کنترل عواطف :این مقوله ناظر به توان ابزار احساسات وکنترل آن ونیز کنار آمدن با عواطف دیگران در خلال ارتباط است (حسین چاری و فداکار ،۱۳۸۴).

توانایی دریافت وارسال پیام :توانایی دریافت وارسال پیام های واضح ارتباطی که از آن به عنوان درک پیام نیز یاد می شود یکی دیگر از مقوله های مهارت های ارتباطی را شامل می شود (حسین چاری وفداکار،۱۳۸۴).

بینش نسبت به فرایند ارتباط :این مقوله ناظر به توانایی کشف معنای حقیقی پیام های کلامی وغیر کلامی در ارتباط بوده و در واقع توانایی فهم دیگران است (حسین چاری وفداکار،۱۳۸۴).

قاطعیت ارتباطی:این مهارت ناظر به آن است که فرد بتواند صرف نظر از واکنش عاطفی دیگران ، سئوالات وابهامات خود را بیان کند.در واقع ، توان ابزار عقاید واحساساتی است که علی رغم معقول بودن، گاهی اوقات با هنجارهای گروه همخوانی ندارد (حسین چاری وفداکار،۱۳۸۴).

الگوهای چهارگانه ارتباط با دیگران :

این الگوها عبارتند از:سلطه پذیری ،سلطه گری ،پرخاشگری وقاطعیت .جهت شناخت اینکه از میان این الگوها ،کدام یک بهترین الگوی برقراری ارتباط سالم با دیگران است به طور مختصر به توضیح هریک اشاره می شود (معماریان ۱۳۸۳).

سلطه پذیری :ویژگی افراد این الگو برقراری ارتباط صادقانه ، غیر صریح (مبهم و غیر مستقیم )و توام با احترام به فرد مقابل می‌باشد .افراد سلطه پذیر ، دل مشغولی ، پرهیز از برخورد با دیگران را دارند حتی اگر این کار به قیمت ضایع شدن حق خودشان تمام شود (معماریان ۱۳۸۳).

سلطه گری:برقراری ارتباط صادقانه غیرصریح(مبهم ‌و غیرمستقیم)وتوام بااحترام ظاهری ویژگی افراداین الگو می‌باشد.فردسلطه گرخود ودیگران رابه عنوان شیئی ونه انسان موردبهره کشی قرارمی دهند وسعی می‌کند افراد ‌را درجهت خود فریب دهد ومهارکند(معماریان ۱۳۸۳).

پرخاشگری : ارتباط صادقانه نیمه صریح (مبهم ومستقیم ) وبدون احترام متقابل است. افراد پرخاشگر معمولا” در حال رقابت با دیگران هستند (معماریان ،۱۳۸۳).

قاطعیت :ویژگی افراد این الگو، برقراری ارتباط صادقانه صریح (روشن ومستقیم )وتوام بااحترم متقابل واصیل (نه ظاهری )می‌باشد.یک فرد قاطع هم حق وحقوق خود و هم حقوق با ملاحظه ی چهار الگوی ارتباطی که بیان شدرارعایت می‌کند.معلوم می شودکه برای جلب مقبولیت درجمع ومحیط های مختلف و محبوبیت دردل دیگران ، قاطعیت بهترین روش ارتباطی است چرا که هریک از ارتباط های دیگر دچار نقصی است که همگی آنهامنجربه ازبین رفتن اعتماد وایجاد تنفر در فرد مقابل می شود(معماریان،۱۳۸۳).

مهارت های لازم برای ارتباط کارآمد

همه ی انسان ها نیازمند برقراری ارتباط با دیگران هستند و در سایه بودن با دیگران است که فرد می‌تواند به رشد وتعالی برسد اما داشتن روابط سالم ، سازنده وصمیمی با دیگران کار ساده ای نیست بلکه نیاز به کسب دانش وتمرین وممارست دارد؛ برخی از مهم ترین مهارت های لازم برای برقراری ارتباط کار آمد عبارتنداز:

۱-مهارت های مشارکت در گفت و گو

۲-مهارت جرات مندی

مهارت های مشارکت در گفت وگو شامل :

۱-مهارت های غیر کلامی (مهارت مربوط به زبان بدن ، مهارت صوتی یا فرازبان)

۲-مهارت صحبت کردن (تمرکز ،شفافیت،اختصار ، استفاده از کلمات وعبارات مناسب)

۳-مهارت گوش دادن(توجه ‌و تمرکز،کاوش/پیگیری ،بازخورد ،جمع بندی)می‌باشد(امامی نایینی ،۱۳۸۹).

مهارت جرات مندی:

کسانی می تواننددررروابط با دیگران مودبانه وبدون تجاوز به حقوق دیگری ،محکم پای حق وحقوق خود بایستدکه ازیک جرات مندی نسبی برخوردار باشد.شاید از مهم ترین دلایل فقدان جرات مندی ،اشتباه گرفتن آن با پرخاشگری باشد، حال آنکه جرات مندی یک توانمندی است. برخی از مهارت­ هایی که در برخورد با موقعیت های خاص ضرورت پیدا می‌کند، عبارتند از :

۱-مهارت رد در خواست های غیر منطقی دیگران :

واقعیت این است که هر درخواستی ،غیر منطقی نیست و خیلی و قت ها می توان به دیگران کمک کرد. اما اگر خواسته ای غیر منطقی بود به شیوه زیر می توان با آن برخورد نمود .

-ارائه ی بازخورد مثبت -بیان دلیل رفتار -اعلام تصمیم

۲- مهارت ارائه ی درخواست و تقاضا

درخواست کردن سه مرحله دارد:

-تفکر و تعمق درخصوص خواسته:.قبل ‌از بیان هردرخواستی بهتر است منطقی و معقول بودن آن ،توانایی طرف مقابل برای اجابت ومناسب بودن زمان و مکان آن مورد ارزیابی قرار بگیرد .

-بیان مشکل یا وضعیت موجود:در این مرحله فرد، مشکل وشرایط خاص خودش رابیان می‌کند .

.-بیان در خواست :.در این مرحله فرد درخواست خود را به صورتی روشن و بدون حاشیه پردازی بیان می‌کند.

۳-مهارت مواجهه شدن ‌با رفتارهای بی ملاحظه دیگران:

چگونگی مواجهه ‌با رفتارهای بی ملاحظه دیگران یک مهارت است (امامی نایینی ،۱۳۸۹).

۳-۲-مبانی نظری متغیرابراز وجود