علاوه بر این ، برای مبارزه مؤثر با جرم سرقت، برخی از اعمال مرتبط با این جرم نیز در نظام های حقوقی مختلف واجد وصف مجرمانه شناخته شده اند که مهم تر از همه جرم مداخله در اموال مسروقه[۱۰۴] می‌باشد که در جای خود قابل بحث است.[۱۰۵]
در نظام حقوقی پیشین ایران جرم سرقت و برخی از جرایم مرتبط با آن در فصل پنجم از قانون «مجازات عمومی» مواد ۲۲۲ الی ۲۳۲ مورد حکم قرار گرفته است. علاوه بر این در برخی از قوانین متفرقه هم انواع مختلفی از سرقت های خاص، از قبیل سرقت مسلحانه از منازل مسکونی یا سرقت از بانک ها، صرافی ها، جواهر فروشی ها و مکان های مشابه صورت می گرفتند، مورد پیش‌بینی قرار گرفته بودند. در نظام حقوقی فعلی ایران نیز، به تبعیت از فقه اسلامی که حرمت مال مسلم را همچون حرمت خون او می‌داند.[۱۰۶] ارتکاب سرقت به عنوان جرم شناخته شده و طی مواد گوناگونی برای آن مجازات تعیین شده است. از لحاظ قوانین فعلی ایران انواع مختلف این جرم را می توان به چهار دسته کلی به شرح زیر تقسیم بندی نمود:
اول: سرقت های مستوجب حد ( موضوع مواد ۲۶۸ به بعد قانون مجازات اسلامی جدید مصوب ۱۳۹۲ )
دوم: و برخی از قوانین متفرقه سرقت های خاص (موضوع مواد مختلف قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ )
سوم: سرقت هایی که فاقد شرایط اجرای حد باشند ولی موجب اخلال در نظم یا خوف شده و یا بیم تجری مرتکب یا دیگران برود (موضوع ماده ۲۷۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ )
چهارم: سرقت های ساده موجب تعزیر (موضوع مواد ۶۵۱ الی ۶۶۷ ) قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ و ۱۳۹۲ ، شروع ارتکاب سرقت و مداخله در اموال مسروقه نیز به ترتیب در در مواد ۶۵۵ و ۶۶۲ قانون تعزیرات سال ۱۳۷۵ و ۱۳۹۲ مورد حکم قرار گرفته اند.[۱۰۷]
گفتار اول : تعریف شروع به جرم سرقت
شروع به سرقت عبارت است از « شروع به عملیات اجرای سرقت» بنابرین چون عملیات اجرای سرقت عبارت از وضع ید بر مال و خارج نمودن آن از حیطه تصرف مالک می‌باشد، لذا شروع به سرقت یک مرحله قبل از آن است و به طور کلی باید گفت: تفاوت سرقت تام با شروع به آن در این است که در اولی نتیجه حاصل شده است اما در شروع به سرقتنتیجه ای حاصل نگردیده است.[۱۰۸]
بنا به مراتب و با توجه به تعریفی که از جرم تام سرقت داریم، منظور از شروع به سرقت، شروع عملیات اجرای سرقت در قالب اجرای مادی آن بدون حصول نتیجه خواهد بود.
گفتار دوم: عناصر تشکیل دهنده شروع به جرم سرقت
بند اول: عنصر قانونی
قبل از تصویب قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب سال ۷۵، عنصر قانونی شروع به جرم سرقت، ماده ۱۰۹ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۶۲ ناظر به ماده ۱۰۸ همان قانون بوده است.[۱۰۹] البته قانون گذار در سال ۱۳۷۰ به عنصر قانونی جرم سرقت (علاوه بر ماده ۱۰۸ )[۱۱۰] ماده ۲۰۳ قانون مجازات اسلامی[۱۱۱] را اصلاح و نوع دیگری از سرقت تحت عنوان » سرقت فاقد اجرای حد و موجب اخلال در نظم » را پیش‌بینی نموده که اغلب محاکم ماده ۱۰۹ ق.م.ا مقدم التصویب را به این جرم نیز تسری داده و شروع به ان را مستوجب مجازات می دانسته اند.
با اصلاحاتی که در سال ۱۳۷۵ در قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) صورت پذیرفت مقنن بسیاری از سرقت های مذکور در قانون مجازات عمومی سابق ( مصوب سال ۱۳۰۴ با اصلاحات سال ۱۳۵۲ ) را مجددا احیاء نموده(اگرچه برخی از محاکم عقیده بر نسخ آن نداشته اند) و بدین وسیله عنصر قانونی جرم سرقت و شروع آن دچار تغییرات اساسی شده است به این صورت که اولاُِ با تصویب ماده ۶۶۱ قانون مجازات اسلامی (که با توجه به مواد پیشین مفاداّ دلالت بر سرقت ساده و سرقت فاقد شرایط مذکور در موارد قبلی دارد) سرقت موضوع ماده ۱۰۸ ق.م.ا مصوب سال ۱۳۶۲ و هم چنین سرقت موضوع ماده ۲۰۳ ق.م.ا مصوب سال ۱۳۷۰ نسخ ضمنی شده است. ثانیاً با توجه به این که به موجب ماده ۶۵۵ صرفا برای شروع به سرقت های مواد ۶۵۱، ۶۵۲، ۶۵۳، ۶۵۴ مجازات مقرر شده است بنابرین ماده ۱۰۹ ق.م.ا راجع به شروع به سرقت های موضوع مواد ۱۰۸ و ۲۰۳ عملا نسخ شده و شروع به سرقت های دیگر بلاموضوع خواهد بود. مواد قانونی مربوط به شروع به سرقت را می توان تحت این عناوین برشمرد:[۱۱۲]
الف) شروع به سرقت مقرون به پنج شرط مشدده
ماده ۶۵۱ قانون مجازات اسلامی در این مورد اشعار می‌دارد « هرگاه سرقت، جامع شرایط حد نباشد ولی مقرون به پنج ش۶رط ذیل باشد، مرتکب از پنج تا بیست سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌گردد.
-
- سرقت در شب واقع شود.
-
- سارقین دو نفر باشند.
-
- یک یا چند نفر از آن ها حامل سلاح ظاهر یا مخفی بوده باشند.
-
- از دیوار بالا رفته یا مرز را شکسته یا کلید ساختگی به کار برده یا اینکه عنوان یا لباس مستخدم دولت را اختیار کرده یا برخلاف حقیقت خود را مامور دولت قلمداد کرده باشند.
- در ضمن سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشند.
ب) شروع سرقت مقرون به آزار و شروع به سرقت مسلحانه
موضوع ماده ۶۵۲ ق.م.ا که مقرر می‌دارد « هرگاه سرقت مقرون به آزار باشد و یا سارق مسلح باشد به حبس از سه ماه تا ده سال و شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم می شود و اگر جرمی نیز واقع شده باشد علاوه بر مجازات به حداکثر مجازات مذکور در این ماده محکوم می‌گردد.»
ج) شروع به سرقت در راه ها و شوارع (شروع به راهزنی )
موضوع ماده ۶۵۳ ق.م.ا که بیان می‌دارد«هر کس در راه ها و شوارع به نحوی از اتحاد مرتکب راهزنی شود در صورتی که عنوان محارب بر او صادق نباشد به ۳ تا ۱۵ سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق محکوم می شود.»
د) شروع به سرقت مسلحانه دسته جمعی (دو نفر یا بیشتر) در شب
موضوع ماده ۶۵۴ ق.م.ا « هرگاه سرقت در شب واقع شده باشد و سارقین دو نفر یا بیشتر باشند و لااقل یک نفر از آن ها حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشند، در صورتی که برحامل اسلحه عنوان محارب صدق نکند، جزای مرتکبان یا مرتکب، حبس از ۵ تا ۱۵ سال و شلاق تا ۷۴ ضربه می‌باشد. »
بند دوم: عنصر مادی
برای تحقق عنصر مادی بزه شروع به سرقت، ترکیب ۲ جزء از اجزاء عنصر مادی جرم تام سرقت ضروری است. بدین بیان که برای احراز شروع به سرقت، علاوه بر انجام عمل مادی فیزیکی، تحقق شرایط و اوضاع اموال آن جرم نیز ضرورت دارد. اما حصول نتیجه یعنی آخرین جزء عنصر مادی بزه تام سرقت در شروع آن موضوعیت ندارد.چرا که نقطه فارق بین این دو همانا حصول نتیجه مجرمانه (بردن مال غیر) بوده که شروع به سرقت فاقد آن است.
الف) فعل مرتکب (فعل مثبت مادی)
در شروع سرقت، رفتار مجرمانه مرتکب باید در قالب عمل مثبت مادی تبلور یابد و با ترک فعل، شروع به این جرم تحقق نخواهد یافت. همان گونه که قبلا توضیح داده شد رکن رکین سرقت در حقوق ایران فعل مادی « ربایش» است و فعل مثبت مادی « ربودن» نیز از دو جزء تشکیل شده است.
|
[پنجشنبه 1401-09-24] [ 04:35:00 ب.ظ ]
|
