أَمْ لَهُمْ أَیْدٍ یَبْطِشُونَ بِها: یا دستهایى دارند که با آن چیزى را بگیرند و کارى انجام دهند
أَمْ لَهُمْ أَعْیُنٌ یُبْصِرُونَ بِها: یا چشمهایى دارند که با آن ببینند
أَمْ لَهُمْ آذانٌ یَسْمَعُونَ بِها : یا گوشهایى دارند که با آن بشنوند
۴٫علامه طباطبایی در تفسیرآیه «وَ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِیاءَ ما نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِیُقَرِّبُونا إِلَى اللَّهِ زُلْفى‏ إِنَّ اللَّهَ یَحْکُمُ بَیْنَهُمْ فِی ما هُمْ فِیهِ یَخْتَلِفُون‏» می نویسد:
منظور از «الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِیاءَ» همین وثنیت است که قائلند غیر از خدا اربابى دگر هستند، که امور عالم را تدبیر مى‏کنند، و ربوبیت و تدبیر منسوب به ایشان است، نه منسوب به خداى تعالى.
پس در نظر وثنیت این ارباب مدبر امور هستند، نتیجه‏اش هم این است که پس باید در مقابل همین ارباب خاضع شد و آنها را عبادت کرد تا ما را از منافعى برخوردار و بلاها و ضررها را دفع کنند. و حتى باید از اینها تشکر کرد، چون کارها همه به دست آنان است، نه به دست خدا. ^[۲۰۶]
بنابراین کیش بت پرستی بر این اساس است که می‏گویند: آفرینش عالم و حتی خدایانی که می‏پرستند از آن خدای تعالی است ولی چون قابل درک ما نیست ناگزیریم برخی از بندگان مقرب او را پرستش کنیم مانند ملائکه و جن و پاکان تا آنان ما را به خدا نزدیکتر کنند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

حال آن که در هیچ جایی از قرآن کریم توسل به انبیاء به نحو واسطه - نه به طور استقلال - شرک معرفی نشده و نکوهش مشرکین نه از جهت شفاعت بلکه از جهت عبادت غیر خدا است^[۲۰۷].
ب)دلیل دیگر:
توسل به مرده خطاب به معدوم است‏ کسانی که منکر توسل به ارواح انبیاء و اولیای الهی‌اند، آن را قبیح و ناروا می‌شمرند. به گفته آنان، خواندن مردگان، خطاب به شخص معدوم است و خطاب به معدوم قبیح است. ابن تیمیه این سخن را چنین مطرح می‌کند: یاری طلبیدن و توسل جستن به مردگان شرک و نیز ندا کردن شخص معدوم است و این کار قبیح وحرام است؛^[۲۰۸] زیرا قرآن می‌فرماید: «ان تدعوهم لایسمعوا دعاؤکم…»^[۲۰۹]
نقد دلیل فوق:
۱- این سخن مخالف با صریح قرآن است که می‏فرماید: و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون:^[۲۱۰] کشته شدگان راه حق را مرده نپندارید که اینان زنده‏اند و نزد پروردگارشان روزی می‏خورند.
۲- و نیز این مخالف سخن پیامبر اکرم است که بنا به روایت صحیح بخاری و صحیح مسلم و سایر صحاح «در کنار چاه بدر ایستادند و با آیه‏ی ۴۶ سوره‏ی اعراف کشته شدگان را مخاطب قرار دادند و با مردگان سخن گفتند، بعضی‏ها ایراد گرفتند که پیغمبر با مردگان سخن می‏گوید، حضرت فرمودند: شما شنواتر از آنان نیستید»^[۲۱۱]
۳- و مغایر با گفته دانشمندان اسلامی است مانند حافظ نووی که در المجموع «شرح المهذب» می‏نویسد: «به هنگام وقوف در کنار قبر انبیاء بخصوص پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) مستحب است که از آنان بخواهد که دعا کنند پیش خدا که حاجاتشان را برآورده کند. زیرا آنان احیاء عند ربهم.» ^[۲۱۲]
شیخ خلیل احمد سهارنپوری فتوای خود و ۷۵ نفر از علمای کشورهای اسلامی را در این باره چنین در کتابش آورده است:
از نظر ما آن حضرت (ص) در مرقد مطهرش زنده و حیاتش مشابه حیات دنیوی است. بدون آن که مکلف باشد، چنان که علامه سیوطی در کتابش، «انباء الاذکیاء به حیوه الانبیاء»، تصریح فرموده که شیخ تقی الدین سبکی گفته است دلیل بر حیات انبیا و شهدا در قبرهایشان نماز خواندن حضرت موسی (علیه السلام) در قبرش می‏باشد (چنان که در حدیث وارد شده است).در این باره شیخ شمس الاسلام محمد قاسم کتابچه‏ای مستقل نگاشته به نام، آب حیات.^[۲۱۳]
۴- این کلام مخالف علوم بشری نیز می باشد. فرید وجدی در دائره المعارف خود می‏نویسد: «پروردگار متعال در عصر ما دو دریچه از علم به روی ما برگشوده و دلایل این دو برای اثبات این که انسان دارای روحی است که می‏تواند بدون احتیاج به بدن به زندگی و فعالیت مستقل بپردازد کاملا قانع کننده و بی‏اشکال می‏باشد.» ^[۲۱۴]
از قرن نوزدهم علم اسپریتیسم(spirtisme) یا مخابره با ارواح پس از یک سلسله مطالعات و آزمایشهای دقیق توسط بزرگترین محققان جهان به حقیقت آن پی برده شد و در امریکا و اروپا احضار روح وارد دنیای علم گردید. ^[۲۱۵]
از معلومات و حقایقی که از ناحیه ارواح در جلسات احضار روح برای دانشمندان کشف و مشاهده شد. می‏توان نتیجه گرفت که مسلما انسان در ماورای این بدن دارای روحی مستقل است که با مرگ از بین نمی‏رود و ارتباط ارواح مردگان با ساکنین زمین بهترین دلیل بر استقلال و بقای روح و توانمندی بیشتر آنها بر بسیاری از کارها به اذن خداوند است.^[۲۱۶]
ارواح خجسته و پرهیزگار که از قفس دنیا آزاد گشته‏اند احساس و ادراکاتشان فزونی یافته و در مسیر صعودی خود مرز و انتهای محدود زمان و مکان نداشته با کمال سهولت به اعماق آسمانها و در دل دریاها راه یابند و آنها را با همان عظمت و شکوه مشاهده کنند.
آیات قرآن در مورد توسل:
پس از بیان استنادات منکرین توسل و نقد آنها، در اینجا لازم است به چند مورد از آیات قرآنی
که بر توسل دلالت دارند؛اشاره شود:
الف)آیه توسل:
«یا ایها الذین آمنوا اتقوالله و ابتغوا الیه الوسیله وجاهدوا فی سبیله لعلکم تفلحون؛^[۲۱۷] ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و وسیله‌ای برای تقرب به او بجویید و در راه او جهاد نمایید، باشد که رستگار شوید.»
در این آیه امر شده است که آدمی برای تقرب الهی وسیله‌ای بجوید. انسان مادی نمی‌تواند بدون وسیله لازم به خدا نزدیک شود و به مقام قرب الهی برسد، بلکه واسطه‌ای لازم است که او را به این مقام برساند. این واسطه می‌تواند عبادت و کارهای نیک باشد و انسان به کمک نماز، روزه، حج و اعمال خیر دیگر به خداوند متعال نزدیک شود. همچنین این واسطه می‌تواند محبت اولیای خدا باشد که خود او تأکید نموده است: «قل لا اسئلکم علیه اجراً الا الموده فی القربی»^[۲۱۸] انسان با توسل به کسانی که محبوب خدا هستند، مانند پیامبران و معصومان و مؤمنان صالح، به تقرب الهی دست می‌یابد.
در آیه مذکور واژه «وسیله» مطلق آمده است. پس هر چیزی که مرضی و مورد توجه خدا باشد، می‌تواند وسیله قرار گیرد. حال ممکن است این وسیله از نوع افعال باشد، مانند نماز، روزه، حج، جهاد، یا از انواع اشخاص باشد، مانند انبیا و اولیای خدا، یا از نوع اشیا باشد، مانند کعبه، حجرالاسود، مقام ابراهیم و قرآن. خلاصه هر چیزی که ما را به خدا نزدیک کند و ما را به یاد خدا بیاندازد، می‌تواند وسیله قرار گیرد. مثلاً درباره اولیای خدا از پیامبر گرامی چنین روایت شده است: «هم الذین اذا رؤا ذکر الله؛ آنها کسانی‌اند که هنگامی که مردم آنها را ببینند، خدا را به یاد می‌آورند.» ^[۲۱۹]
ب) آیه وحدت:
«واعتصموا بحبل الله جمیعاً ولا تفرقوا؛^[۲۲۰] همگی به ریسمان خدا چنگ بزنید و از هم جدا نشوید.» پرسش اساسی این است که در آیه مزبور، منظور از «حبل الله» چیست؟ پاسخ این است که بی‌تردید چیزی غیر از خداست؛ زیرا «حبل الله» از اسمای الهی نیست. این «حبل الله» می‌تواند قرآن، اسلام، پیامبر، ائمه و مسلمانان باشد. در هر حال، این آیه بر جواز توسل به غیر خدا دلالت می‌کند؛ چون «حبل الله» هر چه باشد، چیزی است که واسطه ارتباط میان مردم و خداست. به نظر می‌رسد اولیای الهی مصداق روشنی برای حبل الله اند و چنگ زدن و توسل جستن به آنها موجب تقرب الهی می‌شود. در روایات حبل‌الله به قرآن تفسیر شده است. ^[۲۲۱]
همچنین حبل‌الله به ائمه هدی(علیهم السلام) تعبیر شده است. چنانچه درباره حضرت علی(علیه السلام) «هو حبل‌الله المتین»^[۲۲۲] روایت شده است و خود حضرت علی(علیه السلام) در ضمن خطبه‌ای فرمود: «انا حبل‌الله المتین»^[۲۲۳] حضرت امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: «نحن حبل‌الله».^[۲۲۴] و پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در جواب یک اعرابی که پرسیده بود «حبل‌الله» چیست؟ پیامبر اکرم(ص) دست به شانه حضرت علی(ع) گذاشت و فرمود: «یا اعرابی هذا حبل‌الله»^[۲۲۵] و در روایتی دیگر قرآن و عترت هر دو را حبل‌الله معرفی کرده است. «هما حبل‌الله» یعنی قرآن و عترت هر دو ریسمان خدایند. ^[۲۲۶]
ج) آیه استغفار:
«ولو انهم اذ ظلموا انفسهم جاؤک فاستغفرالله واستغفر لهم الرسول لوجدوا الله توّاباً رحیماً؛^[۲۲۷] و اگر آنها هنگامی که به نفس خود ظلم کرده‌اند، پیش تو آیند و از خدا طلب مغفرت کنند و رسول هم برای آنان طلب آمرزش کند، خداوند را توبه‌پذیر و مهربان خواهند یافت.»
امام مفسران اهل سنت، فخرالدین رازی، در تفسیر می‌گوید: ممکن بود بدون استغفار رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) توبه آنها پذیرفته شود، اما وقتی استغفار رسول خدا(ص) به توبه آنها ضمیمه شود، قبول توبه حتمی خواهد بود. ^[۲۲۸] همین کار مصداق بارز توسل به پیامبر است که خداوند آن را به مردم آموخته است و این آیه مشروعیت توسل به غیر خدا را به روشنی ثابت می‌کند. ^[۲۲۹]
آیت‌الله مکارم شیرازی می‌گوید: از این آیه پاسخ کسانی که توسل جستن به پیامبر و یا امام را یک نوع شرک می‌پندارند، روشن می‌شود؛ زیرا این آیه صریحاً می‌گوید که رو آوردن به پیامبر و او را بر درگاه خدا شفیع قرار دادن و وساطت و استغفار او، برای گنهکاران مؤثر است و موجب پذیرش توبه و رحمت الهی است. اگر وساطت و دعا و استغفار خواستن از سوی خدا شرک بود، چگونه ممکن بود در قرآن چنین دستوری به گنهکاران داده شود. منتها افراد خطاکار باید نخست توبه کنند و از راه خطا برگردند، سپس برای قبول توبه خود از استغفار پیامبر استفاده کنند. پس پیامبر آمرزنده گناه نیست؛ او تنها می‌تواند از خدا طلب آمرزش کند. این آیه نیز پاسخ دندان‌شکنی است به آنها که این گونه وساطت را انکار می‌کنند. ^[۲۳۰]
خلاصه کلام اینکه این آیه به روشنی دلالت دارد که توسل به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) کار مطلوبی است. حتی بعد از حیات پیامبر اکرم(ص) هم، در طول تاریخ، مسلمانان آگاه با الهام از این آیه، از آن حضرت تقاضای شفاعت می‌کنند و او را میان خود و خدا وسیله قرار می‌دهند. این سنتی است که دانشمندان اسلامی به آن عمل کرده‌اند. ^[۲۳۱]
د) آیه مدح متوسلان:
«قل ادعوا الذین زعمتم من دونه فلا یملکون کشف الضرّ عنکم ولا تحویلا اولئک الذین یدعون یتبغون الی ربهم الوسیله ایّهم اقرب و یرجون رحمته و یخافون عذابه ان عذاب ربک کان مخدوراً^[۲۳۲] ؛ بگو: کسانی را که غیر از خدا را (معبود خود) می‌پندارند، آنها نمی‌توانند مشکلی را از شما برطرف سازند و نه تغییری در آن ایجاد کنند. کسانی را که آنان می‌خوانند، خودشان وسیله‌ای (برای تقرب) به پروردگارشان می‌جویند؛ وسیله‌ای هر چه نزدیک‌تر و به رحمت او امیدوارند و از عذاب او می‌ترسند؛ چرا که عذاب پروردگارت همواره در خور پرهیز و وحشت است!»
این دو آیه بر مشروعیت توسل به افرادی که مقرب‌اند دلالت می‌کند. مفسران اتفاق نظر دارند که «یبتغون الی ربهم الوسیله ایّهم اقرب»، مدح و توصیف برای مؤمنان است؛ زیرا آنان برای رسیدن به خدا توسل می‌جویند. البته در اینکه متوسلان باید به چه کسانی متوسل شوند، اختلاف وجود دارد، اما همگان به حقیقت جواز توسل اعتراف نموده‌اند.مؤمنان برخلاف مشرکان به کسانی متوسل می‌شوند که اهل باشند و صلاحیت رفع مشکلات را داشته باشند. این آیه مشرکان را نکوهش می‌کند که آنها چیزهایی را عبادت می‌کنند و از آنها طلب حاجت می‌کنند که اصلاً مالک نفع و ضرر خود نیستند. به مشرکان خطاب شده است: «ادعوا الذین زعمتم من دونه.»
شیخ طوسی(ره) آیه را چنین معنا کرده است: «الذین زعمتم انهم ارباب و آلهه من دون الله.» پس مشرکان به کسانی متوسل می‌شدند که آنها را خدا تصور می‌کردند، ولی در آیه بعدی کسانی توصیف شده‌اند که برای رسیدن به خدا توسل می‌جویند، نه اینکه «متوسل به» را خدا می‌پندارند.
پس بدون پندار معبودیت، توسل جستن به کسانی که مقرب درگاه خداوندند عیبی ندارد. مشرکان بُتها را به عنوان قادر مطلق می‌پرستیدند؛ لذا خدا آنها را توبیخ کرده است، اما کسانی که خدا را معبود حقیقی و قادر مطلق می‌دانند و به مقربان خداوند توسل می‌جویند، قابل ملامت نیستند. ^[۲۳۳]
هـ) آیه طلب استغفار:
«قالوا یأبانا استغفرلنا ذنوبنا انا کنا خاطئین قال سوف استغفرلکم ربی انه هو الغفور الرحیم؛^[۲۳۴] گفتند: پدرجان، از خدا آمرزش ما را بخواه که ما خطاکار بودیم. گفت: به زودی برای شما از پروردگارم آمرزش می‌طلبم که او آمرزنده و مهربان است.»
از این دو آیه نیز استفاده می‌شود که طلب استغفار از دیگری، نه تنها منافات با توحید ندارد، بلکه راهی برای رسیدن به لطف پروردگار است. همین که یعقوب، پیامبر بزرگ خدا، تقاضای فرزندان را می‌پذیرد و پاسخ مثبت به آنها می‌دهد، نشان دهنده این نکته است که توسل به اولیای الهی امری جایز است. آنها که این امر را ممنوع و مخالف اصل توحید می‌پندارند، گویا از اصل متون دینی و به ویژه قرآن آگاهی کافی ندارند یا لجاجت بی‌مورد می‌ورزند. ^{[۲۳۵] [۲۳۶]}
روایات اسلامى و توسل‏:
از روایات متعددى که از طرق شیعه و اهل تسنن در دست داریم، نیز به خوبى استفاده مى‏شود که توسل به آن معنى که در بالا گفتیم هیچ گونه اشکالى ندارد، بلکه کار خوبى محسوب مى‏شود، این روایات بسیار فراوان است و در کتب زیادى نقل شده و ما به عنوان نمونه به چند قسمت از آنها که در کتب معروف اهل تسنن مى‏باشد اشاره مى‏کنیم:
۱- در کتاب وفاء الوفاء تالیف دانشمند معروف سنى سمهودى چنین مى‏خوانیم که: مدد گرفتن و شفاعت خواستن در پیشگاه خداوند از پیامبر(ص) و از مقام و شخصیت او، هم پیش از خلقت او مجاز است و هم بعد از تولد و هم بعد از رحلتش، هم در عالم برزخ، و هم در روز رستاخیز، سپس روایت معروف توسل آدم را به پیامبر اسلام ص از عمر بن خطاب نقل کرده که آدم روى اطلاعى که از آفرینش پیامبر اسلام در آینده داشت به پیشگاه خداوند چنین عرض کرد:
«یا رب اسئلک بحق محمد لما غفرت لى^[۲۳۷]؛ خداوندا به حق محمد(ص) از تو تقاضا مى‏کنم که مرا ببخشى.»
سپس حدیث دیگرى از جماعتى از راویان حدیث از جمله نسایى و ترمذى دانشمندان معروف اهل تسنن به عنوان شاهد براى جواز توسل به پیامبر در حال حیات نقل مى‏کند که خلاصه‏اش این است: مرد نابینایى تقاضاى دعا از پیامبر براى شفاى بیماریش کرد، پیغمبر به او دستور داد که چنین دعا کند: «اللهم انى اسئلک و اتوجه الیک بنبیک محمد نبى الرحمه یا محمد انى توجهت بک الى ربى فى حاجتى لتقضى لى اللهم شفعه فى^[۲۳۸]؛ خداوندا من از تو به خاطر پیامبرت پیامبر رحمت تقاضا مى‏کنم و به تو روى مى‏آورم اى محمد! بوسیله تو به سوى پروردگارم براى انجام حاجتم متوجه مى‏شوم خداوندا او را شفیع من ساز.»
سپس در مورد جواز توسل به پیامبر(ص) بعد از وفات چنین نقل مى‏کند که مرد حاجتمندى در زمان عثمان کنار قبر پیامبر ص آمد و نماز خواند و چنین دعا کرد:«اللهم انى اسئلک و اتوجه الیک بنبینا محمد ص نبى الرحمه، یا محمد انى اتوجه بک الى ربک ان تقضى حاجتى ؛ خداوندا من از تو تقاضا مى‏کنم و بوسیله پیامبر ما محمد ص پیغمبر رحمت به سوى تو متوجه مى‏شوم، اى محمد من بوسیله تو متوجه پروردگار تو مى‏شوم تا مشکلم حل شود.» و بعد اضافه مى‏کند: چیزى نگذشت که مشکل او حل شد. ^[۲۳۹]

معنی و مفهوم: جود و کرم شاه، بخل را نابود و بر آستانه‌ی شاه آویزان می‌کند.
آرایه‌های ادبی: شخص بخل اضافه‌ی تشبیهی است. بخل و کرم با هم تضّاد دارند. کرم شاه به شخصی مانند شده است که بخل را می‌کشد و آویزان می‌کند. بیت دارای آرایه‌ی تشخیص است.
۱۵۵ - چــون شــود بحــر آتشـین از تیـــغ
بـــا نهنــــگ دمـــــان درآویــــــزد
واژگان: دمان: جوشنده و دمنده، کنایه از مست و خشمناک و از غضب مفرط، فریاد کننده. (دهخدا)
معنی و مفهوم: هنگام جنگ، وقتی که ممدوح به وسیله‌ی شمشیرش به دریای آتشینی تبدیل می‌شود، دشمن حتّی اگر نهنگی خشمگین هم باشد، با او مبارزه می‌کند.
آرایه‌های ادبی: نهنگ و بحر با هم تناسب دارند. بحر آتشین اضافه‌ی تشبیهی است.
۱۵۶ - خصـم شــاه ار کــمان کــشد، حلقــش
بــــــه زه آن کمـــــان درآویـــــــزد
واژگان: زه: چله‌ی کمان، وتر. (معین)
معنی و مفهوم: اگر دشمن شاه، به سوی او کمان بکشد، شاه او را با زه همان کمان حلق آویز می‌کند و از بین می‌برد.
۱۵۷ - از کِــیان اســـت چــرخ ســر پنــجه
کــه بــــه شــاه کَیـــان درآویـــــزد؟
واژگان: سرپنجه: قدرت، زور. (معین) کَیان: پادشاهان. (برهان)
معنی و مفهوم: این آسمان ظالم چه کسی است که بخواهد با شاه اخستان، شاه کَیانیان، مبارزه کند.
آرایه‌های ادبی: سرپنجه کنایه از قدرتمند و در این جا ظالم است. کِیان و کَیان جناس ناقص ساخته‌اند. شاه کیانیان استعاره از جلال الدّین اخستان شروان شاه است.
۱۵۸ - مــرد شـهباز گـوشـت خـوار کجـاسـت
زاغ کـــــز اســـــتخوان درآویــــــزد
معنی و مفهوم: شاهباز قوی پنجه‌ی گوشت خوار، کجا مانند زاغ است که به یک استخوان چنگ می‌زند.
آرایه‌های ادبی: بیت تمثیلی برای بیت پیش است، شاه به شاهباز و آسمان به زاغ مانند شده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱۵۹ - رای بــاریــک اوســت قــائــد حــلم
کــه ســماک از ســــنان درآویـــــــزد
واژگان: قائد: پیشوا، رهبر، پیشرو. (معین) سماک: نام ستاره‌ای و آن منزل چهاردهم قمر است. (دهخدا)
معنی و مفهوم: تدبیر و باریک اندیشی شاه، راهنمای صبر و بردباری است و با این رأی و تدبیر می‌تواند صورت فلکی سماک را از سرنیزه‌ی خود آیزان کند.
آرایه‌های ادبی: قائد حلم اضافه‌ی استعاری است. حلم به فردی مانند شده است که رأی شاه راهنمای اوست.
۱۶۰ - رای او چـــون میــان معشــوق اســت
کــوهــی از مــــوی از آن درآویـــــــزد
معنی و مفهوم: رای و تدبیر ممدوح، مانند میان معشوق باریک و ظریف است و همان‌گونه که کفل معشوق مانند کوهی از میان موی مانند او، آویزان شده، افکار و کارهای بزرگ، مانند کوهی سنگین به رای باریک ممدوح آویخته شده است.
آرایه‌های ادبی: رای ممدوح در باریکی به میان معشوق مانند شده است. کوه استعاره از افکار و کارهای بزرگ است.
۱۶۱ - شــعر مــن معــجزیسـت در مــدحـش
کـه چــو قــرآن بــه جــــان درآویـــزد
معنی و مفهوم: اشعاری که در ستایش شاه اخستان می‌سرایم، همگی معجزه و مایه‌ی شگفتی است و به همین دلیل، مانند قرآن به جان چنگ می‌زند و دلنواز و دلنشین است .
آرایه‌های ادبی: خاقانی اشعاری را که در مدح شاه اخستان سروده است به قرآن مانند کرده و معجزه آسا دانسته است و دلیل دلنشینی آن را همین قدرت اعجاز آن می‌داند .
۱۶۲ - بــر در کعــبه شــایـــد ار شـــعرم
خــــادم کعـــبه بـــــان درآویـــــزد
معنی و مفهوم: شایسته است که خادم کعبه، شعرهای مرا که نمونه‌‌ای از فصاحت و زیبایی سخن هستند، مانند معلّقات سبع بر در کعبه آویزان کند.
آرایه‌های ادبی: شاعر شعر خود را به صورت مضمر، به معلّقات سبع مانند کرده است که به عنوان نمونه‌ی اعلای شعر، برخانه‌ی کعبه آویخته بودند.
۱۶۳ - چـون منــی را مـگو کــه مثل کم اسـت
مثـل مــن، خــود هنـوز در عـدم اسـت
معنی و مفهوم: هیچ کس را به من مانند مکن؛ چرا که مثل من خیلی کم پیدا می‌شود، اصلاً مانند من، کسی هنوز به دنیا نیامده است.
بند سیزدهم:
کلمات قافیه: آسمان، اختران، آن و …
حروف اصلی قافیه: ان
حرف روی: ن
حروف الحاقی: ندارد

- روزنامه همشهری، چهارشنبه، ۴ شهریور ۱۳۷۷، شماره ۱۶۲۵، ص ۲٫ ↑
- روزنامه همشهری، شنبه ۲۸ شهریور ۱۳۷۷، شماره ۱۶۴۵، ص ۲٫ ↑
- روزنامه همشهری، شنبه ۱۰ مرداد ۱۳۷۷، شماره ۱۶۰۳، ص ۲٫ ↑
- روزنامه ایران، چهارشنبه، ۲۲ فروردین ۱۳۸۰، شماره ۱۷۷۶، ص ۲٫ ↑
- روزنامه ایران، شنبه، ۲۵ فروردین ۱۳۸۰، شماره ۱۷۷۸، ص ۲٫ ↑
- روزنامه ایران، چهارشنبه، ۲۸ فروردین ۱۳۸۰، شماره ۱۷۸۱، ص ۲٫ ↑
- روزنامه ایران، ۱۹ یکشنبه، اردیبهشت ۱۳۸۰، شماره ۱۷۹۱، ص ۱۵ . ↑
- روزنامه ایران، چهارشنبه، ۸ فروردین ۱۳۸۰، شماره ۱۷۶۶، ص۲٫ ↑
- روزنامه ایران، دوشنبه ۲۱ خرداد۱۳۸۰، شماره ۱۸۲۵، ص۲٫ ↑
- روزنامه ایران، پنج‌شنبه ۹ فروردین ۱۳۸۰، شماره ۱۷۶۷، ص۲٫ ↑
- مهدی غنی، گروه‌گرایی و شتاب‌زدگی، آفت‌ها ی جامعه مدنی، گفتگو با محمد عطریان‌فر، چشم‌انداز ایران، شماره ۳۵، دی و بهمن ۱۳۸۴، ص۴۳٫ ↑
- کیان تاج‌بخش، تمرکز زدایی سیاسی و تاسیس نهادهای منطقه ای: تثبیت یا تغیر؟، گفتگو، شماره ۲۶، زمستان ۱۳۷۸، ص۴۴ ↑
- باب گفتگو، گفتگو، شماره ۲۶، زمستان ۱۳۷۸ص۴ ↑
- محمدحسین غیابی، بستری برای زیستن، مجله آفتاب، سال سوم، شماره ۳۰، آبان ۱۳۸۲، ص ۱۹ ↑

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

- صادق زیباکلام، اصلاح‌طلبان اشتباه کردند، همشهری، شماره سیزدهم دی‌ماه ۱۳۸۳، ص ۲۲ ↑
- Afshin Molavi, Time in Theran, Forum Foreign Affairs, Foreign Affairs ,November and December 2004,Vol. 83. No. 6, pp. 9-17 ↑
- Mudara ,Op. cit., p. 2 ↑
- Afshin Mollavi, Op. cit., p. 17 ↑
- Arang Keshavarzian, Iranans Coservativs, Face the Elctorat, Meddle East Report Online, February 2001, http://www. merip. org/mero/mero020101. html ↑
- حمیدرضا جلایی پور، بحران محافظه کاران از منظر اوضاع جهانی، نگاهی جامعه‌شناسی به جنبش مدنی ایران ۷۸ -۱۳۷۶، تهران، طرح نو ۱۳۸۱، ↑
- برخی بدون بلیط سوار قطار اصلاحات شدند، گفتگو با غلامعلی حدادعادل، همشهری، سال اول، آذر۱۳۸۴، ص ۸-۱۰ ↑
- فرشید مجاورحسینی، سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی در ایران و ۵۷ کشور جهان، محمد طبیبیان، اقتصاد ایران، مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی، پاییز ۱۳۷۸، ص ۲۰۵ ↑
- برنامه چهارم چالش‌ها و اولویت‌ها، ماهنامه امنیت اقتصادی، پیش‌شماره اول، تهران، مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد، اردیبهشت ۱۳۸۲، ص۱۷-۲۹ ↑
- سیدمحمدعلی، ابریشمی، استاندارهای جهانی و صادرات کشور، مجموعه مقالات یازدهمین کنفرانس سالانه سیاست‌های پولی و مالی، تهران مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی، اردیبهشت ۱۳۸۰، ص۱۳۲ ↑
- مجید انصاری، عملکرد اقتصادی دوران خاتمی، دوماهنامه اجتماعی راهبردی چشم‌انداز ایران، شماره ۴۸، اسفند ۱۳۸۶، فروردین ۱۳۷۸، ص ۱۳ ↑
- ربع قرن فراز و نشیب، بررسی تحولات اقتصادی کشور ۱۳۵۸- ۱۳۸۲، تهران، وزارت اقتصاد و دارایی، معاونت امور اقتصادی، انتشارات پایگان، ۱۳۸۳، صص ۱۱۵-۱۳۹٫ ↑
- پرویز خوشکلام خسروشاهی، آثار تمرکززدایی از ساختار مدیریت بخش عمومی در ایران بر سطحی رفاه جامعه با تأکید بر ابعاد اقتصادی، برنامه و بودجه، سال، چهارم، شماره ۴و۵، مرداد و شهریور ۱۳۷۸، صص ۹۱-۱۲۸٫ ↑
- ربع قرن نشیب و فراز: بررسی تحولات اقتصادی کشور ۱۳۵۸- ۱۳۸۲،پیشین، ص ۱۱۰٫ ↑
- اصغر بالسینی، سیاست‌های تعرفه ای دولت و اثرات آن بر بازرگانی خارجی، امنیت اقتصادی، شماره۲۳، تهران، مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد، مرداد ۱۳۸۷، ص ۶٫ ↑
- حمیدرضا اشرف‌زاد و مهران نصیرزاد، تاثیر جهانی شدن و الحاق به دبلیوتی بر سودآوری صنایع، دانشگاه تهران، تحقیقات اقتصادی، سال چهل و سوم، شماره ۸۴، پاییز۱۳۸۷، ص ۱۳٫ ↑
- پلیس به جای بازار، گفتگو با موسی غنی نژاد اقتصاد ایران، سال پنجم، شماره ۵۳، تیر ۱۳۸۲، ص ۲۰٫ ↑
- محمدعلی براتی، بی‌ثباتی اقتصادی، تهران مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد، ۱۳۸۲، صص ۴۴-۵۰٫ ↑
- مسعود روغنی زنجانی، چالش‌های پیش روی اقتصاد ایران، طبیبیان، پیشین،صص۵-۱٫ ↑
- محمد نهاوندیان، سیاست‌های کلی جمهوری اسلامی ایران در خصوص جهانی شدن، تهران، مرکز مطالعات جهانی شدن، فخرکیا، ۱۳۸۶، صص ۵ -۳۰٫ ↑
- مجلس ششم اقتصادی‌ترین مجلس بعد از انقلاب بوده است، اقتصاد ایران، سال ششم، شماره ۶۰، بهمن ۱۳۸۲، صص ۳۰- ۴۰٫ ↑
- سیداحمد نخجوانی، اقتصاد ایران، تهران، مرکز آموزش تحقیقات صنعتی ایران، ۱۳۸۲، ص ۵۱٫ ↑
- علی اکبر عرب مازار، در اندیشه نظام مطلوب مالیاتی، مجلس و پژوهش، سال ۱۱، شماره ۴۵، ص ۳۵٫ ↑
- محمد تقی ضیایی بیگدلی، جایگاه مالیات بر ارزش افزوده در اصلاح نظام مالیاتی، مجلس و پژوهش، سال۶، شماره ۴۵، ص ۸۶٫ ↑
- بررسی وضعیت مالیات بر شرکتها، مجلس و پژوهش، سال ۱۱، شماره ۴۵، ص ۲۱۶٫ ↑
- بررسی تأثیر متقابل اقتصاد زیرزمینی و مالیات بر ارزش افزوده، مجلس و پژوهش، سال ۱۶، شماره ۴۵، ص ۲۶۹٫ ↑
- سعید نورایی و محمد رضایی و فاطمه عزیز خانی، مجلس و پژوهش، سال شانزدهم، شماره ۴۵، ص ۲۷۰٫ ↑
- آیا کماکان شاهد کسری بودجه خواهیم بود، گفتگو با محمد کردبچه مدیر کل دفتر اقتصاد کلان سازمان برنامه، اقتصاد ایران، سال ششم، شماره ۶۰، بهمن ۱۳۸۲، ص ۶۶٫ ↑
- ربع قرن نشیب و فراز،برسی تحولات اقتصادی کشور طی سالهای ۱۳۵۸-۱۳۸۲، پیشین، ص ۱۵۵-۱۵۶٫ ↑
- نخجوانی، پیشین، صص ۳۷-۴۱٫ ↑
- اکبر کمیجانی، نگاهی به اقتصاد، تهران، روند، سال سیزدهم شماره ۳۸ و ۳۹٫ دی ماه ۱۳۸۲، ص ۳٫ ↑
- بررسی روند تورم در اقتصاد ایران و شناسایی عوامل موثر بر آن، امنیت اقتصادی، پیش شماره چهارم، مرداد ۱۳۸۲، ص ۴۵٫ ↑

آزمون­های مطلوبیت و اثربخشی ساختار مدل
تناسب با مخاطب^[۵۶]:
ساختار مدل باید با مخاطب آن، تناسب داشته باشد. ساختار مدل باید بهترین ترکیبِ ممکن از اندازه، پیچیدگی و سطح کل­نگری باشد. مسأله­ اصلی که برای این منظور مورد بررسی قرار می­گیرد، عبارت است از اینکه:

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

«آیا اندازه­ مدل، سادگی یا پیچیدگی و سطح کل­نگری یا غنای جزئیات آن، برای مخاطب مطالعه مناسب است؟»
هرقدر مدل تناسب بیشتری با مخاطب آن داشته باشد، ادراک وی از اعتبار مدل نیز بیشتر خواهد بود.

اعتبارسنجی رفتار مدل
کفایت ساختار مدل را می­توان با تعیین اعتبار رفتار ایجاد شده توسط مدل، ارزیابی کرد. آزمون­های رفتار مدل می­توانند به قضاوت در مورد برازندگی، سازگاری و مطلوبیت و اثربخشی آن، کمک کنند.
۴-۳-۲-۱ آزمون­های برازندگی
این آزمون­ها بر درون مدل تمرکز می­ کنند تا برازندگی آن را در مقایسه با اهداف، مورد قضاوت قرار دهند. آزمون­های حساسیت پارامتری و حساسیت ساختاری، آزمون­های اصلی این گروه به شمار می­روند.
۴-۳-۲-۲ آزمون حساسیت پارامتری^[۵۷]:
سؤالی که در آزمایش حساسیت یا عدم حساسیت پارامتر مطرح می­ شود، عبارت است از:
«آیا رفتار مدل نسبت به تغییرات معقول در مقادیر پارامترها، حساس است؟ به عبارت دیگر، آیا با تغییر پارامترها سبک­های رفتاری تغییر می­ کنند؟»
ایجاد اطمینان در مدل­هایی که در برابر تغییرات معقول در مقادیر پارامترها از خود حساسیتی بروز نمی­دهند، همواره آسان­تر است.
آزمون حساسیت ساختاری^[۵۸]:
در این آزمون، حساسیت رفتار مدل در اثر تغییرات ساختاری، مورد بررسی قرار می­گیرد، به عبارت دیگر:
«آیا رفتار مدل نسبت به صورتبندی ساختاری مجدد معقول، حساس است، به عبارت دیگر، آیا سبک­های رفتاری در اثر تغییرات ساختاری دچار تغییر می­شوند؟»

آزمون­های سازگاری
این آزمون­ها، آزمون­های اصلی مربوط به رفتار مدل محسوب می­شوند و سازگاری آن با داده ­های موجود در زمینه­ سیستم­های واقعی را مورد بررسی قرار می­ دهند. این آزمون­ها شامل آزمون­های بازتولید رفتار، پیش ­بینی رفتار، رفتار نامتعارف، عضو خانواده، کفایت مرز (رفتار)، رفتار غافلگیر کننده، شبیه­سازی شرایط حدی و آزمون­های آماری است.
آزمون­های بازتولید رفتار^[۵۹]:
این آزمون­ها رفتار ایجاد شده توسط مدل را با رفتار سیستم واقعی مقایسه می­ کنند، به عبارت دیگر:
«رفتار مدل تا چه حد با رفتاری که از سیستم واقعی از نظر ایجاد نشانه­ها^[۶۰]، ایجاد تناوب^[۶۱]، مرحله­بندی نسبی^[۶۲]، سبک­های متعدد^[۶۳] و مشخصه­های رفتاری مشاهده می­ شود، همخوانی دارد؟» مدل باید نشانه­ های مسأله از قبیل کاهش سهم بازار، اُفت سوددهی و غیره، که انگیزه­ ایجاد آن بوده ­اند را دوباره تولید کند (آزمون ایجاد نشانه­ها). در صورتی که فرد بتواند نشان دهد که چگونه سیاست­ها و ساختار درونی باعث بُروز چنین نشانه­هایی می­شوند، موقعیت وی برای تغییر علل با هدف دستیابی به عملکرد بهتر، مناسب­تر خواهد بود.
آزمون­های پیش ­بینی رفتار^[۶۴]:
این آزمون­ها بر رفتار آتی تمرکز دارند. از آنجایی که مدل­های پویایی سیستم برای «پیش ­بینی نقطه­ای^[۶۵]» مورد استفاده قرار نمی­گیرند، بنابراین، با بهره گرفتن از این آزمون، «پیش ­بینی الگو^[۶۶]» و «پیش ­بینی وقایع^[۶۷]» مورد ارزیابی قرار می­گیرد.
آزمون پیش ­بینی الگو بررسی می­ کند که:
«آیا مدل، الگوهای جاری رفتار آتی را از نظر دوره­ها، روابط مرحله­بندی، شکل یا سایر مشخصه­ها، به­ صورت کیفی تولید می­ کند یا خیر؟»
آزمون پیش ­بینی وقایع بر ماهیت پویای یک واقعه مانند سقوط ناگهانی سهم بازار و شرایطی که به این امر منتهی می­شوند، تمرکز دارد و نه زمان دقیق وقوع آن. این آزمون بررسی می­ کند که:
«آیا واقعه­ای معین یا تغییر مشخصی که احتمالاً بر پایه­ انجام تحلیل در مورد رفتار مدل بُروز کند، در دنیای واقعی در حال وقوع است؟ چه شرایط به وقوع چنین واقعه­ی متحول می­انجامد؟»
آزمون رفتار نامتعارف^[۶۸]:
اگر مدل رفتاری در تضاد با سیستم واقعی از خود نشان دهد، آنگاه این آزمون به یافتن عیوب واضح مدل کمک می­ کند. این آزمون بررسی می­ کند که:
«کدام رفتار نشان داده شده از طرف مدل با رفتار سیستم واقعی در تضاد است و در صورت تغییر فرضیات، رفتار نامعقول چگونه ایجاد می­ شود؟»
آزمون عضو خانواده^[۶۹]:
در صورت امکان باید تلاش کرد تا مدلی عمومی از گروهی از سیستم­ها که عضو مشخصی به آن تعلق دارد، ایجاد کرد. مدل، نظریه­ای عمومی است که توسط ساختار آن مجسم می­ شود. یک وضعیت معین نیز به واسطه­ مقادیر پارامترهای آن، تجسم می­یابد. برای مثال، یک مدل سازمانی مربوط به از دست دادن سهم بازار، برای شرکت­های متعددی عمومیت دارد.
«سیاست­های مختلف، چگونه رفتارهای متفاوتی ایجاد می­ کنند؟ در صورتی­ که سیاست­ها در راستای تفاوت­های تصمیم ­گیری شناخته­­ شده میان اعضا، تغییر داده شوند، آیا مدل مشخصه­های اعضای مختلف گروه را نشان می­دهد؟»
آزمون رفتار غافلگیر کننده^[۷۰]:
رفتار غافلگیر کننده را نباید تنها به استناد اینکه تا قبل از این مشاهده نشده، نادیده و کم­اهمیت دانست. چنین رفتارهایی اغلب در مدل­های جامع­تر پویایی­های سیستم دیده می­شوند. این آزمون بررسی می­ کند که: «آیا مدل تحت شرایط آزمایشی معین، رفتارهای کاملاً غیرمنتظره و یا غافلگیر کننده ­ای که در سیستم واقعی مشاهده نشده، ایجاد می­ کند؟ آیا این رفتار به دلیل ساختار مدل است یا می­توان علل مشخصی را در سیستم واقعی به آن نسبت داد؟»
آزمون سیاست حدی^[۷۱]:
این آزمون، خاصیت کشسانی^[۷۲] مدل در برابر تغییرات عمده در سیاست­ها را نشان می­دهد. این آزمون بررسی می­ کند که:
«آیا مدل تحت سیاست­های حدی که حتی ممکن است تاکنون در سیستم واقعی نیز مشاهده نشده باشد، رفتار قابل انتظاری از خود نشان می­دهد؟»
آزمون کفایت مرز (رفتار)^[۷۳]:
این آزمون تلاش می­ کند تا مرزهای مدل را شکل دهد. در صورتی که ساختار مدل، رفتار مطلوب را بازتولید نکند، ساختار اضافی مورد نیاز است. این موضوع تحت عنوان انعکاس سبک­های مرجع^[۷۴] نیز شناخته می­ شود. این آزمون بررسی می­ کند که:
«آیا مدل از ساختار ضروری برای بررسی موضوعاتی که به این منظور طراحی شده است، برخوردار است؟ به عبارت دیگر، آیا مدل سبک­های رفتاری مرجع که در ابتدا تعریف شده ­اند را به­ طور درون­زا بازتولید می­ کند؟ آیا با افزودن ساختار اضافی، رفتار مدل تغییر می­ کند؟ در غیر اینصورت، ساختار اضافی ضروری نیست.»
آزمون حساسیت رفتار^[۷۵]:
در این آزمون، حساسیت مدل در برابر تغییر مقادیر پارامترها، مورد قضاوت قرار می­گیرد. این آزمون بررسی می­ کند که:
«آیا تغییرات محتمل در پارامترها می ­تواند باعث عدم موفقیت مدل در آزمون­های رفتاری که پیش از این، آنها را با موفقیت طی کرده بود، شود؟ برای مثال، آیا مجموعه­ محتملی از مقادیر پارامترها وجود دارد که بتواند مدل را در ایجاد الگوهای رفتاری مشاهده شده، دچار ناتوانی کند، یا تحت شرایطی که پیش از این، رفتاری قابل قبول داشته، به شکل غیر قابل­ قبولی رفتار کند؟»
آزمون­های آماری^[۷۶]:
تمرکز اصلی این آزمون­ها عبارت است از اینکه:

بند اول :فقدان قصد اضرار به منابع آبی
در شرایطی که شخص بدون سوء نیت و براثر شرایطی که از حیطه اختیار او خارج باشد به منابع آبی اضرار وارد سازد شخص مذکور فاقد مسئولیت کیفری تلقی می شود و در این مواقع شخص اخیر صرفاً بر اساس قواعد ناشی از مسئولیت مندرج در قانون مدنی و قانون مسئولیت مدنی مسئول جبران خساراتی است که براثر فعل او بر منابع آبی وارد آمده است.
در صورت اخیر تعقیب و مجازات با احراز عدم سوء نیت متوقف شده و دستگاه های مجری و متکفل حفاظت از آبها باید براساس موازین حقوقی به پیگیری مدنی امر خسارت بپردازند.
بند دوم : تجاوز به منابع آبی بدون قصد اخلال و مقابله
اخلال در نظم و محاربه از جمله عبارات و مفاهیمی هستند که در قوانین جزایی برای آنها تعریف ، آثار و موازینی ذکر شده است .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

حال هر گاه شخصی بدون آنکه قصد ایجاد رعب و وحشت یا ضربه زدن به نظام و امنیت کشور داشته باشد و صرفاً تخریب و تجاوز وی برای بهره گیری از منابع آبی به منظور شخصی باشد آثار قواعد محاربه و اخلال را نداشته و به مجازات آن محکوم نخواهد شد. لذا خصوصیات این تجاوز به این شرح است.
چون جرائم مذکور در عداد جرائم تخریب و تجاوز بدون قصد براندازی است نتیجتاً مجازات اینگونه جرائم بسته به اهمیت آن منبع آبی در هر صورت کمتر از جرائم به قصد محاربه که اعلام می باشد خواهد بود.
اثبات سوء نیت و عنصر معنوی جرم در حد عمومی بودن جرم و صرفاً قصد ورود خسارت به اموال دولتی است نه قصد براندازی.
رسیدگی به جرائم تجاوز به اموال عمومی اصولاً در صلاحیت مراجع عام دادگستری است که مؤید این این امر ، اظهار نظر مشورتی اداره حقوقی دادگستری است.
با توجه به مقررات قانون توزیع عادلانه آب و حدود صلاحیتهای دادگاههای عمومی حقوقی و کیفری ، در امور جزایی دادگاه جزایی و در امور مدنی حسب مورد دادگاههای حقوقی صالح خواهند بود.^[۹۱]
با عنایت به قانون اصلاح قانون تشکیل محاکم عمومی و انقلاب سال ۱۳۸۱ اینگونه جرائم در عداد صلاحیتهای دادگاههای عمومی خواهند بود.^[۹۲]
اطلاق قوانین و عبارات مندرج در آنها به نحوی انشاء شده که در هر صورت متهم بایستی نسبت پرداخت خسارت دولت یا اعاده وضع سابق و رفع اثر از تجاوز اقدام نماید.
در هنگام وضع قانون آب و نحوه ملی شدن آن در سال ۱۳۴۷ این قبیل جرائم با گذشت ادارات ذیربط موقوف می ماندند و ادارات مذکور در حکم شاکی خصوصی بوده و جرم نیز فاقد جنبه عمومی تلقی می شد لکن با تصویب قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۷۵ علاوه بر جنبه خصوصی ومدعی بودن ادارات آب وبرق به وجود جنبه عمومی تصریح شده است . ^[۹۳]
معذالک تا سال ۱۳۷۵ این جرائم با گذشت شاکی و اعاده وضع سابق موقوف می گردید لکن در قوانین جزایی اخیر التصویب جرائم فوق با توجه به ماده ۷۲۷ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ غیر قابل گذشت اعلام شده که نشانگر اهمیت و اعتباری است که قانونگذار به این قبیل جرائم داده است.
با وجود شرایط فوق جرائمی که مشمول قاعده اخلال سیاسی، امنیتی نیستند در ردیف اول و اکثر هستند و بیشتر جرائم از این دسته محسوب می شوند.
بند سوم :تجاوز به منابع آبی به منظور اخلال مقابله و محاربه با نظام
مراد قانونگذاران از تصویب قوانین در قالب عبارات و عناوینی که بکار می برند روشن می گردد، قانونگذار در شناسایی انواع جرائم از یکدیگر گاهی به وجود قصد بخصوص مرتکب توجه نموده و با عنایت به وضعیت مجرم در هنگام ارتکاب آن ونیز شرایط دیگر شدت یا تخفیف مجازات را به تصویب می رسانند.
در جرائم با قصد اخلال و براندازی ، عنصر معنوی جرم که حکایت از مقابله و رودر رویی متهم با موازین حاکم بر اجتماع دارد هدف و قصد از ارتکاب جرم برای آن است که امنیت اجتماعی و آزادی مردم سلب گردد و دولت در ارائه خدمات عمومی ناتوان گشته و نیروی خصم بتواند با بهره گیری از این ناتوانی ضربه خود را به حکومت وارد آورد.
قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵
در ماده ۶۸۸ آمده که : « هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده ، ریختن مواد مسموم کننده در رودخانه ها و … جرم محسوب و مرتکبین چنانچه طبق قوانین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند به حبس تا یکسال محکوم خواهند شد . تشخیص این امر با وزارت بهداشت و در مان و سازمان محیط زیست است.
ضمن آنکه تعریف آلودگی را در تبصره ۲ قانون مذکور بعمل آورده است.
در ماده ۶۸۹ گفته : « چنانچه اقدامات مذکور منتهی به قتل یا نقص عض یا جراحت یا صدمه انسانی شود مرتکب علاوه بر مجازاتهای مذکور حسب مورد به قصاص و پرداخت دیه و در هر حال تادیه به تادیه خسارت وارده نیز محکوم خواهد شد^[۹۴].
اهمیت مباحث آلودگی آبها بحدی است که قانونگذاران مختلف خود را مکلف دیده اند تا علاوه بر ممنوعیت آلودگی آبها نسبت به تعیین مجازات لازم برای مرتکبین اقدام نمایند وبا اتخاذ تدابیر جزایی از آلودگی آبها ممانعت به عمل آورند .
گفتار دوم : آلودگی خاک
مدت‌هاست که مواد نفتی و مشتقات آن در اثر حمل‌ونقل یا ذخیره‌سازی‌ موجب آلودگی خاک می‌شود. آلودگی های نفتی یک پیامد اجتناب ناپذیر از افزایش سریع جمعیت و فرایند صنعتی شدن است که به‌دنبال آن آلودگی خاک توسط مواد هیدروکربنه نفتی به شکل وسیع در اطراف تاسیسات اکتشاف و پالایش و به شکل موضعی در مسیرهای انتقال این مواد قابل مشاهده است. علاوه بر انتشار مستقیم این آلاینده‌ها، غبارات حاصل از سوخت گازهای همراه نفت، طی سالیان متمادی توانسته مواد سمی و مضری به خاک‌های منطقه اضافه کند هرچقدر مواد نفتی به عمق بیشتری از خاک نفوذ کند، رفع آلودگی آن مشکل‌تر و هزینه آن چندین برابر خواهد بود.^[۹۵]
در مورد رکن قانونی جرم زیست محیطی آلودگی خاک نخست باید از ماده ۹ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و تبصره آن سخن گفت. در این ماده ابتدا هر گونه آلودگی محیط زیست ممنوع (جرم) دانسته شده است. سپس آلودگی محیط زیست تعریف شده و در این تعریف از آلودگی خاک نیز نا برده شده است. به این ترتیب می‌توان ماده ۹ را نخستین مصداق عنصر قانونی این جرم تلقی کنیم.
در قانون اراضی مستحدث ساحلی مصوب ۱۳۵۴ نیز از آلودگی خاک سخن گفته شده است. در ماده ۱۱ این قانون آمده است: «هر کس به قصد تصرف به اراضی مستحدث و ساحلی متعلق به دولت و حریم دریا و دریاچه‌ها و تالاب‌‌های کشور تجاوز کند و یا اراضی مزبور را با برداشت شن و ماسه و خاک و سنگ تخریب نماید به حسب جنحه‌ای تا سه سال و خلع ید محکوم خواهد شد.»
در حال حاضر ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی یکی از مهمترین مواد رکن قانونی این جرم زیست محیطی به شمار می‌رود. در تبصره ۲ این ماده همانند ماده ۶ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، ضمن تعریف آلودگی محیط زیست، از آلودگی خاک نیز به عنوان یکی از مصادیق این آلودگی و جرم عام زیست محیطی نام برده شده است. به علاوه، ماده ۶۹۰ قانون یاد شده و قانون مدیریت پسماندها، قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگلها و مراتع مصوب ۱۳۴۶ با اصلاحات بعدی و قوانین برنامه‌های توسعه کشور را نیز می‌توان در این باره مورد توجه و بررسی قرار داد.
گفتار سوم :آلودگی هوا
آلودگی هوا تغییر در ویژگی‌های طبیعی جو براثر مواد شیمیایی، غباری یا عامل‌های زیستشناختی است. جو یا اتمسفر سامانه گازیِ طبیعیِ پویا و پیچیده‌ای‌است که زندگانی در سیارهٔ زمین به آن بازبسته‌است. تحلیل‌رفتن لایه اوزن ِ استراتوسفر به خاطر آلودگی هوا، دیرزمانی‌است که خطری برای تندرستی مردمان و نیز زیست‌بومهای زمین شناخته می‌شود. آلودگی هوا ممکن است طبیعی (مانند فعالیت آتش‌فشانها)، یا مصنوعی باشند. آلودگی‌های مصنوعی عمدتا ناشی از فعالیت وسایل نقلیه و کارخانه‌ها هستند.
وسایل نقلیه موتوری مشکلی اساسی هستند که دی اکسید نیتروژن که مهمترین آلوده کننده هوا است را تولید می‌کنند. سایر منابع مصنوعی آلوده کننده هوا عبارتند از زغال سنگ سوزها، صنایع مختلف آلودگیهای ناشی از سوزاندن بقایای کشاورزی و… .
یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا باران اسیدی است. باران‌های اسیدی از گازهای سولفور دی اکسید و از خانوادهٔ نیتروژن اکسید که از دود اگزوز اتومیبلها و کارخانجات ایجاد می‌شود، به وجود می‌آید. این گازها در اتمسفر زمین با بخار آب واکنش داده و اسیدهایی مانند سولفوریک اسید و نیتریک اسید را تشکیل می‌دهند. یکی از مشکلات جدی محیط زیست که امروزه بشر در اکثر نقاط جهان با آن درگیر است، باران اسیدی می‌باشد. باران اسیدی به پدیده‌هایی مانند مه اسیدی و برف اسیدی که با نزول مقادیر قابل توجهی اسید از آسمان همراه هستند، اطلاق می‌شود. ذباران هنگامی اسیدی می‌شود که میزان PH آب آن کمتر از ۵٫۶ باشد. این مقدار PH بیانگر تعادل شیمیـــایی به وجود آمــــده میان دی‌اکسیــــد کربن و حالت محلــــول آن یعنــی بی‌کربنــات (HCO3) در آب خالص است. باران اسیدی دارای نتایج زیانبار اکولوژیکی می‌باشد و وجود اسید در هوا نیز بر روی سلامتی انسان اثر مستقیم دارد. همچنین بر روی پوشش گیاهی تأثیرات نامطلوبی می‌گذارد.
موادی همچون مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، هیدروکربن‌های سوخته نشده و ترکیبات سربی از موادی هستند که باعث آلودگی هوا می‌شوند.در بسیاری از کشورهای جهان اقداماتی برای کاهش آثار آلودگی هوا بر محیط زیست انجام شده‌است. درحالی که دانشمندان آثار زیانبار آلودگی هوا را بر گیاهان، حیوانات و زندگی انسانها مطالعه می‌کنند، قانون‌گذاران قوانینی را برای کنترل کاهش آلاینده‌ها تصویب نموده و آموزگاران در مدارس و استادان در دانشگاهها آثار آلودگی هوا را برای نسل جوان تشریح می‌کنند.
اولین گام برای حل مشکل آلودگی هوا ارزیابی است. محققان آلودگی هوا را بررسی نموده و استانداردهایی را برای اندازه‌گیری نوع و مقدار آلاینده‌های خطرناک تعیین می‌کنند. بعد از آن باید حد مجاز آلاینده‌های هوا مشخص شود.در مرحله بعد می‌توان گامهایی برای کاهش آلودگی هوا برداشت. تنظیم مقرراتی برای موادی که در اثر فعالیتهای انسانی در فضا منتشر می‌شود این هدف را تکمیل می‌کند. بسیاری از کشورها برای میزان انتشار آلاینده‌های خودروها و صنایع محدودیت‌هایی را اعمال کرده‌اند. این کار از طریق سازمانهای هماهنگ‌کننده که وظیفه نظارت بر محیط زیست و هوا را به عهده دارند انجام می‌شود. در سازمان ملل برنامه مدیریت جو طرحهای زیست محیطی را در سراسر جهان اجرا می‌کند. در روزهای بحرانی آلودگی هوا حتی الامکان از تردد در محدوده‌های مرکزی و پر ترافیک شهر اجتناب کنید. استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی در سفرهای روزانه درون شهری خود را جایگزین خودروهای شخصی نمائید. فعالیت یا بازی کودکان در محیطهای باز را محدود نمائید. و افراد مسن یا افراد با بیماریهای قلبی، ریوی نظیر آسم، برونشیت مزمن و نارسائی قلبی از خروج از خانه اجتناب نمایند.^[۹۶]
تعدد قوانین و مقررات مربوط به جرم زیست محیطی آلودگی هوا مانند موضوع آلودگی آب نیست. مربوط به جرم زیست محیطی آلودگی هوا مانند موضوع آلودگی آب نیست. جدای از ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی که شامل جرم آلوده کردن هوا نیز می‌شود، مهمترین قانون خاص در این باره قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب ۱۳۷۴ و اصلاحی ۱۳۸۳ است. در ابتدای ماده ۲ این قانون، اقدام به هر عملی که سبب آلوده شدن هوا شود ممنوع، یعنی جرم دانسته شده است. سپس در موارد دیگر این قانون از چگونگی تحقق این جرم از طریق نحوه استفاده از وسایل نقلیه موتوری (مواد ۴ تا ۱۲)، کارخانجات، کارگاه‌ها و نیروگاهها، (مواد ۱۲ تا ۲۱) و منابع تجاری، خانگی و متفرقه (مواد ۲۲ تا ۲۷) سخن گفته شده است.
در ماده ۴ قانون مزبور آمده است: «استفاده از وسایل نقلیه موتوری که بیش از حد مجاز مقرر دود و آلوده کننده‌های دیگر وارد هوای آزاد نمایند ممنوع است.» در ماده ۱۴ نیز چنین عنوان شده است: «فعالیت‌ کارخانجات و کارگاه‌های جدیدی که ضوابط و معیارهای موضوع ماده ۱۲ را رعایت ننمایند و همچنین فعالیت و بهره‌برداری از کارخانجات وکارگاه‌ها و نیروگاه‌هایی که بیش از حد مجاز موجبات آلودگی هوا را فراهم آورند ممنوع است». و ماده ۲۲ نیز مقرر می‌دارد که: «پخش و انتشار هر نوع مواد آلوده کننده هوا بیش از حد مجاز از منابع تجاری، خانگی، و متفرقه در هوای آزاد ممنوع است». همچنین، در ماده ۲۴ آمده است، «سوزاندن و انباشتن زباله‌های شهری و خانگی و هر گونه نخاله در معابر عمومی و فضای باز ممنوع است.»^[۹۷]
‌بند اول :نگاهی به قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا
در تبصره دو ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی، آلودگی محیط زیست اینگونه تعریف شده است: “عبارت است از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیک آن را به طوری که به حال انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان یا آثار یا ابنیه مضر باشد تغییر دهد."اولین قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست در ۱۳۵۳ تصویب شده و به موجب آن سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل گشته است. بعدا در سال ۱۳۷۴ قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا تصویب شده که به موجب ماده ۳ آن منابع آلوده‌کننده هوا به سه دسته وسایل نقلیه موتوری، کارخانه‌ها و کارگاه‌ها و نیروگاه‌ها، منابع تجاری و خانگی و منابع متفرقه تقسیم شده‌اند. برای مبارزه با آلودگی هوا علاوه بر سازمان حفاظت محیط زیست حسب مورد شهرداری‌ها، وزارتخانه‌های صنایع، معادن و فلزات، کشاورزی و جهاد سازندگی وظایفی بر عهده گرفته‌اند و احداث نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، کارخانجات پتروشیمی، کارخانه‌های صنایع نظامی، فرودگاه‌ها و ترمینال‌های بارگیری موکول به رعایت ضوابط حفظ محیط زیست شده‌ است ضمنا مراجع قضایی نیز در مورد اجرای قانون به درخواست سازمان حفاظت محیط زیست باید اقدام کنند.
برای تخلف از این ضوابط مجازات‌های نقدی پیش‌بینی شده و در عین حال به موجب تبصره یک ماده ۲۹ قانون سابق‌الذکر، صاحبان و مسوولان اینگونه کارخانه‌ها و کارگاه‌های آلوده‌کننده علاوه بر محکومیت به جزای نقدی به پرداخت ضرر و زیان وارده به محیط زیست و اشخاص حقیقی و حقوقی به حکم دادگاه صالح محکوم می‌شود. مجازات‌هایی برای افرادی که در هر یک از سه گروه پیش‌گفته ناقض قانون باشند در نظر گرفته شده است.با این مقدمات این که مساله وارونگی هوا که سالانه چیزی در حدود نیمی از یک لشکر در شهر تهران ایجاد تلفات می‌کند امری عادی باشد غیرقابل قبول است؛ چون از نظر سیاسی دستگاه‌های نظارتی سیاسی می‌توانند – و باید – اجرای این ضوابط را از وزارتخانه‌ها و مسوولین بخواهند و در صورت عدم اجرا ضمانت اجراهایی را که قانون اساسی در اختیار آنها گذاشته اعمال کنند.
از نظر قضایی، سازمان حفاظت محیط زیست مکلف است با همه اشخاص حقیقی و حقوقی متخلف و ناقض قانون برخورد جدی کند و از طریق قوه قضاییه اعمال قانون بنماید.در عین حال اشخاص حقیقی که از این مساله متضرر می‌شوند یا سلامتی خود را از دست می‌دهند با توجه به تبصره یاد شده ماده ۲۹ می‌توانند برای احقاق حق به دادگاه‌ها مراجعه کنند و چون ممکن است صاحبان و مسوولان کارخانجات و کارگاه‌های آلوده‌کننده به این عذر متعذر شوند که به لحاظ پاره‌ای محدودیت‌ها و مشکلات اقتصادی و قانونی نمی‌توانند رفع اشکال و جلوگیری از بروز ضایعات کنند، آنگاه افراد ذینفع می‌توانند حسب مورد هر وزارتخانه یا موسسه دولتی یا خصوصی یا کل دولت را به دعوای خود جلب و آن را به پاسخگویی وادار کنند.به هر حال این که مساله آلودگی محیط زیست و به ویژه آلودگی هوا در زندگی شهرهای بزرگ ما به موضوعی معمولی و قابل چشم‌پوشی تبدیل شود و تدبیر برخورد با آن تعطیل کردن همه چیز و دست به دعا برداشتن باشد، به هیچ وجه قابل قبول نیست زیرا در کشورهای دیگر وضع مشابهی شاید به مراتب بدتر وجود داشته و مشکل حل شده است. این مورد چیزی نیست که گناه و تقصیر آن را به گردن دیگران بیندازیم بلکه این معضلی است داخلی که با اقدامات و تدابیر خودی مشروط به آن که اراده جدی برای اجرای آن وجود داشته باشد، قابل حل است. ^[۹۸]
گفتار چهارم : آلودگی جنگل ها و مراتع و باغ ها
جنگل‌ها از جمله مهمترین ثروتهای طبیعی ایران هستند و هم اکنون با وسعتی به مراتب کمتر از چند دهه گذشته استقرار دارند.جنگل‌های ایران در شمال در حد متراکم و در دیگر نقاط به صورت پراکنده مشاهده می‌شوند که در اینحال گرانبهاترین جنگل‌های ایران در گیلان ، مازندران و استان گلستان یافت می‌شود. ایرانیان باستان ، جنگل و پوشش گیاهی را منشا خیر و برکت می‌دانستند. زیرا منابع جنگلی سرمایه‌ای سرشار هستند که نیازهای انسانها را برآورده می‌کنند.
علاوه بر جنگل‌های شمال ، در منطقه غرب و جنوب غرب و حتی شمال شرق ایران می‌توان شاهد وجود جنگل بود. منتها جنگل‌های تنک و پراکنده که البته با جنگل‌های کرانه‌های شمالی قابل مقایسه نیستند. در این میان جنگل‌های غرب و جنوب غرب ایران که درختان غالب آنها بلوط است، پس از جنگل‌های شمال ، حائز اهمت هستند. حفظ و حراست جنگل‌های ایران از اهمیت زیادی برخوردار است باید نسبت به تداوم و شکوفایی آنها کوشا باشیم.براساس قانون مصوب سال ۱۳۵۹، برای متهمان محکوم به قطع درختان مجازات حبس از ۶ ماه تا سه سال و مجازات نقدی صد هزار تا یک میلیون تومان تعیین شده است اما بر اساس قوانین جدید متهمان به جای سه سال حبس باید حدود ۲۲ میلیون تومان پرداخت کنند.
به گزارش مهر، سوم خردادماه سال ۱۳۵۹ بود که لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها توسط شورای انقلاب با هدف حفظ و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع درختان و همچنین جلوگیری از قطع هرگونه درخت در بزرگراهها، معابر، بوستانها، میادین، باغات و همچنین محلهایی که به تشخیص شورای شهر باغ شناخته می‌شود تصویب شد. براساس این قانون مجازات قطع درختان از جزای نقدی ۱۰۰ هزار تا یک میلیون تومان برای قطع هر درخت در صورتی که بیش از ۳۰ اصله باشد و همچنین حبس تعزیری ۶ تا سه سال تعیین شده است. همچنین در تبصره این قانون آمده است: در صورتیکه قطع درخت از مالکین به نحوی باشد که باغی را از بین ببرد و از زمین آن به صورت تفکیک و خانه سازی استفاده کند همه زمین به نفع شهرداری ضبط می‌شود و به مصرف خدمات عمومی شهر و محرومین می‌رسد.در ماده ۶۷۵ قانون مجازات اسلامی آمده است هرکس عمدا عمارت یا بنا یا کشتی یا هواپیما یا کارخانه یا انبار و بطور کلی هر محل مسکونی یا مستعد برای سکنی یا جنگل یا خرمن یا هر نوع محصول زراعی یا اشجار یا مزارع یا باغهای متعلق به دیگری را آتش بزند به حبس از دو تا پنج سال محکوم می‌شود اما اعمال فوق در صورتی که به قصد مقابله با حکومت اسلامی باشد مجازات محارب را خواهد داشت. اکنون در حالی بیش از ۳۰ سال از این قانون می‌گذرد که بر خلاف هشدارها از سوی دوستاداران محیط زیست، افزایش آلودگی هوا، تخریب جنگلها و درختان متاسفانه مجازاتهای قطع کنندگان و عاملان تخریب جنگلها و فضای سبز به درستی اجرا نمی‌شود و بیشتر احکام به جزای نقدی تبدیل می‌شود. فروردین ماه سال گذشته یکی از عاملان قطع ۲۰۴ اصله درخت در یکی از فضاهای سبز زنجان، با دستور قضایی به یکی از درختان بریده شده در این محل بسته شد که محمد رضا حمیدی نماینده دادستان اظهار داشت این متهم ۵۱ ساله هم باید دوره حبس خود را بگذراند و هم بابت هر اصله درخت از یک میلیون و ۲۰۰ تا یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان غرامت پرداخت کند.^[۹۹]
در این قسمت به ذکر چند ماده از قانون مجازات اسلامی راجع به تخریب درختان و باغ ها بسنده می نماییم:
ماده ۶۸۴ - هرکس محصول دیگری را بچراند یا تاکستان یا باغ میوه یا تخلستان کسی را خراب کند یا محصول دیگری را قطع و درو نماید یا به واسطه سرقت یا قطع آبی که متعلق به آن است یا با اقدامات و وسایل دیگر خشک کند یا باعث تضییع آن بشود یا آسیاب دیگری را از استفاده بیاندازد به حبس از شش ماه تا سه سال وشلاق تا ( ۷۴ ) ضربه محکوم می شود .
ماده ۶۸۵ - هرکس اصله نخل خرما را به هر ترتیب یا هر وسیله بدون مجوز قانونی از بین ببرد یا قطع نماید به سه تا ششماه حبس یا از یک میلیون و پانصد هزار تاسه میلیون ریال جزای نقدی یاهر دو مجازات محکوم خواهد شد .
ماده ۶۸۶ - هرکس درختان موضوع ماده یک قانون گسترش فضای سبزرا عالما” عامدا” و برخلاف قانون مذکور قطع یا موجبات از بین رفتن آنها را فراهم آورد علاوه بر جبران خسارت وارده حسب مورد به حبس تعزیری از شش ماه تا سه سال ویا جزای نقدی از سه میلیون تاهجده میلیون ریال محکوم خواهد شد .
گفتار پنجم :آلودگی صوتی
انسان ها باتولید صوت با یکدیگر حرف می زنند!ارتباط برقرار می کنند!از احساساتشان می گویند از کارها !خواسته هاو…اما امروزه تنها منبع تولید صدا محدود به حنجره ی آدمی نیست!درواقع این منابع آنقدر زیادشده اند که صدای انسان درآنها گم است چه بسا که گاهی در این هیاهو انسان خودرانیز فراموش میکند!و این همان چیزی است که به تعبیری از آن با عنوان آلودگی صوتی یاد می شود! زیاد از آلودگی آب و هوا و خاک گفته ایم اما دو بحث آلودگی نوری و آلودگی صوتی بحث های فراموش شده ی آلودگی ها هستند بحثی برسر اقدامات انجام شده در زمینه ی آنها نیست!!چرا که محیط زیست به طرز غیرقابل باوری مظلوم واقع شده است! منظور اطلاع رسانی های است که باید انجام شود! بی توجهی به این آلودگی باعث اثرات مزمن بر سلامت انسان ها و هزینه های سنگینی برای بهداشت و سلامت جامه خواهد داشت
به هرگونه صدایی از هرمنبعی که باعث ایجاد آزردگی در انسان شود آلودگی صوتی گفته می شود!واحد اندازه گیری صوت دسی بل است و مشخص کردن سطح آستانه این آلودگی با یک رقم به تنهایی میسر نیست چرا که فرد بسته به مدت وزمان درمعرض آلودگی قرار گرفتن فاصله از منبع صوت-مداومت وحساسیت ها و توانایی های متفاوت افراد در تحمل آلودگی واکنش ها و…. تاثیرهای متفاوتی میپذیرد