دانشی که مدیریت می شود شامل دانش آشکار و پنهان است (Davenport , 1998 ). فرایند عملیاتی مدیریت دانش مانند هر سیستم دیگری به صورت یک چرخه تبدیلی درون داد و برون داد است، فرایند مدیریت دانش به دنبال گردآوری، شکل دادن، نگهداری و اشاعه آن است (رجایی پور و دیگران، ۱۳۸۷). زندگی انسان در هزاره سوم با ورود به عصر مجازی و مفاهیم تازه ای چون جامعه معرفتی، اقتصاد دانائی محور و مدیریت دانش شکل تازه ای به خود گرفته است. برخورداری از ابزارهای اطلاعاتی و امکانات ارتباطی متناسب ومناسب با شرایط جدید شرط بقا در این دوره است.

نظر به اینکه کلیه سازمان های آموزشی علی الخصوص آموزش و پرورش دانش را در بطن خود دارد و طی روند روزمره اطلاعات را پردازش و به دانش تبدیل می‌کند و با در آمیختن ارزش ها ، راهبردها و تجارب مبنای تصمیم گیری و اقدامات آینده سازمان را شکل می‌دهد آنچه در این فرایند مهم است آگاهی و دانش آفرینی آگاهانه است. با توجه به اینکه کارکنان آموزش و پرورش اعم از مدیران ، دبیران و کارکنان اداری از مهم ترین عوامل تأثیرگذار در جامعه به خصوص بر قشر جوان هستند شناخت دانش و آگاهی آنان باید در اولویت برنامه های مسوولان و برنامه ریزان باشد. لذا این تحقیق به دنبال آن است که با بررسی رابطه بین مدیریت دانش و عملکرد کارکنان آموزش و پرورش در شهرستان میاندوآب زمینه لازم برای توجه و اقدام جدی کارکنان برای مدیریت دانش مؤثر در این سازمان را مورد بررسی قرار داده و با ارائه راهکاری های لازم برای اثربخش تر کردن مدیریت دانش و عملکرد بهتر کارکنان بستر لازم و کافی را برای رشد و بهبود وضعیت فراهم آورد و اطلاعات مفیدی را ارائه نماید.

۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق

فلسفه وجود سازمان‌ها، ایجاد فرایندهای عملیاتی مناسب برای دستیابی به کارها و خدمات از پیش تعیین شده به عنوان عملکرد می‌باشد. کامیابی و شکست سازمان‌ها در ارائه عملکرد قابل قبول یا غیر قابل قبول می‌باشد به همان میزان که عملکرد ارتقا می‌یابد توجیح قوی تری برای بقا آن سازمان به وجود خواهد آمد. ‌بنابرین‏ تلاش کلیه سازمان‌ها و هدف اندیشمندان سازمانی در جهت ارائه عملکرد مطلوب برای بقا و زیست سازمان است. عامل بقاء سازمان از طریق ارتقا عملکرد که عبارت است از دسترسی به عملکرد مورد انتظار است، تأمین می‌گردد. به عبارتی بقا سازمان در رهن نوع عملکرد است.

شرایط و فضای رقابتی سازمان‌ها بیش از پیش پیچیده، متغیر و گسترده شده است و به سرعت در حال تغییر است به گونه ای که سرعت تغییر برای بیشتر سازمان‌ها به مراتب بیش از سرعت توان پاسخگوئی تطبیقی آن ها‌ است، به عبارت دیگر به مجرد اینکه تغییری در شرایط یاد شده به وجود آید و تا سازمان بخواهد به آن تغییر واکنش نشان دهد و خود را با آن هماهنگ سازد تغییر دیگری از راه می‌رسد و در چنین فضائی فرصت ها و تهدیدات به سرعت فراروی سازمان‌ها قرار می‌گیرد، هر گونه تغییری درفضای رقابتی از یک سو فرصتی را فراهم آورده و احتمالاً فرصت دیگری را از بین می‌برد و از سوی دیگر چالش یا تهدیدی ایجاد و احتمالاً چالش و تهدید دیگری را حذف می‌کند. تغییرات مستمر دانش نیز عدم تعادل جدیدی را در سازمان به وجود آورده است در این میان تنها سازمان هایی می‌توانند به حیات خود ادامه دهند که بتوانند مزیت رقابتی خود را حفظ نمایند و پویا باشند. اهمیت موضوع به حدی است که امروزه شماری از سازمان‌ها، دانش خود را اندازه گیری می نمایند و به منزله سرمایه فکری سازمان و نیز شاخصی برای درجه بندی شرکت ها و سازمان‌ها در گزارش های خود منعکس می نمایند (موسوی،۱۳۸۴). این مؤسسه‌ ها استقرار مدیریت دانش در سازمان را به عنوان بخشی از راهبرد سازمان ضروری می دانند مدیریت دانش به مثابه بخش ضروری و اساسی در موفقیت سازمان‌ها دامنه گسترده ای از ایده های سازمانی، شامل نو آوری های راهبردی، اقتصادی، رفتاری ‌و مدیریتی را در بر می‌گیرد (حسن زاده،۱۳۸۶). در جهان امروز که تولید کالاها و ارائه خدمات به شدت دانش مدار شده است ، دانش دارایی کلیدی برای کسب مزیت رقابتی به شمار می رود (زعفریان ودیگران،۱۳۸۷،ص۷۶). در چنین شرایطی سازمانی کامیاب و موفق است که ضمن کسب دانش و آگاهی از عوامل محیطی، حفظ بقاء و حیات خود زمینه رشد و پویائی و افزایش عملکرد سازمان خود را بهبود و ارتقاء بخشد.

در واقع اهمیت مدیریت دانش در سازمان های امروزی به ویژه در حیطه آموزش و پرورش انکار ناپذیر است زیرا اگر مدیریت دانش به صورت مؤثر انجام پذیرد باعث تبادل مداوم اطلاعات بین کارکنان و خلق دانش جدید، پخش دانش جدید و درنهایت منجر به ایجاد سازمان یاد گیرنده می شود که می‌تواند برروی عملکرد کارکنان تأثیر بسزایی داشته باشد.

۱-۴- اهداف تحقیق

این تحقیق به دنبال آن است که رابطه بین مدیریت دانش و عملکرد کارکنان آموزش و پرورش شهرستان میاندوآب را در جهت افزایش عملکرد و قابلیت های کارکنان بررسی می کند که دارای هدف کلی و اهداف اختصاصی می‌باشد که در ذیل بیان می‌گردند.

۱-۴-۱ هدف کلی تحقیق

تعیین رابطه بین مدیریت دانش و عملکرد کارکنان آموزش و پرورش شهرستان میاندوآب

۱-۴-۲- اهداف فرعی تحقیق

1. 1. تعیین رابطه جامعه پذیری دانش با عملکرد کارکنان آموزش و پرورش

1. 1. تعیین رابطه برون سازی دانش با عملکرد کارکنان اموزش و پرورش

1. 1. تعیین رابطه ترکیب دانش با عملکرد کارکنان آموزش و پرورش

1. 1. تعیین رابطهدرونی سازی دانش با عملکرد کارکنان آموزش و پرورش

1. تعیین سهم هر کدامیک از مؤلفه‌ های مذکور در میزان عملکرد کارکنان آموزش و پرورش

   1. -سوال تحقیق

هر کدام از مؤلفه‌ های ذکر شده (جامعه پذیری دانش ، برون سازی دانش ، ترکیب و درون سازی دانش ) چه سهمی از عملکرد کارکنان آموزش و پرورش را تبیین می‌کند ؟

۱-۶-فرضیه های تحقیق

فرضیه اصلی

بین مدیریت دانش و عملکرد کارکنان آموزش و پرورش رابطه وجود دارد.

فرضیه های فرعی

فرضیه (۱): بین جامعه پذیری دانش (اجتماعی سازی دانش ) و عملکرد کارکنان آموزش و پرورش رابطه وجود دارد.

فرضیه (۲): بین برونی سازی دانش و عملکرد کارکنان آموزش و پرورش رابطه وجود دارد.

فرضیه (۳): بین ترکیب دانش و عملکرد کارکنان آموزش و پرورش رابطه وجود دارد.

فرضیه (۴): بین درون سازی دانش و عملکرد کارکنان آموزش و پرورش رابطه وجود دارد.

۱-۷-تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

تعاریف مفهومی

تعریف مفهومی مدیریت دانش: مدیریت دانش عبارت است از تلاش برای کسب دارایی نهفته در ذهن افراد و تبدیل این گنج پنهان به دارایی سازمان به طوری که مجموعه وسیعی از افراد که در تصمیم گیری های سازمان دخیل هستند بتوانند از آن استفاده کنند (گودرزی،۱۳۸۵) که بر انگیختن افراد به تسهیم دانش خود با دیگران یعنی تبدیل داده به اطلاعات و سپس دانش ، محور اصلی مدیریت دانش است.

از نظرنانوکا(۱۹۹۵)مؤلفه‌ های تبدیل دانش اینگونه تعریف می شود:

فصل پنجم به عنوان فصل پایانی این تحقیق ، به نتیجه گیری و بیان پیشنهادات اختصاص یافته است.

۱-۱۲ ) تعاریف مفاهیم تحقیق

۱-۱۲-۱ ) تعاریف عملیاتی

فناوری اطلاعات و ارتباطات :

در این تحقیق منظور از فاوا ، استفاده از مجموعه سخت افزار شامل رایانه ، برد هوشمند و مجموعه نرم افزار های آموزشی و استفاده از اینترنت ( سایت‌ها و پست الکترونیکی ) در مدارس هوشمند است .

توانمندسازی تحصیلی :

در این تحقیق توانمندسازی تحصیلی به شش مؤلف تقسیم شده است که عبارتند از : سطح یادگیری ، پیشرفت تحصیلی ، خلاقیت ، انگیزه تحصیلی ، افزایش فعالیت های گروهی ، روحیه پژوهشی . که با سنجش این شش مؤلفه‌ میزان توانمندسازی تحصیلی دانش آموزان به دست می‌آید .

سطح یادگیری :

در این تحقیق مؤلفه‌ سطح یادگیری دانش آموزان از طریق سوالات (۲-۸-۱۴-۲۰-۲۵-۳۱) پرسشنامه مورد سنجش قرار گرفت .

پیشرفت تحصیلی :

در این تحقیق مؤلفه‌ پیشرفت تحصیلی دانش آموزان از طریق سوالات ( ۴-۱۰-۱۶-۲۲-۲۷) پرسشنامه مورد سنجش قرار گرفت .

خلاقیت :

در این تحقیق مؤلفه‌ خلاقیت دانش آموزان از طریق سوالات ( ۵-۱۱-۱۷-۲۳-۲۸) پرسشنامه مورد سنجش قرار گرفت .

انگیزه تحصیلی :

در این تحقیق مؤلفه‌ انگیزه تحصیلی دانش آموزان از طریق سوالات (۱-۷-۱۳-۱۹-۳۰-۲۲ ) پرسشنامه مورد سنجش قرار گرفت .

فعالیت های گروهی :

در این تحقیق مؤلفه‌ فعالیت های گروهی دانش آموزان از طریق سوالات ( ۶-۱۲-۱۸-۲۴-۲۹) پرسشنامه مورد سنجش قرار گرفت .

روحیه پژوهشی :

در این تحقیق مؤلفه‌ روحیه پژوهشی دانش آموزان از طریق سوالات ( ۳-۹-۱۵-۲۱-۲۶) پرسشنامه مورد سنجش قرار گرفت .

دانش آموزان :

در این پژوهش به یادگیرندگانی که در کلیه مقاطع تحصیلی دبستان ، راهنمایی ، دبیرستان تحصیل می‌کنند اطلاق می‌گردد .

۱-۱۲-۲ ) تعاریف نظری

مدرسه هوشمند :

مدرسه ای است که جهت یاددهی – یادگیری و بهبود نظام سیسم مدرسه و تربیت دانش آموزان پژوهنده طراحی شده است و به آن گروه از واحدهای آموزشی اطلاق می شود که با بهره گرفتن از یادگیری الکترونیکی به صورت حضوری و با حفظ فضای فیزیکی مدرسه ، معلم ، دانش آموز با برخورداری از نظام آموزشی هوشمند با رویکرد تلفیقی و جامع به ارائه خدمات آموزشی و پرورشی به دانش آموزان در تلاشند ( عبادی ، ۱۳۸۴ : ۴۹ ) .

توانمندسازی :

توانمندسازی ‌به این معنی است که برای افراد آزادی لازم را فراهم آوریم تا آنچه را که خود می خواهند، به گونه ای موفقیت آمیز انجام دهند. در واقع به آنان اجازه دهیم ‌در مورد مسائل بلند مدت فکر کنند و در پیشرفت و توانمند شدن به آنان کمک کنیم ( خاطری ، ۱۳۸۵ : ۵۸ ) .

پیشرفت تحصیلی :

موفقیت در امر تحصیل است که می‌تواند به مهارت در امر خاص یا تخصیص در بخشی از دانش منجر شود . در نظام آموزش و پرورش منظور از پیشرفت تحصیلی ، دست یابی به اهداف آموزشی مورد نظر در هر دوره است ( فتحی نیا ، ۱۳۷۳ : ۲۳۵ ) .

خلاقیت :

اکثر تحقیقات تجربی خلاقیت را به ‌عنوان پدید آوری (تولید) فکر یا مفهومی جدید و بالقوه مفید درباره محصولات : خدمات : فرایندها تعریف می‌کنند ( امبیل^[۶] ، ۱۹۹۶ ؛ بیر و همکاران^[۷] ، ۳۰۰۳ ؛ شِلی و همکاران^[۸] ، ۲۰۰۴ ) .

انگیزه :

انگیزه را توانایی شخصی جهت بروز شایستگی (اِلیوت و همکاران^[۹] : ۲۰۰۰) ، آمادگی جهت متعهد شدن در فعالیتی بواسطه داشتن علاقه درونی و حس کنجکاوی ( لِپر ، هِندرلانگ و گینگرِس^[۱۰] ، ۲۰۰۰ ) و تمایل جهت ماهر شدن در محیط (گاسکی^[۱۱] :۲۰۰۱) تعریف می‌کنند. این تعریف از تئوری های مختلفی از انگیزش بر گرفته شده : که به طور گسترده ای آزمایش شده و مورد حمایت مجامع علمی می‌باشد (ریگبی ، دِسی ، پاتریک و رأی‌ِن^[۱۲] ، ۱۹۹۲ ) .

فصل دوم

ادبیات تحقیق

۲-۱ ) مقدمه

در این فصل ادبیات مرتبط با موضوع تحقیق : در دو بخش مجزا ارائه شده است . در بخش اول حول محور فناوری اطلاعات و ارتباطات و نقش و اهمیت آن در آموزش و پرورش و فرایند آموزش پرداخته می شود و در ادامه مباحثی ‌در مورد مدارس هوشمند و ویژگی های آن مطرح می‌گیرد . در بخش دوم نیز پیشینه تجربی شامل پژوهش ها ، پایان نامه ها ، مقالات مرتبط با موضوع تحقیق ( اعم از داخلی و خارجی ) مورد بررسی قرار می‌گیرد .

۲-۲ ) فاوا در آموزش و پرورش

۲-۲-۱ ) اهمیت فاوا در آموزش و پرورش کشور

در ایران موضوع فناوری اطلاعات و مقوله کلاس مجازی از دو وجه اصلی دارای اهمیت است : نخست آنکه یکی از سیاست های اصلی نظام آموزش و پرورش شکوفایی استعدادها و به منصه ی ظهور رساندن توانمندی های افراد در جهت تعالی و توسعه ی متوازن و پایدار است از این رو طراحی و پیاده سازی این ایده گام مؤثری در تحقق هدف فوق ، رفع تبعیض آموزشی و تربیت نیروهایی است که بتواند در آینده سکان هدایت کشور را به دست گیرند . شایان ذکر است که به دلیل تنگناهای موجود در نظام آموزشی کشور ، متاسفانه در حال حاضر رویکرد حاکم بر مدارس ( و حتی دانشگاه ها ) دیدگاه عملکرد نگر و مبتنی بر خروج است ، به همین دلیل میزان ریزش تحصیلی در مدارس کشور بیش از ده درصد و هزینه ی تکرار پایه افزون بر هزاران میلیارد ریال است . علاوه بر خیل دارندگان مدارک تحصیلی و جویای کار ، معضل عدم کارآفرینی در جامعه ، مبین عدم تجانس آموزش های سنتی رسمی با نیازهای جامعه نیز می‌باشد .

نکته دیگر وضعیت فضای فیزیکی کلاس های درس موجود در کشور و محدودیت منابع سرمایه گذاری در ساخت و ساز مدارس است . گر چه پس از انقلاب اسلامی تحول شگرفی در مدرسه سازی بوقوع پیوسته و تعداد کلاس های کشور از ۲۵ هزار باب به بیش از ۸۰ هزار باب بالغ شد ؛ لیکن به دلیل افزایش جمعیت جویای تحصیل لازم است در برنامه ی پنج ساله چهارم ، هر سال شش هزار مدرسه ساخته شود تا آموزش و پرورش بتواند پاسخگوی نیازها باشد . علاوه بر این محدودیت منابع مالی دولت و کاهش تخصیص اعتبارات عمرانی آموزش و پرورش از حدود ۱۴ % اعتبارات عمرانی در سال ۱۳۷۱ به ۳٫۴ در سال ۱۳۷۸ ، نشان دهنده کاهش سرمایه گذاری در ساخت و ساز مدارس است . ضمن اینکه وجود هفده هزار باب کلاس در چادرها و ساختمان های خشتی و سیزده هزار و پانصد کلاس در مکان های استیجاری خود بر مشکلات قبلی می افزاید . مشارکت بخش های عمومی و غیر دولتی نیز در مدرسه سازی هر چند موجب افزایش کمی و تا حدودی کیفی وضعیت مدارس شده ، همچنان حدود ۵۰% مدارس کشور دو نوبته هستند و بیش از ده هزار میلیارد ریال از اعتبار جاری آموزش و پرورش هرز می رود . آمار نشان می‌دهد در حال حاضر نظام آموزشی کشور با کمبود حدود نود و پنج هزار باب کلاس مواجه هست که با در نظر گرفتن مدارس چند نوبته و کلاس های استیجاری در مجموع لازم است ۲۵۴ هزار کلاس در کشور ساخته شود . با توجه به نکات پیش گفته ؛ بدیهی است حرکت به سمت طراحی و پیاده سازی کلاس های مجازی به دلیل ماهیت مستقل از مکان و پویایی آن می‌تواند بسیاری از مشکلات مالی و نظام آموزشی را از میان بردارد و راهکارهای نوین را در بهره وری مناسب از امکانات موجود ارائه نماید ( نیاز آذری ، ۱۳۸۶ : ۱۸۷ ) .

۲-۲-۲ ) دلایل استفاده از فاوا در آموزش

نگرش‌های مبتنی بر شناخت^[۷۶]

منظور از جزء شناختی نگرش، اطلاعاتی است که فرد درباره‌ موضوع نگرش دارد؛ البته مهم‌ترین این شناخت‌ها آن‌هایی هستند که با نوعی ارزیابی همراه باشند (مهداد، ۱۳۸۴).

گاه نگرش ما بیش از هر چیز مبتنی بر مطالعه در دلایل و حقایق آن موضوع است. اگر ارزیابی فرد بیش از هر چیز مبتنی بر باور او ‌در مورد خصوصیات موضوع نگرش باشد، آن را نگرش مبتنی بر شناخت می‌نامند. هدف این نوع نگرش آن است که جنبه‌‌های مثبت یا منفی یک شئ را طبقه‌بندی کند به طوری که ما سریعاً بتوانیم بگوییم که آیا آن شئ ارزش آن را دارد که مورد توجه یا بررسی ما قرار گیرد یا نه (کریمی، ۱۳۷۹).

نگرش‌های مبتنی بر عواطف^[۷۷]

این جزء شامل احساساتی است که موضوع نگرش در شخص بر می‌انگیزد، یعنی؛ موضوع ممکن است خوشایند با ناخوشایند باشد، ایجاد خوشی و خوشحالی کند یا برانگیزنده‌ی نفرت و انزجار باشد. همین جنبه احساسی نگرش‌هاست که نقش انگیزشی بر رفتار دارد و اهمیت بُعد احساسی را در نگرش مورد تأکید قرار می‌دهد (شریفی‌زاده، ۱۳۹۲).

نگرشی که بیشتر مبتنی بر هیجان‌ها و ارزش‌ها باشد تا بر ارزشیابی عینی مزایا و معایب، نگرش مبتنی بر عواطف خوانده می‌شود (ممبینی، ۱۳۹۱). نگرشی که مبنای آن عواطف باشد و نه ارزیابی ارزش‌های مثبت و منفی. اگر نگرش مبتنی بر عواطف ناشی از ویژگی‌های مثبت و منفی موضوع نگرش نیست، پس از کجا سرچشمه می‌گیرد؟ باید بگوییم ابتدا منشأ آن ارزش‌های انسانی، مثل مذهب و باورهای اخلاقی است. سرچشمه دیگر نگرش‌های مبتنی بر عواطف، عکس‌العمل افراد است (مثل دوست داشتن طعم شکلات، علی‌رغم میزان کالری موجود در آن) و یا عکس‌العمل زیبایی شناختی فرد (مثل ستایش یک تابلوی نقاشی). بقیه دلایل نیز می‌تواند ناشی از شرطی شدن فرد باشد، که خود آن را می‌توان به دو شکل تفکیک نمود: یکی شرطی شدن سنتی و آن زمانی است که یک محرک، که احساسات ما را برمی‌انگیزد، چندین بار با محرکی که برای ما بی‌تفاوت می‌باشد همراه با یکدیگر بوده و سبب برانگیختگی می‌شوند تا آنجا که محرک خنثی، ویژگی‌های عاطفی محرک اول را به خود می‌گیرد. دوم، حالت شرطی شدن رفتاری است که در این حالت اعمالی که فرد آزادانه به آن مبادرت می‌ورزد، به تناوب افزایش یا کاهش می‌یابد. این رفتار بستگی ‌به این دارد که در جهت مثبت تقویت شود (تشویق) و یا در جهت منفی (تنبیه) و سپس در یکی از این دو حالت تثبیت می‌شود. خلاصه اینکه، گرچه نگرش‌های مبتنی بر عواطف دارای سرچشمه‌های متفاوت هستند، ولی می‌توان همه آن‌ ها را در یک گروه طبقه‌بندی نمود. زیرا در مجموع دارای تصویر کلیدی مشترک می‌باشند:

الف) آن‌ ها در نتیجه ارزیابی عقلانی از موضوع نگرش به وجود نیامده‌اند.

ب) منطق بر آن‌ ها حکم نمی‌کند و در صورت وجود دلایل قانع کننده در رد آن نیز این نگرش تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد.

ج) اغلب آن‌ ها به ارزش‌های فرد پیوسته‌اند، ‌بنابرین‏ تلاش برای تغییر آن‌ ها به معنی به چالش کشیدن این ارزش‌ها می‌باشند (کاردانی، ۱۳۹۲).

نگرش‌های مبتنی بر رفتار^[۷۸]

نگرش مبتنی بر رفتار عبارت است از: مشاهده چگونگی رفتار فرد نسبت به موضوع نگرش. بنا بر تئوری “ادراک خویشتن” تحت شرایط خاص فرد نمی‌داند چه احساسی نسبت به موضوعی دارد، تا آنکه رفتار خود را نسبت به آن موضوع ببیند. افراد تحت شرایط خاص، نگرش خود را از رفتارهای خویش استنتاج می‌نمایند (کاردانی، ۱۳۹۲).

در تعریف نگرش، اغلب آن را نوعی آمادگی برای عمل ذکر کرده‌اند یعنی، نگرش شخص را آماده می‌کند تا در برخورد با موضوع نگرش رفتاری از خود نشان دهد. چنانچه نگرش شخص نسبت به موضوعی مثبت باشد آماده است که کمک کند، ستایش کند، حمایت کند، یا پاداش دهد و برعکس اگر نگرش شخص نسبت به موضوعی منفی باشد، آماده است به آن آزار برساند، بی اعتنایی کند، و یا حتی در جهت نابودی آن بکوشد (کریمی، ۱۳۷۹).

عنصر دیگری که در شناخت نگرش‌ها اهمیت دارد، «موضوع » نگرش است. موضوع نگرش ممکن است هر چیزی باشد که در جهان اجتماعی شخص می‌توانند وجود داشته باشند. اما این به معنای بی‌انتها بودن نگرش‌های افراد نیست. نگرش‌های افراد محدود به شناخت‌های آن‌هاست، یعنی ما نسبت به چیزهایی نگرش داریم که درباره‌ آن‌ ها شناخت داشته باشیم (کریمی، ۱۳۷۹).

چگونگی شکل‌گیری نگرش‌ها

نظریه‌پردازان نگرش معتقدند که نگرش‌ها به چندین شیوه آموخته می‌شود که عبارتند از: تجربه‌ مستقیم، صرف قرار گرفتن در معرض محرک و یادگیری مشاهده‌ای یا الگو و سرمشق گرفتن (مهداد، ۱۳۸۴).

الف- تجربه‌ مستقیم

در موارد بسیاری، نگرش‌هایی که ما پیدا کرده‌ایم حاصل تجربه‌ مستقیم ما با موضوع یا شیء نگرش است (ممبینی، ۱۳۹۱).

ب- در معرض قرار گرفتن صرف

تعداد دفعاتی که ما با یک موضوع یا شیء نگرشی روبه‌رو می‌شویم ارزشیابی ما را از آن موضوع یا شیء تحت تأثیر قرار می‌دهد. تکرار در معرض قرار گرفتن، پاسخ‌های ما را نسبت به یک شیء یا یک شخص نیرومندتر می‌کند (ممبینی، ۱۳۹۱).

ج- الگو و سرمشق گرفتن

فرایند دیگری که نگرش‌ها از طریق آن آموخته می‌شوند الگوی یادگیری اجتماعی و الگو و سرمشق گرفتن یا یادگیری مشاهده‌ای است. مثلاً در خانواده، فرزندان، بسیاری از نگرش‌های خود را با مشاهده‌ نگرش‌ها و به ویژه مشاهده‌ رفتارهای نگرشی خاص والدین شکل می‌دهند. این فرایند حتی هنگامی هم که والدین در آموزش نگرش خاصی به فرزندان خود تعمدی ندارند، وارد عمل می‌شود. بدین ترتیب فرایند الگوگیری نقش مهمی در شکل دادن نگرش‌ها ایفا می‌کند. در بسیاری موارد، کودکان می‌شنوند که والدین آن‌ ها نسبت به شخص خاص، شیء خاص، یا موضوع خاص، نظر به خصوصی ابراز می‌کنند و همین آگاهی از نگرش‌های والدین سبب شکل‌گیری همان نگرش‌ها در آنان می‌شود. البته، تنها والدین نیستند که الگو و سرمشق کودکان قرار می‌گیرند، شاید بتوان گفت همه‌ کسانی که در محیط اطراف کودک هستند نظیر ‌هم‌بازی‌ها، بزرگسالان دیگر، معلمان، یا هر فرد مهم دیگر، مورد مشاهده و الگوبرداری او قرار می‌گیرند ( ارونسون^[۷۹]، ۱۹۹۹؛ به نقل از ممبینی، ۱۳۹۱).

نگرش به ازدواج

جوامع دارای ارزش‌ها، نگرش‌ها و عادات نسبتا پایداری است ولی نه ثابت و غیر قابل تغییر. نسل‌های جدیدتر دارای ارزش‌های متفاوتی هستند در حالی که هنوز ارزش‌ها و نگرش‌های سنتی در نسل‌های پیشین جوامع رواج دارد. با جانشین شدن نسل‌های جوان‌تر به جای افراد نسل‌های گذشته، جهان‌بینی متداول در جوامع دگرگون می‌شود (اکبرزاده و همکاران، ۱۳۸۹).

حسابرس همچنین از نحوه اصلاح پردازش نادرست معاملات (برای مثال، وجود پرونده اقلام معلق خودکار و نحوه عمل واحد مورد رسیدگی برای اطمینان یافتن از حل و فصل به موقع اقلام معلق) و همچنین چگونگی اصلاح موارد نقض سیستم یا کنترلها، شناخت کسب می‌کند.

حسابرس از سیستم اطلاعاتی مرتبط با گزارشگری مالی واحد مورد رسیدگی متناسب با شرایط آن شناخت حاصل می‌کند. این امر شامل کسب شناخت از نحوه شروع معاملات در فرایندهای تجاری واحد مورد رسیدگی است. فرایندهای تجاری یک واحد مورد رسیدگی، فعالیت‌های طراحی شده برای توسعه، خرید، تولید، فروش و توزیع محصولات و خدمات آن، حصول اطمینان از رعایت قوانین و مقررات و ثبت اطلاعات، شامل اطلاعات حسابداری و گزارشگری مالی است.

حسابرس باید از نحوه اطلاع‌رسانی درباره وظایف و مسئولیت‌های گزارشگری مالی و موضوعات با اهمیت مرتبط با گزارشگری مالی توسط واحد مورد رسیدگی شناخت کسب کند. اطلاع‌رسانی شامل فراهم نمودن شناختی از وظایف و مسئولیت‌های افراد درارتباط با کنترل‌های داخلی حاکم بر گزارشگری مالی است و ممکن است به شکل دستورالعمل باشد. این امر شامل میزان شناخت کارکنان از ارتباط فعالیت‌های خود در سیستم اطلاعاتی گزارشگری مالی با کار دیگران و شیوه های گزارشگری موارد استثنا به رده بالاتر مناسب در داخل واحد مورد رسیدگی است. کانال‌های باز اطلاع‌رسانی می‌تواند این اطمینان را فراهم کند که موارد استثنا گزارش و پیگیری شده است. شناخت حسابرس از اطلاع ‌رسانی مربوط به گزارشگری مالی شامل اطلاع‌ رسانیهـای بین مدیران اجرایی و هیئت مدیره، بخصوص کمیته حسابرسی و همچنین اطلاع ‌رسانیهای برون سازمانی، مانند اطلاع ‌رسانی به مقامات قانونی، می‌شود.

۲-۱۶- فعالیت‌های کنترلی

حسابرس باید برای ارزیابی خطرهای تحریف با اهمیت در سطح ادعاها و همچنین طراحی روش های حسابرسی لازم در برخورد با خطرهای برآوردی، شناخت کافی از فعالیت‌های کنترلی کسب کند. فعالیت‌های کنترلی، خط‌مشی‌ها و روش‌هایی است که از اجرای دستورهای مدیریت، اطمینان می‌دهد، برای مثال، می‌توان به اقدامات انجام شده برای مقابله با خطرهایی که رسیدن به اهداف واحد مورد رسیدگی را تهدید می‌کند، اشاره کرد. فعالیت‌های کنترلی، اعم از پیش‌بینی شده در سیستم‌های دستی یا رایانه‌ای، اهداف متعددی دارد و در بخش‌ها و سطوح سازمانی مختلف اجرا می‌شود. نمونه هایی از فعالیت‌های کنترلی، شامل موارد مرتبط با موضوعات زیر است:

• • تصویب

• • بررسی‌های عملکرد

• • پردازش اطلاعات

• • کنترل‌های فیزیکی

• تفکیک وظایف

توجه اصلی حسابرس در کسب شناخت از فعالیت‌های کنترلی به نحوه پیشگیری یا کشف و اصلاح تحریفهای با اهمیت در ‌گروه‌های معاملات، مانده حساب‌ها یا موارد افشای اطلاعات توسط یک فعالیت کنترلی خاص، به تنهایی یا همراه با سایر فعالیت‌های کنترلی، است. فعالیت‌های کنترلی مرتبط با حسابرسی، مواردی است که حسابرس آن ها را برای کسب شناخت به منظور برآورد خطر تحریف با اهمیت در سطح ادعاها و طراحی و اجرای روش های حسابرسی لازم در برخورد با خطرهای برآوردی، ضروری تشخیص می‌دهد. در حسابرسی، شناخت همه فعالیت‌های کنترلی مرتبط با موارد عمده از هرگروه معاملات، مانده حساب‌ها و موارد افشا در صورت‌های مالی یا هر ادعای مربوط به آن ها ضرورت ندارد. تأکید حسابرس بر شناسایی و کسب شناخت از فعالیت‌های کنترلی مربوط به زمینه‌هایی است که به تشخیص حسابرس، احتمال وقوع تحریف با اهمیت در آن ها بیشتر است. هنگامی که فعالیت‌های کنترلی متعدد به هدف یکسانی می‌رسد، کسب شناخت از هریک از فعالیت‌های کنترلی مرتبط با چنین هدفی الزامی نیست.

حسـابرس اطلاعـات کسب شده از شنـاخت سـایر اجـزای کنتـرلهای داخلـی درباره وجود یا نبود فعالیت‌های کنترلی را برای تعیین ضرورت کسب شناخت بیشتر از فعالیت‌های کنترلی مورد توجه قرار می‌دهد. حسابرس در بررسی نحوه ارتباط فعالیت‌های کنترلی با حسابرسی، خطرهای شناسایی شده‌ای را که ممکن است به تحریف با اهمیت بینجامد، مورد توجه قرار می‌دهد.

حسابرس باید از نحوه برخورد واحد مورد رسیدگی با خطرهای ناشی از فناوری اطلاعات، شناخت کسب کند. استفاده از فناوری اطلاعات، نحوه اجرای فعالیت‌های کنترلی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. حسابرس این موضوع را مورد توجه قرار می‌دهد که آیا واحد مورد رسیدگی با برقراری کنترل‌های عمومی و کاربردی فناوری اطلاعات، برخورد مناسبی با خطرهای ناشی از فناوری اطلاعات داشته است. از نظر حسابرس، کنترل‌های حاکم بر سیستم‌های اطلاعاتی هنگامی مؤثر است که درستی و ایمنی اطلاعات مورد پردازش این سیستم‌ها را حفظ کند.

کنترل‌های عمومی فناوری اطلاعات، خط‌مشی‌ها و روش‌هایی است که به سیستم‌های متعددی مربوط می‌شود و از طریق کمک به اطمینان یافتن از اجرای مناسب و مستمر سیستم‌های اطلاعاتی، کارکرد مؤثر کنترل‌های کاربردی را پشتیبانی می‌کند. کنترل‌های عمومی فناوری اطلاعات که درستی و ایمنی اطلاعات را حفظ می‌کند معمولاً شامل کنترل‌های مربوط به موارد زیر است:

• • عملیات مرکز داده ها و شبکه.

• • تحصیل، تغییر و نگهداری نرم‌افزار سیستم عامل.

• • ایمنی در برابر دسترسی غیر مجاز.

• تحصیل، توسعه و نگهداری سیستم کاربردی.

کنترل‌های کاربردی، روش های دستی یا خودکاری است که معمولاً در سطح عملیات تجاری اجرا می‌شود. کنترل‌های کاربردی می‌تواند ماهیت پیشگیری‌کنندگی یا کشف‌کنندگی داشته باشد و برای حصول اطمینان از درستی سوابق حسابداری طراحی می‌شود. از این‌رو، کنترل‌های کاربردی به روش های مورد استفاده در شروع، ثبت، پردازش و گزارش معاملات یا سایر اطلاعات مالی مربوط می‌شود. این کنترلها در کسب اطمینان از این که معاملات رخ داده‌اند، به تصویب رسیده‌اند و به طور کامل و درست ثبت و پردازش شده‌اند، کمک می‌کند. نمونه هایی از این کنترلها شامل کنترل داده های ورودی و کنترل شماره سریال همراه با پیگیری دستی گزارش‌های موارد استثنا یا اصلاح هنگام ورود داده‌هاست.

۲-۱۷- نظارت بر کنترلها

حسابرس باید از انواع فعالیت‌های عمده مورد استفاده واحد مورد رسیدگی برای نظارت بر کنترل‌های داخلی حاکم بر گزارشگری مالی، شامل موارد مرتبط با فعالیت‌های کنترلی مربوط به حسابرسی و نحوه شروع اقدامات اصلاحی واحد مورد رسیدگی درباره کنترل‌های آن، شناخت کسب کند.

نظارت بر کنترلها، فرایندی برای ارزیابی اثربخشی اجرای کنترل‌های داخلی در طول زمان است. این نظارت شامل ارزیابی طراحی و اجرای به موقع کنترلها و انجام اقدامات اصلاحی ضروری، متناسب با تغییرات در شرایط است. مدیریت، نظارت بر کنترلها را از طریق فعالیت‌های مستمر، ارزیابی های جداگانه، یا ترکیبی از هر دو، اعمال می‌کند. فعالیت‌های نظارتی مستمر اغلب در فعالیت‌های مستمر عادی واحد مورد رسیدگی تعبیه می‌شود و شامل فعالیت‌های معمول مدیریتی و سرپرستی می‌باشد.

بیک وبرون(۲۰۰۶)رابطه بین شاخص حاکمیت شرکتی وشاخص­های متعدد کیفیت افشا،نظیر دقت،انحراف ومیزان اختلاف درپیش­بینی­های سود توسط تحلیلگران رابررسی کردند.آنان دریافتند که افشاهای صورت گرفته توسط شرکت­های دارای حاکمیت شرکتی کارآمد آگاهانه­تر است.

پرونزیت و همکاران(۲۰۰۸) نشان دادند رابطه مثبتی بین کیفیت حاکیت شرکتی وسود تقسیمی برقرار است.این نتایج بعدازکنترل ویژگی­های شرکت ازجمله اندازه،سودآوری،اثرمالیاتی وفرصت­های رشد نیز تغییرنمی­کند.

چای و همکاران(۲۰۰۹)نشان دادند شرکت­هایی باحاکمیت شرکتی موثرتر با محدودیت­های تامین مالی خارجی بالاتر،سود سهام کمتری می­پردازند،درحالی­که شرکت­هایی باحاکمیت شرکتی ضعیف­تر بامحدودیت­های تأمین مالی خارجی کمتر،سودسهام بیشتری می­پردازند.

گاری وگونزالس(۲۰۰۸)به بررسی ارتباط بت حاکمیت شرکتی وارزش شرکت پرداختند،یافته ­های آن­ها نشان از وجود ارتباط مثبت بین سازوکارهای حاکمیت شرکتی وارزش شرکت بود.

گودین ولین سئو(۲۰۰۲)تاثیر سازوکارهای حاکمیت شرکتی رابر کیفیت گزارشگری مالی درسنگاپور بررسی کردند.نتایج نشان دادکه وجود کمیت حسابرسی،حسابرسی داخلی وقانون شرکت­ها باکیفیت گزارشگری مالی رابطه دارد.

برنارد بلک(۲۰۰۱) درپژوهشی درروسیه متوجه شد که بین حاکمیت شرکتی وعملکرد شرکت­ها وجود دارد.اوبااستفاده از سری­های زمانی ورگرسیون متوجه شدکه بین اندازه هیئت مدیره وارزش بازار سهام یک رابطه قوی وجوددارد.

پرگ(۱۹۹۷) درمطالعه­ای به ارزیابی اثر خالص تحریم­های اقتصادی امریکا ‌بر ایران طی دوره زمانی ۱۹۹۸-۲۰۰۰پرداخته است به­ طوری که خالص آن را منفی ارزیابی می­ کند.وی تحریم تجاری ‌بر ایران رادر دامنه ۷۰۰الی ۱۳۰۰میلیون دلار واثر هزینه­ای تحریم مالی ایران رابین ۸۰۰تا۱۳۰۰میلیون دلار ‌در سال‌ براورد می­ کند ودرمجموع همه زینه­های تحریم ‌بر ایران رادردامنه ۱۵۰۰الی۲۶۰۰میلیون دلار ‌در سال‌ ارزیابی می­ کند.لذا نسبت هزینه­ های تحریم به ارزش صادرات درسال۲۰۰۰درحدود۴٫۱الی۴٫۷درصد ونسبت به تولید ناخالص داخلی بین ۱٫۶الی۱٫۹درصد وهزینه سرانه تحریم درحدود۱۸٫۵الی۲۱٫۱دلار براورد می­ شود.

جاسونگ باک وجونکو ولیونگ سو(۲۰۰۴) به نتایج زیر رسیدند:مدیران بهتر موجب حاکمیت بهتری می­شوند وبه ذینفعان خود توجه ‌می‌کنند وارزش شرکت­ها نیز باحاکمیت شرکتی رابطه مثبت دارد.

کانگاراتان و همکاران(۲۰۰۷) بابررسی اثرحاکمیت شرکتی خوب بر عدم تقارن اطلاعات دربازار بورس امریکا بااستفاده از استقلال هیئت مدیره،فعالیت هیئت مدیره وساختار هیئت مدیره به عنوان شاخص­ هایی برای حاکمیت شرکتی،بیان کرده ­اند که حاکمیت شرکتی خوب عدم تقارن اطلاعات رادرزمان اعلان سود کاهش می­دهد.

فصل سوم

روش شناسی پژوهش

۳-۱ مقدمه

تحقیق عبارت است از فرایند جستجوی منظم برای مشخص کردن یک وضعیت نامعین. تحقیق فرایند پویا برای حل مسائل و دستیابی به راه حل مشکلات ‌می‌باشد. بشر از دیر باز به دنبال شناخت پدیده ­ها بوده ­است و از همان زمان مباحثی پیرامون روش شناخت در ذهن وی قرار گرفته است. پایه هر تحقیق “روش شناخت یا روش تحقیق”است. روش شناسی مبحثی است که به بررسی روش­های شناخت در علوم می ­پردازد. روش تحقیق، مجموعه ­ای از قواعد، ابزار و راه­های معتبر (قابل اطمینان) ونظام یافته برای بررسی واقعیت­ها، کشف مجهولات ودستیابی به راه حل مشکلات است(سرمد ودیگران،۱۳۸۳ : ۳۶). هر تحقیق و پژوهش با یک مسئله آغاز می­گردد. مسئله تحقیق موجب ایجاد سوالاتی در ذهن محقق گردیده و به ارائه فرضیه منجر می­ شود. ‌بنابرین‏ وظیفه اصلی واساسی هر محقق، بررسی و پژوهش جهت تأیید یا رد فرضیات ‌می‌باشد. جهت ‌پاسخ‌گویی‌ به سوالات تحقیق و نتیجه گیری در خصوص فرضیات، داده ­های جمع‌ آوری شده در خصوص تحقیق، ورودی اساسی وپایه تحقیق ‌می‌باشد و در نهایت محقق بایستی با توجه به داده ­های گرد آوری شده، در خصوص رد یا تأیید فرضیات وپاسخگویی به سوالات تحقیق اقدام نماید. اما همان گونه که آشکار ومشخص ‌می‌باشد، داده ­ها اطلاعات خام و غیر قابل اتکائی می­باشند که جهت تبدیل شدن به اطلاعات قابل استفاده بایستی تحلیل گردند، تا با تبدیل داده ­ها به اطلاعات بتوان اقدام به تصمیم ­گیری نمود. لذا در این فصل به بررسی چگونگی گردآوری داده ­ها و تحلیل آن­ها جهت استفاده از داده ­های خام در راستای فرضیات تحقیق پرداخته می­ شود. همچنین تعریف وتفصیل مفاهیم اساسی همچون (جامعه آماری، نمونه گیری و…) ارائه گردیده و مفاهیم اساسی فوق برای تحقیق حاضر بررسی می­گردد.

۳-۲٫متغیرهای پژوهش:

در این تحقیق متغیرهای بازده حقوق صاحبان سهام(ROE)، نرخ بازده دارایی(ROA)، Qتوبین، تعداد سهام‌داران نهادی، نسبت سرمایه گذاری سرمایه داران نهادی، هیئت مدیره، اندازه شرکت، سن شرکت، صنعت و اهرم بدهی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۳-۳٫جامعه پژوهش:

جامعه به مجموعه ­ای ازافراد گفته می­ شود که یک یا چند صفت مشترک دارند و این صفات مورد توجه ‌می‌باشد. جامعه ممکن است همه افراد،یک نوع خاص ویا عده محدودتری از همان گروه را شامل شود. با توجه به موضوع این پژوهش، جامعه آماری تحقیق دربرگیرنده تمامی شرکت‌های عضو بورس اوراق بهادار تهران است که با اعمال مراحل زیر و نمونه گیری غربالگری در نمونه باقی می مانند:

• • شرکت در دوره تحقیق(۱۳۹۲-۱۳۸۷) عضو بورس اوراق بهادار باشد.

• • سال مالی شرکت منتهی به اسفند هر سال باشد و در طی دوره تحقیق شرکت تغییر سال مالی نداده باشد.

• شرکت جزء بانک­ها و شرکت­های سرمایه گذاری نباشد. که با توجه به محدودیت های فوق جامعه آماری این پژوهش شامل ۱۱۲ شرکت می‌باشد.

جدول (۳-۱) چگونگی انتخاب شرکت های مورد مطالعه تحقیق

ردیف

شرح

تعداد

جمع کل

۱

اعضای جامعه آماری در پایان سال ۱۳۹۲

۶۲۰

فیلتر

۲

شرکت هایی که سال مالی آن ها منتهی به ۲۹/۱۲ نمی باشد.

۲۶۰

فیلتر

۳

شرکت هایی که جز صنعت سرمایه گذاری،بانک ها و واسطه گرهای مالی طبقه بندی می‌شوند.

۳۸

فیلتر

۴

شرکت هایی که جز شرکت های زیان ده محسوب می‌شوند.

۵۵

فیلتر

۵

شرکت هایی که بعد از ۰۱/۰۱/۱۳۸۷در بورس اوراق بهاددار پذیرفته شده، یا قبا از ۲۹/۱۲/۱۳۹۲ از تابلوی بورس خارج شده اند و یا اطلاعات آن ها در دسترس نبوده است.

۱۵۵

فیلتر

۶

جمع شرکت های حذف شده از جامعه آماری

۵۰۸

فیلتر

۷

جمع شرکت های عضو نمونه ی آماری

۱۱۲

فیلتر

۳-۴ روش نمونه گیری وتعیین حجم نمونه:

نمونه مورد نظربه روش غربالگری از میان شرکت‌های فهرست شده دربورس اوراق بهادار تهران انتخاب می­شوند.

۴-۴٫روش­ها وابزار تجزیه وتحلیل داده ­ها:

حاکمیت شرکتی