع اعاده حیثیت چه ‌در مورد بزه دیده و چه ‌در مورد بزه کار برای بازگشت به زندگی عادی اهمیت فوق العاده قایل شده است و جایگاه این امر در اسلام بسیار مهم و شایان ذکر است .